Το νέο Λεξικό «ΕΛΛΗΝΟΑΡΜΑΝΙΚΟ (ΕΛΛΗΝΟΒΛΑΧΙΚΟ) ΛΕΞΙΚΟ» της αρωμανικής γλώσσας των αρμανόφωνων (βλαχόφωνων) Ελλήνων της Πίνδου (2018), από την κοινή ελληνική γλώσσα στην αρωμανική, των 1400 σελίδων, αλλά και τα άλλα δύο «ΛΕΞΙΚΟ ΑΡΩΜΑΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ (2014)» και το «ΑΡΜΑΝΟΕΛΛΗΝΙΚΟ (ΒΛΑΧΟΕΛΛΗΝΙΚΟ) ΛΕΞΙΚΟ» (2019), κι’ όλα τα άλλα μικρότερα πονήματά μου, τα σχετικά με τη βλάχικη γλώσσα, παραδίδονται στις τωρινές και επόμενες γενιές για να μάθουν ή να ερευνήσουν μια γλώσσα που ήδη χάνεται. Έτσι θα μπορούν να τα έχουν στα χέρια τους, όλοι αυτοί που αγαπούν τη γλώσσα την οποία άκουσαν από τη στιγμή της γέννησής τους, αλλά και όλοι αυτοί που αγαπούν κάθε τι που αποτελεί κομμάτι του πολιτιστικού πλούτου της πατρίδας μας.

Ευχαριστώ όλους αυτούς που ενίσχυσαν οικονομικά την έκδοση. 

Ευχαριστώ τους ακαδημαϊκούς επιστήμονες που με στήριξαν.

Ευχαριστώ όλους τους βλαχόφωνους Έλληνες συμπατριώτες μου που με βοήθησαν να θυμηθώ λέξεις οι οποίες εμπλούτισαν το νέο λεξικό κατά πολύ. Ένιωσα το θαυμασμό τους, για το κουράγιο που είχα να το φέρω σε πέρας. 

Ευχαριστώ τη μνήμη μου, που στα συχνά ταξίδια μου είτε για λόγους αναψυχής είτε για οικογενειακούς, αντικρύζοντας, από το τζάμι, την όμορφη φύση και ό,τι θαυμαστό περιέχεται σ’ αυτήν, με πλοηγούσε σε χρόνους μακρινούς και ζεστούς κοντά στη γιαγιά και τον παππού μου. Μαζί τους για πάνω από δυο δεκαετίες επικοινωνούσα μόνο μ’ αυτή τη γλώσσα, καθώς έμενα μαζί τους στο ίδιο σπίτι. Πολλές φορές κούρνιαζα στο κρεβάτι τους και  μού έρχονται τώρα στο μυαλό οι κουβέντες τους, οι συχνές αλλά και οι σπάνιες. Πώς να τα γράψεις όλα αυτά; Προλαβαίνεις; Δεν προφταίνεις να τα γράψεις όλα στο χαρτί που κουβαλάς μαζί σου. Οι απορίες σου πληθαίνουν, μα χάθηκαν και οι αγαπημένοι σου γονείς και οι θείοι με τους οποίους συνομιλούσες μ’ αυτή τη γλώσσα. Δεν υπάρχουν πια για να σου τις λύσουν. Και τότε νιώθεις ένα σφίξιμο, ότι η γλώσσα τελειώνει. Μείναμε εμείς να μαζέψουμε ό,τι απόμεινε, όσο η μνήμη μας το επιτρέπει, να ταξιδέψουμε στο παρελθόν.

Ευχαριστώ και τους εφευρέτες της τεχνολογίας των Η/Υ, διότι μου διευκόλυναν τη διεργασία της καταγραφής, άλλως θα ήταν πολύ δύσκολο έως αδύνατον, να καταγράψω όλα αυτά όπως ακριβώς τα γνωρίζω.   

Ευχαριστώ κι αυτούς τους ολίγους που φρόντισαν να σταθούν εμπόδιο στην προσπάθειά μου αυτή, γιατί χαλύβδωσαν τη θέλησή μου να συνεχίσω. Μια συνέχεια που τιμά τη μνήμη των προγόνων μας, και επιτελεί ένα χρέος προς στις επόμενες γενιές.    

Αυτό το βιβλίο αποτελεί προσωπική εργασία, που βασίστηκε στα βιώματα και τις αναμνήσεις μου από τα γεννοφάσκια μου, στις γνώσεις μου ως δασκάλα για το πώς θα το δομήσω και θα το παρουσιάσω, αλλά και στο μεράκι και τη λατρεία μου προς την παράδοση.

Φυσικά, πολλές οι ώρες που καταναλώθηκαν για την καταγραφή. Πολλά τα ξενύχτια μην τυχόν και ξεχαστεί κάτι που ερχόταν στη θύμηση. Δεν είναι εύκολο, γιατί δεν μπορεί να σε βοηθήσει κανείς και δεν υπάρχει σχετική βιβλιογραφία να τη συμβουλευτείς. Τα περισσότερα αφήνονται ελεύθερα στα προσωπικά βιώματα και στο πάθος διατήρησης του πολιτιστικού μας πλούτου. Έναν πλούτο που οι πρόγονοί μας τον κράτησαν προφορικά.

Όμως είναι μια κούραση γλυκειά! Την ίδια κούραση που νιώθει ο δάσκαλος όταν επιστρέφει  από το σχολείο, μα ο εσωτερικός του κόσμος είναι γαλήνιος, γιατί πρόσφερε στους μαθητές του όλα αυτά που έπρεπε να δώσει και τα έδωσε με τρόπο ευχάριστο και κατανοητό. 

Είμαι υπερήφανη και ευγνωμονώ την οικογένεια όπου μεγάλωσα, γιατί μου κληροδότησαν αυτόν τον ιδιαίτερο πολιτισμό. Μας έμαθαν, εμένα και τα αδέλφια μου, να εκτιμούμε κάθε τι ιδιαίτερο πολιτιστικό κομμάτι της πατρίδας μας. Μας έμαθαν να αγαπάμε τον άνθρωπο και την πατρίδα μας μέσα από τις πράξεις τους.

Ο παππούς μου, ένας άρχοντας τσέλιγκας επιχειρηματίας, μεγάλος τυροκόμος-τυρέμπορος, όλα τα χρήματά του τα διέθετε στον αγώνα για την απελευθέρωση της Μακεδονίας από τους Τούρκους συμμετέχοντας στην οργάνωση του Ζάννα και αργότερα, όταν έγινε στα Μ. Λιβάδια έρανος για το υποβρύχιο «ΕΛΛΗ», έδωσε το μεγαλύτερο ποσό. Συμπεριλαμβάνεται μεταξύ των αφανών γηγενών Μακεδονομάχων. Μετά την καταστροφή των Μ. Λιβαδίων το 1944 από τους Γερμανούς καταστράφηκε οικονομικά, γιατί δεν είχε κανένα ακίνητο εκτός από το σπίτι που έμενε ενώ του είχαν δοθεί πολλές ευκαιρίες ν’ αγοράσει πολλά. Όμως σκεφτόταν πρώτα την πατρίδα και τον συνάνθρωπο.

Ο δε πατέρας μου υπηρέτησε την Πατρίδα για περίπου τέσσερα χρόνια 1947-1950, τα χρόνια της φωτιάς, σ’ ένα επίλεκτο σώμα του Στρατού, στην Ελληνική Στρατονομία. Με τη μηχανή «Χάρλευ» όργωσε όλη τη Δυτική Μακεδονία με κίνδυνο ανά πάσα στιγμή να σκοτωθεί από τις νάρκες που έσκαγαν παντού. Βοήθησε πολύ κόσμο που κινδύνευε και μεταξύ αυτών και Μεγαλολιβαδιώτες που μου το ανέφεραν τυχαία τα τελευταία χρόνια όταν ασχολήθηκα με τα πολιτιστικά του χωριού κι έμαθαν ποιανού κόρη είμαι.

Το μόνο που δε μπορεί να καταστραφεί και να σου το κλέψει κάποιος είναι η γνώση. Δεν έλειψε ποτέ από το σπίτι μας η εφημερίδα, το περιοδικό, το λογοτεχνικό βιβλίο και η συνεχής υπενθύμιση ότι πρέπει να σπουδάσουμε και ό,τι κάνουμε να το κάνουμε σωστά σεβόμενοι το συνάνθρωπο. Αυτές τις αξίες προσπάθησα να μεταλαμπαδέυσω και ως δασκάλα στους μαθητές μου. Τους έμαθα «γράμματα», όμως τους έμαθα και ν’ αγαπούν την πατρίδα μέσα από την ιστορία, την παράδοση, τη μαθηματική σκέψη.

Επιπλέον:

 Ένα ιδιαίτερο ευχαριστώ οφείλω στον κ. Καζάζη Ν. Ιωάννη, Καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας στο ΑΠΘ και Πρόεδρο του Δ.Σ. του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, ο οποίος, ενώ γνωρίζουν όλοι το πόσο επιφορτισμένος είναι με το όλο έργο του στο Κέντρο Ελληνικ. Γλώσσας, αφιέρωσε αρκετό χρόνο ν’ ασχοληθεί με το δικό μου έργο. Με πολλή σοβαρότητα και επιστημονική ευθύνη το είδε το αξιολόγησε και με ενεθάρρυνε στην προσπάθειά μου αυτή δίχως να με αποτρέψει επειδή χρησιμοποίησα δικό μου γραπτό σύστημα φωνητικής απόδοσης, με αποτέλεσμα να μου δώσει δύναμη και διάθεση να το εμπλουτίσω ακόμη περισσότερο προσθέτοντας πληροφορίες μέχρι την τελευταία στιγμή της έκδοσής του. 

Ευχαριστώ τον κ. Μπέη Σταμάτη, Ερευνητή του Κέντρου Ερεύνης Νεοελληνικών Διαλέκτων και Ιδιωμάτων της Ακαδημίας Αθηνών, που ως ειδικός ερευνητής το αξιολόγησε και έδωσε έμφαση στην καταγραφή του λεξικολογικού υλικού και δεν θεώρησε αδυναμία τον τρόπο της γραπτής απόδοσης. Αυτό σημαίνει για μένα ότι μπορώ να συνεχίσω και να καταγράφω όσα γνωρίζω.

Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλω στον κ. Κογκούλη Ιωάννη, καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, ο οποίος από την πρώτη στιγμή έδειξε εμπιστοσύνη και ενδιαφέρον για το όλο έργο, με ενεθάρρυνε με την πραότητά του και οι χρήσιμες και στοχευμένες συμβουλές μαζί με τις διορθώσεις και υποδείξεις του βοήθησαν στην τελική δομή του έργου.

Θα ήθελα να εκφράσω τις ιδιαίτερες ευχαριστίες στον ξάδελφό μου Δημήτριο Αστ. Τζήκα, (Πετρωτό Θεσσαλονίκης), πρόεδρο της εταιρίας ELVIAL, και στην οικογένειά του, για την ευγενική χορηγία, χάρη στην οποία,κυρίως,εκδίδεται το παρόν πόνημα «Λεξικό Αρωμανικής (βλάχικης)  Γλώσσας» Μ.Λιβαδίων Πάικου (2014), για το οποίο έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, χωρίς κανέναν ενδοιασμό, και  μέσα απ’ αυτό διαφάνηκε η ανακούφισή του, ότι η γλώσσα που μιλούσε από μικρός στο πατρικό του σπίτι, πού τώρα ελάχιστα χρησιμοποιεί, δεν θα χαθεί. Γνωρίζει πως η γλώσσα είναι πολιτισμός και η βλάχικη γλώσσα είναι μέρος της ιστορίας του τόπου των προγόνων μας. Η συμβολή του στην έκδοση αναδεικνύει το ενδιαφέρον του για την πολιτιστική ανάπτυξη του τόπου του.

  Θα ήθελα να ευχαριστήσω το Σύλλογο Βλάχων Θέρμης-Τριαδίου «ο Άγιος Νικόλαος» ο οποίος, από τη στιγμή που πληροφορήθηκε ότι γράφεται το Λεξικό του τόπου καταγωγής των, τα Μεγάλα Λιβάδια Πάικου Κιλκίς, θέλησε να συμβάλλει στην παρούσα έκδοση, συμμετέχοντας στην ανάδειξη του πολιτιστικού μας πλούτου. Το ενδιαφέρον τους με ενεθάρρυνε για τη συνέχιση του έργου.

Επίσης,  ευχαριστώ τον πρόεδρο της εταιρείας ΝΤΟΠΛΕΡ  ΑΒΕΕ  (DOPLER) – Βιομηχανία  Ανελκυστήρων, Σταύρο Σταυρόπουλο (Πολύκαστρο Κιλκίς), για τη συμβολή του στην έκδοση του Λεξικού της βλάχικης γλώσσας των Μεγάλων Λιβαδίων, του τόπου με τον οποίο έχει οικογενειακούς δεσμούς και μια ιδιαίτερη αγάπη.

Ευχαριστώ ιδιαίτερα τον κ. Σαΐτη Μιχ. Ελευθέριο, Λαρισαίο επιχειρηματία, Πρόεδρο και Ιδρυτή των εταιρειών «ΚΡΟΝΟΣ Α.Ε.» (Μαυροβούνι, Δήμου Σκύδρας Πέλλας) & INTERCOMM FOODS S.A. (Λάρισα), για την, χωρίς κανέναν ενδοιασμό, ευγενική χορηγία του, με την οποία συνέβαλε στην οικονομική ενίσχυση της Α΄ έκδοσης του Λεξικού «ΕΛΛΗΝΟ-ΑΡΜΑΝΙΚΟ (ΕΛΛΗΝΟ-ΒΛΑΧΙΚΟ) ΛΕΞΙΚΟ των αρμανόφωνων (βλαχόφωνων) Ελλήνων της Πίνδου» (2018). Η ενέργειά του αυτή αποδεικνύει έμπρακτα την αγάπη του και το ενδιαφέρον του για τη διατήρηση της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς των προγόνων μας.