Ερωτοπαίγνια
Συγγραφέας: Ανώνυμος
Αξιόλογη συλλογή 112 σύντομων ερωτικών ποιημάτων του 15ου αιώνα που περιλαμβάνει την «Ερωτική αλφάβητο», τα «Εκατόλογα της αγάπης», ερωτικά δίστιχα και άσματα κ.ά. Μολονότι κάποιοι μελετητές έχουν υποστηρίξει τη ροδιακή προέλευση των ποιημάτων, τα τελευταία πιθανότατα προέρχονται από τον ευρύτερο νησιωτικό, ενδεχομένως τον δωδεκανησιακό, χώρο. Είναι έργο άγνωστου/ων ποιητή/ών και αποτελεί εξαίρετο δείγμα της πρώιμης λαϊκής και λαϊκότροπης νεοελληνικής ποίησης.
D. C. Hesseling & Hubert Pernot (επιμ.), Ερωτοπαίγνια (Chansons d’ amour) publiées d’ après un manuscript du XV siècle avec une traduction, une étude critique sur les Εκατόλογα, H. Welter & Élefthéroudakis et Barth, Παρίσι & Αθήνα 1913.
Εισαγωγή
Τα Ερωτοπαίγνια ή Καταλόγια. Στίχοι περί έρωτος και αγάπης, όπως αλλιώς είναι γνωστά στη σύγχρονη βιβλιογραφία, αποτελούν μία αξιόλογη συλλογή ερωτικών ποιημάτων του 15ου αιώνα, που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά, με βάση το χειρόγραφο 8241 του Βρετανικού Μουσείου, αναδιαταγμένη και με τον περιοριστικό τίτλο Αλφάβητος της Αγάπης, από τον Wilhelm Wagner –με τη φιλολογική συνδρομή του λόγιου Δημήτριου Βικέλα– στα τέλη του 19ου αιώνα (1879). Το βιβλίο αποτελεί συλλογή 112 ερωτικών τραγουδιών που, κατά τον εκδότη Wagner, συνδέονται με το νησί της Ρόδου, ορισμένα από τα οποία χρονολογούνται από την περίοδο των Ιωαννιτών ιπποτών (1309-1522). Λίγο αργότερα, το 1913, δύο διαπρεπείς μελετητές του μεσαιωνικού και νεότερου πολιτισμού μας, ο Ολλανδός D. C. Hesseling και ο Γάλλος H. Pernot, επανεκδίδουν, με μεγαλύτερη προσοχή, αλλά υπό τον –μάλλον αυθαίρετο (Λεντάρη 2007, 1057)– τίτλο Ερωτοπαίγνια, τη συλλογή, στη γνωστή σειρά Bibliothèque grecque vulgaire (τόμος 10). Η τελευταία έκδοση της συλλογής, η οποία κυκλοφόρησε μόλις πρόσφατα στην αξιόλογη σειρά «Παλιότερα Κείμενα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» (αρ. 10) του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη], φέρει τον τίτλο Καταλόγια. Στίχοι περί έρωτος αγάπης, είναι εκσυγχρονισμένη ορθογραφικά και τονικά, και την έχει επιμεληθεί η Βίκη Παναγιωτοπούλου-Δουλαβέρα (2017).
Η συλλογή, στην έκδοση Hesseling & Pernot 1913, από την οποία αντλήσαμε τα ανθολογούμενα αποσπάσματα, αποτελείται από 714 στίχους στους οποίους περιλαμβάνονται, όπως και στο χειρόγραφο, ανεξάρτητα τμήματα: η «Ερωτική αλφάβητος» ( αλφαβητική ακροστιχίδα , στ. 1-108), 15 ερωτικά δίστιχα (στ. 109-139), τα « Εκατόλογα της αγάπης» (αριθμητική ακροστιχίδα, στ. 140-330), 19 ερωτικά άσματα (στ. 331-488), παρακλήσεις και παράπονα νέου προς την ερωμένη του (στ. 489-619), διαλογική ερωτική αλφάβητος μεταξύ νέου και νέας (στ. 620-676) και ερωτικές στροφές, υπολείμματα παλιών ποιημάτων (στ. 677-714). Τα «ροδιακά» ερωτικά τραγούδια είναι γεμάτα ζωντανές περιγραφές, λυρισμό και ευαισθησία. Κατά τον Καρλ Κρουμπάχερ (1900, 57), πρόκειται για 7-8 συλλογές, «αι οποίαι εν αρχή μετεβιβάζονται από χειρός εις χείρα χωριστά, έπειτα δε υπό φίλου τινός της δημοτικής ποιήσεως συνηνώθησαν εις εν χειρόγραφον». Στην έκδοση του 1913 προστέθηκε και μια πλήρης συλλογή από παραλλαγές σύγχρονων δημοτικών «Εκατόλογων» (Πολίτης 1954, 266).
Γραμματολογικό είδος
Το ερωτοπαίγνιον είναι σύντομο ερωτικό ποίημα που έχει τη μορφή παιχνιδιού σε δίστιχα, με αλφαβητική συνήθως ακροστιχίδα. Ετυμολογικά είναι σύνθετη λέξη αποτελούμενη από δύο μέρη: έρως, γεν. -ωτος + παίγνιον. Τα ερωτοπαίγνια, λοιπόν, είναι ερωτικά ποιήματα που ανήκουν στην όψιμη βυζαντινή ή την πρώιμη μεταβυζαντινή/νεοελληνική εποχή και, παρά τον προσωπικό τους τόνο και την εσωτερική διαμόρφωση των στίχων, κατατάσσονται στα δημοτικoφανή (και όχι δημοτικά) τραγούδια, λόγω της γλωσσικής τους μορφής και του χαριτωμένου ύφους τους.
Προέλευση
Στο θέμα της προέλευσης των ποιημάτων υπάρχει διαφωνία μεταξύ των μελετητών. Οι περισσότεροι υποστηρίζουν πως τα ερωτικά ποιήματα δεν μπορεί να γράφτηκαν αλλού παρά στην ιπποτοκρατούμενη Ρόδο. Τη ροδιακή τους προέλευση συμπέρανε και ο Wilhelm Wagner από τον στίχο του υπ’ αριθμόν 51 άσματος της συλλογής: «την κόρην την εφίλησα στην Ρόδον την εφήκα» (Wagner 1879, 3-4). Όμως, ο Νικόλαος Πολίτης αμφισβήτησε τη ροδιακή καταγωγή τους, χαρακτηρίζοντάς τα μάλιστα «ακραιφνώς δημοτικά άσματα» (Πολίτης 1932, 252). Σύμφωνα με τα τελευταία πορίσματα της έρευνας, εικάζεται ότι η συλλογή αποτελεί συγκέντρωση ποιημάτων διαφορετικών συγγραφέων, προερχόμενων από διάφορες περιοχές του νησιωτικού χώρου (Λεντάρη 2007, 1058), πιθανότατα κυρίως του δωδεκανησιακού.
Ο ποιητής
Τα Ερωτοπαίγνια, που αποτελούν εξαίρετο δείγμα της πρώιμης λαϊκής και λαϊκότροπης νεοελληνικής ποίησης, είναι έργο άγνωστου/-ων ποιητή/-ών. Οι στίχοι των τραγουδιών είναι είτε γνήσιοι δημοτικοί είτε καμωμένοι από άνθρωπο/-ους πολύ κοντά στην αίσθηση του δημοτικού στίχου. Κάποιοι μελετητές υποστηρίζουν πως η χρησιμοποίηση της λέξης «έρως» αντί της λέξης «αγάπη», σε συνδυασμό και με κάποια άλλα στοιχεία, πείθουν ότι τα συνέθεσε δόκιμος/-οι λυρικός/-οί ποιητής/-ές, με βαθιά γνώση της σύγχρονης ομόθεμης ιταλικής ποίησης και παράλληλη επίδραση από τα δημοτικά τραγούδια.
Στιχουργία και χαρακτήρας
Τα ερωτικά τραγούδια, που είναι γραμμένα σε ανομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους στίχους, εμφανίζουν μεγάλη ποικιλία και ακμαία προφορική παράδοση· συγκεκριμένα, καλύπτουν ένα μεγάλο φάσμα θεμάτων, ποιητικών μορφών, εικονοπλαστικών και συμβολικών εκφράσεων: λυρική έκφραση ατομικών συναισθημάτων και παθών, εξομολογήσεις και ερωτικούς διαλόγους, αφηγηματική εκδίπλωση μικρών ιστοριών και ερωτικές αλληγορίες. Το σημαντικό δεν βρίσκεται στο θέμα του έρωτα καθαυτό, που, ως διαχρονικό βίωμα, συναντάται και στα μεσαιωνικά κείμενα, αλλά στο ότι αλλάζει ο χειρισμός του θέματος. Από τη στιγμή που ο νέος βγαίνει και ζητά φιλί («δός με, κόρη, το φιλί») και η κόρη ανταποκρίνεται («φιλίν σε θέλω δώσει») κι αυτό, με τα τολμηρά του συμφραζόμενα, γίνεται λογοτεχνικό θέμα, έχουμε την πρώτη σοβαρή ένδειξη ότι ο μετασχηματισμός από τη βυζαντινή στη νεοελληνική πολιτισμική φάση έχει αρχίσει. Η στροφή αυτή δηλώνει την πίστη του ανθρώπου στις φυσικές αξίες και συνδέεται με τη χαρά και την πληρότητα της ζωής. Για πρώτη φορά στα ερωτικά ποιήματα του 15ου αιώνα απενοχοποιείται ο σαρκικός έρωτας και επανιεραρχούνται οι αξίες. Αντί η θνητή μοίρα του ανθρώπου να χρησιμοποιείται ως επιχείρημα για τη ματαιότητα της ζωής και την επιστροφή στον θεό (σύμφωνα με τη βυζαντινή παράδοση των ηθικοδιδακτικών ποιημάτων), χρησιμοποιείται αντίθετα για να θεμελιώσει την αναγκαιότητα της απόλαυσης των ζωικών αξιών («και να γλυκοφιλούμεθα πριν να μας εύρει γήρας και λάβει μας ο θάνατος και φάγει μας το χώμαν»). Ο έρωτας, ως αξία φυσική, συνδέεται αξεχώριστα από τη μια με την ευδαιμονία και πληρότητα του όντος κι από την άλλη με τον ύμνο του σωματικού κάλλους (της γυναικείας ομορφιάς κυρίως). Η αντίληψη του έρωτα ως αξίας φυσικής εκφράζεται άμεσα, στα θεματικά περιεχόμενα, και έμμεσα, στην εικονοπλασία και τους συμβολικούς κώδικες (Καψωμένος 2009, 34-39).
Λογοτεχνική αξία
Για τη λογοτεχνική αξία των μεσαιωνικών αυτών στιχουργημάτων δεν υπάρχει καμία αμφιβολία εκ μέρους των μελετητών, οι οποίοι τα θεωρούν αξιόλογα, τόσο για την τεχνική και γλωσσική αρτιότητά τους όσο και για το γνήσιο λαϊκό συναίσθημά τους. Αξιολογώντας τα Ερωτοπαίγνια, ο Καρλ Κρουμπάχερ (1900, 57) τα κατατάσσει «εις τα άριστα και περιεργότατα προϊόντα συμπάσης της δημοτικής ελληνικής ποιήσεως», ενώ η Τίνα Λεντάρη (2007, 1057) αποφαίνεται πως αποτελούν την εκτενέστερη και σημαντικότερη συλλογή μεσαιωνικής ερωτικής ποίησης.
Αποσπάσματα
Ερωτική Αλφάβητος (στ. 1-108)
Οι πρώτοι 108 στίχοι αποτελούν την ερωτική αλφάβητο (alphabet d’ amour), δηλαδή μια σειρά στροφών που τα αρχικά τους στοιχεία (γράμματα ή λέξεις) είναι τακτοποιημένα σε αλφαβητική σειρά (ακροστιχίδα).
| «Ἂν ἤξευρα, κυράτσα, μου, πότε θέλεις κινήσει καὶ πόθεν θέλεις διαβεῖ μὲ τὲς ἀρχοντοποῦλες, τὴν στράταν σου νὰ φύτεψα μηλὲς καὶ κυδωνίτσες καὶ νεραντζοῦλες καὶ κιτρὲς καὶ δάφνες καὶ μυρσίνες, |
|
5 | τὸν δρόμον σου τριανταφυλλιές, νὰ μὴ σὲ πιάνῃ ὁ ἥλιος, καὶ ὅπου διαβαίνεις καὶ πατεῖς ἤθελα σπέρνει μόσχον, καὶ νὰ μυρίζῃ ἡ στράτα σου, κ’ ἐσὺ νὰ μὴ τὸ ξεύρῃς, νὰ μὴ μαυρίζῃ, λυγερή, στὸν ἥλιον ἡ ἐλικιά σου.
Βουλὴν ἐπῆρα ταπεινός, κυρά, νὰ σὲ συντύχω, |
|
10 | καὶ ἐντρέπομαι, κυράτσα μου, πολλὰ τὴν εὐγενειάν σου, διατὶ εἶσαι ἀκατάδεκτη, τὰ λόγια δὲν αὐκρᾶσαι, καὶ εἶμαι, κυρά, ξενούτσικον, δειλιῶ νὰ σὲ συντύχω.» Καὶ τότε πάλι ἡ λυγερὴ τὸν νεώτερον ἐλάλει· «Εἰπές, εἰπές, ἀφέντη μου, τί θὲς νὰ μὲ συντύχῃς, |
|
15 | καὶ σύντυχέ με θαρρετά, τινὰν μηδὲν φοβᾶσαι. ─ Κυρά μου, νὰ σ’ ἐφίλησα, ἂν ἔν’ καὶ θέλημά σου, καὶ ἂν ἀγαπᾷς καὶ προθυμᾷς, νὰ ποίσωμεν φιλίαν. Τί σὲ φελᾷ, κυράτσα μου, νὰ μὲ κακοκαρδίζῃς, ἐσὺ νὰ διωματεύεσαι κ’ ἐμὲν νὰ θανατώνῃς; |
|
20 | ἐσὺ ἔταξές μου τὸ φιλὶν καὶ δός με το, κουρτέσα.»
«Γιὰ τὴν ἀγάπην σου εἰς ἐμέν, γλυκύτατέ μοι ἀφέντη, μηδὲν ἔρχεσαι νὰ φιλῇς κοντὰ στὴν γειτονιάν μου, νὰ σὲ θωρῶ, νὰ θλίβωμαι, νὰ βαρυαναστενάζω. Ἐσὺ θυμᾶσαι, ἀφέντη μου, τὸν ὅρκον τὸν μ’ ἐποίκες, |
|
25 | πῶς ὤμοσες καὶ μὄλεγες ποτὲ μὴ μὲ ξαφήσῃς, κ’ ἐδὰ θωροῦν τὰ μάτια μου εἰς ἄλλην πόθον ἔχεις· χθὲς μετὰ κείνην ἔμεινες, μὲ κείνην ἐκοιμήθης, κ’ ἐμέναν ἦρτες καὶ εἶπες μου ὅτι στὴν βίγλαν ἤσουν· καὶ ἐγὼ ἐπῆγα κ’ ἐρώτησα ὅλους τοὺς βιγλατόρους, |
|
30 | καὶ κεῖνοι ὤμοσαν καὶ εἴπασιν κανεὶς οὐδὲν σὲ εἶδεν· κ’ ἐπάτησες τὸν ὅρκον σου κ’ ἔχεις μεγάλον κρῖμα.»
«Δεξιά μου στάσου, λυγερή, θέλω νὰ σὲ συντύχω, νὰ σὲ ῥωτήσω ῥώτημαν, νὰ σὲ παρακαλέσω· εἰπέ με, πόσα μὲ ἀγαπᾷς, τόσα νὰ σὲ ἀγαπήσω, |
|
35 | μὴ σὲ ἀγαπήσω πλεώτερον κ’ ἐσὺ κενοδοξήσῃς· καὶ ἂν τύχῃ νὰ τὸ καυχισθῇς ὅτι παρακαλῶ σε, κ’ ἐγὼ ἔχω θάρρος εὶς ἐσὲν ἄλλος νὰ μὴ τὸ μάθῃ. Κ’ ἐσύ, κυρά μου, εἶπες με ἄλλον σὲ προξενοῦσιν. Μακάρι νὰ σὲ προξένησαν, ἄλλον ἄντραν νὰ πῆρες, |
|
40 | κ’ ἐμὲν νὰ μὴ ἐλογάριαζες ποῦ μένω, ποῦ κοιμοῦμαι, εἰς ποίαν βλέμμαν ἔρριξα, μὲ ποίαν συντυχαίνω.»
«Ἐσὺ γνωρίζεις, ἀφέντη μου, ποτὲ οὐκ ἤξευρά σε, οὐδἔξευρα οὐδὲ γνώριζα, ἀλλὰ οὐδὲ κάτεχά σε, οὐδὲ τὸ βλέμμα μου ἔρριξα ποτὲ στὴν ἐλικιάν σου· |
|
45 | <ἐμέναν ἐγυρεύασιν γυναῖκαν νὰ μὲ πάρουν>, καὶ τώρα μὲ τὲς γνῶμες σου, μὲ τἄμορφά σου λόγια, καὶ τὸ γλυκύν σου ἀνάβλεμμαν, καὶ τὲς καλές σου τάξες, καὶ τὲς πιδεξιωσύνες σου ἐκατεδούλωσές με· τὸν νοῦν μου τὸν ἀδούλωτον ἐκατεδούλωσές τον, |
|
50 | δουλεύτριαν μ’ ἐκατέστησες, ἀφέντη, τοῦ ὁρισμοῦ σου.»
«Ζηλεύγουν τὴν ἀγάπην μας, κυρά μου, οἱ γείτονές σου, διατί κρατεῖται δυνατὴ ὡς πύργος σιδερένος· θωροῦν την ὅτι ἐπλέχτηκεν ὡς χρυσὸν ἀλυσίδιν, κ’ ἐφάνη τους πολὺν κακόν, θέλουν νὰ μᾶς χωρίσουν. |
|
55 | Νὰ μὴ τὸ δοῦν τὰ μάτια τους, μὴ τὸ χαρῇ ἡ ψυχή των, ἀμμὴ τὸ θέλουν εἰς ἡμᾶς, ἀπάνω τους τὸ δοῦσιν, νὰ τὸ θλιβοῦν οἱ φίλοι τους, νὰ τὸ χαροῦν οἱ ἐχθροί των, διατὶ βουλὴν ἐδώκασιν νὰ μᾶς ἀποχωρίσουν, δίχως κανέναν πταίσιμον, δίχως κανένα δίκαιον.» |
|
60 | «Ἡ ταπεινὴ καρδοῦλα μου πολὺν καλὸν σὲ θέλει, ἀφέντη τετραλύγιστε καὶ βεργαναλεμένε· νομίζω μάγια μ’ ἔκαμες καὶ πάντα σὲ θυμοῦμαι. Ποῦ μεὖρε, ποῦ μ’ ἐκόλλησεν ἡ περισσή σου ἀγάπη; ἐσέβην κ’ ἐτυλίχτηκεν στὰ φύλλα τῆς καρδιᾶς μου, |
|
65 | ἐσέβην κ’ ἐρριζώθηκεν κ’ ἐγέμισεν τὰ φύλλα· καὶ ἤλθασιν οἱ γείτονες καὶ ἐσυμβούλευσάν με, καὶ ὅλοι βουλὴ μ’ ἐδώκασιν νὰ σὲ ἀπολησμονήσω. Κ’ ἐγὼ ἀπεκρίθην καὶ εἶπα τους καὶ κατηγόρησά τους· ἐσεῖς πολλ’ ἀγαπήσετε τὴν ἀποχωρισιά μας, |
|
70 | δι’ αὐτὸ μὲ συμβουλεύετε νὰ τὸν ἐλησμονήσω· μαχαίρια καὶ ἂν μὲ κόφτουσιν, πριόνια καὶ ἂν μὲ πριονίζουν, ὥσποτε ζῶ καὶ φαίνομαι, τὸν ἀγαπῶ οὐκ ἀρνοῦμαι.»
«Γυρεύουσιν, ἀφέντη μου, γυναῖκα νὰ μὲ πάρουν, κ’ ἐγώ, ἀφέντη μου, ὡς τὄκουσα, πολὺν κακὸν μ’ ἐφάνη, |
|
75 | καὶ ἀπὸ καρδιᾶς ἐφώναξα καὶ ὁ κόσμος τὸ θαυμάστην, διατὶ οὐκ ἐσάλευσεν ἡ περισσή σου ἀγάπη, νὰ ῥίξω ἀλλοῦ τὸ βλέμμα μου κ’ ἐσὲν νὰ λησμονήσω. Καὶ πῶς ἐγὼ νὰ σὲ ἀρνιστῶ, ἀφέντη τοῦ κορμιοῦ μου καὶ νοικοκύρη ὁποῦ κρατεῖς στὰ χέρια σου τὸν νοῦν μου, |
|
80 | καὶ γίνουσουν ἀσάλευτος, ἀφέντη, ἀπὸ τὸν νοῦν μου;»
«Κυρά, διὰ τεἶντα διάφορον, κυρά, διὰ τεἶντα κέρδος νὰ χάσῃς τὸ ξενούτσικον καὶ ποθοπειρασμένον, νὰ χάσῃς τὸν καλλιώτερον, κυρά μου, ὁποῦ σὲ ἀγάπα; Κυρά μου, ἐρωτοδέσποινα, ποθοκρατόρισσά μου, |
|
85 | ποῦ γέμουν τὰ ματάκια σου τοῦ κόσμου τὴν ἀγάπην, τοῦ Ἔρωτος τὰ χείλη σου πλέκτουσι τὸ ἁλυσίδιν. Νὰ πιχαρῇς, ὦ λυγερή, πέψε με ὀλίγον πόθον, ὅτι λιγώνομαι, κυρά, διὰ τὴν πολλήν σου ἀγάπην· ἐσὺ κρατεῖς τοὺς ἔρωτες καὶ δὸς ἐμὲν τὸν πόθον.» |
|
90 | «Πολλά, κυρά, παρέδειρα νύκτες καὶ μεσημέρια, ἐμέναν ὠνειδίσασιν οἱ ἐδικοὶ καὶ ξένοι.»
«Λέγεις, καλὲ νεώτερε, ἐμέναν ἔν’ τὸ πταῖσμα, καὶ ῥίκτεις μου κατηγοριὰν καὶ λέγεις ἔπταισά σου, διατὶ ἐκατεπιάστηκα καὶ ἦλθα εἰς θέλημά σου. |
|
95 | Δουλεύτρες ἐστερήθηκα δι’ ἀγάπην ἐδικήν σου, κ’ ἐσὺ καυχούσουν κ’ ἔλεγες νὰ μὴ μὲ λησμονήσῃς, ἐμέναν νὰ μὴ ἀρνιστῇς, μηδ’ ἄλλην νὰ φιλήσῃς, οὐδὲ ἄλλην ἐμορφότερην ποτὲ νὰ τὴν συντύχῃς.»
«Μῆναν οὐκ ἔχεις μετ’ ἐμὲν οὐδ’ ἕναν οὐδὲ δύο, |
|
100 | μιὰν ἑβδομάδαν ἔκαμες καὶ ἤρχισες νὰ χολιάζῃς, καὶ νὰ κρατῇς ἀπάνω σου, κόρη, νὰ καμαρώνῃς. Οἱ γείτονές σου μἔπασιν τί πολλὰ μὲ ἀτιμάζεις, κ’ ἐγὼ, κυρά, ὡς τὄκουσα πολὺν κακὸν μ’ ἐφάνη, καὶ πέντε μέρες ἔκαμα νὰ μὴ σὲ χαιρετίσω, |
|
105 | οὐδὲ κοντά σου νὰ διαβῶ ἀπὸ τὴν γειτονιάν σου καὶ ἔχω κατηγόρησιν ἀπὸ τὴν γειτονιάν σου, ὅτι οὐ καταδέχομαι τινὰν νὰ χαιρετίσω, καὶ ἂν μἔβρισες, κυράτσα μου, ἐποίκες μέγαν κρῖμα.» |
|
- Σελίδα από το χφ. Add. MS 8241 (f.165r), που περιέχει τους πρώτους στίχους του αποσπάσματος, Βρετανική Βιβλιοθήκη, Λονδίνο.
Πηγή: The British Library
- Δεν βρέθηκαν βίντεο
- Δεν βρέθηκαν αρχεία ήχου
Σύνδεσμοι
Λεξικά
- Λεξικά Νεοελληνικής
- Ηλεκτρονικά Λεξικά της Νεοελληνικής Γλώσσας
- Λεξικό Εμ. Κριαρά
- Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669), τόμοι Α-ΙΣΤ
- TLG
- Thesaurus Linguae Graecae (TLG)
- Liddell-Scott
- Λεξικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας (Liddell – Scott)
Μελέτες
- Μεσαιωνικές μελέτες
- Μεσαιωνικές μελέτες του Εμ. Κριαρά
Σύνδεσμοι
Εκατόλογα της Αγάπης (στ. 153-258)
Οι στίχοι 140-330 αποτελούν τα «Εκατόλογα της Αγάπης» (les cent mots), δηλαδή ένα είδος δημώδους πολύστιχου ερωτικού τραγουδιού, του οποίου οι επιμέρους νοηματικές ενότητες αρχίζουν με την εκφώνηση, κατά σειρά, των αριθμών 1 ώς 10 και των δεκάδων 20 ώς 100. Στο παρόν απόσπασμα, στο οποίο περιλαμβάνονται οι ενότητες ώς το 10, ο νέος προσπαθεί με τα ερωτικά του λόγια να πείσει την αγαπημένη του να συναινέσει στον έρωτά του.
| Οἱ ἔρωτες μὲ σφάζουσιν καὶ κόφτει με ἡ ἀγάπη, καὶ ἂς ἀρχίσω νὰ σὲ πῶ στίχους διὰ τὴν ἀγάπην, |
|
155 | στιχοπλοκίδες θλιβερὲς τὲς ἔπλεξα διὰ σένα, καὶ οἱ στίχοι ἀνεσπάστησαν μέσα ἀπὸ τὴν καρδιά μου. Ὡσὰν νὰ σπέρνῃς, λυγερή, βασιλικὰ στὴν γάστραν, καὶ βάλῃς τα εὶς τὸν κόρφον σου, καὶ ὁποῦ διαβῇς μυρίζεις, καὶ ὅσοι διαβοῦν καὶ βλέπουν τα τὴν μυρωδιὰν ἀκούσι, |
|
160 | ἔτσε ἀνέσπασα κ’ ἐγὼ στίχους ἐκ τῆς καρδιᾶς μου· ὡς ἅλυσιν τοὺς ἔπλεξα διὰ λόγου ἐδικοῦ σου, καὶ ὡσὰν τοὺς γράψω, λυγερή, νὰ αὐκριστῇς τοὺς λόγους, καὶ νὰ ἀρχίσω νὰ σὲ πῶ τοὺς πόνους τῆς ἀγάπης. Ἕνας πανώραιος ἄγουρος ἀγαπᾷ ὡραίαν κόρην· |
|
165 | χρόνους δυὸ τὸν ἐμάρανε τῆς κόρης ἡ ἀγάπη, καὶ μαραινόμενος ὁ νεὸς στῆς λυγερῆς τὸν πόθον, ἐμήνυσέ την μιὰν αὐγήν∙ «κυρά μου, ἀγαπῶ σε, κρυφά, κυρά μου, σὲ ἀγαπῶ, κ’ ἐσὺ οὐδὲν τὸ ξεύρεις, καὶ βασανίζομαι κρυφὰ καὶ φανερὰ πομένω.» |
|
170 | Ὡς τὄκουσεν ἡ λυγερή, τὰ δάκρυα της ἐτρέξαν, μαντᾶτον τὸν ἀπόστειλε τὸ οὐκ ἤθελεν νἀκούσῃ· «Ἐσὺ μικρὸν καὶ ἀνήλικον, φιλιὰν οὐδὲν ἐξεύρεις, καὶ πῶς ἐξεστομάτισες καὶ εἶπες ὅτι ἀγαπᾷς με, καὶ ἐκόπησαν τὰ μέλη μου καὶ καρδιομάρανές με, |
|
175 | καὶ ἂν τὄκουσαν οἱ γείτονες μεμφθεῖ μ’ ἐθέλαν ὅλοι;» Καὶ τότε πάλι ὁ νεώτερος τὴν λυγερὴν ἐλάλει· «Καὶ πῶς τὸ ξεύρεις, λυγερή, φιλιὰν οὐδὲν ἐξεύρω; πρῶτον ἂς μ’ ἐδοκίμαζες, κ’ ὕστερον ἂς μ’ ἐρώτας· νἆδες μικροῦ φιλήματα, μικροῦ πιδεξιωσύνες, |
|
180
185 | πῶς κολακεύει τὸ φιλίν, πῶς κυβερνᾷ τὸν πόθον. Ὁ πεῦκος μέγα δένδρον ἔν’, ἀλλὰ καρπὸν οὐ κάμνει, τὸ στάχυν ἔν’ μικρούτσικον, εἶδες καρπὸν τὸν κάμνει; Πάλιν τὸ κλῆμα τὸ μικρὸν θωρεῖς καρπὸν τὸν κάμνει, τὸ καλοκαίριν ........ τρώσιν τὴν ἀγουρίδα |
|
190 | καὶ τὸ κρασίν του πίνουν το [μέσα εἰς] τὸν χειμῶνα. καὶ ἂν δὲν πιστεύεις, λυγερή, καὶ ἂ δὲν πληροφορᾶσαι, βάλε τὸ φελλοκάλικον κ’ ἔμπα στὸ περιβόλιν, καὶ ἰδὲ καὶ τὲς μικρὲς μηλιές, ἰδὲ καὶ τὲς μεγάλες, πῶς δέχουνται τὸν ἄνεμον ὡσὰν καὶ τὲς μεγάλες.» |
|
195 | Καὶ τότε πάλε ἡ λυγερὴ τὸν νεώτερον ἐλάλει· «Ἑκατὸν λόγια, νεώτερε, θέλω νὰ σὲ ῥωτήσω, καὶ ἂν τὰ διακρίνεις ἀσφαλῶς, φιλὶν νὰ σὲ χορτάσω.» Καὶ τότε πάλι ὁ νεώτερος τὴν λυγερὴν ἐλάλει· «Ἐγώ, κυρά, τὰ λόγια σου ποσῶς δὲν τὰ κατέχω, |
|
200 | ὅμως νὰ στήσω λογισμὸν καὶ νὰ συλλάβω γνῶσιν· ἐσὺ τοὺς μέτρα, λυγερή, καὶ ἐγὼ νὰ τοὺς διακρίνω.»
«Μιὰν κόρην ἐνεντράνισα κ’ ἐπιάσε με εἰς τὰ βρόχια· στὰ ξόβεργά σου μὲ κρατεῖς, λησμονῶ τὰ ἐδικά μου· μόνον κ’ ἐσέν, βεργόλικη, ὁποῦ τὸν νοῦν μου ἐπῆρες, |
|
205 | ὁποῦ καυχούμουν κ’ ἔλεγα νὰ μὴ πιαστῶ εἰς ἀγάπην· κ’ ἐσὺ μὲ τὰ πιδέξια σου ἐπιάσες με στὰ βρόχια κ’ ἐρρίζωσεν ἡ ἀγάπη σου ἀπέσω στὴν καρδιά μου.»
«Δυὸ μάτια θλίβεις, λυγερή, καὶ δυὸ καρδιὲς μαραίνεις καὶ δυὸ στήθη φλογίζονται ἐκ τὴν πολλήν σου ἀγάπην, |
|
210 | κ’ ἐσὺ ἔχεις πέτρινην καρδιὰν καὶ νοῦν ἐξαγριωμένον, καὶ σιδερένιον λογισμὸν καὶ χείλη σφαλισμένα, λόγον δὲ οὐκ ἔχασες ποτέ, γλυκιὰ νὰ μὲ συντύχῃς, καὶ νὰ μὲ παρηγόρησες, ποὖμαι πολλὰ θλιμμένος.»
«Τρεῖς χρόνους καὶ ἂν μ’ ἐβάλασιν στὰ σίδερα δι’ ἐσένα, |
|
215 | Τρεῖς ὦρες νὰ μ’ ἐφάνησαν ἐκ τὴν πολλήν σου ἀγάπην. Ὄχι, κυρά, διὰ φιλιὰν ἢ τίποτε ἄλλον φόβον ἢ νὰ εἰπῇς διὰ τὰ σίδερα νὰ σὲ ἐλησμονήσω· ὥσποτε ζῶ καὶ φαίνομαι, νὰ σ’ ἔχω εἰς τὸν νοῦν μου, καὶ κάφτει με ἡ ἀγάπη σου, δὲν ἠμπορῶ πομένειν. |
|
220 | «Πέντε φορὲς λιγοθυμῶ, κυρά μου, τὴν ἡμέραν· καὶ μηδὲν πῇς, λιγοθυμῶ, κυρά μου, δι’ ἐσένα. Καθημερὶς ψυχομαχῶ, πέντε θυμοῦμαι σένα· Μιὰν τὸ πουρνό, μιὰν [τὸ βραδὺ καὶ τρεῖς] τὸ μεσημέριν, καὶ πρὸς τὸ ἡλιοβασίλεμαν ὑπομονὴν δὲν ἔχω. |
|
225 | «Ἔστεκα εἰς τὴν πόρτα σου, τὰ δυό σου μῆλα θώρουν, ἐλάμπασιν τὰ μέλη σου, τὰ πάντερπνά σου κάλλη· τὸν μόσχον καὶ τὸν ξυλαλᾶν μυρίζει ἡ ἐλικιά σου, ῥόδα γέμουν τὰ χείλη σου, τὰ φρύδια σου ζαμπέτιν, καὶ ἡ γλῶσσα σου ἡ γλυκόλαλος ζάχαριν μὲ τὸ μέλιν· |
|
230 | τὴν ἡδονήν σου ἐχόρτασα κ’ ἐσὲν στερεύγομαί σε.»
«Ἑπτὰ ψυχὲς καὶ ἂν ἔβαλεν ὁ πλάστης εἰς ἐμένα, καὶ τὲς ἑπτὰ μὲ ἀνέσπασεν ἡ περισσή σου ἀγάπη· καὶ δὲν μὲ παίρνει ὁ ἄγγελος ὡς μέλλει νἀποθάνω, ἀμμὲ ψυχομαχῶ διὰ σέν, δίχα ἀρρωστιὰν καὶ πόνον, |
|
235 | καὶ ἂν ἠθελήσῃς, λυγερή, ἐγὼ δὲν ἀποθαίνω.»
«Ἐννεὰ πέρδικες πέτουνταν στοὺς οὐρανοὺς ἀπάνω· ἡ μιὰ ἦτον χρυσοπτέρουγη κ’ ἐγὤλεγα τὶ ἐσ’ εἶσαι. Στέκω καὶ διαλογίζομαι ποιὸν περδίκιν νὰ πιάσω· θέτω τὰ βρόχια εἰς τὴν γῆν, καὶ πιάνω ὡραιὸν περδίκιν· |
|
240 | ὁμοίαν σου, παρόμοιαν σου, ὡσὰν τὴν ἐλικιὰν σου. Λιγνὴ καὶ κοκκινόχειλη καὶ χαμοκιλαδοῦσα, ἄσπρη σὰν τὸ τριαντάφυλλον, κόκκινη οἱὸν τὸ ῥόδον, γλυκολαλοῦσα πέρδικα, πολλῶν καρδιὲς μαραίνεις.»
«Δέκα κοντάρια ἐγκούπισες, κυρά, στὸ ὄνομά μου, |
|
245 | στὸν ἐμαυτό μου τἄθεκες, ἐμένα θανατώνεις· δὲν τὰ ἔθεσες διὰ κάκωσιν οὐδὲ κακὸν κανένα, ὀδι’ ἀγάπην τἄθεκες κ’ ἐμένα κόφτει ὁ πόνος· μαραίνει με ἡ ἀγάπη σου, δὲν ἠμπορῶ ἀπομένει. Θυμοῦμαι σε, μαραίνομαι, θωρῶ σε καὶ χλωμαίνω, |
|
250 | καὶ ἂν πέσω νἀποκοιμηθῶ ὕπνον οὐδὲν χορταίνω.» Καὶ τότε πάλε ἡ λυγερὴ τὸν νεώτερον ἐλάλει· «Ἐγὼ τὸ πρῶτον, οἶδα το, φιλὶν σὲ θέλω δώσει, ὁποῦ καυχούμουν κ’ ἔλεγα φιλὶν νὰ μὴ σὲ δώσω· κ’ ἐσὺ μὲ τὰ πιδέξια σου, μὲ τὲς καλές σου γνῶμες, |
|
255 | τὸν νοῦν μου τὸν ἀδούλωτον ἐκατεδούλωσές τον. Στέργομαι τὴν ἀγάπην σου, ἔρχομαι εἰς θέλημάν σου, νὰ γένω στράτα νὰ πατῇς καὶ γῆς διὰ νὰ περάσῃς· δεκάτιζε τὰ λόγια σου, διὰ νὰ κόπτῃς στίχους, ὅτι τὸ γιόμα ἔρχεται, νὰ πάμε νὰ γευθοῦμεν, |
|
| νὰ φέρω καὶ ποκάμισον, ὡσὰν γευτῇς νἀλλάξῃς, ὅτι τὰ ῥοῦχα τὰ φορεῖς πολλἆναι σκονισμένα, καὶ νὰ γλυκοφιλούμεθα, πρὶν νὰ μᾶς εὕρῃ γῆρας, καὶ λάβῃ μᾶς ὁ θάνατος καὶ φάγῃ μᾶς τὸ χῶμαν.» | |
- Δεν βρέθηκαν εικόνες
- Δεν βρέθηκαν βίντεο
- Δεν βρέθηκαν αρχεία ήχου
Σύνδεσμοι
Λεξικά
- Λεξικά Νεοελληνικής
- Ηλεκτρονικά Λεξικά της Νεοελληνικής Γλώσσας
- Λεξικό Εμ. Κριαρά
- Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669), τόμοι Α-ΙΣΤ
- TLG
- Thesaurus Linguae Graecae (TLG)
- Liddell-Scott
- Λεξικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας (Liddell – Scott)
Μελέτες
- Μεσαιωνικές μελέτες
- Μεσαιωνικές μελέτες του Εμ. Κριαρά
Σύνδεσμοι
Η εξαπάτηση της κοπέλας (στ. 317-330)
Στο τέλος, ο νέος καταφέρνει να εξαπατήσει την κοπέλα. Όταν αυτή συνειδητοποιεί την αλήθεια, ξεσπά σε κλάματα.
| Καὶ ἀπὲ τὸ χέρι τὴν κρατεῖ καὶ στὸ κλινάρι πάσιν, κ’ ἐχόρτασέν την τὸ φιλὶ ὡς τὸ πολλὰ πεθύμαν· καὶ ἀπότις τὴν ἐφίλησεν, στέκει καὶ ἀναγελᾷ την. |
|
320 | Καὶ τότε πάλι ἡ λυγερὴ τὰ δάκρυα τὴν ἐπῆραν· «Ἂν τὄχα ξεύρειν, ἄγουρε, καὶ λιθοκάρδιος εἶσαι, καὶ ψεύστης καὶ ἀντιλογητὴς καὶ ὁποῦ φιλεῖς κομπώνεις, δὲν σἔχα δώσει τὸ φιλίν, νὰ εἶχες τοῦ ἡλιοῦ τὰ κάλλη.» Καὶ τότε πάλι ὁ νεώτερος τὴν λυγερὴν ἐλάλει· |
|
325 | «Μηδὲν μὲ βρίζῃς, ἄσκημη, μηδὲν μὲ ξατιμάζῃς, πανάσχημη, χοντρόχειλη, χαμηλοφρύδα, μαύρη, στολίζεσαι καὶ εἶσαι ἄσκημος, νίβγεσαι καὶ μαυρίζεις, καὶ ὅταν ἐβγῇς ἐκ τὸ λουτρόν, ὁμοιάζεις ἀγριοκάτης.» Καὶ τότε πάλι ἡ λυγερὴ τὸν νεώτερον ἐλάλει· |
|
330 | «Μηδὲν μὲ βρίζῃς, νεώτερε, μηδὲν μὲ ξατιμάζῃς. |
|
- Δεν βρέθηκαν εικόνες
- Δεν βρέθηκαν βίντεο
- Δεν βρέθηκαν αρχεία ήχου
Σύνδεσμοι
Λεξικά
- Λεξικά Νεοελληνικής
- Ηλεκτρονικά Λεξικά της Νεοελληνικής Γλώσσας
- Λεξικό Εμ. Κριαρά
- Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669), τόμοι Α-ΙΣΤ
- TLG
- Thesaurus Linguae Graecae (TLG)
- Liddell-Scott
- Λεξικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας (Liddell – Scott)
Μελέτες
- Μεσαιωνικές μελέτες
- Μεσαιωνικές μελέτες του Εμ. Κριαρά
Σύνδεσμοι
Το γράμμα του νέου (στ. 331-340)
Ερωτικό άσμα: ο νέος εκφράζει τον έρωτά του και παρακαλεί την κοπέλα να διαβάσει το γράμμα που της στέλνει.
| Χαρτὶ σὲ πέμπω, μάτια μου· ψυχή μου, ἀνάγνωσέ το, μὴ σιχαθῇς τὰ γράμματα, μὴ ψέξῃς τὸ μελάνι, ὅτι ἐγὼ ὅταν τὄγραφα μετὰ πολλῶν δακρύων, ἡ χείρ μου ἐκράτειεν τὸ χαρτί καὶ ἡ ἄλλη τὸ κοντύλιν, |
|
335 | καὶ ὁ νοῦς μου ἐδιαλογίζετον πῶς νὰ τὸ καταθέσω. Ἐσύ, ξανθή, ὑπέρξανθη καὶ σχυρομηλιγγάτη, ἀσπρομαρμαροτράχηλη καὶ κρουσταλλοχιονάτη, ποτήριν πορφυρόχειλον, γεμᾶτον τὴν ἀγάπην, καντήλα χρυσοκρέμαστη, ζώνη μὲ τὸν διαδέτην, |
|
340 | νὰ σ’ ἐζωνόμην πάντοτε, νὰ μ’ ἔσφιγγες, κυρά μου. |
|
- Δεν βρέθηκαν εικόνες
- Δεν βρέθηκαν βίντεο
- Δεν βρέθηκαν αρχεία ήχου
Σύνδεσμοι
Λεξικά
- Λεξικά Νεοελληνικής
- Ηλεκτρονικά Λεξικά της Νεοελληνικής Γλώσσας
- Λεξικό Εμ. Κριαρά
- Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669), τόμοι Α-ΙΣΤ
- TLG
- Thesaurus Linguae Graecae (TLG)
- Liddell-Scott
- Λεξικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας (Liddell – Scott)
Μελέτες
- Μεσαιωνικές μελέτες
- Μεσαιωνικές μελέτες του Εμ. Κριαρά
Σύνδεσμοι
Η κοπέλα παρακαλά τον νέο να μην την ξεχάσει (στ. 360-379)
Ερωτικό άσμα: η νέα παρακαλά τον αγαπημένο της να μην την ξεχάσει τώρα που θα φύγει μακριά και να μην την απατήσει με άλλη.
360 | Ἐκίνησες, ἀφέντη μου, καὶ ὁ θεὸς καὶ οἱ ἁγιοὶ μετά σου, βασιλικὰ στὴν στράταν σου, βάρσαμα στὴν ὁδόν σου, καὶ κόκκινα τριαντάφυλλα τριγύρου τὰ μαλλιά σου. Ἐκεῖ ποῦ πάς, ἀφέντης μου, στὴν χώραν ὁποῦ ἐμπαίνεις, ἄλλην κόρη νὰ βρῇς περιλαμπάσειν καὶ φιλήσειν· |
|
365 | ἀπάνω στὰ φιλήματα, ἀναστενάξειν θέλεις, καὶ ἡ κόρη, ἂν ἔναιν φρόνιμη, θέλει σὲ ἀναρωτήσει· «Τί ἔχεις, ἀφεντάκι μου, καὶ βαρυαναστενάζεις; ─ Ἐγὤλεγα, κυράτσα μου, μὴ μἔχες ἐρωτήσει, καὶ ἀφότις μὲ τὸ ῥώτησες, νὰ σὲ τὸ ὁμολογήσω· |
|
370 | τὴν κόρην τὴν ἐφίλησα στὴν Ῥόδον τὴν ἐφῆκα, καὶ μὲ τἀστρίτσιν κάθεται καὶ μὲ τὸ φέγγος φέγγει, γυρεύει καὶ καταρωτᾷ, κυρά μου, δι’ ἐμένα· τί κάμνει τὸ ἀδόνι μου, τί κάμνει τὸ πουλί μου; τί κάμνει τὸ καλὸν πουλὶν καὶ οὐδὲν μὲ ἐθυμᾶται;» |
|
375 | Παρακαλῶ σε, ἀφέντη μου, καὶ δεύτερον καὶ τρίτον, εἰπὲ τὲς καλωσύνες μου καὶ πὲ τὴν ἐλικιάν μου, τὴν ἀταξιὰν τὴν ἔκαμα μηδὲν τὴν μολογήσῃς· ἐγὼ καὶ ἄφρων ἔστρωσα καὶ ἄφρων ἐκοιμήθην καὶ ἄφρων ἐγλυκοφίλησα, διατὶ πολλὰ σὲ ἀγάπουν. |
|
- Δεν βρέθηκαν εικόνες
- Δεν βρέθηκαν βίντεο
- Δεν βρέθηκαν αρχεία ήχου
Σύνδεσμοι
Λεξικά
- Λεξικά Νεοελληνικής
- Ηλεκτρονικά Λεξικά της Νεοελληνικής Γλώσσας
- Λεξικό Εμ. Κριαρά
- Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669), τόμοι Α-ΙΣΤ
- TLG
- Thesaurus Linguae Graecae (TLG)
- Liddell-Scott
- Λεξικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας (Liddell – Scott)
Μελέτες
- Μεσαιωνικές μελέτες
- Μεσαιωνικές μελέτες του Εμ. Κριαρά
Σύνδεσμοι
Τα παράπονα της κοπέλας (στ. 468-481)
Ερωτικό άσμα: η νέα εκφράζει στον αγαπημένο της τον έρωτά της και παραπονιέται πως η δική του αγάπη δεν είναι τόσο δυνατή όσο η δική της.
| Ἀφέντη μου πολύκαρπε, κοκκινομηλοφόρε, ἠθέλασιν τὰ μάτια μου πάντοτε νὰ σὲ βλέπουν, |
|
470 | καὶ δυσκολᾷ με ἡ μάννα σου, οὐκ ἠμπορῶ θωρεῖ σε, κ’ ἐσὺ μὲ τὰ κολάκια σου καὶ μὲ τὴν φρόνεσίν σου ἐπιάσες με στὰ βρόχια σου καὶ οὐκ ἠμπορῶ πετάσειν. Καὶ ἂν εἶχες πόθον εἰς ἐμὲν ὡσὰν ἐγὼ σὲ σένα νὰ μἤτρωγες, νὰ μὴ ἔπινες καὶ νὰ μὴ ἐκοιμούσουν, |
|
475 | πουλίτσιν ἤθελες γενεῖ νὰ κιλαδῇς τὰς νύκτας, καὶ νὰ κιλάδεις, νἄλεγες ὅλον διὰ τὴν ἀγάπην, καὶ νἆχα πόρταν εἰς πλευρὸν καὶ νἄνοιξες καὶ νἆδες, καὶ νἆδες τὴν καρδία μου πῶς κείτεται θλιμμένη. Καὶ ἂν δὲν πιστεύεις, ἄπιστε, καὶ ἂ δὲν πληροφορᾶσαι, |
|
480 | ἔπαρ’ τὸν πόθον σου ἀπ’ ἐμὲ καὶ δός τον ὅπου θέλεις, κ’ ἐγὼ νὰ στέκω νὰ θωρῶ ὡς ξένη καὶ διαβάτρα. |
|
- Δεν βρέθηκαν εικόνες
- Δεν βρέθηκαν βίντεο
- Δεν βρέθηκαν αρχεία ήχου
Σύνδεσμοι
Λεξικά
- Λεξικά Νεοελληνικής
- Ηλεκτρονικά Λεξικά της Νεοελληνικής Γλώσσας
- Λεξικό Εμ. Κριαρά
- Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669), τόμοι Α-ΙΣΤ
- TLG
- Thesaurus Linguae Graecae (TLG)
- Liddell-Scott
- Λεξικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας (Liddell – Scott)
Μελέτες
- Μεσαιωνικές μελέτες
- Μεσαιωνικές μελέτες του Εμ. Κριαρά
Σύνδεσμοι
Η ερωτική εξομολόγηση του νέου (στ. 549-580)
Ο νέος εκφράζει στην αγαπημένη του τον έρωτά του.
| Πάντα, κυρά μου, ἐγάπουν σε, κ’ ἐδ’ ἀγαπῶ σε πλέον· |
|
550 | ἂν δὲν πιστεύεις, λυγερή, καὶ ἂν δὲν πληροφορᾶσαι, ἐρώτησε τοὺς ἔρωτες τοὺς καρδιοφλογιστάδες, ποῦ βάλαν κ’ ἐφυτεύσαν σε μέσα εἰς τὴν καρδιάν μου. Καταπατεῖς καὶ κόφτεις τα τὰ φύλλα τῆς καρδιᾶς μου, καὶ ὡς ἔν’ τὸ νύχι καὶ τὸ κρεάς, ἔτσε κ’ ἐγὼ μετά σου. |
|
555 | Κυρά μου, ἐσ’ εἶσαι ὁ ποταμὸς ὁ χρυσομελιτάρης, ὁποῦ ἔχει κλώσματα πολλὰ μὲ σεῖσμαν καὶ μὲ διώμαν· ὅσοι διαβοῦν καὶ πίνουν το ποτὲ οὐκ ἐδιψοῦσιν, κ’ ἐγώ, κυρά, ὡς ἔπινα ποτὲ οὐκ ἐχόρτασά σε, πάντα διψῶ καὶ πεθυμῶ, κυρά μου, νὰ σὲ πίνω. |
|
560 | Ἐσ’ εἶσαι κιόνιν πορφυρὸν ποῦ στέκει στὸ παλάτιν, ὅπου κουμπίζει ὁ βασιλεὺς καὶ κρίνει ὁ λογοθέτης, τῆς δέσποινας εἰκόνισμαν, τοῦ βασιλέως ἐγκόλφιν, καὶ τῶν ῥηγάδων ἡ τιμὴ καὶ δόξα τῶν ἀρχόντων. Ἐσ’ εἶσαι τῆς νυκτὸς δροσιὰ καὶ πάχνη τοῦ χειμῶνος |
|
565 | καὶ φέγγος ἀποσπερινὸν καὶ ἥλιος τῆς ἡμέρας, καὶ τῆς αὐγῆς αὐγερινός, τοῦ παλατιοῦ κανδήλα. Ἐσ’ εἶσαι, τὸ ἄστρον τοῦ οὐρανοῦ, τοῦ κάμπου τὸ λουλούδι, καὶ χώρα πολυζήλευτος μὲ τὸ πολὺν λογάριν· καὶ ἀπ’ τὸ κύκλωμα τοῦ ἡλιοῦ, ἡ μιὰ ἀκτίνα σ’ εἶσαι, |
|
570 | καὶ ἀπὸ τ’ Ἀδάμου τὴν πλευρὰν ἡ μιὰ παγίδα ἐσ’ εἶσαι, καὶ ὁποῦ ἔκαψεν κ’ ἐμπύρισεν πολλῶν καρδιὲς ἐσ’ εἶσαι, καὶ ἀπὸ τἀδόνια τὰ λαλοῦν ἕναν πουλὶν ἐσ’ εἶσαι, καὶ ἂν πέσω νἀποκοιμηθῶ στὸν ὕπνον μου σὲ βλέπω, ἀκόμη καὶ οἱ ἔρωτες πολλὰ μὲ τυραννοῦσιν. | |
575 | Κυρά μου, ὅταν σὲ θυμηθῶ καὶ βάλω σε στὸν νοῦν μου, κλονίζεται ἡ καρδίτσα μου καὶ σειέται σὰν τὸ φύλλον, ἀναστενάζω ἐγκαρδιακά, δὲν ἠμπορῶ ἀπομένει. Ὅτι ἐσέβην ἡ ἀγάπη σου ἀπέσω στὴν καρδιά μου, ὡσὰν μαχαίρι δίστομον κόπτει τὰ σωθικά μου, |
|
580 | τὸν λογισμόν μου δαπανᾷ καὶ ὅλα μου τὰ μέλη. |
|
- Δεν βρέθηκαν εικόνες
- Δεν βρέθηκαν βίντεο
- Δεν βρέθηκαν αρχεία ήχου
Σύνδεσμοι
Λεξικά
- Λεξικά Νεοελληνικής
- Ηλεκτρονικά Λεξικά της Νεοελληνικής Γλώσσας
- Λεξικό Εμ. Κριαρά
- Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669), τόμοι Α-ΙΣΤ
- TLG
- Thesaurus Linguae Graecae (TLG)
- Liddell-Scott
- Λεξικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας (Liddell – Scott)
Μελέτες
- Μεσαιωνικές μελέτες
- Μεσαιωνικές μελέτες του Εμ. Κριαρά
Σύνδεσμοι
Τα παράπονα του νέου (στ. 581-594)
Ο νέος εκφράζει στην αγαπημένη του τα παράπονά του.
| Ἂν ἤξευρες, βεργόλικη, τὸ πῶς ἀναστενάζω, τὸ πῶς καμμῶ τὰ μάτια μου καὶ τρέχουν τὸ φαρμάκι, πῶς τρέχουν τὰ ματίτσια μου δάκρυα ὡς τὸ ποτάμιν, ἂν εἶδες καὶ τὰ μέλη μου τὸ πῶς πηδοῦν καὶ φεύγουν, |
|
585 | τὴν ὥραν νὰ λυπήθηκες, νὰ μ’ ἔγραψες πιττάκιν. Ψυχὴν εἶχα κ’ ἐπῆρες την, καρδιὰν καὶ ἀνέσπασές την· διχὼς ψυχήν, διχὼς καρδιάν, στὸν κόσμον πῶς νὰ ζήσω; μαραίνει με ἡ ἀγάπη σου, καίει με τὸ φίλημά σου, ὁ ἔρωτας τοῦ πόθου σου εἰς θάνατον μὲ ῥίκτει. |
|
590 | Ἂν τὄχα ξεύρει, ἂν τὄλπιζα καὶ ἂν τὄβαλα στὸν νοῦν μου, ὅτι οὐκ ἐνθυμᾶσαι με οὐδὲ στὸν νοῦν σου μ’ ἔχεις, οὐδὲ ἀγαπᾷς με ἐγκαρδιακὰ ὡσὰν ἐγὼ ἐσένα, νὰ πῆγα καὶ νὰ γύρευσα βρύσιν τῆς ἀσπλαγχνίας, ὁποῦ ἀποπλύνουνται καρδιὲς καὶ λησμονοῦνται ἀγάπες. |
|
- Δεν βρέθηκαν εικόνες
- Δεν βρέθηκαν βίντεο
- Δεν βρέθηκαν αρχεία ήχου
Σύνδεσμοι
Λεξικά
- Λεξικά Νεοελληνικής
- Ηλεκτρονικά Λεξικά της Νεοελληνικής Γλώσσας
- Λεξικό Εμ. Κριαρά
- Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669), τόμοι Α-ΙΣΤ
- TLG
- Thesaurus Linguae Graecae (TLG)
- Liddell-Scott
- Λεξικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας (Liddell – Scott)
Μελέτες
- Μεσαιωνικές μελέτες
- Μεσαιωνικές μελέτες του Εμ. Κριαρά
Σύνδεσμοι
Βιβλιογραφία
- Βασιλάκου-Μαντούβαλου 1967
- Μαρία Βασιλάκου-Μαντούβαλου, «Τα “Ερωτοπαίγνια” εις την “Φλογέρα του βασιλιά” του Κωστή Παλαμά», Παρνασσός, τ. Θ΄, τχ. 2 (Απρίλιος-Ιούνιος 1967), σ. 266-274.
- Beaton 1996
- Roderick Beaton, Η ερωτική μυθιστορία του ελληνικού Μεσαίωνα, μτφρ. Νίκη Τσιρώνη, Ινστιτούτο του Βιβλίου-Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1996.
- Hesseling & Pernot 1913
- D. C. Hesseling & Hubert Pernot (επιμ.), Ερωτοπαίγνια (Chansons d’ amour) publiées d’ après un manuscript du XV siècle avec une traduction, une étude critique sur les Εκατόλογα, H. Welter & Élefthéroudakis et Barth, Παρίσι & Αθήνα 1913.
- Ζώρας 1956
- Γεώργιος Θ. Ζώρας, «Μνημεία της Μεσαιωνικής και Νεωτέρας Φιλολογίας μας. 11. Τα Εκατόλογα της Αγάπης», Νέα Εστία, τ. 59, τχ. 685/686 (15 Ιαν.-1 Φεβρ. 1956), σ. 135-141.
- Καψωμένος 2009
- Ερατοσθένης Γ. Καψωμένος, «Ο έρωτας στο δημοτικό τραγούδι», Αρχαιολογία και τέχνες, τχ. 111 (Ιούνιος 2009), σ. 34-39.
- Κριαράς 1933
- Εμμανουήλ Κριαράς, «Φιλολογικά: Α΄ Περί τα Ερωτοπαίγνια», Αθηνά 45 (1933), σ. 228-240.
- Κρουμπάχερ 1900
- Καρλ Κρουμπάχερ, Ιστορία της βυζαντηνής λογοτεχνίας, μεταφρασθείσα υπό Γεωργίου Σωτηριάδου, τ. 3, Τύποις Π. Δ. Σακελλαρίου, Αθήνα 1900.
- Λεντάρη 2007
- Τίνα Λεντάρη, «Καταλόγια. Στίχοι περί έρωτος και αγάπης», Λεξικό νεοελληνικής λογοτεχνίας. Πρόσωπα, έργα, ρεύματα, όροι, Πατάκης, Αθήνα 2007, σ. 1057-1058.
- Παναγιωτοπούλου-Δουλαβέρα 2017
- Βίκη Παναγιωτοπούλου-Δουλαβέρα (επιμ.), Καταλόγια. Στίχοι περί έρωτος αγάπης [Παλιότερα Κείμενα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, 10], ΑΠΘ, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη), Θεσσαλονίκη 2017.
- Πολίτης 1932
- Νικόλαος Πολίτης, Εκλογαί από τα τραγούδια του ελληνικού λαού, Τύποις Παρασκευά Λεωνή, Αθήνα 31932.
- Πολίτης 1954
- Λίνος Πολίτης, «Μερικές σημειώσεις στα “Ερωτοπαίγνια”», Ελληνικά, τ. 13, τχ. 2 (1954), σ. 266-273.
- Wagner 1879
- Wilhelm Wagner (επιμ.), Αλφάβητος της αγάπης. Das ABC Der Liebe. Eine Sammlung Rhodischer Liebeslieder Zum Ersten Male Herausgegeben Metrisch Übersetzt Und Mit Einem Wörterbuche Versehen, Teubner, Λειψία 1879.
Δικτυογραφία
«Έρωτας και Αιγαίο: Καταλόγια-Στίχοι περί Έρωτος και Αγάπης», ΕΥΠΛΟΙΑ: e-περιοδικό του δικτύου Αιγαίου.
«Δωδεκανήσιοι ποιητές και κωδικογράφοι από τον 9ο αιώνα μέχρι τον 16ο αι. μ.Χ.: Η αξιοσημείωτη πνευματική παρουσία του Αιγαίου», Η Ροδιακή: Ημερήσια πρωινή εφημερίδα της Ρόδου.
«Πηγές του Αναλυτικού Λεξικού Κριαρά: Καταλόγια. Στίχοι περί έρωτος και αγάπης», στην «Πύλη για την ελληνική γλώσσα και τη διδασκαλία της», Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.
«Add MS 8241 (ψηφιοποιημένος χειρόγραφος κώδικας που, μεταξύ άλλων, περιέχει και τα Ερωτοπαίγνια)», στο «Digitised Manuscripts», The British Library.
* Τελευταία πρόσβαση στη δικτυογραφία: Δεκέμβριος 2017.
Ετικετες Αναζητησης
Λογοτεχνικό Είδος
Ποίηση ερωτικήΛογοτεχνικό Γένος
ΠοίησηΕποχές - Περίοδοι
Ο αιώνας της Άλωσης (15ος αι.) Λογοτεχνία σε φραγκοκρατούμενα-βενετοκρατούμενα μέρη (15ος-17ος αι.)Θέματα
Αγάπη Απάτη Έρωτας Μοιχεία/απιστία Πρόγνωση/προφητεία/διαίσθηση Ταξίδι Γυναίκα (περιγραφή) Ομορφιά Γάμος Δοκιμασία Φύση (περιγραφή/φυτικός κόσμος) Χαρά Πίστη Πόνος
Κατάλογος Έργων
- Αισώπου Μύθοι
- Ανακάλημα της Κωνσταντινόπολης
- Άνθη ευλαβείας
- Άνθος των χαρίτων
- Απόκοπος
- Αφήγησις Λιβίστρου και Ροδάμνης
- Αφήγησις παράξενος του ταπεινού Σαχλίκη
- Βαρλαάμ και Ιωάσαφ
- Βασιλεύς ο Ροδολίνος
- Βίοι αγίων
- Διγενής Ακρίτης
- Διήγησις Βελισαρίου
- Διήγησις εξαίρετος Βελθάνδρου του Ρωμαίου
- Διήγησις εξαίρετος ερωτική και ξένη του Ιμπερίου θαυμαστού και κόρης Μαργαρώνης
- Διήγησις εξαίρετος ερωτική και ξένη Φλωρίου του πανευτυχούς και κόρης Πλάτζια Φλώρης
- Διήγησις Ιεροθέου Αββατίου
- Διήγησις και οπτασία ωφέλιμος ορθοδόξου τινός Δημητρίου
- Διήγησις του Αχιλλέως
- Διήγησις του Πωρικολόγου
- Διήγησις του Ρεμπελιού των Ποπολάρων
- Εξήγησις της γλυκείας χώρας Κύπρου, η ποία λέγεται Κρόνικα, τουτέστιν Χρονικόν
- Ερωτικόν ενύπνιον
- Ερωτόκριτος
- Ερωτοπαίγνια
- Ερωφίλη
- Η Βοσκοπούλα
- Η Θυσία του Αβραάμ
- Η Καινή Διαθήκη
- Η Κοσμογέννησις
- Η Φυλλάδα του Μεγαλέξαντρου
- Θησαυρός
- Θρήνος εις τα Πάθη και την Σταύρωσιν του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού
- Θρήνος της Θεοτόκου
- Θρήνος της Κρήτης
- Θρήνος της Κωνσταντινούπολης
- Ιατροσόφια
- Ιστορία και όνειρο
- Ιστορία του Ταγιαπιέρα
- Κατζούρμπος
- Κλίνη Σολομώντος
- Λαϊκές αφηγήσεις
- Λεηλασία της Παροικιάς της Πάρου
- Λόγοι διδακτικοί του πατρός προς τον υιόν
- Λόγος παρηγορητικός περί Δυστυχίας και Ευτυχίας
- Μεγάλον θανατικόν από πανόκλα
- Ο Βίος του Αισώπου
- Ο Έπαινος των γυναικών
- Ο Κρητικός Πόλεμος
- Ο Οψαρολόγος
- Ο Χρονογράφος
- Παιδιόφραστος διήγησις των ζώων των τετραπόδων
- Παλαιά τε και Νέα Διαθήκη
- Πανουργίαι υψηλόταται του Μπερτόλδου
- Πανώρια
- Πένθος θανάτου, ζωής μάταιον και προς Θεόν επιστροφή
- Περί ηρώων, στρατηγών, φιλοσόφων, αγίων και άλλων ονομαστών ανθρώπων, οπού εβγήκασιν από το νησί της Κύπρου
- Περί της ξενιτείας
- Πόλεμος της Τρωάδος
- Πτωχοπρόδρομος
- Ριμάδα κόρης και νιου
- Ρίμες αγάπης (Κυπριακά ερωτικά)
- Σιντίπας
- Σπανέας
- Σπανός
- Στάθης
- Στεφανίτης και Ιχνηλάτης
- Στίχοι γραμματικού Μιχαήλ του Γλυκά ούς έγραψε καθ΄ ον κατεσχέθη καιρόν εκ προσαγγελίας χαιρεκάκου τινός
- Συναξάριον του τιμημένου γαδάρου
- Το κατά Καλλίμαχον και Χρυσορρόην ερωτικόν διήγημα
- Το Χρονικόν του Μορέως
- Φορτουνάτος
- Φυσιολόγος
- Χρονικό του Γαλαξειδιού
- Χρονικό του μοναστηριού του Αγίου Θεοδώρου Κυθήρων
- Χρονικό των Σερρών
- Χρονικόν