Φορτουνάτος

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Πρόλογος, τόνε κάνει ἡ Τύχη

Μὰ ἴντα θὲ νὰ κάθωμαι τώρα νὰ σᾶς δηγοῦμαι

90

τὰ παλαιὰ καμώματα; Ἂς ἔρθωμε νὰ δοῦμε

σήμερον εἰς τὸ Κάστρο σας τοῦτο τὸ τιμημένο

τσῆ Κρήτης τόσα ἐξακουστό, στὸν κόσμο δοξασμένο

σ’ ἄρματα κι εἰσὲ γράμματα κι εἰς κάθα πράξην ἄλλη

παντοτινὰ ἀπὸ μιᾶς ἀρχῆς, καὶ τώρα μὲ μεγάλη

95

δόξα ἡ φούμη του ἐπλάτυνε, καὶ ὁ κόσμος τὴ λογιάζει,

καὶ ὅλη ἡ Φραγκιὰ τσὶ δύναμες τσὶ τόσες του θαμάζει.

Ἡ Ἄσια, ἡ Τράτσια καὶ ἡ Ἄφρικα τρομάσσου

τς ἐμπόρεσές τως βλέποντας πῶς τς ἔκαμε νὰ χάσου,

καὶ ὁ Τοῦρκος τ’ ἄνομο σκυλὶ τρομάραν ἔχει τόση

100

ποὺ πλιό του δὲν ἀποκοτᾶ ἀποκάτω νὰ σιμώση,

γιατὶ θυμᾶται τὰ παλιά, καὶ τρέμει καὶ φοβᾶται,

καὶ ἀκόμη τά ’παθε στὴ γῆ καὶ εἰς πέλαγος θρηνᾶται,

καὶ τόνε περιτρέχουσι στὰ ἐρχόμενα λογιάζει,

καὶ μετανιώνει ἀπὸ καρδιᾶς, κλαίγει καὶ ἀναστενάζει.

105

Ἐκεῖνο τὸ ψοματινὸ καὶ τὸ μισὸ φεγγάρι,

ποὺ ’γέρθη κι ἐσηκώθηκε μ’ ἔτοια μεγάλη χάρη

ἀπ’ τὴ μερὰ τῆς Σύθιας τῆς ἄπονης, κι ἐσάσε

κι ἐπλάτυνε γιαμιὰ γιαμιὰ καὶ ὅλο τὸν κόσμο ἐπιάσε,

θέλει ἀπομείνει σκοτεινὸ γοργὸ καὶ θαμπωμένο,

110

καὶ μ’ ἔκλειψη παντοτινὴ νὰ στέκη μαυρισμένο,

γιατὶ ἀποὺ τὴ Βενετιὰ καὶ ὅλη τὴ Χστιανοσύνη

νέφη θελὰ θέλου γερθῆ μὲ τόση κακοσύνη

καὶ τοῦ πελάγου καὶ τσῆ γῆς, κι ἐπῶδε νὰ γυρίσου

τὴ λαμπιρότη τὴν πολλὴν ἁπὄχει νὰ τοῦ σβήσου,

115

καθὼς ἀπάνω εἰς τς οὐρανοὺς εὑρίσκεται γραμμένο

ἀποὺ τὸ χέρι τοῦ Θεοῦ, καὶ ἴτσι ἀποφασισμένο.

Χαρὰ λοιπὸν ἀμέτρητη ὅλοι σας καρτερεῖτε,

καὶ εἰσὲ λιγούτσικο καιρὸ τὴ λευτεριὰ θωρεῖτε.

Μὰ ὁ νοῦς μου ἐπαραπέρασε κι ἐφῆκα τὰ δηγούμου·

120

μὰ τώρα στὴν ἀθιβολὴ γυρίζω πάλι ἁπού ’μου.

Πόσοι ἀθρῶποι σήμερο στὴ χώρα σας ἐτούτη

βρίσκουνται εἰς ἀξιότητες κι εἰσὲ μεγάλα πλούτη,

ἁπού ’σανε πολλὰ φτωχὰ καὶ ἄτιμα γεννημένοι,

καὶ ἀπὸ αἶμα χαμηλὸ καὶ ταπεινὸ ἐβγαμένοι;

125

Τοῦτοι γιὰ νά ’νιαι πρόθυμοι, νὰ μὴ βαριοῦνται κόπο,

μὰ νὰ γλακοῦσι ἐδῶ κι ἐκεῖ γλήγοροι εἰς κάθα τόπο,

ἀφέντες νὰ δουλεύγασι μεγάλους, ἁποὺ ὁρίζα,

ταχιὰ καὶ ἀργά, καὶ ἀνάπαψη κιαμιὰ δὲν ἐγνωρίζα,

θωρώντας τσι τέτοιας λοῆς κι ἐγὼ ἐιδάρισά τσι,

130

καὶ στὴν κορφὴ τσῆ σβίγας μου, σὰ βλέπετε, ἔβαλά τσι·

καθὼς θαρρῶ καὶ σήμερο πὼς θέλετε γνωρίσει

σὲ τούτη μας τὴν κωμωδιά, ὁποὺ γιὰ νὰ γρικήση

καθένας ἀπὸ λόγου σας εἶστε ἐδεπὰ ἐρθωμένοι.

ΠΡΑΞΙΣ ΠΡΩΤΗ−ΣΚΗΝΗ ΠΡΩΤΗ

Μισὲρ Γιαννοῦτσος, Φορτουνάτος

ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ

Δοσμένον ἔναι καθανὸς ἀθρώπου ἁπὄχει γνώση,

ἀπείτις φτάξη σὲ καιρὸ παιδιὰ καὶ φανερώση,

τσὶ πρῶτες περιδιάβασες μὲ μόδο ν’ ἀπαρνᾶται

καὶ μὲ καινούριους λογισμοὺς καὶ ἔγνοιες νὰ κυβερνᾶται,

5

καὶ νὰ ξετρέχη τὰ παιδιὰ μὲ τάξες νὰ παιδεύγη

καὶ μὲ ἀρετὲς, καὶ ὅσο μπορεῖ πάντα του νὰ γυρεύγη

μὲ πόθο κι ἐπιμέλεια, μ’ ἵδρο καὶ κόπο ἀντάμα

καὶ μὲ ψυχὴ καὶ μὲ καρδιὰ νὰ τῶσε κάμη πράμα,

ἀλήθεια μὲ πρεπούμενους μόδους, γιὰ νὰ μποροῦσι

10

αὐτοὶ καὶ οἱ κλερονόμοι τως πάλι νὰ τὰ χαροῦσι.

Ξεύρεις το, Φορτουνάτο μου, περίσσα ἀγαπημένο

πὼς σέ ’χα ἀποὺ τὴ μιὰ τσ’ ἀρχῆς ὅλο τὸν περασμένο

καιρόν, ἀπούσταν ἔτυχες στὰ χέρια τὰ δικά μου,

καὶ πὼς σ’ ἐγάπου ὡσὰν παιδὶ ἐβγαμένο ἀπ’ τὴν καρδιά μου.

15

Καὶ ἀκόμη δυόμισι χρονῶ λογιάζω πὼς δὲν ἤσου,

μηδ’ ἔξευρες μηδ’ ἔγνωθες ποιοί ’σα ποτὲ οἱ γονιοί σου·

καὶ μὲ μεγάλη μου ἔξοδο καὶ ἀμέτρητό μου κόπο

σ’ ἀνάθρεψα, καὶ οὐδ’ ἔλειψα μηδὲ ’ς κανένα τρόπο

νὰ μὴν ξεδράμω ὅσο μπορῶ μὲ μόδον ἕνα καὶ ἄλλο

20

στὴ στράτα τῶν καλῶ ἀρετῶ καὶ διάξω νὰ σὲ βάλω,

γιὰ νὰ σὲ κάμω κατὰ πῶς εἶχεν ἡ ὄρεξή μου,

φρόνιμο καὶ ἀξαζόμενο, νὰ σ’ ἔχω ὡσὰν παιδί μου,

παρηγοριὰ στὰ γέρα μου, πάλι στὸ θάνατό μου

γιὰ κλερονόμο μοναχὸ στὸ ἔχει τὸ δικό μου.

25

ΦΟΡΤΟΥΝΑΤΟΣ

Γνωρίζω το, κατέχω το καὶ εἶδα το μοναχός μου

ἀπούστανταν ἐγνώρισα τὸν κόσμο, καὶ ἀπατός μου

πολλὲς φορὲς τὸ λόγιασα, καὶ εὐκαριστιὰ μεγάλη

στὴν ἀφεντιά σου ἐκράτουνε περίσσα πλιὰ παρ’ ἄλλη,

γιατί ἤβλεπα δὲν ἔκανες κεῖνο τὸ χρέος μόνο

30

ἁπὄχει ὁ κύρης στὸ παιδί, μὰ πλιότερο ἀπ’ αὐτόνο.

Καὶ πάλι ἐγὼ δὲν ἔλειψα, σὰ μοῦ ’πρεπε, ποτέ μου,

καὶ ὡς ἤτονε τὸ χρέος μου νὰ κάνω, φαίνεταί μου,

ἐκεῖνα τὰ μ’ ἐδίδασκες νὰ πάσκω νὰ γυρεύγω

νὰ γίνουνται, καὶ ὡς ἤριζες ποτὲ νὰ μὴν ὀκνεύγω.

35

ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ

Τοῦτο ’ναι ἀλήθεια καθὼς λές· γιὰ κεῖνο τὴν εὐκή μου

πουρνὸ καὶ βράδυ σοῦ ’διδα μὲ ὅλη τὴν ὄρεξή μου.

Μὰ ἐδὰ γρικῶ πὼς ἤλλαξες κι ἐπιάσες ἄλλη στράτα,

κι ἔχω καθημερνὸ γιὰ σὲ πολλὰ κακὰ μαντάτα.

ΠΡΑΞΙΣ ΠΡΩΤΗ−ΣΚΗΝΗ ΔΕΥΤΕΡΗ

Λούρας, Μποζίκης

ΛΟΥΡΑΣ

Τόσα στὸ νοῦ πολλὰ βαθιὰ τούτη τὴν ἔγνοιαν ἔχω

ἁποὺ ἄλλο πράμα δὲ θωρῶ μηδ’ ἄλλο δὲν ξετρέχω.

75

Τσὶ βίζιτες ἐρνήθηκα καὶ ὅλες τσὶ κοῦρες τς ἄλλες

ποὺ κράτουν εἰς τὰ χέρια μου, μικρὲς καὶ τσὶ μεγάλες,

κι ὅλος στὸν πόθο ἐδόθηκα τέτοιας λοῆς, νὰ ζήσω,

ὁποὺ φοβοῦμαι φέρνει με σ’ ὥρα νὰ ξετρουμίσω.

Δὲν ἠμπορῶ νὰ κοιμηθῶ, μὰ ὁληνυχτὶς λογιάζω,

80

[83]

[83]

γυρίζω, θέτω, γέρνομαι, καὶ μόνο ἀναστενάζω.

Τς ὧρες μετρῶ καὶ δὲ θωρῶ πότες νὰ ξημερώση.

Χιλιάδες ψύλλοι καὶ κοριοὶ ὁληνυχτὶς μὲ τρῶσι.

Μποζίκη!

ΜΠΟΖΙΚΗΣ

                  Ἴντα μὲ θές, καλέ; Λογιάζω πὼς ἐβγῆκες

ἀποὺ τὸ νοῦ σου ὁλότελα. Στὸ σπίτι δὲ μ’ ἐφῆκες

85

ν’ ἀκροσταθῶ μηδεγουλιάς, ἁπού ’χα ὀρδινιασμένες

σὲ μιὰ μουρχούτα καὶ ὄμορφα μὲ τὸ τυρὶ ἀρτυμένες

καὶ μὲ περίσσα ζαφορὰ καμπόσες μακαροῦνες,

ποὺ ’μοῦ ’πομεῖναν ὀψαργάς, ἄλλο παρὰ μπουλντοῦνες.

Κι ἤστεκα καὶ ἀναλείχουμου, κι ἤθελα ν’ ἀρχινίσω

90

νὰ τὴ φκαιρέσω, μ’ ἀληθῶς πρίχου τσὶ γεματίσω

ἤβγαλες γέρο δαίμονα μόνο μὲ τσὶ φωνές σου,

σύναυγα καὶ ὁλονήστικος νὰ τρέχω στσὶ δουλειές σου.

Κι ἴντα θαρρεῖς νά ’σα πολλές; Μιὰ πρατικιά, στὴν ψή μου,

κρίνω νὰ μὴν ἐφτάνασι, καὶ ἀδυνατὰ πονεῖ μου.

95

Καὶ ἀποὺ τὴ βιάση μου ἤριξα τὸ χέρι μου καὶ πιάνω

τὸ χοιρομεροκόκκαλο τοῦτο, καὶ εὐθὺς τὸ βάνω

μέσα στὴ μπουζουνάρα μου, κι ἤθελα ν’ ἀρχινίσω

τὸ κρὰς ἁπὄχει ἀπάνω του σὰ σκύλος νὰ τὸ γλείψω.

Κι ἐσὺ μὲ δίχως ντεσκριτσὸ καὶ μ’ ἀσπλαχνιὰ μεγάλη

100

[101]

[101]

[102]

[102]

μὲ τς ἀθιβολαρίνες σου θὰ μὲ ξηλώσης πάλι,

καὶ στέκομαι νὰ λιγωθῶ.

ΛΟΥΡΑΣ

                                           Μωρὲ συ, κακομοίρη,

γρίκα μου νὰ σοῦ δηγηθῶ.

ΜΠΟΖΙΚΗΣ

                                              Ἔδε καραβοκύρη

τὸν ἤκανες στὸ πέλαγος! Ἄξος ’σουνε, νὰ ζήσης,

τὸ τσοῦρμα σ’ ἕνα κάτεργο χοντρὸ νὰ ξετρουμίσης.

105

Ἐγώ ’λεγα κι ἐγύρεψες, ἁπού ’σαι γεροντάκι,

πρὶ δώσης ὄξω τοῦ σπιτιοῦ, νὰ πιάσης κουλουράκι,

κι ἕνα ποτήρι μὲ ρακὴ γὴ μὲ κρασὶ μοσκάτο

γλυκὺ νὰ πιῆς, κι ἐσύ, λωλέ, γδυμνὸς καὶ ξεζωνάτος

ἤδωκες ὄξω τοῦ σπιτιοῦ σὰ νά ’σουν ἀφορμάρης,

110

καὶ χίλια μύρια τσάτσαλα καὶ σάλια ροζονάρεις.

ΛΟΥΡΑΣ

Πολλὰ μοῦ ἀποδιαντράπηκες, καὶ βλέπεσε, καημένε,

ἄνοστε, ἀδούλη καὶ φαγὰ καὶ χοῖρε βρωμεσμένε,

μηδὲ σοῦ δώσω τσὶ ξυλιὲς κεῖνες ποὺ σοῦ τοκάρου,

καὶ τὸ πετσί σου γνάψω το σὰ νά τονε γαϊδάρου.

115

ΜΠΟΖΙΚΗΣ

Ἀφέντη μου, συμπάθησ’ μου, καὶ ἡ πείνα μου, νὰ ζήσω,

στὸ μόδο τοῦτο μ’ ἔκαμε ἄπρεπα νὰ μιλήσω.

Μὰ ἀλήθεια ’δὲ ἴντα θὲς γενῆ, στὸ σπίτι νὰ στραφοῦμε,

γιατὶ πεινῶ, ζαλίζομαι, καὶ δὲν κατέχω ποῦ ’μαι.

ΑΤΤΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ-ΣΚΗΝΗ ΔΕΥΤΕΡΗ

Φορτουνάτος, Θόδωρος

ΦΟΡΤΟΥΝΑΤΟΣ

Τούτη μὲ κρίνει τὸ φτωχό, γι’ αὐτὴ ταχὺ καὶ βράδυ

παίρνω θανάτους ἑκατό, σὰν Τάνταλος στὸν Ἅδη,

ποὺ ἔχει τὰ μῆλα ἀνάντια του καὶ τὸ νερὸ καὶ τρέχει

στὸ πλάιν του ὡς τὰ χείλη του, κι αὐτάνα δὲν τοῦ βρέχει.

185

Τούτη τὸ νοῦ μου ἐσήκωσε, τούτη τὸ λογισμό μου

μοῦ πῆρε, καὶ νὰ τά ’χω πλιὸ δὲν ἔναι μπορετό μου.

ΘΟΔΩΡΟΣ

Κι ὀγιὰ ἴντα, φίλε; Σώπασε, καὶ τάσσω σου νὰ κάμω

μὲ κάθα μόδο γλήγορα νὰ κάμετε τὸ γάμο.

ΦΟΡΤΟΥΝΑΤΟΣ

Τοῦτο περίσσα τό ’ξευρα κι ἐγώ, ἂν τὸ ριζικό μου

190

[191]

[191]

δὲν εἶχεν εἶσται ἀμπόδιστρο στὸν πόθο τὸ δικό μου.

ΘΟΔΩΡΟΣ

Καὶ τί ’ναι αὐτὸ τ’ ἀμπόδιστρο;

ΦΟΡΤΟΥΝΑΤΟΣ

                                                    Ἀπεὶς καὶ ἀρχίνισά σου

καὶ ὡς μπιστεμένου φίλου μου τώρα δηγήθηκά σου,

πρεπό ’ναι καὶ τ’ ἀμπόδιστρο νὰ σοῦ τὸ μολοήσω,

γιὰ νὰ μὲ κλάψης τὸ φτωχὸ σ’ ἔτοιο καημὸ περίσσο.

195

Ἀφέντης μου εἶν’ τ’ ἀμπόδιστρο, γιατὶ δὲ θὰ μ’ ἀφήση,

λέγει, ποτὲ νὰ παντρευτῶ, ὥστε νὰ μὴ γνωρίση

τὸν κύρην ἁποὺ μ’ ἔσπειρε ποιὸς εἶναι, καὶ ἀπὸ ποῦ ’μαι·

κι ἐγὼ πὼς παίρνω θάνατο πρωτύτερα φοβοῦμαι.

ΘΟΔΩΡΟΣ

Ἴντα, δὲν ἔναι κύρης σου τοῦτος; Ἀμ’ ἴντα σοῦ ’ναι;

200

Καὶ πούρι ὅλοι γιὰ φυσικὸ παιδίν του σὲ κρατοῦνε.

ΦΟΡΤΟΥΝΑΤΟΣ

Δὲν ἔναι κύρης μου, σὰ λές, μ’ ἀλλότες εἶχε πράσσει

εἰς τὰ ταξίδια, καὶ ἔρχοντας μιὰ φούστα ν’ ἀγοράση,

μέσα στὴ φούστα μ’ εὕρηκε κι ἐμένα, ὁποὺ παρμένο

δὲν ξεύρω ἀπὸ ποῦ μέ ’χασι, καὶ ἤμουνε σκλαβωμένο.

205

Καὶ μετὰ κείνη τοτεσὰ μ’ ἀγόρασε κι ἐμένα,

καὶ ἀκόμη χρόνους δυόμισι δὲν εἶχα περασμένα.

Καὶ ἀληθινὰ σὰ νά ’χα ’σται παιδίν του καὶ ἐβγαμένο

ἀποὺ τὰ φυλλοκάρδια του μέ ’χε κανακεμένο,

καὶ ἀπὸ μικρὸν εἰς τὸ σκολειὸ στὰ γράμματα ἔβαλέ με,

210

κι ἐξόδιασε καὶ ἀνάθρεψε κι ἔτσι ἐμαθήτεψέ με.

ΘΟΔΩΡΟΣ

Πράμα καινούριο σοῦ γρικῶ, ποὺ ἄλλη φορὰ ποτέ σου

δὲ μοῦ τὸ ξεφανέρωσες. Μὰ οἱ τάξες καὶ ἀρετές σου

δείχνουσι πὼς ἀπὸ καλὸ αἶμα νὰ κατεβαίνης

καὶ ἀπὸ γενιὰ καθολικὴ καὶ εὐγενικὴ νὰ βγαίνης.

215

ΦΟΡΤΟΥΝΑΤΟΣ

Τοῦτο τὸ πράμα εἶναι ἀφορμὴ καὶ ἤβαλεν ἔτοια γνώμη,

καὶ δὲ λογιάζει οὐδὲ ποσῶς νὰ μὲ παντρέψη ἀκόμη

ὥστε ἁπού, ἂν εἶναι μπορετό, νὰ μάθη τὴ γενιά μου,

καὶ ἀπὸ ποῦ κατεβαίνουσι καὶ εἶν’ τὰ συγγενικά μου.

Καὶ τότες, ὡσὰ μοῦ ’χε πεῖ, νὰ δῆ καὶ νὰ γυρέψη

220

νὰ βρῆ, καθὼς εἶμαι κι ἐγώ, τόπο νὰ μὲ παντρέψη.

ΑΤΤΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ-ΣΚΗΝΗ ΤΕΤΑΡΤΗ

Ἀγουστίνα, Πετρού, Μηλιά

ΠΕΤΡΟΥ

Ἂς πᾶμε, καὶ ἡ κερα-Μηλιὰ ἀποὺ τὴν πόρτα βγαίνει,

νὰ τὴ συναπαντήξωμε, νὰ δοῦμε ποῦ παγαίνει.

465

Χίλια καλῶς εὑρήκαμε, κερά, τὴν ἀφεντιά σου.

ΜΗΛΙΑ

Καλῶς τη τὴν κερα-Πετρού. Ἀπατὰ γιὰ ὄνομά σου

εἰς τὸ στενὸ ἐκατέβηκα, νὰ δῶ ἂν εἶν’ καὶ προβάλης,

καὶ ἀποὺ τὰ ψὲς σ’ ἐνίμενα μὲ πεθυμιὰ μεγάλη.

Καὶ τσ’ Ἀγουστίνας εἶχα πεῖ νὰ ’ρθῆ νὰ σὲ γυρέψη,

470

μὰ τούτη, ἂν πάγη καὶ ποθές, ἀγαναχτᾶ νὰ στρέψη.

ΑΓΟΥΣΤΙΝΑ

Καὶ ἂν τύχη δὲ συναπαντᾶ κιανεὶς δέκα δαιμόνους

νὰ στέκουσι νὰ ἀναρωτοῦ γιὰ τσὶ κακούς τως χρόνους,

καὶ ὁ γεῖς ἀποὺ τὴ μιὰ μερὰ καὶ ἅλλος ἀποὺ τὴν ἄλλη

νὰ σύρνουσι τὰ κρέτα μας μὲ ἀδιαντροπιὰ μεγάλη;

475

Κι ἐγὼ ὅλους ὅλους δὲ μπορῶ γιαμιὰ νὰ κοντεντάρω,

καὶ μόνο βασανίζου με, καὶ στέκω νὰ κρεπάρω.

ΜΗΛΙΑ

Τὴν Πετρονέλα ἐλόγιασα σήμερο νὰ παντρέψω,

κερα-Πετρούσα μου ἀκριβή, καὶ νὰ συμπεθερέψω

μὲ τὸ ντετόρε τὸ γιατρὸ τὸ Λούρα, ἁποὺ κατέχεις

480

πόσα τορνέσα καὶ καλά καὶ πόσο πλοῦτος ἔχει.

Καὶ οὐδὲ κι ἐμένα ἔτσι πολλὰ δὲ μὲ ντεσκομοντάρει,

καὶ ἂν τοῦ τὴ δώσω, καὶ γδυμνὴ λέγει νὰ τήνε πάρη.

Κι ἀπεί ’λαχε τὸ ριζικὸ ἐτοῦτο, θὰ τὸ πιάσω,

καὶ τὸ δικό μου πάλι ἐγὼ γιὰ μένα τὸ φυλάσσω.

485

ΠΕΤΡΟΥ

Καὶ πῶς ἐλόγιασες κι ἐσὺ νὰ παντρευτῆς, νὰ ζήσω;

ΜΗΛΙΑ

Ἐτοῦτο πάλι ἄλλη φορὰ μπορῶ νὰ σοῦ μιλήσω·

μὰ ’δὰ ξάργου σοῦ μήνυσα νὰ δῶ ἴντά ’χω νὰ κάμω,

νὰ μπῆς, νὰ βγῆς, νὰ κάμωμε, σὰν πεθυμῶ, τὸ γάμο.

ΠΕΤΡΟΥ

Κερα-Μηλιά μου, ἐπά ’μαι ἐγὼ πρόθυμη νὰ γυρέψω

490

εἰς τὰ μπορῶ καὶ δύναμαι πιστὰ νὰ σοῦ δουλέψω.

Μὰ ἀληθινὰ θαμάζομαι πὼς δὲν πονεῖ ἡ ψυχή σου

μὲ τέτοιο γέρον ἄθρωπο νὰ σμίξης τὸ παιδί σου,

καὶ ἕνα σγουρὸ βασιλικὸ ὀμορφοκαμωμένο

εἰς ἕνα κακοτσίκαλο θὰ βάλης σαπημένο.

495

ΜΗΛΙΑ

Ἐτοῦτος ἔναι γέροντας, καὶ ἴντα μπορεῖ νὰ ζήση;

Ἀκόμη ἕνα χρόνο δυό. Καὶ ἀπείτις μπουρμπουρίση

πιάνομε τὰ τορνέσα του, καὶ τότες θέλει πάρει

ἡ Πετρονέλα ἕνα νιὸ καὶ ὄμορφο κοπελιάρη.

Ἂς μποῦμε μέσα τὸ λοιπό, τὰ ροῦχα τση νὰ πιάση,

500

νὰ πᾶτε στσῆ μαστόρισσας, νὰ δῆ νὰ τὰ ὀρδινιάση

καθὼς τὰ ζάρου καὶ φοροῦ τὴ σήμερον ἡμέρα

ὅλες ἐδῶ στὸ Κάστρο μας, ἤγου alla forestiera.

ΠΕΤΡΟΥ

Ἡ ἀφεντιά σου ἂς πηαίνη ὀμπρός, καὶ ἐγὼ πάλι ξοπίσω,

καὶ ἀθιβολὴ ὀμορφότατη ἔχω νὰ σοῦ μιλήσω.

Τέλος τοῦ Δεύτερου Ἄττου

ΑΤΤΟΣ ΤΡΙΤΟΣ−ΣΚΗΝΗ ΠΡΩΤΗ

Τζαβάρλας, Μπερναμποῦτσος

ΤΖΑΒΑΡΛΑΣ

Ἤγραψα, Μπερναμποῦτσο μου, ἄρματα ζηλεμένα

νὰ μᾶσε φέρου ἀπ’ τὴ Φραγκιὰ γιὰ σένα καὶ ὀγιὰ μένα.

Ἤγραψα νὰ μᾶς πέψουσι δυὸ τζάκους, δυὸ μουριόνια,

δυὸ ντάργες, δυὸ μανόπολες, δυὸ πέτα, δυὸ σουφιόνια,

5

δυὸ ντεντομάνες δυνατές, δυὸ ντάρντους, δυὸ κοντάρια,

δυὸ πιστολέζε, δυὸ σπαθιά, δυὸ σποῦρδες, δυὸ δοξάρια,

δυὸ μοσκετόνια, δυὸ ἀτσαλιά, δυὸ στόκους, δυὸ τσελάδες,

δυὸ κορσαλέτα ὁλόχρουσα, δυὸ μπίκες, δυὸ γκαμπάνες,

δυὸ φαλκονέτα ὀγιὰ μακρά, δυὸ σάκρα, δυὸ κανόνια,

10

δυὸ κολουμπρίνες δυνατές, δυὸ τρόμπες, δυὸ πιστόνια,

μπάλες ντουζίνες ἑκατό, δυὸ μποῦφες, δυὸ μπρατζάδες,

δυὸ σιμιτέρες δίστομες, δυὸ φίνες σπελτονάδες,

πιστόλες δυὸ καὶ δυὸ καλοὺς μπουνιάλους, δυὸ στελέτα,

δυὸ κουστουλιέρια, δυὸ στραβὲς κουρτέλες, δυὸ τζακέτα.

15

ΜΠΕΡΝΑΜΠΟΥΤΣΟΣ

Καθὼς γρικῶ, τὴ σήμερο λογιάζω ἡ ἀφεντιά σου

νὰ θὰ γενῆς πραματευτὴς ἐδὰ στὰ ὕστερά σου.

Τόσα ἄρματα ἴντα τά ’θελες; ’Νοῦς παινετοῦ στρατάρχη

σπαθί, μπουνιάλο καὶ καρδιὰ μόνο τοῦ πρέπει νά ’χη.

ΤΖΑΒΑΡΛΑΣ

Καλὰ τὸ λές. Μὰ ἐγώ ’βαλα στὸ λογισμό μου τώρα,

20

ἀνὲν τακάρου οἱ Τοῦρκοι πλιὸ ἐτούτη μας τὴ χώρα,

σὲ μπαλουβάρδο ἕνα ψηλὸ νὰ πὰ νὰ κατοικήσω

μόνιος μου μετὰ λόγου σου, τσῆ χώρας νὰ βοηθήσω.

ΜΠΕΡΝΑΜΠΟΥΤΣΟΣ

Στέκετε μὲ παρηγοριά, ἀφέντες φεουντάδοι,

γλήγορα σᾶς ἐβγάνομε καὶ πιάνετε λιβάδι.

ΑΤΤΟΣ ΤΡΙΤΟΣ-ΣΚΗΝΗ ΤΕΤΑΡΤΗ

Πετρού, Ἀγουστίνα, Λούρας, Μποζίκης

ΠΕΤΡΟΥ

Δὲν ἠμπορὰ σοῦ δηγηθῶ ἴντά ’χω μιλημένα,

275

μά δὲ μπορῶ μιὰ κοπελιὰ νὰ κάμω σὰν αὐτήνη

τὴν ὄρεξή τζη τὴ σκληρὴ λιγάκι ν’ ἁπαλύνη.

Καὶ μόνο μὲ τὴ μάνα τζη ὁλημερνὶς μαλώνει

καὶ κλαίγει καὶ πρικαίνεται, λέγοντας πὼς δὲ σώνει

ἄντρα νὰ πάρη γέροντα, ποὺ πάππους τση λογᾶται,

280

μά ’ναι καὶ ξένος ἀπὸ ’πά, καὶ τρέμει καὶ φοβᾶται

μὴν τοῦ φανῆ κιαμιὰ φορὰ σπίτιν του νὰ γυρίση,

καὶ ἀποὺ τὴ μάνα τζη πολλὰ μακρὰ τήνε ξορίση.

ΛΟΥΡΑΣ

Σὲ τοῦτο ξεκαθάριση, κερα-Πετρού, τσῆ κάνω·

μέσα στὰ προυκοχάρτια τση μεγάλη πένα βάνω.

285

ΠΕΤΡΟΥ

Ἀνάθεμα τὴν πένα σου! Λοιπό, ἀπὸ ’πὰ δὲν εἶσαι;

Ἀμὲ πῶς ἤλαχες ἐδῶ, καὶ ἀπὸ ποιὸν τόπον εἶσαι;

Νὰ ζοῦμε, δὲν τὸ κάτεχα, καὶ πάντα μου σ’ ἐκράτου

πὼς εἶσαι ντόπιος ἀπὸ δῶ, καὶ εἰς τοῦτον ἐπορπάτου.

ΛΟΥΡΑΣ

Κερα-Πετρού μου, ἐτύχαινε νὰ τὸ κατέχης πούρι:

290

ἐγώ ’μαι ἀπ’ τὴν Κεφαλλονιὰ κάτω ἀποὺ τὸ Ληξούρι.

Καὶ ἡ ἀφορμὴ ἁποὺ μ’ ἔκαμε ὁλονομπρὸς κι ἐβγῆκα

ἀποὺ τὰ γεννητούρια μου καὶ τὴν πατρίδα ἐφῆκα,

ἤτονε γιατὶ ἕναν παιδὶ ἁπού ’χα κανακάρη,

ἀγαπημένο μου πολλά, μοῦ πῆραν οἱ κρουσάροι

295

μιὰν ὥρα μὲ τὴ νέναν του κάτω στὸ περιγιάλι,

ἁποὺ γιὰ περιδιάβαση ἡ ὁδὸ τὴν εἶχε βάλει,

δεκάξι χρόνους σήμερο, καὶ δὲ μπορὰ κατέχω

ποῦ πῆγε καὶ ἴντα γίνηκε, καὶ ὅλο τὸν κόσμον ἔχω

γυρίζοντας ἐδῶ κι ἐκεῖ βαλμένον ἄνω κάτω,

300

καὶ νά ’χω δὲν ἐμπόρεσα για λόγου του μαντάτο.

Καὶ σὰν ἐξεβαρέθηκα τὸν κόσμο νὰ γυρίζω

εὔκαιρα, ἦρθα κι ἐδεπὰ καὶ δίδω καὶ καθίζω

τέσσερεις χρόνους σήμερο, καὶ πλιό μου νὰ γυρίσω

δὲν ἤβαλα στὸ λογισμὸ εἰς τὴν πατρίδα ὀπίσω,

305

γιατὶ ’καμα ἕνα τάσσιμο νὰ πὰ νὰ παραδείρω,

καὶ ἂ δὲν τὸ βρῶ, μὲ δίχως του πλιὸ ἐκεῖ νὰ μὴ γιαγείρω.

Γιὰ τοῦτον ἐποφάσισα τὴν κοπελιὰ νὰ πάρω

ἐτούτη τσῆ κερα-Μηλιᾶς, ὀγιὰ νὰ κάμω θάρρος,

καὶ γιὰ νὰ κάμω καὶ παιδὶ νὰ μὲ κλερονομήση,

310

δὲν ἔχοντας τὸ πράμα μου, σὰν ξένος, ποῦ τ’ ἀφήσει.

435

ΑΤΤΟΣ ΤΡΙΤΟΣ – ΣΚΗΝΗ ΠΕΜΠΤΗ

Φορτουνάτος, Πετρονέλα

Τότες σφυρίζει, καὶ ἡ Πετρονέλα προβαίνει.

ΠEΤΡΟΝΕΛΑ

Ἀφέντη Φορτουνάτο μου, πολλὰ καλή σου μέρα.

ΦΟΡΤΟΥΝΑΤΟΣ

Χίλια καλῶς ἐπρόβαλες, ἄσπρη μου περιστέρα,

χίλια καλῶς ἐπρόβαλες, ἥλιε μου μὲ τς ἀχτίνες,

φεγγάρι μου λαμπρότατο μὲ τς ἔλαψες αὐτῆνες.

Μὰ γιάντα, κορασίδα μου, σὲ βλέπω πρικαμένη,

440

τὰ δάκρυα στὰ ματάκια σου, τὴν ὄψην ἀλλαμένη;

Ἐνίκησέ σε τάχατες ἡ μάνα σου, κερά μου,

νὰ παντρευτῆς;

ΠΕΤΡΟΝΕΛΑ

                          Πλιὰ γλήγορα ἤθελε βγεῖ ἡ καρδιά μου

σήμερο ἀποὺ τὸ στῆθος μου ἡ καταπληγωμένη,

καὶ ἡ ψυχή μου νὰ διαβῆ στὸν Ἅδη ἡ πρικαμένη,

445

παρὰ νὰ ἀπαρνηθῶ ποτὲ τὸν πόθο σου, πουλί μου,

γή μὲ ἄλλον ἄντρα νὰ σμιχτῆ ἡ σάρκα ἡ ἐδική μου.

Μὰ ἀληθινὰ δὲν ἤλπιζα ποτέ μου τέτοιο λόγο

ν’ ἀκούσω ἀποὺ τὰ χείλη σου, ποὺ στὸ ὄνομά σου ἀμνόγω.

Μὰ κρίνω τέτοιο λογισμὸ νά ’χης ἐσὺ βαλμένα,

450

γιαῦτος λογιάζεις ἔτοια δὰ ἡ γνώμη μου ἔν’ κι ἐμένα.

Οἱ ἄντρες πάσκου καὶ κοπιοῦ, ξετρέχου νὰ μπερδέσου

μιὰ κορασὰ στὰ βρόχια τως, καὶ ὥστε νὰ τὴν κερδέσου

τρέμουσι καὶ λιγώνουνται, δείχνου πὼς τὴν ποθοῦσι,

καὶ ὡσὰν τήνε κερδέσουσι, ζιμιὸ τήνε μισοῦσι·

455

ἴδια καθὼς τὸ κάνουσι στὸν κόσμο οἱ κυνηγάροι,

ἁποὺ ζυγώνου τὸ λαγὸ εἰς τὰ βουνιὰ καὶ εἰς τά ’ρη,

στὴν κάψα καὶ εἰς τὰ κρούσταλλα, καὶ δὲ βαριοῦνται κόπο,

βάσανο μηδὲ κι ἔξοδο σκυλῶ καὶ τῶν ἀθρώπω.

Σὰν τόνε πιάσου, εἰς μιὰ μερὰ τὸ ρίχτου καὶ ξαπλώνου,

460

κι ἐκείνους ἁποὺ φεύγουσι πάλι ζιμιὸ ζυγώνου.

Κι ἔτσι πὼς εἴμεστα κι ἐμεῖς θαρροῦσι κι ἀπαντέχου,

γιατὶ θαρρεῖ τὰ ἔργα του πὼς ὅλοι ὁ κλεφτες ἔχου.

ΦΟΡΤΟΥΝΑΤΟΣ

Νεράιδα μου ὀμορφότατη καὶ ζήση τσῆ ζωῆς μου,

θαράπειο τοῦ προσώπου μου καὶ ἐλπὶ τσῆ παιδομῆς μου,

465

τὸν οὐρανὸ παρακαλῶ νὰ κάμη ἡ γῆς ν’ ἀνοίξη,

στὰ βάθη τση τὰ σκοτεινὰ κάτω νὰ μὲ ρουφήξη,

ἀνίσως καὶ εἰς τὸν πόθο σου κιαμιὰ ντήρησην ἔχω,

γιατὶ πὼς μὲ ἀγαπᾶς πιστὰ καλότατα κατέχω.

Μὰ τρέμω καὶ δειλιῶ πολλὰ μὴ λάχη νὰ ξεδράμη

470

μὲ τὸ στανιό σου ἡ μάνα σου, κερά μου, νὰ τὸ κάμη.

ΠΕΤΡΟΝΕΛΑ

Πῶς ἔναι μπορεζάμενο ποτὲ μὲ τὸ στανιό μου

τοῦτο τὸ πράμα νὰ γενῆ, μὲ δίχως τὸ δικό μου

θέλημα, καὶ τὸ θέλημα τσῆ μάνας μου νὰ κάμω;

Τὸ θὲς καὶ θέλω ἐγρίκησα καὶ κάνουσι τὸ γάμο.

475

Μὰ τοῦτο, Φορτουνάτο μου, σοῦ ξαναλέγω πάλι,

πὼς τὸ Θεὸ παρακαλῶ στὸν Ἅδη νὰ μὲ βάλη

νὰ κρίνωμαι συζώντανη, ἀνίσως καὶ ἄλλο χέρι

ἁπλώση ἀπάνω μου ποτέ, γὴ πούρι ἂν ἄλλο ταίρι

θέλω σμιχτῆ παντοτινὰ στὴ ζήση τὴ δική μου.

480

Καὶ ἀπάνω ’ς τοῦτο δίδω σου τὴ χέρα τὴ δική μου.

Πιάσ’ καὶ τὸ δαχτυλίδι μου, καὶ ἂς εἶναι ὀγιὰ σημάδι

καὶ μαρτυριὰ τσῆ παντρειᾶς ποὺ μελετοῦμε ἀμάδι.

ΦΟΡΤΟΥΝΑΤΟΣ

Κανακαρὰ καὶ ἀφέντρα μου, φῶς καὶ παρηγοριά μου,

τὰ λόγια σου ἐμερώσασι σήμερο τὴν καρδιά μου,

485

κι ἐλάφρυνε γρικώντας τα, ἁπού ’το βαρεμένη,

καὶ ἀποὺ τὲς ἔγνοιες τς ἄμετρες ἁπού ’βανεν ἐβγαίνει.

Μὰ ἀπεὶς τὸ δαχτυλίδι σου μὄχεις ἐσὺ δοσμένα,

ἔπαρε τώρα εἰς ἀλλαξὰ καὶ τὸ δικό μου ἐμένα.

Βάλε το στὸ δαχτύλι σου, καὶ ἂς εἶν’ ξετελεμένος

490

ὁ γάμος ἀπὸ λόγου μας τόσα πεθυμημένος.

Τότες τήνε φιλεῖ.

Μὰ ἐτοῦτο, κορασίδα μου, ξεῦρε, σοῦ παραγγέρνω

ὅσο μπορεῖς καὶ δύνεσαι νὰ τὸ κρατῆς χωσμένο

μέσ’ στὴν καρδιά σου, ἁφέντης μου μὴ λάχη νὰ τὰ μάθη

καὶ βροῦ με μεγαλύτερες κρίσες, καημοὶ καὶ πάθη.

495

Μὰ πέ μου, Πετρονέλα μου, πῶς θὲς νὰ τὰ ἀποσάσης

ἐτοῦτα μὲ τὴ μάνα σου, καὶ νὰ τήνε ξεγνοιάσης;

Ἁποὺ γιατὶ ’ναι ἔτσι ἀκριβὴ καὶ ράσσει στὸ τορνέσι

μονάχας μὲ τὸ γέρο αὐτὸ πάσκει νὰ σὲ μπερδέση.

ΠΕΤΡΟΝΕΛΑ

Ὅ,τι καὶ ἂν πάσκη, εὔκαιρα τὰ πάσκει, καὶ ἄσ’ τη πούρι,

500

καὶ δὲν τοῦ μέλλει, τάσσω σου, τοῦ γέρο τὸ κουλούρι.

Σὰ δικιμάση μιὰ καὶ δυὸ καὶ τρεῖς, καὶ νὰ γνωρίση

τὸ πὼς δὲν τσῆ συβάζομαι, σοῦ τάσσω νὰ γυρίση

τὸ λογισμὸν ἁπού ’βαλε κι ἐκεῖνα τὰ λογιάζει,

κι ἐμὲ γιὰ τούτη τὴ δουλειὰ πλιό τζη νὰ μὴν πειράζη.

505

Μὰ ἂς ἔμπω μέσα, ἡ μάνα μου μὴ λάχη νὰ προβάλη

καὶ δῆ πὼς εἶμαι ὄξω ἐδεπά, νὰ μὲ μαλώση πάλι.

Στὴν Ὀβρακὴν ἐδιάβηκε, καὶ ὅπου καὶ ἂν εἶσαι μπαίνει·

καὶ ἀφήνω σου πολλὴ ζωή, ψυχή μου ἀγαπημένη.

ΦΟΡΤΟΥΝΑΤΟΣ

Τώρα, ὅντε θέλη ὁ θάνατος νὰ πάρη τὴ ζωή μου,

510

θαραπαημένος βρίσκομαι, πειδὴ καὶ ἡ ποθητή μου

εἶδα κι ἐγνώρισα καλὰ πὼς μὄχει μέγα πόθο,

καὶ τσὶ δροσὲς καὶ τσὶ χαρὲς ὅλες τοῦ κόσμου γνώθω.

Τσὶ πόρτες τσῆ παράδεισος τὰ λόγια τση μοῦ ἀνοῖξα,

τοῦ πόθου τς ἀναγάλλιασες καὶ τσὶ δροσὲς μοῦ δεῖξα.

515

Ἐμάκρυνε τσὶ μέρες μου, ἐπληθύνασί μου οἱ χρόνοι,

καὶ ἀποὺ τὸν Ἅδη εἰς τς οὐρανοὺς σήμερο μὲ ψηλώνει.

Τώρα ἂς γυρίσω σπίτι μας, μὴν τοῦ φανῆ νὰ πέψη,

καὶ πάρωρά ’ναι, ἁφέντης μου, ποθὲς νὰ μὲ γυρέψη.

ΑΤΤΟΣ ΤΡΙΤΟΣ−ΣΚΗΝΗ ΟΓΔΟΗ

Ἀγουστίνα μοναχή

ΑΓΟΥΣΤΙΝΑ

Στὸ μοναστήρι ἐπήγαινα, σὰ μοῦ ’πεν ἡ κερά μου,

690

τὸν ἀδερφό τζη νὰ πὰ βρῶ τὸ φράρο, καὶ ἀπ’ τὴ βιὰ μου

εἰσὲ μιὰ πέτρα ἐσκόνταψα τὸν πόδα μου, καὶ βγαίνει

τὸ ἀνύχι τοῦ δαχτύλου μου, καὶ ὡσὰν ἀποθαμένη

ἐπόμεινα ἀπ’ τὸν πόνο μου, καὶ ἀπ’ τὴν πολλὴ τρομάρα

μιὰ φοβερότρομη πολλὰ μοῦ ’δωκε λιγωμάρα.

695

Κι ἐμαζωχτήκασι πολλοὶ ἀθρῶποι, καὶ ἕνας πιάνει

καὶ συνεπαίρνει με ἀπὸ κεῖ, στὸ σπίτιν του μὲ βάνει,

πὼς μὲ λυπᾶται τάχατες καὶ πὼς εἶχε βοτάνι

ὅ,τι πληγὴ καὶ ἂ βρίσκωμαι νά ’χω, νὰ μοῦ τὴ γιάνη.

Σὲ μιὰ κασέλα μ’ ἔβαλε ἀπάνω, καὶ σηκώνει

700

τὸν πόδα μου καὶ παραμπρὸς πιλώθει καὶ μουρώνει,

καὶ ὥστε νὰ πῆς «καὶ ἴντά ’ναι ἀτοῦ;» μοῦ βάνει τὸ μποτάρι,

καὶ ὀμορφογιάτρεψέ μου το μὲ τὸ πολὺ καμάρι.

Κι ἀπόκεις μοῦ παράγγειλε γλήγορα νὰ γυρίσω,

μὴν πὰ νὰ φράξη ἡ πληγή, νά ’χω καημὸ περίσσο.

705

Ὡσὰν ἐπαραγλύκανα, ζιμιό ἀπὸ κεῖ μισεύγω,

στὸ μοναστήρι ἐδιάβηκα τὸ φράρο νὰ γυρεύγω,

καὶ οἱ φράροι ὅ,τι ὥρα μέ ’δασι, ὅλοι τως ξεσμηλώνου

καὶ ἀρχίζου νὰ μὲ ἀναρωτοῦ ἴντά ’χω καὶ ποῦ ’πόνου.

Καὶ εἶπα τως πῶς ἐπέρασε τὸ πράμα, κι ἐλογιάσα

710

καὶ αὐτοὶ νὰ μὲ γιατρέψουσι, καὶ ὅ,τι μποροῦ ἐκοπιάσα,

κι ἐσυμπονέσανε πολλὰ βλέποντας τὴν πικριά μου,

καὶ ὅ,τι καὶ τίβετσι καὶ αὐτοὶ δὲν ἔλειψε νὰ κάμου.

Πούρι σ’ ὅλο τὸ ὕστερο ηὕρηκα καὶ τὸ φράρο,

καὶ ἀκούγοντας τς ἀθιβολὲς νὰ τοῦ τσὶ ροζονάρω

715

τοῦ κὺρ Τζαβάρλα, ἐγόισε, καὶ χτάσσεται, νὰ ζήσης

σὰ γέρο κάπρο στὸ πετσὶ νὰ τόνε κοπανίση.

Μὰ ἂς ἔμπω μέσα σπίτι μας, καὶ κρίνω μανισμένη

νά ’ναι ἡ κερά μου, ὀγιατὶ πολλὴ ὥρα μὲ ἀνιμένει.

ΑΤΤΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΣ – ΣΚΗΝΗ ΠΡΩΤΗ

Θόδωρος, Τζαβάρλας και Φράρος μέσα ἁποὺ τὸ σπίτι, Πετρού

ΠΕΤΡΟΥ

Νὰ ζήσωμε, κι ἐπάσκισα μὲ μόδον ἕνα κι ἄλλο

καὶ χίλια μύρια ἀμπόδιστρα δὲν ἔλειψα νὰ βάλω

μόν’ γιὰ τὸ Φουρτουνάτο μας, μὰ πλιὸ νὰ ξηλωθοῦσι

80

[81]

[81]

δὲν ἔναι μπορετό, γιατὶ γιὰ βέβιο τὸ κρατοῦσι

σήμερο νὰ τὰ κάμουσι.

ΘΟΔΩΡΟΣ

                                       Καὶ ἡ κοπελιὰ ἴντα κάνει;

Συβάζεται τὸ γέροντα στς ἀγκάλες τση νὰ βάνη;

ΠΕΤΡΟΥ

Πρικαίνεται καὶ δέρνεται, κλαίγει καὶ ἀναδακρώνει,

καὶ μόνο μὲ τὴ μάνα τζη ὁλημερνὶς μαλώνει,

85

καὶ ὀπίσω σύρνει καὶ πατεῖ καὶ τὴ χολή τζη πρήσκει.

Καὶ ἡ μεγαλύτερη ἀφορμὴ εἶν’ τούτη, ἁποὺ τσῆ βρίσκει:

πὼς εἶναι ξένος ἀπὸ ’πά, καὶ θέλει τὴ σηκώσει

μιὰν ὥρα, ἂν τοῦ φανῆ, ἀπὸ δῶ, καὶ ποῦ νὰ πὰ ’ποδώση;

ΘΟΔΩΡΟΣ

Δίκια ἀφορμὴ μοῦ φαίνεται τούτη περίσσα νά ’χη.

90

Μ’ αὐτόνος ἀπὸ ποῦ ’τονε, κι ἐπὰ πῶς εἶχε λάχει;

ΠΕΤΡΟΥ

Μιὰν ὥρα στὴν Κεφαλλονιὰ μοῦ ’πε πὼς ἐγεννήθη,

καὶ πὼς παιδὶ τοῦ πήρασι οἱ κρουσάροι, κι ἐβουλήθη

νὰ διάβη νὰ πὰ νὰ τὸ βρῆ, νὰ πὰ νὰ τὸ γυρέψη,

καὶ ἂ δὲν τὸ βρῆ, στὰ πατρικὰ δίχως του νὰ μὴ στρέψη.

95

Κι ἀπείτις χρόνους δώδεκα ἐγύρισε στὰ πάθη,

καὶ δὲν ἐμπόρεσε ποτὲ γιὰ λόγου του νὰ μάθη,

μὰ εἶχε τὸν κόπον εὔκαιρο, εἶχεν ἀποφασίσει

’ς τούτη τὴ χώρα νὰ σταθῆ κι ἐπὰ νὰ κατοικήση.

ΘΟΔΩΡΟΣ

Καὶ πόσοι χρόνοι σήμερο νά ’νιαι ἀπόσταν τὸ ’χάσε,

100

κι ἴντα καιροῦ ’το τὸ παιδὶν ἐτοῦτο ἁποὺ δηγᾶσαι;

ΠΕΤΡΟΥ

Δεκάξι, ὡς λέγει, πορπατοῦ, καὶ τὸ παιδὶν ἐκεῖνο

δυόμισι χρόνους εἴχενε, καθὼς νὰ ’μοῦ ’πε, κρίνω.

ΘΟΔΩΡΟΣ

Μιὰ χάρη σὲ παρακαλῶ γι’ ἀγάπην ἐδική μου

νά ’χω ἀπὸ σένα σήμερο, κερα-Πετροὺ ἀκριβή μου,

105

[106]

[106]

[108]

[108]

καὶ τάσσω σου σὰν ἄθρωπος νὰ μὴν τὸ λησμονήσω,

μηδὲ κι ἐσένα διχωστὰς ἀντίμεψη ν’ ἀφήσω.

ΠΕΤΡΟΥ

Ὅριζε, ἀφέντη Θόδωρε.

ΘΟΔΩΡΟΣ

                                       Τὸ γάμο αὐτὸ νὰ σύρης

δυὸ μέρες πούρι γὴ καὶ τρεῖς νὰ τόνε τρατινίρης.

ΠΕΤΡΟΥ

Δὲν ἔναι μπορετὸ ποτέ.

ΘΟΔΩΡΟΣ

                                       Ξεύρω πὼς ἀπὸ σένα

110

τοῦτο περνᾶ, καὶ κάμε το, κι ἄση με πάλι ἐμένα

στὴν πόληψή μου· μὰ ὀγιὰ ’δὰ τοῦτα τὰ δυὸ ρεάλια

πιάσε, καὶ τάσσω σου ἀνισῶς καὶ πᾶσι τὰ φατάλια

σὰν τὰ λογιάζω καὶ θαρρῶ, νά ’ναι καλύτερό σου,

καὶ χάρισμα πολλὰ ἀκριβὸ θὲ νά ’ναι τὸ δικό σου.

115

ΠΕΤΡΟΥ

Σπολλάτη, ἀφέντη Θόδωρε, παιδί μου ἀγαπημένο·

ἄμε, καὶ τὸ κοντέντο σου βρίσκεται καμωμένο.

Γιὰ τοῦτο τσῆ κερα-Μηλιᾶς γιαμιὰ θὰ πὰ ν’ ἀρχίσω,

καὶ τάσσω σου τὰ κουνενὰ ἄνω κάτω νὰ γυρίσω.

ΘΟΔΩΡΟΣ

Ὢ καλοριζικότατε φίλε μου Φορτουνάτο,

120

κι ἴντα πασίχαρο πολλὰ σοῦ φέρνω τὸ μαντάτο!

Μὰ τοῦ μισὲρ Γιαννοῦτσο ὀμπρὸς τὴ νόβα θὲ νὰ δώσω,

καὶ τς ἔγνοιες του τς ἀμέτρητες ἁπὄχει νὰ σηκώσω.

ΑΤΤΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΣ-ΣΚΗΝΗ ΤΕΤΑΡΤΗ

Τζαβάρλας, Μπερναμποῦτσος, Δάσκαλος

ΤΖΑΒΑΡΛΑΣ

Ποιὸς εἶσαι σὺ κι ἴντα ἄθρωπος, καὶ ποιά ’ναι ἡ ἐδική σου

250

προφεσιό, καὶ λέγεις μου πὼς σὲ βαστάρει ἡ ψή σου

νὰ γράψης τὰ καμώματα καὶ τσὶ παλληκαριές μου

τσὶ φοβερὲς καὶ τς ἄμετρες δύναμες τς ἐδικές μου,

ποὺ ἂν εἶχε ζεῖ ὁ Βεργίλιος, ὁ Ὅμηρος καὶ οἱ ἄλλοι

στὸν κόσμο τόσα παινετοὶ καὶ ξακουστοὶ δασκάλοι

255

ἁπὄχου τσὶ παλληκαριὲς τοῦ Ἀχιλλέα γραμμένα,

νὰ γράψου δὲν ἐδύνουντα τὲς ἐδικές μου ἐμένα;

ΜΠΕΡΝΑΜΠΟΥΤΣΟΣ

Περιττοπλιὰς καὶ τὸ δαρμὸ ποὺ σοῦ ’καμεν ὁ φράρος…

ΤΖΑΒΑΡΛΑΣ

Σώπα, μὴν κάμω σήμερο νὰ σὲ μαζώξη ο Χάρος.

ΔΑΣΚΑΛΟΣ

Ξεῦρε πὼς εἶμαι δάσκαλος di gran virtù e dotrina,

260

καὶ ποσεντέρω γράμματα volgare καὶ λατίνα,

ρωμαίικα καὶ φράγκικα, σπανιόλα καὶ φραντσόζα,

κιεἶμαιποέταςφυσικὸς in verso et in prosa.

Ἔχω σκολάρους θαμαστούς, βάνω καλὰ in pena,

et per compor versiculi ἔχω μεγάλη βένα.

265

Ὅμηρο καὶ Βιργίλιο ξεστήχου τσὶ κατέχω,

τὸν Τσιτσερόνε nel’orar χρεία κιαμιὰ δὲν ἔχω.

ΜΠΕΡΝΑΜΠΟΥΤΣΟΣ

Γρικᾶς του; Βλέπεσε κι ἐσύ, ἐκείνη τὴ μεγάλη

ποὺ βάνει τῶ σκολάρων του τὴν πένα μὴ σοῦ βάλη.

ΤΖΑΒΑΡΛΑΣ

Σώπα! Ἐπειδή ’σαι, ὡσὰ γρικῶ, ἴτσι ἄθρωπος μεγάλος,

270

ὁποὺ ἴσα σου στὸν κόσμο πλιὸ σήμερο δὲν ἔναι ἄλλος,

θὲ νὰ σοῦ πῶ τὰ πράματα ἁπὄχω καμωμένα

εἰς τὸν καιρό μου, ὀγιὰ νὰ δῆς πὼς ἄλλος σὰν ἐμένα

εἰς ἀντρειὰ καὶ εἰς δύναμη καὶ εἰς τέχνη τοῦ πολέμου

δὲ βρίσκεται ποθὲς ἀλλοῦ.

ΔΑΣΚΑΛΟΣ

                                             Per vita vostra πέ μου

275

ποιό ’ν’ τ’ ὄνομά σου ὁλονομπρός, e poi dirai chi sete.

ΤΖΑΒΑΡΛΑΣ

Ἐμένα λέσι καπετὰν Τζαβάρλα Ματζασέτε.

ΔΑΣΚΑΛΟΣ

Στάσου λιγάκι τὸ λοιπὸ ν’ ἀκούσης ἴντα ξίζω

μὲ μιὰν ottava εἰς ἔπαινος δικό σου, al’improviso.

Erge sublime il volo aquila altera,

280

battendo i vanni, al ciel con dolce canto,

e un cavaliero eccelso, e nato in guerra,

con rimbombante sonno essalta tanto

che, udendol’, Marte volge i lumi a terra

per veder chi è costui che ha sì gran vanto,

285

e scorge che nel’isola de Crete

vi è il capitan Zavaria Mazzasette.

ΜΠΕΡΝΑΜΠΟΥΤΣΟΣ

Ἐδὰ τοῦ δίδει τὸ κακό, λογιάζω καὶ ταράσσει,

καὶ φαίνεταί μου ἀπάνω σου ὅπου καὶ ἂν ἔναι ράσσει.

Θὲς νὰ πὰ φέρω ἕνα σκοινί, σφιχτὰ νὰ τόνε δέσης;

290

[291]

[291]

ΔΑΣΚΑΛΟΣ

Vane in malora, λέγω σου. Ἐτοῦτο πῶς σ’ ἀρέσει,

miles exquisitissime?

ΤΖΑΒΑΡΛΑΣ

                                        Δὲν ἤκουσα στὴν Πούλια,

ὁποὺ ἄντρες θαμαστοὺς ἑφτὰ ἤπνιξα ὡσὰν κατσούλια

μιὰν ὥρα μὲ τὰ χέρια μου, νὰ λὲν τὰ βέρσα αὐτεῖνα.

ΔΑΣΚΑΛΟΣ

Al’improviso τά ’βγαλα τοῦτα, μὰ πάλι ἐκεῖνα

295

[296]

[296]

καὶ τ’ ἄλλα σου καμώματα θὰ κάτσω νὰ στουντιάρω,

νὰ κάμω πράμαν ἐκλεχτό.

ΜΠΕΡΝΑΜΠΟΥΤΣΟΣ

                                            Θυμοῦ καὶ γιὰ τοῦ φράρο

τὴ φέστα, γράψε τη καὶ αὐτή, μὴν τήνε λησμονήσης.

ΤΖΑΒΑΡΛΑΣ

Σώπα τὰ σάλια, βούβαλε! Γρίκα μου ἐδά, νὰ ζήσης:

στάσου νὰ μοῦ τ’ ἀφουκραστῆς, νὰ σοῦ τὰ πῶ ἕνα καὶ ἕνα,

300

ὅλες μου τσὶ παλληκαριὲς ἁπὄχω καμωμένα,

πότες καὶ ποῦ καὶ μετὰ ποιούς, γιὰ νὰ μπορὰ τὰ βάλης

μὲ ὄμορφο μόδο σοθετά, τίβετας νὰ μὴ σφάλης.

ΔΑΣΚΑΛΟΣ

Perdonami, ad gimnasium νὰ πάγω μοῦ τυχαίνει,

σκολάρος μου κιανεὶς ἐκεῖ μὴν πὰ νὰ μ’ ἀνιμένη

305

[308]

[308]

coloqui familiariter mecum, γιὰνὰτ’ ἀνοίξω

τὴ στράτα τσῆ ρητορικῆς καὶ νὰ τοῦ τήν εδείξω.

ΜΠΕΡΝΑΜΠΟΥΤΣΟΣ

Γρικᾶς του; Τῶ σκολάρων του τὸν κῶλο, λέει, θ’ ἀνοίξη,

καὶ πὼς μιὰ κουρατόρικη μέσα θὲ νὰ τῶς μπήξη,

καὶ βλέπεσε μόνο κι ἐσύ.

ΔΑΣΚΑΛΟΣ

                                           Ἂ θέλης πάλε νὰ ’ρθης

310

ancora voi στὸ σκολειό, τάσσω σου πὼς νὰ μάθης

κάθαλοῆς sciencia breviter ἀπὸμένα,

τ’ ἄρματα μὲ τὰ γράμματα νά ’χης συντροφιασμένα.

ΤΖΑΒΑΡΛΑΣ

Στ’ ἄρματα μόνο ἐδόθηκα, καὶ ὅλο τὸ λογισμό μου

ἔχω βαλμένον ἐδεκεῖ, καὶ ἂν ἦτο μπορετό μου

315

τὴν ὥρα τούτην ἤθελα μαλιὰ κιαμιὰ νὰ λάχη

μεγάλη, μόνο γιὰ νὰ δῆς τί ξίζω σὲ μιὰ μάχη.

ΑΤΤΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΣ−ΣΚΗΝΗ ΤΕΤΑΡΤΗ

Μισὲρ Γιαννοῦτσος, Θόδωρος

ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ

Κοντὸ καὶ νὰ ’ναι ἀπαρθινὰ ἐτοῦτα, Θόδωρέ μου,

καὶ νά ’ναι αὐτὸς ὁ κύρης του, σὰ λέγεις; Φαίνεταί μου

415

[419]

[419]

πὼς ξανανιώνω σήμερο, πὼς μοῦ πληθαίνου οἱ χρόνοι,

πὼς κατατάσσου οἱ ἔγνοιες μου κι ἡ πεθυμιά μου λιώνει.

ΘΟΔΩΡΟΣ

Ἀφέντη, στέκε μὲ καλὴ καρδιά, γιατὶ, νὰ ζήσω,

ἐτοῦτος εἶναι ὁ κύρης του σ’ ὅ,τι μπορὰ γνωρίσω

ἀποὺ τὰ λόγια τσῆ Πετροῦς.

ΓΙΑΝΝΟΥΤΟΣ

                                              Νὰ ζήσης, ξαναπέ μου

420

εἰς ἴντα μόδο τό ’κουσες, Θόδωρε ἀκριβέ μου.

ΘΟΔΩΡΟΣ

Πηαίνοντας νά ’βρω τὴν Πετροὺ μὲ πόθο μου περίσσο

ὀγιὰ τοῦ Φορτουνάτο μας τὸ γάμο νὰ μιλήσω,

δὲν ἤτονε στὸ σπίτι τζη, μὰ ἀπὸ ’δεκεῖ μοῦ λέσι

πὼς ἦρθε στσῆ κερα-Μηλιᾶς, ὀγιὰ νὰ καταστέση,

425

λέγει, τσῆ θυγατέρας τση τὸ γάμο, ἁποὺ τρατάρει

τοῦτο τὸ Λούρα τὸ γιατρὸ γαμπρὸ νὰ τόνε πάρη.

ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ

Καὶ δὲν ἐντρέπεται ἡ κοθλὴ νὰ δώση τὸ παιδί τζη

’νοῦς γέροντα σὰν ἔναι αὐτός; Δὲν τὴν πονεῖ ἡ ψυχή τση;

ΘΟΔΩΡΟΣ

Ἐγὼ γιαμιὰ ὡς ἤκουσα τέτοιας λοῆς μαντάτο,

430

ὁ λογισμός μου ἐχτύπησεν ὀγιὰ τὸ Φορτουνάτο,

τὸ πὼς ἐτούτη ἡ κοπελιὰ γιὰ νύφη τοῦ ταιριάζει,

γιατὶ σὲ πλούτη, σ’ ἀθρωπιὰ κι εἰς ὅλα τοῦ ὁμοιάζει.

Καὶ τὸ ζιμιὸ μὲ πλήσα βιὰ ἐγλάκησα ἐπὰ πάνω

καὶ τὴν Πετροὺ ἀποὺ τσῆ Μηλιᾶς τὸ σπίτιν ὄξω βγάνω,

435

καὶ ἀρχίζω νὰ τήνε ρωτῶ γιὰ τσὶ δουλειὲς τοῦ γάμου.

Κι εἶπε μου κι εἶναι ἀπαρθινά, μᾶλλιος πὼς θὲ νὰ κάμου

τὸ κάθα πράμα σήμερο. Καὶ τότες μοῦ δηγήθη

τὸ πὼς εἰς τὴν Κεφαλλονιὰ ὁ Λούρας ἐγεννήθη,

καὶ πὼς ἕνα μικρὸ παιδὶ τοῦ θέλασινε πάρει,

440

ἁπού ’το δυόμισι χρονῶ, μιὰν ὥρα οἱ κρουσάροι,

ὁμάδι μὲ τὴ νέναν του, καὶ πὼς γυρεύγοντάς το

δεκάξι χρόνους σήμερο, καὶ δὲν εὑρίσκοντάς το,

ἦρθεν ἐπὰ κι ἐπόμεινε, καὶ πλιὸ νὰ μὴ γυρίση

ὀπίσω στὴν πατρίδαν του εἶχεν ἀποφασίσει.

445

ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ

Πρὸς τὰ σημάδια τὰ γρικῶ καὶ λέγεις, Θόδωρέ μου,

τοῦτος τοῦ Φορτουνάτο μου εἶν’ ὁ κύρης, φαίνεταί μου,

Κι ἂς πᾶμεν ὅπου βρίσκεται, νὰ ζῆς, νὰ τόνε βροῦμε·

καλύτερα ἀπὸ λόγου του νὰ μάθωμε μποροῦμε.

Ὢ καλορίζικο πολλὰ παιδί μου Φορτουνάτο,

450

ἂν εἶναι μπορεζάμενο τοῦτο ἡ ἀλήθεια νά ’το!

[509]

[509]

ΑΤΤΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΣ – ΣΚΗΝΗ ΠΕΜΠΤΗ

Λούρας, Μποζίκης, Πετρού, Θόδωρος, Μισὲρ Γιαννοῦτσος

ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ

Γειὰ τσ’ ἀφεντιᾶς σας καὶ χαρά!

ΠΕΤΡΟΥ

                                                    Καλῶς τὸ Θόδωρό μου

510

καὶ τὸ μισὲρ Γιαννοῦτσο μου, τὰ μάτια καὶ τὸ φῶς μου.

ΛΟΥΡΑΣ

Μαγάρι νὰ μὴν ἤρθασι γιὰ νὰ μ’ ἀντιδιαβάσου·

μὰ τίβετας δὲν κάνουσι. Καλῶς τὴν ἀφεντιά σου,

μισὲρ Γιαννοῦτσο μου ἀκριβέ! Ἴντα ἐδεπὰ ξετρέχεις;

ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ

Νὰ σὲ ρωτήξω βούλομαι πράμαν ὁποὺ κατέχεις.

515

ΛΟΥΡΑΣ

Καὶ σὰν ποιὸ πράμα νά ’ναι αὐτό, καὶ λὲς πὼς τὸ κατέχω;

Λογιάζεις πὼς εἶμαι εὔκαιρος, καὶ μόνο τς ἔγνοιες σου ἔχω;

Ἄγωμε πούρι στὸ καλό. Θαρρῶ ἄλλο νὰ γυρεύγης,

κι ἤσφαλες καὶ πὼς εἶμαι ἐγὼ λογιάζω νὰ πιστεύγης.

ΘΟΔΩΡΟΣ

Ἀφέντη μου ντοτόρε μου, σκόλασε τὸ θυμό σου,

520

καὶ γιὰ κακὸ δὲ σὲ ρωτᾶ, μᾶλλιος ὀγιὰ καλό σου.

Παιδὶ ἤκουσε πὼς ἤχασες ἕνα μικρὸ μιὰν ὥρα,

δεκάξι χρόνους σήμερο, κι ἐκεῖνο ποῦ ’ναι τώρα

τοῦτος κατέχει, κι ἦρθε ἐπὰ ὀγιὰ νὰ σὲ ρωτήξη,

ἀνίσως κι εἶναι ἀπαρθινὰ νὰ πὰ νὰ σοῦ τὸ δείξη.

525

ΛΟΥΡΑΣ

Ὀιμέ, κι ἴντά ’ναι τὸ γρικῶ; Ἐχτύπησε ἡ καρδιά μου,

τὰ μέλη μου ἐκοπήκασι κι ἐχάθη ἡ ἐμιλιά μου.

Καὶ ποῦ ’ναι τοῦτο τὸ παιδί; Τίς τό ’βρε καὶ ποῦ τό ’χει;

Στὴ χώρα τούτη βρίσκεται μέσα γὴ πούρι ὄχι;

ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ

Ἀφέντη Λούρα, τὸ παιδὶ τοῦτο πῶς τό ’χες χάσει;

530

[530]

Καὶ πότε σοῦ τὸ πήρασι;

ΛΟΥΡΑΣ

                                           Δεκάξι χρόνοι πᾶσι,

ἁποὺ τὸ πῆρε ἡ νένα του μέσ’ στὴ δική τζη ἀγκάλη

νὰ πάη γιὰ περιδιάβαση κάτω στὸ περιγιάλι,

καὶ βάρκα μιὰ κρουσάρικη ἦτο ἐδεκεῖ ραμένη,

καὶ μὲ τὴ νένα τὸ παιδὶ ἐπῆρε καὶ διαβαίνει.

535

[537]

[537]

ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ

Καὶ τὸ παιδὶ πόσου καιροῦ νά ’τονε ὅντε τὸ ’πιάσα;

ΛΟΥΡΑΣ

Ἤτονε δυόμισι χρονῶ τότες ὅντε τὸ ’χάσα.

ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ

Εἶχε σημάδι τίβετας;

ΛΟΥΡΑΣ

                                    Εἶχε πρὸς τὴ μασκάλη

ἕνα ἀπὸ πόνεμα κακό, ὁποὺ μικρὸ εἶχε βγάλει,

κι ἐπιάσα καὶ ἤσκισά του το, κι ἀποὺ τὴν ὥρα κείνη

540

[541]

[541]

τέτοιο σημάδι, σὰ μιλῶ, τοῦ ’θελεν ἀπομείνει.

ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ

Καὶ τ’ ὄνομα τοῦ κοπελιοῦ πῶς ἦτο;

ΛΟΥΡΑΣ

                                                            Νικολέτο.

ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ

Ἀφέντη μου ντοτόρε μου, χαίρομαι, κάτεχέ το,

σήμερο μετὰ λόγου σου, γιατὶ ’βρες τὸ παιδί σου,

καὶ θὲ νά ’ναι ἀπὸ ’δὰ καὶ ὀμπρὸς χαιράμενη ἡ ζωή σου.

545

[547]

[547]

ΛΟΥΡΑΣ

Ὀιμένα, κι ἴντα σοῦ γρικῶ; Ἐράην ἡ καρδιά μου

καὶ ἀπ’ τὴ χαρά μου τὴν πολλὴ τρέχου τὰ δάκρυά μου.

Δὲν ἔναι πούρι ψόματα;

ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ

                                        Πλιὰ παρ’ ἀπαρθινά ’ναι.

ΛΟΥΡΑΣ

Καὶ πέ μου ποῦ νὰ βρίσκεται, καὶ σὲ ποιὰ μέρη νά ’ναι.

Ὢ Νικολέτο μου ἀκριβέ, γλυκότατο παιδί μου,

550

παρηγοριὰ στὰ γέρα μου κι ἐλπίδα μοναχή μου!

Πέ μου ’ς ποιὸν τόπο βρίσκεται, νὰ ζήσης, νὰ γλακήσω

νὰ πὰ νὰ τό ’βρω, νὰ τὸ δῶ πρίχου νὰ ξεψυχήσω.

ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ

Ὀγλήγορα θέλεις τὸ δεῖ, καὶ δὲν περνᾶ πολλὴ ὥρα,

γιατὶ εὑρίσκεται ἐδεπὰ σὲ τούτη μας τὴ χώρα.

555

ΛΟΥΡΑΣ

Νὰ ζῆς, μισὲρ Γιαννοῦτσο μου, πᾶμε νὰ μοῦ τὸ δείξης,

καὶ νὰ σοῦ δώσω τάσσω σου ὅ,τι καὶ ἂ μοῦ ζητήξης.

ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ

Γνωρίζεις το καὶ ξεύρεις το ὡσὰν κι ἐμένα, κρίνω,

κι ἤσμιξες καὶ πολλὲς φορὲς ὁμάδι μετὰ κεῖνο.

Τοῦτο ’ναι ὁ Φορτουνάτος μου. Καὶ θέλοντας νὰ πάρω

560

μιὰ φούσταν, ὁποὺ ἐπήρασι οἱ Μαλτέζοι τῶν κρουσάρω,

μέσα στὴ φούστα εὑρέθηκε καὶ τὸ παιδὶν αὐτεῖνο,

καὶ ἀκόμη δυόμισι χρονῶ νὰ μὴν ἐπέρνα κρίνω,

μὲ μιὰ γυναίκα μοναχή, κι ἐλέγαν την Ἀννούσα,

ποὺ λαβωμένη ἐπόμεινε, καθὼς ἐπολεμοῦσα,

565

καὶ Νικολέτο ἐγρίκησα κι ἤκραζε τὸ παιδάκι,

ὁπού ’κλαιγε στὸ πλάγι τζη. Μὰ ὀγιατὶ ’ς λιγάκι

ὥρα ἀποὺ τὴ λαβωματιὰ ἔμεινε ἀποθαμένη,

νὰ μάθω δὲν ἐμπόρεσα ἀπὸ πόθε κατεβαίνει.

Καὶ μὲ τὴ φούστα τὸ παιδὶ ἐπῆρα κι ἦρθα ἀπάνω−

570

δεκάξι χρόνοι σήμερο θὰ προπατοῦ, ἂ δὲ σφάνω.

Καὶ ὡσὰν παιδί μου φυσικὸ νά ’τον, ἀνάθρεψά το,

μὲ ἀγάπη μεγαλότατη, κι εἰς τὸ σκολειὸ ἔβαλά το,

καί ’ς κάθαν ἀρετὴ καλήν, ὡς ἦτο μπορετό μου,

μὲ γνώμη κλερονόμος μου νά ’ν’ κι εἰς τὸ θάνατό μου.

575

Καὶ γιατὶ καλορίζικο πάντα ἐπεθύμου νά ’το,

τ’ ὄνομα τοῦ μετάλλαξα κι εἶπα το Φορτουνάτο.

ΑΤΤΟΣ ΠΕΜΠΤΟΣ – ΣΚΗΝΗ ΤΡΙΤΗ

Λούρας, Μισὲρ Γιαννοῦτσος, Πετρού, Φορτουνάτος καὶ Θόδωρος

ΦΟΡΤΟΥΝΑΤΟΣ

Ἀφέντη μου καὶ κύρη μου, καὶ γιὰ νὰ μὴν πὰ σφάλω

δὲ σ’ ὀνομάζω καὶ Θεό, κατέχεις πὼς ἐγὼ ἄλλο

κύρη οὐδὲ μάνα οὐδ’ ἀδερφὸ δὲν ἔχω γνωρισμένα,

ἀπούσταν ἐγεννήθηκα στὸν κόσμο, παρὰ σένα.

125

Στὰ χέρια σου ἀναθράφηκα κι εἰς τὴ δική σου ἀγκάλη,

στὸ σπλάχνος, στὴν ἀγάπη σου τὴν πλήσα καὶ μεγάλη,

καὶ δὲν τὸ λόγιαζα ποτὲ πὼς εἶμαι ξένη γέννα,

παρ’ ἀπόσταν τὸ γρίκησα μιὰν ὥραν ἀπὸ σένα.

Μὲ δίκιο πρέπει τὸ λοιπὸ νὰ σοῦ ’μαι κρατημένος,

130

κι ὄχι ποτὲ σὰ σκλάβος σου, ἁπού ’μαι ἀγορασμένος,

μὰ ὀγιατὶ ἡ ἀναθροφὴ καὶ ἡ καλοσύνη ἡ τόση

ἁπού ’δειξες στοῦ λόγου μου μ’ ἐθέλασι σκλαβώσει.

Καὶ ἀνὲν καὶ ἁφέντης μου ἐδεπὰ τὴν αἴστηση ἔδωκέ μου

καὶ μόνο γιατὶ μ’ ἔσπειρε ζωὴ ἐφανέρωσέ μου,

135

ἂν εἶχεν εἶσται τὴ ζωὴ πάλι νὰ μὴ γνωρίσω

τὴ δεύτερη ἀπὸ λόγου σου, ποτέ μου πλιὸ νὰ ζήσω

δὲν ἦτο μπορεζάμενο. Λοιπὸ κείνη τὴ ζήση,

ἁπού ’λαβα ἀπὸ λόγου σου καὶ ἁπού ’θελα γνωρίσει,

τὸ δίκιο καὶ πρεπὸ ζητᾶ πάντα νά ’ναι δική σου,

140

κι ὡς θέλεις τήνε ξόδιασε, καὶ ὡς εἶναι ἡ ὄρεξή σου.

Κι ἐσένα πάλι, ἀφέντη μου καὶ φυσικέ μου κύρη,

κι εἰς τὸ κορμὶ καθολικὲ κι ἴδιε μου νοικοκύρη,

κλιτά, ὅσο μοῦ ’ναι μπορετό, σκύφτω καὶ προσκυνῶ σε,

καὶ γιὰ παιδί νὰ μὲ δεχτῆς πολλὰ παρακαλῶ σε.

145

ΘΟΔΩΡΟΣ

Ἄμετρην ἀναγάλλιαση, χαρὰ πολλὰ μεγάλη,

γρικᾶ ἡ καρδιά μου μέσα τση παρὰ φορὰ κιαμι’ ἄλλη,

ἐβλέποντας τὰ πράματα τὰ ὁποιὰ τοῦτο τὸ βράδυ

πασίχαρους νὰ στέκετε ὅλους σᾶς κάνου ὁμάδι.

Καὶ στσὶ χαρές σας χαίρεται κι ἐμέναν ἡ ψυχή μου,

150

κι ὁ Θιὸς νὰ σᾶς πολυχρονᾶ, ἀφέντες ἀκριβοί μου.

Κι ἐσένα, Φορτουνάτο μου, χαίρομαι τὴ χαρά σου,

στοχάζοντας τὴ σήμερο τὴν καλοριζικιά σου.

Ὅλοι στὸν κόσμο γνώθουσι ἕνα κύρη, ὡσὰν κατέχεις,

μόνον ἐσὺ μπορεῖς νὰ πῆς πὼς δυὸ κυροῦδες ἔχεις

155

πλούσους καὶ μπορεζάμενους − ἔτζι ἐδεπὰ ὀμπροστά σου,

πασίχαροι πὼς στέκουνται μόνο γιὰ ὄνομά σου.

ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ

Θόδωρε, ξεύρεις το καλὰ τὸ πὼς γιὰ τς ἀρετές σου

πάντα σ’ ἐγάπου τσὶ πολλές, καὶ ὀγιὰ τσὶ φρόνεψές σου,

καὶ ὡσὰν τὸ Φορτουνάτο μου σ’ ἐκράτου ἀγαπημένο,

160

θωρώντας σε μὲ λόγου του πάντα συντροφιασμένο.

Τέτοιας λοῆς καὶ σήμερο θέλω νὰ μὲ γνωρίζης,

τὸ σπίτι μου, τὸ πράμα μου κι ἐμένα νὰ μὲ ὁρίζης.

ΛΟΥΡΑΣ

Κι ἐγώ, ἀφέντη Θόδωρε, σοῦ λέγω ἀποὺ τὴν ἄλλη

πὼς μὲ τὸ Νικολέτο μου θέλω νὰ σμίγης πάλι,

165

ἕνα φαητὸ κι ἕνα πιοτό, κι ἂν ἔναι μπορεμένο

τὸ στρῶμα νὰ μὴ σὲ κρατῆ ποτὲ ξεχωρισμένο.

ΘΟΔΩΡΟΣ

Χίλια σπολλάτη, ἀφέντες μου, κι οἱ δυό, στὴν ἀφεντιά σας,

κι ἐγὼ τοῦ θελημάτου σας βρίσκομαι καὶ τσ’ ἐξᾶς σας.

Μὰ σ’ ἕνα πράμα μοναχὰς θὰ σᾶς παρακαλέσω,

170

μιὰ χάρη νὰ μοῦ κάμετε, μόνο γιὰ νὰ μπορέσω

ἐτοῦτες τς ἀναγάλλιασες σήμερο νὰ διπλώσω,

ξετελεμένες καὶ ἀκριβὲς χαρὲς νὰ σᾶσε δώσω.

ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ

Ὅριζε, ἀφέντη Θόδωρε, καὶ ὅ,τι μοῦ πῆς, νὰ κάμω.

ΛΟΥΡΑΣ

Κι ἐγὼ ὅπου ὁρίζεις, νὰ γλακῶ, καὶ ὅπου μοῦ πῆς, νὰ δράμω.

175

ΘΟΔΩΡΟΣ

Ἀπείτις καὶ τὸ ριζικὸ ’ς τοῦτο ἤκαμε νὰ ’ρθῆτε,

καὶ ἀνιπόλπιστες χαρὲς τὴ σήμερο νὰ δῆτε,

ὁ ἕνας ἀπὸ λόγου σας πὼς ηὗρε τὸ παιδίν του,

ἁποὺ δὲν τό ’λπιζε ποτὲ νὰ τό ’βρη στὴ ζωήν του,

κι ὁ ἄλλος ὄχι μοναχὰς σὰν ἦτο ἡ πεθυμιά του

180

ἤμαθε τσὶ γονέους του, μὰ βλέπει τσι ὀμπροστά του,

τυχαίνει τὴν ἴδια χαρὰ νά ’χη καὶ τὸ παιδί σας,

χαιράμενοι νὰ στέκετε παντοτινὰ καὶ οἱ τρεῖς σας.

Ἄλλη χαρὰ τὸ λοιπονὶς πλιότερη δὲ μπορεῖτε

μέσα σὲ τοῦτες τς ἄλλες σας τς ἀμέτρητες νὰ δῆτε,

185

ὡσὰ νὰ τὸν παντρέψετε τώρα μὲ τὴν εὐκή σας,

τὸ γάμον του νὰ κάμετε, σότα κρατεῖ ἡ ζωή σας.

ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ

Ὅσο γιὰ μένα, τὴν ἐξὰ σοῦ δίδω νὰ ξεδράμης,

ἂ θέλη ἐπὰ καὶ ἁφέντης του, τὸ γάμον του νὰ κάμης.

ΛΟΥΡΑΣ

Κι ἐγὼ ἀπ’ τὴ σήμερο καὶ ὀμπρὸς τὸ ἔχει μου τοῦ δίδω,

190

κι ἐσένα τούτη τὴ δουλειά, Θόδωρε, παραδίδω.

ΘΟΔΩΡΟΣ

Ἀφέντη Λούρα, ἡ δουλειὰ τούτη περνᾶ ἀπὸ σένα…

ΛΟΥΡΑΣ

Ἀνὲν περνᾶ ἀπὸ λόγου μου, τάξε τα καμωμένα.

ΘΟΔΩΡΟΣ

… νὰ πάρη τσῆ κερα-Μηλιᾶς τὴ θυγατέρα ὁ γιός σου.

ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ

Κάμε το, ἀφέντη Λούρα μου, ἂν ἔναι μπορετό σου.

195

[196]

[196]

ΛΟΥΡΑΣ

Κερα-Πετρού, ἴντα λὲς ἐσύ; Γρικᾶς κοντὸ νὰ θέλη

νὰ συβαστῆ ἡ κερα-Μηλιά;

ΠΕΤΡΟΥ

                                              Ἀφέντη μου, ὅντε μέλλει

τὸ πράμα δύσκολα κιανεὶς μπορὰ το στρέψη ὀπίσω.

Γιὰ τοῦτο δὲν ἐμπόρεσα ποτὲ μου νὰ γυρίσω

τὴν Πετρονέλα νὰ τὸ πῆ τὸ ναὶ γιὰ ὄνομά σου·

200

τοῦ Φουρτουνάτο ἐμέλλεντο, ἀμ’ ὄχι τσ’ ἀφεντιᾶς σου.

ΛΟΥΡΑΣ

Πλιότερα θὰ τὴν ἀγαπῶ τώρα, γιατὶ παιδί μου

θὲ νὰ τὴν κάμω, σὰ θωρεῖς, καὶ νύφην ἀκριβή μου.

Ἂς πᾶμε μέσα τὸ λοιπό. Κι ἐσύ, κερά-Πετρού μου,

ἄγωμε στσῆ κερα-Μηλιᾶς, εὗρε τη, καὶ ἀφουκροῦ μου:

205

πέ τση τὸ πράμα πῶς περνᾶ, καὶ πὼς ὅ,τι καὶ ἂν ἔχω

δίδω τοῦ Νικολέτο μου, καὶ τὸ ζιμιὸ ἂς κατέχω

ἀνίσως καὶ συβάζεται, ὅλοι ν’ ἀνταμωθοῦμε

τὸ γάμον τως νὰ κάμωμε, περίσσα νὰ χαροῦμε.

Κι ἐσύ, Μποζίκη, μὴν ἀργῆς τὸ δεῖπνο νὰ ’ρδινιάσης.

210

ΜΠΟΖΙΚΗΣ

Μετὰ χαρᾶς, ἀφέντη μου! Κοιλιά μου, ἂ δὲ χορτάσης

ἀπόψε, καθὼς πεθυμᾶς, πολλὰ παραπονοῦ μου!

’Σ τοῦτο χορεύγει.

Ἔδε χαρά, χαρά, χαρά, χαρὰ τοῦ ριζικοῦ μου!

ΑΤΤΟΣ ΠΕΜΠΤΟΣ−ΣΚΗΝΗ ΕΚΤΗ

Μποζίκης μοναχὸς

ΜΠΟΖΙΚΗΣ

Πάμενε νὰ δειπνήσωμε, ἄρχοντες, στὴν ὑγειά σας,

400

κι ἂν ἔχετε, δειπνήσετε κι ἐσεῖς, πάλι ἂ δέ, ξά σας.

Πάρει σᾶς θέλομε κι ἐσᾶς, μὰ ἡ τάβλα δὲ σᾶς παίρνει,

κι ἀποὺ τὴν ἄλλη ὁ λογισμὸς πάλι στὸ νοῦ μου φέρνει

πὼς θὰ μ’ ἀζιγανέψετε νὰ φᾶτε τὸ δικό μου,

ἐκεῖνο ἁποὺ θὰ φάγω ἐγώ, κι ὕστερα στὸ Θεό μου

405

νὰ λιγωθῶ ἀπ’ τὴν πείνα μου, νὰ ’ρθοῦ νὰ μὲ σηκώσου

κι εἰς τὸ χαντάκι ἐπὰ ποθὲς κοντὰ νὰ πὰ μὲ χώσου.

Γιὰ κεῖνο κάνω ὄξω τοῦ νοῦ, καὶ μὴ μὲ βαρεθῆτε.

Κι ἐπὰ ὄξω νὰ προβάλωμε πλιὸ μὴ μᾶς καρτερῆτε.

Εὐκαριστιὲς σᾶς δίδομε πολλὲς ὅσες μποροῦμε,

410

καὶ γιὰ ἀφεντάδες ἀκριβοὺς ὅλους σᾶσε κρατοῦμε

γιὰ τὴν καλὴν ἀκρόαση, ὁπού ’χετε μᾶς δώσει

σὲ τούτη μας τὴν κωμωδιά∙ καὶ ὁ Θιὸς νὰ σᾶς ἀξώση

χρόνους πολλοὺς καὶ λευτεριὰ στὰ σπίτια σας νὰ δῆτε.

Κι ἂ σᾶς ἀρέσαμε, χαρὰ δείξετε ὅση μπορεῖτε.

ΤΕΛΟΣ ΤΣΗ ΚΩΜΩΔΙΑΣ ΚΑΙ Τῼ ΘΕῼ ΧΑΡΙΣ