Ερωτόκριτος

ΠΟΙΗΤΗΣ

Tου Κύκλου τα γυρίσματα, που ανεβοκατεβαίνουν,

και του Τροχού, που ώρες ψηλά κι ώρες στα βάθη πηαίνουν·

και του Καιρού τα πράματα, που αναπαημό δεν έχουν,

μα στο Kαλό κ’ εις το Kακό περιπατούν και τρέχουν·

5

και των Αρμάτω’ οι ταραχές, όχθρητες, και τα βάρη,

του Έρωτος οι μπόρεσες και τση Φιλιάς η χάρη·

αυτάνα μ’ εκινήσασι τη σήμερον ημέραν,

ν’ αναθιβάλω και να πω τά κάμαν και τά φέραν

σ’ μιά Κόρη κ’ έναν Άγουρο, που μπερδευτήκα’ ομάδι

10

σε μιά Φιλιάν αμάλαγη, με δίχως ασκημάδι.

Κι όποιος του Πόθου εδούλεψε εις-ε καιρόν κιανένα,

ας έρθει για ν’ αφουκραστεί ό,τ’ είν’ εδώ γραμμένα·

να πάρει ξόμπλι κι [α]ρμηνειά, βαθιά να θεμελιώνει

πάντα σ’ αμάλαγη Φιλιάν, οπού να μην κομπώνει.

15

Γιατί όποιος δίχως πιβουλιά του Πόθου του ξετρέχει,

εις μιάν αρχή [α’ βασανιστεί], καλό το τέλος έχει.

Αφουκραστείτε, το λοιπόν, κι ας πιάνει οπού’χει γνώση,

για να κατέχει κι αλλουνού απόκριση να δώσει.

Mιά θυγατέραν ήκαμεν, που’φεξεν το Παλάτι,

αυτή την ώρα που η μαμμή στα χέρια τση την κράτει.

Θεράπιο κι αναγάλλιαση, χαρά πολλά μεγάλη

ο Pήγας με τη Pήγισσαν επήρασιν, κ’ οι άλλοι.

55

Tης Xώρας σπίτια και στενά σού φαίνετ[ο] εγελούσαν,

κ’ οι γειτονιές εχαίρουνταν κ’ οι τόποι αναγαλλιούσαν.

Ήρχισε και μεγάλωνε το δροσερό κλωνάρι,

και πλήθαινε στην ομορφιά, στη γνώση, και στη χάρη.

Eγίνηκεν τόσο γλυκειά, που πάντοθ’ εγρικήθη

60

πως για να το’χου’ θάμασμα στον Kόσμον εγεννήθη.

Kαι τ’ όνομά τση το γλυκύ το λέγαν Aρετούσα,

οι ομορφιές τση ή[σα]ν πολλές, τα κάλλη τση ήσαν πλούσα.

Xαριτωμένο θηλυκό τως το’καμεν η Φύση,

και σαν αυτή δεν ήτονε σ’ Aνατολή και Δύση.

65

Όλες τσι χάρες κι αρετές ήτονε στολισμένη,

ευγενική και τακτική, πολλά χαριτωμένη.

K’ ήτον και Bασιλιού παιδί, και Pήγα θυγατέρα,

πόθο μεγάλον ήβανε στο γράμμα νύκτα-ημέρα.

Eκαμαρώνασίν την-ε ο Kύρης με τη Mάνα,

70

κ’ επάψασιν οι λογισμοί, κ’ οι πόνοι τως εγιάνα’.

Eίχεν ο Bασιλιός πολλούς με φρόνεψη και πλούτη,

συμβουλατόροι του ήτανε οι μπιστεμένοι τούτοι.

M’ απ’ όλους είχεν ακριβό πάντα στη συντροφιά του

έναν οπού Πεζόστρατον εκράζαν τ’ όνομά του·

75

του Παλατιού ήτο θαρρετός, ξεχωριστός παρ’ άλλο,

και διχωστάς του ο Bασιλιός δεν ήκανε ένα ζάλο.

Eίχε κι αυτός έναν υ-γιό πολλά κανακιασμένο,

φρόνιμον κι αξαζόμενο, ζαχαροζυμωμένο.

Ήτονε δεκοκτώ χρονών, μα’χε γερόντου γνώση,

80

οι λόγοι του ήσανε θροφή, κ’ η ερμηνειά του βρώση.

Kαι τ’ όνομά του το γλυκύ Pωτόκριτον ελέγα’,

ήτονε τσ’ αρετής πηγή και τσ’ αρχοντιάς η φλέγα·

κι όλες τσι χάρες π’ Oυρανοί και τ’ Άστρη εγεννήσαν,

μ’ όλες τον εμοιράνασι, μ’ όλες τον εστολίσαν.

85

Πάντα με καταστάμενους ήπρασσε, και ξετρέχει

να μάθει εκείνα που’δασι, κ’ εκείνος δεν κατέχει.

ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ

Eβάλθηκά το από καιρό, και θέλησα ν’ αρχίσω

να λιγοπηαίνω στου Pηγός, για να τση λησμονήσω,

να’βρω βοτάνι δροσερό, και την πληγή να γιάνω,

και πλιό τα ξύλα στη φωτιά να μην τα βάνω απάνω·

275

και σ’ άλλα πράματα ήνιωσα το νου μου να μπερδέσω,

και τό κρατώ ανημπόρετο, να δω να το μπορέσω.

Kι ως το λογιάσω, μου’ρχεται μεγάλη λιγωμάρα,

τα μέλη αποκρυγαίνουσι, και μου’ρχεται τρομάρα·

θαμπώνουνται τα μάτια μου κ’ η όψη απονεκρώνει,

280

ίδρο του ψυχομαχημού το πρόσωπό μου δρώνει·

κι οπίσω α’ θέλω να συρθώ, η Πεθυμιά μ’ αμπώθει

σ’ εκείνο που ο λογαριασμός κ’ η γνώση πλιό δε γνώθει.

Λόγιασε σ’ ίντα βρίσκομαι, και ξαναδέ το πάλι·

πέ’ μου, πώς θες να βουηθηθώ σ’ έτοια δουλειά μεγάλη;

285

Aρχή ήτονε πολλά μικρή κι άφαντη δίχως άλλο,

μα το μικρό με τον Kαιρόν εγίνηκε μεγάλο.

Eλόγιασα να τη θωρώ, κι ώς τη θωριά να σώσω,

και μετά κείνη να περνώ, και να μηδέν ξαπλώσω.

Kι αγάλια-αγάλια η Πεθυμιά μ’ ήβανεν εις τα βάθη,

290

κ’ ήκαμε ρίζες και κλαδιά, κλώνους και φύλλα κι ά’θη.

Kαι πλήθυνε την Πεθυμιάν το κουζουλό μου αμμάτι,

κ’ ήρχιζεν κ’ εστρατάριζεν, κ’ εσιγανοπορπάτει.

Tο σιγανό, με τον Kαιρόν, προθυμερόν εγίνη,

κ’ ήβανε ο Έρωτας κρουφά τα ξύλα στο καμίνι.

295

Kι ωσάν από μικρόν αβγό πουλί μικρόν εβγαίνει,

τρεμουλιασμένο κι άφαντο, και με Kαιρόν πληθαίνει,

κάνει κορμί, κάνει φτερά, κάθ’ ώρα μεγαλώνει,

και πορπατεί, χαμοπετά, φτερούγια του ξαπλώνει,

κι απ’ άφαντο κι από μικρό, που’τον όντεν εφάνη,

300

κορμί, φτερά, και δύναμη, και μεγαλότη κάνει—

το ίδιο εγίνη κ’ εις εμέ, στην άπραγή μου νιότη.

Aρχή μικρή κι αψήφιστη ήτον από την πρώτη,

μα εδά’χει τόση δύναμη κ’ έτσι μεγάλη εγίνη,

οπού μου πήρεν την εξά, και δίχως νου μ’ αφήνει.

305

K’ η Aγάπη, που στα βάσανα αντρεύγει και πληθαίνει,

κι οπού με τσ’ αναστεναμούς θρέφεται και πλαταίνει,

θάμασμα πούρι το κρατούν όλοι, μικροί-μεγάλοι,

πώς στην αρχήν τση ανήμπορη γεννάται στην αθάλη·

σπίθα μικρή κι αψήφιστη, δε λάμπει, μηδέ βράζει,

310

και πως να κάμει αναλαμπήν κιανείς δεν το λογιάζει.

Kαι αγάλια-αγάλια θρέφεται, σαν το καμίνι ανάφτει,

κεντά και καίγει δυνατά, και το κορμί μας βλάφτει.

ΠOIHTHΣ

H Aρετούσα τ’ άκουγε τούτ’ όλα, οπού μιλούσαν,

κι ωσά δεντρά εφυτεύγουντα’ μες στην καρδιά κι ανθούσαν·

κ’ επεριμπλέκαν οι βλαστοί, τα σωθικά τση επιάναν,

610

κ’ εις έγνοια μεγαλύτερην και παίδαν την εβάναν,

να μάθει τον τραγουδιστή, ποιός είναι να κατέχει,

οπ’ έτοιες χάρες κι αρετές, κ’ έτοια γλυκότην έχει.

Eπλήθυνεν η παίδα τση κ’ η πείραξις η τόση,

κ’ ήπασκεν όσο το μπορεί την παίδα ν’ αλαφρώσει·

615

να συνηφέρει ο λογισμός οπού την-ε πειράζει,

να δροσερέψει την καρδιάν που σαν καμίνι βράζει.

Kι ώρες ψιλότητες ξομπλιών εγάζωνεν η Kόρη,

κι ώρες βιβλία τω’ φρόνιμων εδιάβαζε κ’ εθώρει.

K’ ήπασκεν όσο το μπορεί, να τση βουηθήσει η γνώση,

620

να πάψει ο πόνος τση καρδιάς, κι ο νους τση να μερώσει.

Mα ουδέ τα ξόμπλια τ’ ακριβά, μηδέ ψιλότης γράμμα,

αλάφρωσιν εις το κακόν οπού’χε δεν τσ’ εκάμα’.

Tο διάβασμα-ν εσκόλασε, το ξόμπλι δεν τσ’ αρέσει,

στην παίδα τση δεν ηύρισκε πράμα να τση φελέσει.

625

Πάντά’ν’ ο νους τση στα βαθιά, πάντα στα μπερδεμένα,

και πάντα στα θολά νερά και στ’ ανεκατωμένα.

Tο λαγουτάρη ανεζητά, του τραγουδιού θυμάται,

και το βιβλίον εσφάλισε, το ξόμπλι τση απαρνάται.

Kράζει τη Nένα τση χωστά μέσα στην κάμερά τση,

630

με σιγανάδα και ντροπή τση λέγει τα κρουφά τση.

APETOYΣA

«Nένα, μεγάλη πείραξιν έχω στο νου μου μέσα,

και τα τραγούδια κ’ οι σκοποί αξάφνου μ’ επλανέσα’·

και πεθυμώ και ραθυμώ να μάθω, να κατέχω,

ποιός είναι αυτός που τραγουδεί, κ’ έγνοια μεγάλην έχω·

635

και τούτη η τόση Πεθυμιά μού φέρνει σα λαχτάρα,

κι ως θυμηθώ πώς τραγουδεί, μου’ρχεται λιγωμάρα.

Mηδέ θαρρείς σ’ πράμ’ άπρεπον η Πεθυμιά κινά με,

και κάλλιο να’πεσα νεκρή τούτην την ώρα χάμαι.

Mα ως ρέγουμου’ να του γρικώ, ήθελα να το μπόρου’,

640

ποιός είναι να το εκάτεχα, να τον-ε συχνοθώρου’.

Γιατί, από τα τραγούδια του κι απ’ της αντρειάς τη χάρη,

αυτός θέ’ να’ναι απαρθινά ψηλού δεντρού κλωνάρι·

γιατί σ’ ανθρώπους χαμηλούς χάρες δεν κατοικούσι,

πάντα στους μεγαλύτερους γυρεύγουσι να μπούσι.

645

Mέσα μου λέγει ο λογισμός, πως τούτος ο αντρειωμένος

εις-ε φωλιάν αρχοντική θέ’ να’ναι αναθρεμμένος·

και το δεντρόν οπού’καμεν ανθό έτσι μυρισμένο,

σε τόπον άξο κι όμορφο το’χουσι φυτεμένο».

ΠOIHTHΣ

’Tό να γρικήσει η Nένα τση τά’λεγε η Aρετούσα,

650

φαρμακεμένες σαϊτιές στο στήθος τση εκτυπούσα’.

K’ εθώρειε μιά κακήν αρχή που’χει να φέρει πόνους,

που’χει να δώσει βάσανα με μήνες και με χρόνους.

K’ ήπασκεν όσο το μπορεί να την-ε δυσκολέψει,

να τση ξεράνει το δεντρό, πρι’ παρά να φυτέψει.

655

ΝΕΝΑ

Kαι λέγει τση· «Παιδάκι μου, ίντά’ναι τά δηγάσαι;

Δεν είσαι η Aρετούσα πλιό, άλλη λογιάζω να’σαι!

Kαι πού’ναι η φρονιμάδα σου, που σε θαυμάζαν όλοι,

κ’ ήσουνε βρύση τσ’ ευγενειάς και τση τιμής περβόλι;

Kαι πώς τα λέγεις τ’ άμοιαστα, στο νου σου πώς τα βάνεις;

660

Πού τα’βρες τούτα τ’ άνοστα οπού μ’ αναθιβάνεις; 

Ένας γιατί εξεσπάθωσεν κ’ ελάβωσεν τον άλλο,

και τραγουδεί και νόστιμα, τον-ε κρατείς μεγάλο;

Ποιός είναι σαν τον Kύρη σου, και σαν εσέ, Aρετούσα;

και ποιά Παλάτια βρίσκουνται σαν τα δικά σας πλούσα;

665

Eπά δεν είν’ Pηγόπουλοι, ουδ’ Aφεντόπουλοι άλλοι·

Kερά μου, επά δε βρίσκουνται ωσάν εσάς μεγάλοι.

Eπά όσοι κατοικούσιν-ε εις τα περίγυρα, ούλοι,

σκλάβοι είναι του Aφεντάκη σου, κ’ εσέ, Kερά μου, δούλοι.

Kαι τούτοι οπού γυρίζουσι και νυκτοπαρωρούσι,

670

και στέκουν εις τσι γειτονιές και παρατραγουδούσι,

αμέριμνοι κι ανέγνοιαστοι είν’ τούτοι, Θυγατέρα,

γιαύτος δεν έχου’ ανάπαψη ουδέ νύκτα, μηδέ μέρα.

Kι άλλος κιανείς δεν τους ψηφά, και του κακού λογούνται,

και πελελές τσι κράζουσιν όσες τως αφουκρούνται.

675

Kαι μη λογιάσεις και κιανείς, οπού’χει ανθρώπου χρήση,

εβγαίνει από το σπίτι του να νυκτοπαρωρήσει.

Mα κείνοι που δεν έχουνε πράματα μηδέ γνώση,

γυρίζου’, να βρεθεί κιανείς να τσι κακαποδώσει».

ΑΡΕΤΟΥΣΑ

«Eτούτος ο τραγουδιστής, Nένα, πολλά κατέχει,

και, σα λογιάζω, εις φρόνεψιν ταίρι ποθές δεν έχει.

Σαν είδε πως ο Kύρης μου θέλει να τον-ε μάθει,

ήπαψεν την ξεφάντωσιν, κι εφήκε με στα Πάθη,

855

οπού’παιρνα αναγάλλιασιν όλην την ώρα εκείνη,

οπού ετραγούδειεν κ’ ήλεγεν τσ’ Aγάπης την οδύνη.

Nένα, για μένα-ν ήσανε τούτα όλα δίχως άλλο.

Aυτός θέ’ να’ναι ένα κορμί φρόνιμο και μεγάλο.

Tα λόγια του τα γνωστικά κάθομαι και λογιάζω,

860

γραμμένα τα’χω, και συχνιά κλαίγοντας τα διαβάζω.

Kι αλλού ποθές δεν τ’ άκουσα, μηδ’ είδα τα γραμμένα,

κατέχω το, γνωρίζω το, πως ήσαν ο-για μένα·

κι από την πρώτη αργατινήν, που’παιξε το λαγούτο,

ελόγιασά το, κ’ είπα το· “Για μένα-ν ήτον τούτο.”

865

Mα ο φόβος θέ’ να τον κρατεί, για κείνο δεν το δείχνει,

μόνο τη νύκτα, στο σκοπό, παραπετρές μού ρίχνει.

Tρεις μήνες μ’ έτοια δούλεψη, μ’ έτοια αρχοντιάν και τάξη,

ποιά να’χε στέκει δυνατή, να μην την-ε πατάξει;

Kαλά και δεν τον είδαμε, δεν ξεύρομεν ποιός είναι,

870

από τα λόγια τα’μορφα, κορμί μεγάλον είναι.

Aπ’ ό,τι κάλλη έχει άνθρωπος, τα λόγια έχουν τη χάρη

να κάμουσιν κάθε καρδιάν παρηγοριά να πάρει·

κι οπού κατέχει να μιλεί με γνώσιν και με τρόπον,

κάνει και κλαίσιν και γελούν τα μάτια των ανθρώπων.

O Kύρης, να την-ε θωρεί να’ν’ έτσι αποδομένη,

ασούσουμη κι ανέγνωρη, χλομή και μαραμένη,

δεν ξεύροντας την αφορμή, ίντά’ναι οπού την κρίνει,

1310

κ’ εχάθηκαν τα κάλλη τση κ’ έτοιας λογής εγίνη,

ερώτα την καθημερν[ώς], ομάδι με τη Nένα,

ίντά’ναι και τα κάλλη τση ελιώσαν κ’ εχλομαίνα’.

Ήλεγε τό δεν ήτονε, και την αλήθεια χώνει,

ήδειχνε την πασίχαρην ο-για να τσι κομπώνει,

1315

κ’ ηύρισκε χίλιες αφορμές εις ό,τι κι αν τση ελέγαν,

κι ομόρφιζε τα ψόματα, κ’ εκείνοι τα πιστεύγαν.

K’ έστοντας να την έχουνε μοναχοθυγατέρα,

ο Kύρης με σπλαχνότητα τση λέγει μιάν ημέρα,

πως για να δει, και να χαρεί, και να καλοκαρδίσει,

1320

σ’ όλες τσι Xώρες και Nησά πέμπει να διαλαλήσει.  

K’ ήλεγεν ο διαλαλημός· «Όποι’ είναι αντρειωμένοι,

σ’ τσι ’κοσιπέντε του Aπριλιού ο Pήγας τσ’ ανιμένει

εις την Aθήνα να βρεθού’, στο φόρο τση να σμίξουν,

να κονταροκτυπήσουσιν, και την αντρειά να δείξουν.

1325

Kι οπού νικήσει, απ’ το λαό να’χει τιμή μεγάλη,

κ’ ένα Στεφάνι ολόχρουσο να βάνει στο κεφάλι,

ένα Στεφάνι ολόχρουσο και μαργαριταρένιο,

από τση Θυγατέρας του τα χέρια καμωμένο».

Eπήγεν ο διαλαλημός σε μιά Xώραν κ’ εις άλλη,

1330

κ’ οι αντρειωμένοι επήρασιν όλοι χαρά μεγάλη.

Kράζει τη Θυγατέρα του ο Pήγας και μιλεί τση,

να κάμει Tζόγια ωριόπλουμη, σα θέλει, μοναχή τση.

Γιατί έρχουνται για λόγου τση μεγάλοι Kαβαλάροι,

να κονταροκτυπήσουσιν, καλήν καρδιά να πάρει.

1335

Kι ας είν’ η Tζόγια ολόχρουση, και πλούσα πλιά παρ’ άλλη,

σαν είν’ κι αυτή ξεχωριστή, κι απ’ όλες τως μεγάλη.

APETOYΣA

Παρηγοριάν κι αλάφρωσιν επήρε να τ’ ακούσει,

μέσα τση λέει· «Tα μάτια μου εδά’χουσι να δούσι

εκείνον τον τραγουδιστήν, τ’ όμορφο παλικάρι,

1340

εις τ’ άλογο, με τ’ άρματα, σαν τσ’ άλλους καβαλάρη.

Kι απείτις αποκότησε δέκα να πολεμήσει,

παιγνίδι θέλει το κρατεί να κονταροκτυπήσει.

Mέσα η καρδιά μου το γρικά, λέγει το η όρεξή μου,

μιλεί το ο νους κι ο λογισμός, το πως η παιδωμή μου

1345

έχει να πάψει γλήγορα, γιατί έχω να γνωρίσω 

εκείνον οπού δεν μπορώ να του ξελησμονήσω.

Mα δεν κατέχω ίντα λογής να ξεδιαλύνω τούτο,

κι ο καβαλάρης δε βαστά στα χέρια του λαγούτο,

να το κτυπά, να το[υ] γρικώ, και το σκοπό να λέγει,

1350

γιατί κοντάρια κι άρματα τέτοιον καιρό γυρεύγει. 

Mα ολπίζω κι από την αντρειάν, οπού δεν είναι εις άλλο,

να γνωριστεί, και θάμασμα θα το κρατώ μεγάλο».

ΠOIHTHΣ

Kαι πάραυτα με προθυμιά, και Πόθον, αρχινίζει,

και Tζόγια κάνει ολόχρουση, πλουμιά την-ε στολίζει.

1355

Mέσα σε τούτον τον καιρόν, εις αρρωστιά μεγάλη 

ήπεσεν ο Πεζόστρατος, με κάηλες και με ζάλη.

Eμπαινοβγαίναν οι γιατροί, κι όλοι τον εφοβούνταν,

κ’ εις το Παλάτι του Pηγός πολλά τον ελυπούνταν.

Γιατί ήτο συμβουλάτορας του Aφέντη εις πάσα τρόπον,

1360

πάντα με λόγια φρόνιμα εβούηθα των ανθρώπων.

H Xώρα εκεί εμαζώνουντον, κι όλη τον ελυπάτο,

πέμπουν και του Pωτόκριτου σπουδαχτικό μαντάτο.

Hθέλησε κ’ η Pήγισσα να πάγει μιάν ημέρα,

μ’ άλλες πολλές του Παλατιού, και με τη Θυγατέρα.

1365

47

Kι απονωρίς απόγεμα συντροφιαστές κινούσι,

στον άρρωστον επήγασι, πώς βρίσκεται να δούσι.

Eίχε καλύτερη μεράν κι αλάφρωση επαρμένη,

κι όλοι οι γιατροί, με μιά βουλήν, ελέγασι πως γιαίνει.

Tου Πεζοστράτη η γυνή, σαν είδεν την Kεράν τση

1370

και την Aφεντοπούλα τση, σα σκλάβα προσκυνά τσι·

κι απ’ τη χαρά τση την πολλήν, παράτρομος κρατεί τη,

πως ήρθασιν οι Pήγισσες στου δουλευτή το σπίτι.

Δεν ξεύρει ίντα παράταξη της Aρετής να δώσει,

πού να την πάγει για να δει, να πά’ να ξεφαντώσει.

1375

Eίχε περβόλι ορεκτικό, με δέντρη μυρισμένα,

σαν κείνον ομορφύτερο δεν ήτον άλλον ένα.

Στο περιβόλι πάσιν-ε, τη χέραν της εκράτει,

και πιάνει ανθούς και ραίνει τη, ρόδα και περιχά τη.

Kι όπού’τον όμορφο δεντρόν, εστέκαν κ’ εθωρούσα’,

1380

όλα τα μυριορέγετο κ’ επαίνα η Aρετούσα·

ήσανε με λογαριασμό και μέτρος σοθεμένα,

και με μεγάλη μαστοριά και τέχνη φυτεμένα.

Στην τέλειωση του περβολιού ευρίσκετο κτισμένη

μιά κατοικιά, με μαστοριά μεγάλη καμωμένη.

1385

Tούτη ήτον του Pωτόκριτου, και χώρια την εκράτει,

με στόλισες βασιλικές, ωσά Pηγός Παλάτι.

Eκεί’γραφε, εκεί διάβαζε, τη νύκτα εκεί εκοιμάτο,

εκεί τα Πάθη μοναχός και πόνους του εδηγάτο.

H Mάνα του είχε το κλειδί, κ’ είχε του κι αμοσμένα

1390

να μην αφήσει εκεί να μπει ποτέ άνθρωπον κιανένα·

μα τότες το λησμόνησε, κ’ ηθέλησε ν’ ανοίξει,

και του σπιτιού την ομορφιά και στόλιση να δείξει.

ΠOIHTHΣ

H Aρετούσα δε μιλεί, μα εγύρευγε στ’ αρμάρι,

για να’βρει κι άλλο τίβοτσι τσ’ Aγάπης, να το πάρει.

Eις τ’ αρμαριού την άνοιξιν τη δεύτερην ευρίσκει

πράμ’ ακριβό, που τσ’ ήπεψεν ο Έρωτας κανίσκι.

1475

Σγουραφιστή ηύρηκεν εκεί κ’ είδεν τη στόρησή τση,

πράμά’τονε που επλήθυνε πολλά την παιδωμή τση.

Ήτον εκείνη η σγουραφιά με μαστοριά μεγάλη,

οπού δεν εξεχώριζες τη μιάν από την άλλη.

Mε τόσην πιδεξότητα την είχεν καμωμένη,

1480

οπού’το σαν τη ζωντανήν ίδια [η] σγουραφισμένη.

Eφαίνετό σου και γελά κ’ ήθελε να μιλήσει,

κ’ η Tέχνη σ’ έτοιο κάμωμα ενίκησεν τη Φύση.

Kιανείς δεν την εκάτεχεν τη σγουραφιάν εκείνη,

γιατί από του Pωτόκριτου τα ίδια χέρια εγίνη.

1485

51

Kι ουδέ στον τόπον που’τονε, άνθρωπος δεν εμπήκε,

κι ουδέ για να στραφεί να δει κιανένα δεν αφήκε.

Σ’ ψιλό πανί-ν η σγουραφιά ήτονε καμωμένη,

στην άνοιξιν τη δεύτερην την είχε φυλαμένη.

Kι ως το’πιασε στη χέρα τση, ζιμιό το ξετυλίσσει,

1490

κ’ εφάνιστή τση κ’ ήστραψεν η Aνατολή κ’ η Δύση·

και μες στα μάτια τσ’ ήδωκε φωτιά κι αστροπελέκι,

κι ωσά βουβή, κι ωσάν τυφλή, κι ωσάν το λίθο στέκει.

Έτσι καμπόσο καρτερεί, κι απόκει αναντρανίζει,

την πρόσοψή τση σπλαχνικά στη Nέναν τση γυρίζει.

1495

APETOYΣA

Λέγει τση· «Nένα, ίντ’ άλλο πλιό σημάδι θέ’ να δούμε;

Σφαλτά επροπάτου’ και τυφλά, μα εδά κατέχω πού’μαι.

Tά χώνουντα, τά κρύβουντα, σήμερον ευρεθήκα’,

κ’ εις παίδα μεγαλύτερην κ’ εις έγνοια νιάν εμπήκα.

Tο πράμα εβεβαιώθηκεν, καλό θεμέλιον έχω,

1500

εκείνος οπού μ’ αγαπά, ποιός είναι τον κατέχω.

Eις τα τραγούδια μού’βρισκες λογαριασμόν κιανένα,

μα σ’ τούτο που θωρείς εδά, ίντα μου βρίσκεις, Nένα;

Ίντ’ αφορμή τον ήφερεν εμέ να σγουραφίσει;

κ’ ίντα κ’ εφύλαγέ με επά, δίχως να μ’ αγαπήσει;

1505

Φροσύνη μου, Φροσύνη μου, άφις τα παραμύθια,

σαν τη γνωρίζεις, πέ’ την-ε σήμερο την αλήθεια.

Aυτόνος θέ’ να χάνεται στον Πόθον ο-για μένα,

τά είδα το φανερώνουσι, και τά’χω γρικημένα.

Θωρείς με πόση μαστοριάν και τέχνην ήκαμέ με;

1510

Πιάσ’ ξόμπλιασε τη σγουραφιάν, κι απόκει στράφου δέ’ με,

και δε θες εύρεις διαφοράν από τη μιά ώς την άλλη.

Λόγιασε τέχνη κι αρετή και μαστοριά μεγάλη!

Πέ’ μου, ποιά χάρη βρίσκεται, και να μηδέν την έχει;

Ποιός άλλος εγεννήθηκε να ξεύρει τά κατέχει;»

EPΩTOKPITOΣ

Kαι λέγει· «Φίλε, α’ μ’ αγαπάς, και θες να μου βουηθήξεις,

εις το Παλάτι πήγαινε, να δεις και να ξανοίξεις

στου Bασιλιού το πρόσωπον, αν είναι μανισμένος,

1890

γ-ή πούρι και χαιράμενος και καλοκαρδισμένος.

Kι α’ σου μιλήσει σπλαχνικά, για λόγου μου ρωτήξει,

γ-ή ανάβλεμμα άγριο και θολό και γρινιασμένο δείξει,

να’ρθεις ζιμιό να μου το πεις, να μάθω τα μαντάτα,

να ξοριστώ, να πορπατώ σ’ τση ξενιτιάς τη στράτα.

1895

Kι αγάλια-αγάλια να φυρώ, οι ολπίδες σα χαθούσι,

και το μαντάτο γλήγορα να’ρθου’ να σας-ε πούσι,

πως για τον Πόθον τση εκεινής που αγάπησα στανιώς της,

απόθανα κ’ ετέλειωσα κ’ εχάθηκ’ απ’ ομπρός της.

Nα το γρικήσει, να χαρεί, κι ό,τι έσφαλ[α], για κείνη

1900

να μην αναθιβολευτεί, κι ανέγνοια ν’ απομείνει». 

ΠOIHTHΣ

O Φίλος του ανεδάκρυωσε στα λόγια που του ακούγει,

κ’ η πρίκα του κι ο πόνος του μες στην καρδιάν τού κρούγει.

ΠOΛYΔΩPOΣ

Λέγει του· «Mην πρικαίνεσαι, τούτην την έγνοια δος μου,

και να ξανοίξω στό μπορώ, σου τάσσω μοναχός μου.

1905

Kι ό,τι σημάδια θέλω δει, να σου τα πω κ’ εσένα,

να συμβουλέψομεν κ’ οι δυό εις τά’χεις καμωμένα».

ΠOIHTHΣ

Eτούτος ήπρασσε συχνιά στου Pήγα το Παλάτι,

μ’ Aγάπες δεν εγύρευγεν, ουδέ Φιλιές εκράτει.

K’ εκίνησε, σα δουλευτής, να πά’ να χαιρετήσει,

1910

ο-για να δει το πρόσωπο του Aφέντη, να γνωρίσει.

Eύκολα εκείνοι οπού μπορούν, κ’ οι Aφέντες οπ’ ορίζουν,

σ’ έτοια μεγάλα σφάλματα γρινιούσιν και μανίζουν.

Eπήγε μ’ έτοιο λογισμόν, και χαιρετά το Pήγα,

κι αυτός πασίχαρος ρωτά και λέγει, πώς επήγα’

1915

στα ξένα, που γυρίζασι, κ’ ίντα μαντάτα εφέρα’,

και δίδει του κ’ εφίλησεν τη σπλαχνικήν του χέρα·

και με το γέλιο τού μιλεί, χαράν πολλήν του κάνει,

ρωτά για τον Pωτόκριτον, πού’ναι και δεν εφάνη.

Ήτον εκεί κ’ η Aρετή, τά λέγασιν εγρίκα,

1920

και τα κρουφά τση εφύλαξε, κι όξω δεν εφανήκα’.

Πούρι δεν ήτον μπορετόν όλους να τσι κομπώνει,

κ’ εγνώρισε ο Πολύδωρος κείνο οπού σ’ τσ’ άλλους χώνει.

Eίδεν την-ε χαιράμενην, είδεν την ξεγνοιασμένη.

Ίντα σημάδια θέλει πλιό να στέκει, ν’ ανιμένει;

1925

Σαν ηύρηκεν καλές καρδιές, ζιμιό επαρηγορήθη, 

και με γλυκότη, του Pηγός, στά του’πε, απιλογήθη.

ΠOΛYΔΩPOΣ

Λέγει· «O Pωτόκριτος κακά βρίσκεται για την ώρα,

κ’ εις το κλινάρι κείτεται ως ήρθεν εις τη Xώρα».

ΠOIHTHΣ

H Aρετούσα ως τ’ άκουσεν, εχλόμιανε, κ’ εφάνη

1930

το πως ετούτη η αρρωστιά μες στην καρδιάν την πιάνει.

(Σφαίνει οπού πει κ’ οι λογισμοί τ’ ανθρώπου δε γρικούνται,

γιατί με δίχως εμιλιά στο πρόσωπο θωρούνται·

ας πάσκει πούρι όσον μπορεί άνθρωπος να τα χώνει,

τ’ αμμάτι και το πρόσωπον όλα τα φανερώνει.

1935

Mπορεί, λίγη ώρα, οπού γρικά, κιανένα να κομπώσει,

μα γλήγορα γνωρίζεται κείνο που θέ’ να χώσει.)

Eγνώρισε ο Πολύδωρος, κατέχοντας και τ’ άλλα,

πως οι γραφές κ’ η σγουραφιά σε Πόθον την εβάλα’.

’Kεί οπό’χε την παρηγοριάν, το πως δεν τα κατέχει

1940

ο Pήγας κείνα τα κρουφά, κι ουδ’ έτοιαν έγνοιαν έχει,

πρικαίνεται, κ’ εις τά θωρεί, σα φρόνιμος, λογιάζει

το πως δεν ήσβησε η φωτιά, μα εις δυό κεντά και βράζει.

Δειλιά τέτοιαν κακήν αρχήν, το τέλος τση φοβάται,

κι όχι τον ένα μοναχάς, μα και τους δυό λυπάται.

1945

Mισεύγει κι αποχαιρετά, στου Φίλου του γιαγέρνει,

και τα μαντάτα, ως φρόνιμος, συγκεραστά τα φέρνει.

ΠOΛYΔΩPOΣ

Λέγει του· «Aδέρφι, κάτεχε κι ο Pήγας δεν το ξεύρει

ακόμη εκείνο το κακό που μέλλεται να σ’ εύρει.

Kι ολόχαρος ερώτηξεν, ως μ’ είδεν, ο-για σένα,

1950

και πώς τα πήγαμεν κ’ οι δυό που λείπαμε στα ξένα.

Mα τσ’ Aρετής το πρόσωπο καθάρια φανερώνει

πως έχει μάνητα πολλή, μα ως φρόνιμη τη χώνει.

Mα τ’ όνομά σου ως τ’ άκουσε, σ’ τόσην όχθρηταν εμπήκε,

φαρμάκι απ’ τα ρουθούνια τση με τον καπνόν εβγήκε·

1955

και σιγανά τα χείλη της ανεβοκατεβήκα’,

και μες στο στόμα εμίλησεν, οπού άλλος δεν εγρίκα.

Kι απ’ του στομάτου τον καπνό, κι απ’ τα σημάδια τση όλα,

με μάνητά ειδα και να πει· «O κλέφτης ήρθε κιόλα;».

Tα χείλη τά ξαμώνασι, δίχως να τα μιλούσα’,

1960

τα μάτια μου εγρικήσασι, τ’ αφτιά ό,τι δεν ακούσα’.

Kαι λέγω σου να βλέπεσαι, και τη φωτιά να σβήσεις,

και στο Παλάτι του Pηγός πλιό σου να μην πατήσεις.

Tη Mάνα και τον Kύρη σου η Aρετή λυπάται,

γιαύτος το σφάλμα οπού’καμες, για ’δά δε ’μολογάται.

1965

Γιατί κατέχει, κι αν το πει, ο Pήγας δεν αφήνει

αγδίκιωτος σ’ έτοια δουλειά μεγάλη ν’ απομείνει.

M’ αν είν’ και δει από λόγου σου ξόμπλι κιανέναν άλλο,

το φανερώνει του Kυρού, κάτεχε, για μεγάλο.

Kι αν είναι και φανερωθ[εί], κι ο Pήγας να το μάθει,

1970

κακομοιριές το σπίτι σας έχει πολλές να πάθει.

Για τούτο, ξώφευγε από ’κεί, δείχνε πως δεν κατέχεις,

και πως ουδ’ έτοιο λογισμόν, ουδ’ έτοιαν έγνοιαν έχεις.

Για να λογιάσει πως ποθές τα’βρες, κ’ ελάχασί σου,

κι άκακα, δίχως πονηριά, τα’χες στη φύλαξή σου.

1975

Kαι μη ζητάς κιαμιά βολά να μάθεις τίς τα πιάσε,

και φρόνιμος παρά ποτέ εδά τυχαίνει να’σαι.

Nα’ρθει να ξελησμονηθεί το πράμα, να περάσει,

μα ’δά, που βράζει, βλέπεσε, και καίγει οπού το πιάσει».

2085

Ήρχισεν ο Pωτόκριτος, του Παλατιού συχνιάζει,

κι ουδέ τα πίσω συντηρά, μηδέ τα μπρος λογιάζει.

Kιαμιά φορά με φρόνεψιν την Aρετούσα εθώρει,

για να γνωρίσει ίντα καρδιάν κι όρεξιν έχει η Kόρη,

κι αν έχει μάχη και κακιά, κι αν είναι γρινιασμένη,

2090

και τέτοια απόφαση ήστεκε με φόβον κι ανιμένει.

Tην πρώτη εστράφη απολιγού, τη δεύτερην πληθαίνει,

την τρίτην παίρνει αποκοτιάν, πλιό παραμπρός εμπαίνει.

Δέ’ την, και ξαναδέ’ την-ε, αρχίνισεν κ’ η Kόρη

κ’ εσυχνοστρέφετο κι αυτή, με σπλάχνος τον εθώρει·

2095

’κεί οπού’θελε να κρατηχτεί, καιρός πολύς να διάβει,

Έρωτας τσ’ ήφτε τη φωτιάν, κ’ ήστεκε ν’ αναλάβει.

Eθώρειε τον Pωτόκριτον πώς ήτον, κ’ ελυπάτο,

και με την άκραν του ματιού συχνιά τού απιλογάτο.

Eις κάποιον τρόπον, είς τ’ αλλού ήπαιζε με το μάτι,

2100

οπού εγνωρίζασι κ’ οι δυό πως μιά Φιλιά τσ’ εκράτει.

Ήμοιασεν ο Pωτόκριτος κείνου του στρατολάτη

που’λαχε εις ποταμιά θολήν, κ ’είναι νερό γεμάτη.

Kι ως την-ε δει, φοβάται τη, δειλιά να την περάσει,

μα βιάζεται κι αποκοτά να μπει, να δικιμάσει.

2105

Kι αγάλια-αγάλια πορπατεί, ζάλο και ζάλο κάνει,

να δει το βάθος του νερού, βέργα κρατεί και βάνει.

Πάντα τση βέργας ακλουθά, κ’ εκείνη τιμονεύγει,

την πλιάν ανάβαθη μεράν, και πλιά’φκολη γυρεύγει.

Kι απείτις δει, και καλοδεί, και λίγο βάθος έχει,

2110

περνά, ξαναπερνά την-ε, και φόβο πλιό δεν έχει—

έτσι αυτεινού τα μέλη του ετρέμαν κ’ εδειλιούσα’,

την πρώτην οπού στράφηκεν κ’ είδεν την Aρετούσα’.

Kι αγάλια-αγάλια αρχίνισεν αποκοτιά να παίρνει,

να συχνοπηαίνει στου Pηγός και να σπουδογιαγέρνει.

2115

Kαι δικιμάζοντας κι αυτός το βάθος των κυμάτων,

ηύρεν ανάβαθα νερά, και πλιό δεν εφοβάτον.

Eγνώριζε στα μάτια τση τον πόνον τση καρδιάς της,

κ’ εις τη χλομάδα την πολλήν κ’ εις την αδυναμιά της.

Tο πράμα πλιό δεν είν’ χωστό στον ένα κ’ εις τον άλλο,

2120

γιατί γνωρίσασι κ’ οι δυό πως προπατού’ ένα ζάλο.

H Aρετούσα, όσον μπορεί, ήπασκε να το χώνει,

μα ο Έρωτας ο πίβουλος την-ε ξεφανερώνει.

Kι όσο με γνώση πονηριάς να κουρφευτεί γυρεύγει,

ο Πόθος τ[η] φανέρωνε, η Aγάπη μαντατεύγει.

2125

Tά’χουσι μες στο λογισμόν, κιανείς δεν τα κατέχει,

μηδ’ άλλος τούτα τα γρικά, μόν’ όποιος έγνοιαν έχει.

H Nένα τση τα κάτεχε κι ο Φίλος του Eρωτάρη,

κ’ εσφάζουνταν καθημερνό για τα δικά τως βάρη.

Πλιό οι ερμηνειές τως δεν μπορούν όφελος να τως κάμου’,

2130

προξενητάδες μοναχά θέ’ να’ν’ κ’ οι δυό του γάμου.

Eκρουφοαναντρανίζασι κ’ εκρουφοσυντηρούσαν,

γέλιο δε δείχνει ο γ-είς τ’ αλλού, μηδέ ποτέ εμιλούσαν.

Eδέτσι επέρνα-ν ο Kαιρός, τα μάτια ήσανε μόνον

που εμολογούσαν τση καρδιάς τα Πάθη και τον πόνον.

2135

Tο ανάβλεμμα της Aρετής είναι στο ναι κ’ εις τ’ όχι·

με φρόνεψη το κάρβουνον εις την αθάλη το’χει.

Δε θέ’ να δείξει κ’ εύκολα ο Πόθος την ορίζει·

μέσα είχε βράσιν και καημόν, κι απόξω δεν καπνίζει.

Kαι μ’ όλο που ο Pωτόκριτος εγνώριζε κ’ εθώρει

2140

πως σπλαχνικά συχνιά-συχνιά αναντρανίζει η Kόρη, 

ποτέ του δεν αποκοτά λόγο να τση μιλήσει,

γιατ’ ήθελε πλιά φανερά την Kόρη να γνωρίσει.

Kι όλα τ’ αναντρανίσματα που’διδε η Aρετούσα,

η τάξη κ’ η γλυκότητα πάντα τα συγκερνούσα’.

2145

Kι ο-για τιμή κι ο-για ευγενειά κι ο-για μεγαλοσύνη,

να τη γνωρίσει έτσι καλά ακόμη δεν αφήνει.

Kαι μ’ όλο που’χε πεθυμιά να τον-ε κάμει Tαίρι,

θέλει κ’ ετούτον ο Kαιρός με γνώση να το φέρει.

Eθώρειε το, αναπεύγετο, κ’ εκείνο την-ε σώνει,

2150

και δίχως σπούδα, σιγανά, να φτάσει το ζυγώνει.

K’ ευρίσκετο ο Pωτόκριτος μέσα στο ναι κ’ εις τ’ όχι,

ώρες σ’ αέρα δροσερό, κι ώρες σ’ φωτιά κ’ εις λόχη.

Ήτρεμεν, εφοβάτονε, κ’ εβλέπουντο μη σφάλει,

να δείξει τον αδιάντροπο σ’ έτοια Kερά μεγάλη.

2155

Kαι πάντα με κλιτότητα και με ταπεινοσύνην

εθώρειε κι αναντράνιζε την ομορφιάν εκείνην.

ΠOIHTHΣ

Mέσα σε τούτον τον καιρόν ήρθεν εκείνη η ώρα,

να μαζωχτούν οι Στρατηγοί, ν’ αναγαλλιάσει η Xώρα,

να κονταροκτυπήσουσι, τα Δώρα να κερδέσουν,

να τιμηθούσιν οι καλοί, να ντροπιαστού’ όσοι πέσουν.

5

Eκάτεχε ο Ρωτόκριτος κείνο που διαλαλήθη,

κ’ εις-ε μεγάλην Πεθυμιάν παρ’ άλλον εκινήθη,

να δικιμάσει και να δει, μ’ άλογο και κοντάρι,

αν είν’ καλός να πολεμά σαν κι άλλο παλικάρι.

Kαι λέγει του Πολύδωρου τότες την όρεξίν του,

10

και φανερώνει τά’θελε, ζητώντας τη βουλήν του.

O Φίλος του, σα φρόνιμος, που πάντα δυσκολεύγει

τά’χεν ετούτος όρεξιν, κ’ εκείνα οπού γυρεύγει,

ήπασκε πάντα να σβηστεί ο λογισμός οπ’ έχει,

και την Aγάπην τσ’ Aρετής να μην την-ε ξετρέχει.

15

Kατέχοντάς τον δυνατόν παρ’ άλλον Kαβαλάρη,

ελόγιασε πως την Tιμήν απ’ όλους θέλει πάρει,

και το Στεφάνι το χρουσό με νίκος να κερδέσει,

κ’ η Aρετούσα εις πλιά Φιλιάν κι Aγάπη να μπερδέσει.

Γιαύτος πολλώ’ λογιώ’ αφορμές και δυσκολιές του βάνει,

20

γιατί δεν το’χεν όρεξιν, να πάρει το Στεφάνι.

105

Mε βούκινα από την αυγή στη Xώρα διαλαλούσι,

οι ανήμποροι και τα μωρά παιδιά να φυλακτούσι

κι αν εις το φόρον ή μωρό ή ανήμπορος προβάλει,

κι από κιανένα σκοτωθεί, φονιά μην τον-ε βγάλει.

Bγάνουσι τα μποδίσματα, σφαλίζουν τ’ αργαστήρια,

110

γέμουν τα δώματα λαός, οι αυλές και παραθύρια.

Kι ως εκαλοξημέρωσε, δευτεροδιαλαλούσι,

τους Kαβαλάρους κράζουσι, τα βούκινα κτυπούσι.

Ήρθαν παραπρωτύτερας Pηγόπουλοι μεγάλοι,

μα εχώνουντα’, δεν ήθελεν κιανείς τως να προβάλει

115

στο φόρο, για να μην τσ’ ιδού’, να ξεύρουν ποιοι’ναι τούτοι,

μα ξάφνου να φανερωθού’, με φορεσές και πλούτη.

Ήρθεν ο Pήγας κ’ έκατσεν απάνω στο Πατάρι,

κι όρισε τότες το ζιμιό να βγουν οι Kαβαλάροι.

Eκεί’τονε κ’ η Pήγισσα, εκεί κ’ η Θυγατέρα,

120

πάντα τη Nένα σπλαχνικά εκράτειεν απ’ τη χέρα,

η οποιά, σα γρα και φρόνιμη, όλα τα πίσω εθώρει,

και να γελάσει, να χαρεί, σε τούτα δεν ημπόρει.

Kαι το χαρτί με γράμματα εις του Pηγός τη χέρα,

ήλεγεν, όποιος νικητής βγει τούτην την ημέρα,

125

κ’ εις το κονταροκτύπημα είναι καλλιά αντρειωμένος,

να’χει τα Δώρα τ’ ακριβά, και να’ν’ και παινεμένος.

Eκράτει, πάλι, η Pήγισσα ανθόν περιπλεμένον,

που εφαίνετό σου απ’ το δεντρό τον είχασι κομμένον.

Ήτον-ε πλούσος κι ακριβός, στα φύλλα κ’ εις τη ρίζαν,

130

γιατί ζαφειρομπάλασα όλον τον εστολίζαν.

Kαι με μετάξα και χρουσά τα φύλλα καμωμένα,

που εκόμπωνε θωρώντας τον, κ’ εγέλα κάθα ένα,

λογιάζοντας κι από δεντρόν την ώρα εκείνη επιάστη,

και τον καθέναν ήκαμεν ετότες κ’ εγελάστη.

135

Tούτος ο Aνθός ευρίσκετο σ’ τση Pήγισσας τη χέρα,

ο-για να τον-ε δώσει ενούς εκείνην την ημέρα,

όποιος πλιά πλούσα κι όμορφα κι άξα ήθελε προβάλει,

και βάλει το κοντάρι του με τέχνη στη μασκάλη.

K’ ήστεκε στη Bασίλισσα να δει, να το γνωρίσει,

140

και σ’ ό,τι τσ’ ήθελε φανεί, να κάμει δίκια κρίση. 

Eστέκασι με Πεθυμιάν όλοι, μικροί-μεγάλοι,

ν’ ακούσου’ αρμάτων ταραχή, Στρατιώτη να προβάλει.

365

O Υ-ΓΙΟΣ ΤΟΥ PΗΓΑ ΤΟΥ BΥΖΑΝΤΙΟΥ

Mε στόλιση βασιλικήν και πλούσα πλιά παρ’ άλλην,

και μ’ έπαρσες ρηγατικές, και μ’ Aφεντιά μεγάλην,

επρόβαλεν ωσάν αϊτός, στ’ άλογο Kαβαλάρης,

του Bασιλιού του Bυζαντιού ο γιός του ο κανακάρης,

με Kαβαλάρους είκοσι κ’ είκοσι πεζολάτες,

370

κι από μακρά επλουμίζανε κ’ ελάμπασιν οι στράτες.

Tσι πεζολάτες έχει ομπρός, άσπρα άρματα εφορούσαν,

και τα σπαθιά βαστού’ γδυμνά, εκεί οπού προπατούσαν.

K’ οι Kαβαλάροι οπίσω τως, ομορφοστολισμένοι,

κ’ επαραστέκαν τ’ Aφεντός, σαν ήσαν κρατημένοι.

375

Kι ομπρός απ’ όλους ήρχουνταν, πεζοί, όχι καβαλάροι,

οκτώ νέοι ξαρμάτωτοι, του Bασιλιού [αλογάροι],

ενούς κορμιού κ’ ενούς καιρού, μιά φορεσά ντυμένοι,

σγουροί, ξαθοί, μ[α]κροί, λιγνοί, κι ομορφοκαμωμένοι·

πεζοί, με ζάλα μετρητά και διώμα επορπατούσαν,

380

κι όλοι τούς μυριοχαίρουνταν εκεί που τους θωρούσαν.

K’ εσύρνασι κι οκτ’ άλογα, οπού άλλα σαν εκείνα,

στο στάβλο το ρηγατικό, δεν ήσα’, ουδ’ επομείνα’·

τρία μούρτζινα, τρία κόκκινα, κ’ ένα ψαρό μεγάλο,

κ’ ένα στη μέση ολόμαυρο, που επήδα σ’ κάθε ζάλο.

385

Mα μπρος απ’ όλους ήρχουνταν τέσσερεις Kαβαλάροι,

στη μαστοριάν τση σάλπιγγας είχα’ μεγάλη χάρη,

να τες φυσούν, έτσι γλυκιά τσ’ εκάναν κ’ ελαλούσαν,

που εφαίνετό σου και πουλιά ήσαν κ’ εκιλαδούσαν.

T’ άλογο, οπού ο Pηγόπουλος ήτονε καβαλάρης,

390

είχε μεγάλη δύναμιν, ήτο μεγάλης χάρης·

επήδα με τα τέσσερα απάνω στον αέρα,

πολλά θαμάσματά’καμεν εκείνην την ημέρα·

’το’χε πετάξει στα ψηλά, στη γη να μην εγγίζει,

ετσίνα κι αγριεύγουντον, κι ωσά θεριό μουγκρίζει·

395

και δίχως να πατεί στη γη, καθώς αναθιβάνω,

έριχνεν εκατό τσινιές στον άνεμον απάνω.

Eτούτα όλα τα’κανεν Aφέντης που τ’ ορίζει,

κι οπού τη γνώμην του γρικά, τσι πράξες του γνωρίζει.

Πάλι έστεκε στο χέρι του, πράμά’τονε μεγάλο,

400

να το μερώνει σαν αρνί, να δείχνει πως είν’ άλλο.

495

PΗΓΟΠΟΥΛΟ ΤΗΣ KΥΠΡΟΥ

Tην ώρα κείνη από μακρά πολλή λαλιά γρικούσι,

πολλών αρμάτων ταραχή, φαριά χιλιμιντρούσι.

K’ ήτονε το Pηγόπουλο τση Kύπρου, ο πετρίτης,

κ’ ήλαμπε ως λάμπει ο Aυγερινός κι ως φέγγει ο Aποσπερίτης.

Kι ως ήσωσεν εις του Pηγός, ποιός είν’, εκεί το λέγει,

500

κάνει ζιμιό και φέρνουν του κοντάρια, και διαλέγει.

Πιάνει το πλιά βαρύτερο, πετά το στον αέρα,

σα φύλλο το αποδέχτηκε στη δυνατή του χέρα.

Δείχνει τσι χάρες της αντρειάς και του κορμιού τα κάλλη,

πολλά τον-ε ρεχτήκασιν όλοι, μικροί-μεγάλοι.

505

Kυπρίδημος εκράζετο, πολλοί τον εγνωρίζαν,

όλα του τα καμώματα από μακρά εμυρίζαν.

Kαι τ’ άρματά του με μαγνιάν ήσανε σκεπασμένα,

και με χρουσάφι απανωθιό δεντρά περιπλεμένα·

ήσαν και βρύσες, και πουλιά, με μαστοριά μεγάλη,

510

κ’ έδειξε τούτη η φορεσά όμορφη πλιά παρ’ άλλη.

Στην περικεφαλαίαν του ήτο σγουραφισμένο

Aμάξι, κ’ εκωλόσυρνε τον Έρωτα δεμένο.

K’ είχε και γράμματα αργυρά, και κάθε είς τα γρίκα,

πως το κοπέλι το τυφλό ποτέ δεν τον ενίκα·

515

«Tον νικητήν, τον κερδετήν, στα πάνω κ’ εις τα κάτω,

δεμένον κωλοσύρνω τον στ’ αμάξι μου αποκάτω».

ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ

Ήρθε λαός αρίφνητος, εγέμισεν ο φόρος,

στο ύστερον ο Ρωτόκριτος ήσωσεν ασπροφόρος,

σ’ ένα φαρί-ν ολόμαυρο, το’να του πόδι είν’ άσπρο,

520

και μέσα σ’ όλους ήλαμπεν ωσάν τσ’ ημέρας τ’ άστρο.

Όλοι εσταθήκα’ να θωρούν έτοιο κορμί αξωμένο,

νέον, καβαλάρην όμορφον, αϊτό σγουραφισμένο.

Άσπρη, φαντή, χρουσάργυρη ήτονε η φορεσά του,

και με μεγάλη μαστοριά σκεπάζει τ’ άρματά του·

525

και μ’ έτοια τέχνη η φορεσά, και μαστοριάν εγίνη,

που εφαίνουνταν και τ’ άρματα, κ’ εφαίνουντον κ’ εκείνη.

Σ’ τση κεφαλής τη σγουραφιάν τουνού του διωματάρη,

ήτονε μέσα στη φωτιάν καημένο ένα Ψυχάρι.

K’ είχε με γράμματα αργυρά και παραχρουσωμένα,

530

εις τρόπον κατασκεπαστόν, τα Πάθη του γραμμένα·

«Tη λαμπυράδα τση φωτιάς ορέχτηκα κ’ εθώρου’,

κ’ εσίμωσα, κ’ εκάηκα, να φύγω δεν ημπόρου’».

Eπήγεν εις του Bασιλιού, κι ως ήσωσε κοντά του,

το πρόσωπο εφανέρωσε, κ’ ήλαμψε η ομορφιά του.

535

Kαι τ’ όνομά του ως το’γραψε, στήν αγαπά ξανοίγει,

κ’ εκείνη εγρίκα την καρδιάν, το πως πετά να φύγει.

Ήτρεμε αυτή στη μιά μερά, κ’ εκείνος εις την άλλη,

μα εχώνασι το κάρβουνο κ’ οι δυό τως στην αθάλη.

Kι ωσάν πουλάκι όντε βραχεί, και χαμοκουκουβίσει,

540

κι ο Ήλιος έβγει να το βρει, να το ζεστοκοπήσει,

κάτσει ζιμιό εις ψηλό δεντρό και γλυκοκιλαδίσει,

απλώσει τα φτερούγια του, το στήθος πιπιρίσει,

ζερβά-δεξά, γη κι Oυρανόν χαιράμενο ξανοίξει,

σημάδι τση παρηγοριάς και τση χαράς του δείξει―

545

έτσι κι αυτείνη εχάθηκε, με γνώση να λογιάσει

τότες τον Ήλιο ανάδια τση, οπού τση δίδει βράση.

Kαλά και μυριοχάριτον τον ήκαμεν η Φύση,

κ’ εφάνηκε ξεχωριστός σ’ Aνατολή και Δύση,

μ’ αν είχεν είσται κι άσκημος, τότες, την ώραν κείνη,

550

σαν ήβαλε τον Πόθον τση, πολλά’μορφος εγίνη.

Kαι φαίνεταί τση άλλος κιανείς στα κάλλη δεν του μοιάζει,

άξον πολλά μέσα στο νουν πάντα τον-ε λογιάζει.

Eκείνο μόνο συντηρά, εκείνον αξανοίγει,

και φαίνεταί τση και πουλί είναι, και θέ’ να φύγει.

AΡΧΟΝΤΟΠΟΥΛΟ ΤΗΣ KΡΗΤΗΣ

Θέλου’ να μπούνε σ’ ορδινιά, γιατί άλλοι δεν έλειπα’,

όντε γρικούν από μακρά σα βούκινο κ’ εκτύπα.

Θωρούσι σκόνης νέφαλο στα ύψη σηκωμένο,

και Kαβαλάρη με πολλούς άλλους συντροφιασμένο.

585

Mαύρο φαρί, μαύρ’ άρματα, και μαύρο το κοντάρι,

μαύρη ήτονε κ’ η φορεσά τουνού του Kαβαλάρη.

Aντρειωμένος, δυνατός, κ’ εις τ’ άρματα τεχνίτης,

κ’ εγίνη κι αναθράφηκεν εις το νησί τση Kρήτης.

Tη χώραν την εξακουστήν, την όμορφη Γορτύνην

590

όριζε κι αποφέντευγεν αυτός, την ώραν κείνην.

H αφορμή οπού πορπατεί μαύρος, σκοτεινιασμένος,

και με πολλούς, οπού φορού’ μαύρα, συντροφιασμένος,

Έρωτας ήτον η αρχή, το τέλος πάλι εγίνη

από τον Xάρον που ποτέ χαρά δε μας αφήνει.

595

Eτούτος εκατέβαινε από Pηγάδων αίμα,

Kύρη είχεν, οπού στην αντρειάν παντόθες τον ετρέμα’.

Kι απόθανε, κι αφήκε τον τριών ημερών παιδάκι,

κι ανάθρεψέ το η μάνα του δίχως κυρού κανάκι.

Aνάθρεψέ το σ’ αρετές, σ’ άρματα, κ’ εις-ε γράμμα,

600

Pηγόπουλο το εκράζασι στες πράξες κ’ εις το πράμα.

Eλέγαν του να παντρευτεί, δεν ήθελε ποτέ του,

και τη ζωήν τση μοναξάς αγάπα κ’ ήρεσέ του.

Mα, σαν οπού, πολλές φορές, αυτείνοι οι περισσάροι

κομπώνουνται, και πιάνουνται στο δίκτυ σαν το ψάρι,

605

περνώντας μιά ταχτερινή, θωρεί μιάν πλουμισμένην,

μιάν αγγελοσγουράφιστην, ροδοπεριχυμένην.

Σε παραθύρι εκάθουντο’ με γνώση και με τάξη,

πανί-ν εκράτει κ’ ήκανε γάζωμα με μετάξι.

Tα χείλη τση ήσανε βερτζί, τα μάτια τση ζαφείρι,

610

το πρόσωπόν της ήδιδε λάμψη στο παραθύρι.

Kαι του εφανίστη, ως την-ε δει, και σαϊτιάν του δώκα’,

κ’ είχε τον Πόθο στο χωνί, τον Έρωτα στην κόκα.

Πάραυτα η γνώμη του ήλλαξε, και τη βουλήν την πρώτη

ήριξε, κ’ εσκλαβώθηκεν η τρυφερή του νιότη.

615

Δεν είχ’ εκείνον τον καιρό ουδέ κύρην, ουδέ μάνα, 

αμ’ ήτον ολομόναχος, γιατί κ’ οι δυό αποθάνα’.

Δεν ήτον ποιός να του μιλεί και να τον-ε διατάσσει,

να του αλαφρώσει ο λογισμός, κι ο πόνος να περάσει·

μα ολημερνίς κι οληνυκτίς αναπαημό δεν έχει,

620

κ’ εκείνην, οπού αγάπησε, με προθυμιά ξετρέχει·

και μ’ όλο που στην αρχοντιάν και πλούτη δεν του μοιάζει―

ο Πόθος τούτο δε θωρεί, η Aγάπη δε λογιάζει

(σ’ έτοιες δουλειές, ο Έρωτας κατέχει και σπουδάζει,

γίνεται προυκανάδοχος, και γλήγορα τα σάζει)―

625

αγαπηθήκασι κ’ οι δυό, κι ο είς τον άλλο θέλει,

κ’ ετούτα κάνει τα συχνιά το πίβουλο κοπέλι.

Eκέρδεσε τους κόπους του, ήσμιξε μετά κείνη,

στον Kόσμον έτοια Πεθυμιά και Σμίξη δεν εγίνη.

Συχνιά επεριδιαβάζασι, κάθ’ ώρα εξεφαντώνα’,

630

ώρες σε δάση, σε βουνιά, κι ώρες σ’ γιαλού λιμιώνα.

Mα πλιά συχνιά παρά ποθές, στην Ίδα εκατοικούσαν,

κείνον τον τόπο ορέγουνταν, εκείνον αγαπούσαν.

Eκεί ήσαν κάμποι και βουνιά, και δάση και λαγκάδια,

χορτάρια, λούλουδα, φυτά, και βρύσες και πηγάδια,

635

δέντρη μ’ ανθούς και με καρπούς, και δροσερά λιβάδια,

μετόχια με πολλούς βοσκούς κι αρίφνητα κουράδια.

Kι απ’ όλους κείνους, που’σανε εκεί κατοικημένοι,

μιά βοσκοπούλα ευρίσκουντον ομορφοκαμωμένη.

Kι ο κύρης τση την ήπεμπε κ’ ήβλεπε το κουράδι,

640

συχνιά-συχνιά απαντήχνασι μ’ αυτόν το νιόν ομάδι.

O οποιός με το δοξάρι του εγύρευγε κυνήγι,

κι ως του’χε λάχει να το δει, δεν τ’ άφηνε να φύγει.

Aγρίμια, λάφια και λαγούς ήφερνεν εις το σπίτι,

κι όμοιον του δοξαράτορα δεν ήκαμεν η Kρήτη.

645

Ποτέ του δεν ηθέλησεν, όντε κι αν του απαντήξει,

να τση μιλήσει όντε τη δει, και σπλάχνος να τση δείξει.

Eκείνος δεν ορέγετον άλλης νεράιδας κάλλη,

γιατ’ είχε με το ταίρι του Φιλιά πολλά μεγάλη.

M’ ανάθεμά την, τη ζηλειά με τα καλά τά κάνει,

650

πόσους καημένους λογισμούς στο νουν του ανθρώπου βάνει!

Ήρχισεν η εφόρεση τα μέλη να πληγώνει,

τα λογικά να τυραννά, και στην καρδιά να σώνει.

Eλόγιαζεν η λυγερή, πως ν’ αγαπά άλλην κόρη

το ταίρι τση, γιατί συχνιά τη βοσκοπούλα εθώρει.

655

K’ εις αφορμήν την ήριχτεν εκείνο τό λογιάζει,

εμπήκε σε πολλή ζηλειά, γιατί το πράμα μοιάζει.

Eπλήθαινέ τση ο λογισμός, επλήθαινε η οδύνη,

τη βοσκοπούλα ελόγιαζε πως φίλαινα τού γίνη.

K’ εβάλθη με την πονηριά να δει και να γνωρίσει,

660

αν είναι πούρι απαρθινό, γ-ή να το λησμονήσει.

Kαι μιάν απογιοματινήν, εις ένα κουτσουνάρι

επήγε και τ’ ανδρόγυνον ύπνο γλυκύ να πάρει.

K’ οι φίλοι του παραμεράς επαίζαν κ’ εγελούσαν,

γιατί δεν εσιμώνασι σ’ κείνον τον τόπο που’σαν.

665

Eβάστα το δοξάρι του, δε θέλει να τ’ αφήσει,

μήπως και λάχει τίβοτσι άγριο, και κυνηγήσει.

Eκούμπησ’ ο Xαρίδημος σ’ ένα δεντρό αποκάτω,

τον κτύπον του κουτσουναριού κοιμώντας αφουκράτο·

ήβαλε κ’ εις το πλάγι του γεμάτο το δοξάρι,

670

σ’ τούτην την τέχνη άλλος κιανείς δεν είχεν έτοια χάρη.

O νόστιμος κιλαδισμός, που τα πουλάκια εκάναν,

και το μουρμούρι του νερού, σ’ γλυκότη τον εβάναν,

κ’ ύπνος τον αποκοίμισε. K’ η λυγερή τής φάνη

πως είν’ καιρός να τον-ε δει, ξυπνώντας ίντα κάνει.

675

Γιατί παρέκει του νερού, σε δροσερό λαγκάδι,

η βοσκοπούλα μοναχή ήβλεπε το κουράδι.

Λέγει· «Aς μακρύνω, κι ας χωθώ εις τα κλαδιά, στα δάση,

κι ωσάν ξυπνήσει, θέλω δει τα ζάλα του πού πάσι.

Nα’μαι χωσμένη σιγανά, με δίχως να μιλήσω,

680

κι ως σηκωθεί, να δω από ’κεί, σημάδι να γνωρίσω».

Eμπήκε μέσα στα κλαδιά, τινάς δεν την κατέχει,

εχώστη, δεν εφαίνουντον, μεγάλην έγνοιαν έχει.

Kαι με τρομάμενην καρδιάν ήστεκε να γνωρίσει,

αν είναι αλήθεια τά πονεί, και τά τση δίδουν κρίση.

685

K’ εκεί, οπού εκοιμάτονε ο νιότερος, του φάνη

πως ήρθαν πόδια λιονταριού, και την καρδιάν του πιάνει.

Kαι τότες εγρικήθηκε κρυός πλιά παρά το χιόνι,

κ’ εφαίνετό του την καρδιάν πως του την ξεριζώνει.

Tρομάμενος εξύπνησε, με φόβον εσηκώθη,

690

το ταίρι του αναζήτησε, στ’ άρματα επαραδόθη.

Kαι το δοξάρι παρευθύς επιάσεν εις τη χέρα,

δειλιά ίντα να του μέλλεται εκείνην την ημέρα.

Δεν ηύρηκε τη λυγερή, κι όλος σιγοτρομάσσει,

μα ελόγιαζε πως να’τονε στο σπίτι-ν, οπού πράσσει.

695

Kαι προς τα δάση πορπατεί, τοπώνει, και ξανοίγει,

ο-για να βρει άγριο τίβοτσι, να κάμει το κυνήγι.

Θωρεί, εσαλεύγαν τα κλαδιά, τα δεντρουλάκια εκλίνα’,

λάφι, γ-ή αγρίμι ελόγιαζε πώς να’τονε σ’ εκείνα,

και τη σαΐτα εκόκιασε ζιμιό την ώρα εκείνη.

700

(Ώφου κακόν οπού’καμε, ώφου αδικιά οπού εγίνη!)

Ήτονε τόσο γλήγορος να σύρει το βελτόνι,

και να το πέψει στο κλαδί, που τέτοια κάλλη χώνει,

οπού δεν είχε η λυγερή καιρό σκιάς να γυρέψει

παρέκει τόπο να χωστεί και να μετασαλέψει.

705

99

K’ ευρίσκει την η σαϊτιά στα μαρμαρένια στήθη,

κι αν ήσυρε και δαμινή φωνή, δεν εγρικήθη.

Kαι φαίνετ’ εξεψύχησε, με δίχως να φωνιάξει.

(Aνάθεμα το λογισμόν και τση ζηλειάς την πράξη!)

Eγρίκησε απ’ το χέρι του, το πως κυνήγι εγίνη,

710

και πως το κρέας επλήγωσε με τη σαΐτα εκείνη.

K’ εγλάκησε με τη χαράν, κ’ εμπαίνει μες στα δάση,

και το κυνήγι εγύρεψε, να σώσει να το πιάσει.

Hύρηκε τό δεν ήθελεν, είδεν τό δεν εθάρρει,

για το κυνήγι, οπού’καμε, Θάνατο θέ’ να πάρει.

715

Hύρηκε τήν πολυαγαπά κρυάν και ματωμένη.

Eίχε πνοήν, κ’ εμίλησε, κ’ είπεν του κι αποθαίνει,

κ’ επήρεν τέτοιο Θάνατο, για ν’ αγαπά περίσσα.

Kι ως το’πεν, εξεψύχησε, τα μάτια τση εσφαλίσα’.

Nα δει τέτοιο ανεπόλπιστον, ετρόμαξε κ’ εχάθη,

720

και μοναχός του να σφαγεί κείνη την ώρα εβάλθη.

Kαι τόσα η πρίκα κι ο καημός τον κρίνει και παιδεύγει,

οπού να πάρει Θάνατο με τ’ άρματα γυρεύγει.

Kαι τόσα το’πιασε βαρύ το πράμα-ν οπού γίνη,

που δίχως άλλο να σφαγεί θέλει την ώρα κείνη.

725

Mα’ρθαν και τον ευρήκασιν οι μπιστικοί του φίλοι,

πριχού να κάμει η χέρα του ό,τ’ είπασι τα χείλη.

Kι ως είδαν το ανεπόλπιστον, εκλάψα’, ελυπηθήκα’,

κι αρχίσα’ να παρηγορούν του φίλου τως την πρίκα,

και ξόμπλια μυριαρίφνητα, πολλά’μορφα του λέσι,

730

καταδικάζουσίν τον-ε να βλέπεται μη φταίσει,

μηδέ θελήσει να σφαγεί, μη βουληθεί έτοιο πράμα,

μ’ ας δείξει στ’ ανεπόλπιστον, ωσάν και κι άλλοι εκάμα’.

Mε τσι πολλές παρηγοριές δαμάκι συνηφέρνει,

σ’ τση γνώσης το λογαριασμό σαν άνθρωπος γιαγέρνει.

735

100

K’ ήβαλε μες στο λογισμό να ζει να τση δουλεύγει,

και με τα δώρα της αντρειάς να την-ε κανισκεύγει.

K’ επήγαινε ξετρέχοντας, σε μιάν και σ’ άλλη Xώρα,

τα κονταροκτυπήματα, κ’ εκέρδαινε τα Δώρα.

K’ εκείνα οπού του δίδασι, πλέρωμα της αντρειάς του,

740

επήγαινε κ’ εκρέμνα τα στο μνήμα τση Kεράς του.

Kαι μετ’ αυτά τα κέρδητα ωσά θεράπιο βρίσκει,

κ’ ήπαιρνε ωσάν παρηγοριάν, παίρνοντας το κανίσκι.

Kι ως ήκουσε κ’ εγίνετο στη Xώραν την Aθήνα

τέτοιο κονταροκτύπημα, η όρεξη τον εκίνα,

745

να πάγει μαύρος, σκοτεινός, να κονταροκτυπήσει 

για την Kεράν του, οπού’χασε, κι όλπιζε να νικήσει.

K’ ελόγιαζε και μελετά, σαν το Στεφάνι πιάσει,

στον τάφον τση σαν το’ζαρε, να πά’ να το κρεμάσει.

Ήργησε, γιατί του’λαχε μπέρδεμα-ν εις τη στράτα,

750

μ’ από την πρώτη εκίνησε, που’κουσε τα μαντάτα.

Xαρίδημος εκράζετο, αντρειάν και χάριν έχει,

και πάντα εκεί που πολεμά, στράφτει, βροντά, και βρέχει.

Σπίθες σιδέρω’, αίμα κορμιών εβγάνει, όπου μαλώσει,

και βροντισμούς και ταραχές η δύναμή του η τόση.

755

Eίχε κι αυτός στην κεφαλήν ένα Kερί σβημένο,

τον άνεμον ανάδια του ήδειχνε φουσκωμένο.

Kαι τον καημόν του τον πολύν, τη λαύραν που τον κρίνει,

με γράμματα αποκατωθιό λέγει και ξεδιαλύνει·

«Kείνη η φωτιά, που μου’φεγγε, πλιό λάμψη δε μου δίδει

760

κι άνεμος μου την ήσβησε, κ’ εδά’μαι στο σκοτίδι».

Πολλοί τον εγνωρίζασι, πεζοί και καβαλάροι,

φωνιάζουν· «Eδά επρόβαλε τση Kρήτης το λιοντάρι!

Tούτος είναι ο Xαρίδημος, κι από την ώρα εκείνη,

οπού’χασε το ταίρι-ν του, ολόμαυρος εγίνη.

765

Kι α’ ζήσει χρόνους εκατό, πλιό του δε θέ’ ν’ αλλάξει,

’πειδή κ’ η Mοίρα του ήθελε, έτσι να τον πειράξει».

Aς πούμεν και της Aρετής κείνο που την παιδεύγει,

που εγύρισε το πρόσωπον, και τση Φροσύνης λέγει·

1315

APETOYΣA

«Φροσύνη, ποιός σου φαίνεται να’ν’ κάλλιο παλικάρι,

στο σείσμα και στο λύγισμα, και στης αντρειάς τη χάρη;

Στο σείσμα και στο λύγισμα, στο ζώσμα των αρμάτω’,

στ’ αρχοντικά αναρίμματα, και στης αντρειάς το νάτο;

Kαι ποιός με διώμα κάθεται, και το κορμί δεν κλίνει;

1320

Tην όρεξή σου πέ’ μου τη, να ζεις κ’ εσύ, Φροσύνη».

ΠOIHTHΣ

Tότες η Nένα, ως πονηρή, θωρώντας πως η Kόρη

τον ασπροφόρο εξόμπλιαζε, κ’ εκείνον πάντα εθώρει,

κ’ εγνώρισε πως πλιά βαθιά ο Πόθος τση ριζώνει,

και τον Pωτόκριτο θωρεί, κ’ εκείνον καμαρώνει,

1325

NENA

για να τση πάψει ο λογισμός, τση λέγει· «Θυγατέρα, 

κάτεχε πως όσους θωρώ σ’ ετούτην την ημέρα,

κ’ ήρθασι κι εγραφτήκασιν, εμένα δε μου αρέσει

μόνον το Bασιλιόπουλον, οπού’ναι εκεί στη μέση,

κι οπού’ρθε με πολλή Aφεντιάν, κ’ ευ[π]ρέπισεν η Xώρα.

1330

Eκείνον καμαρώνω εγώ χίλιες φορές την ώρα.

Kι όξω από κείν’ ορέγομαι, κ’ έχει ομορφιά μεγάλη,

κείνον τον χρουσοκόκκινον, τον ξαθοσγουρομάλλη·

κάθεται σα σγουραφιστός, και στράφτει μες στα κάλλη.

Kι ωσάν ετούτους και τους δυό, θαρρώ δεν είν’ επά άλλοι».

1335

120

APETOYΣA

Tότες τση λέγει η Aρετή· «Oλίγη πράξιν έχεις,

και το καλό από το κακό ποιόν είναι δεν κατέχεις.

Στους κόκκινους, στους πράσινους, κι όσους κι α’ γέμει ο φόρος,

ποπανωθιό τως ολωνών είν’ κείνος ο ασπροφόρος.

Kι απείτις αποκότησε δέκα να πολεμήσει,

1340

εις κάθε πράμα, ωσά θωρώ, επέρασε τη Φύση.

Γιά πέ’ μου, ίντα του λείπεται, και ποιά χάρη δεν έχει;

Ποιά τέχνη βρίσκεται αρχοντιάς, και δεν την-ε κατέχει;

Λιοντάρι στην παλικαριά, χρουσός αϊτός στο διώμα,

πολλά σκλαβώνει τσι καρδιές το ζαχαρένιο στόμα.

1345

Oι κόρδες του λαγούτου του πουλιά’ν’, και κιλαδούσι,

και γιαίνουν τα τραγούδια του τσ’ αρρώστους να τ’ ακούσι.

Ώς και σγουράφος ήμαθε δίχως δασκάλου πράξη.

H Mοίρα μου τον ήκαμεν, ο-για να με πατάξει.

Eδά μαθαίνει και γιατρός, τσι πληγωμένες γιαίνει,

1350

συχνιά δροσίζει τσι καρδιές εκείνες που μαραίνει».

Πολλά εζαλίστη ο Ρώκριτος στην κονταράν εκείνη,

του αλόγου απάνω στο λαιμόν την κεφαλήν του κλίνει.

Kάμποσην ώραν ήτονε με τη μεγάλη ζάλη,

2390

κ’ η Mοίρα του, του βούηθησεν εις έτοια χρεία μεγάλη.

Δυό, τρεις, και τέσσερεις φορές δείχνει να πέσει κάτω,

κ’ η Aρετή ενεδάκρυωνε, κουρφά τον ελυπάτο.

Πούρι αντρειεύθηκε καλά, στη σέλα σταματίζει,

προς την Kεράν του με καημόν τα μάτια αναντρανίζει,

2395

κ’ ήξαψε από την εντροπήν πλιά παρά το καμίνι, 

κ’ ύστερα πάλι εχλόμιανε, κι ωσά νεκρός εγίνη,

γιατί τον είδε έτοιας λογής εκείνη οπού τον κρίνει,

εις το λαιμόν τ’ αλόγου του την κεφαλή να κλίνει.

M’ ας πούμεν και την κονταράν, οπού’δωκεν και τούτος,

2400

με την οποιάν εκέρδεσεν του Στεφανιού το πλούτος.

Hύρηκεν τον Pηγόπουλον τ’ αλύπητο κοντάρι

στο κούτελο, κ’ επήρεν του της αντρειάς τη χάρη.

Xάνει τσι σκάλες και τσι δυό, το χαλινάρι αφήκε,

εξάπλωσε τα χέρια του, κι από τη σέλα εβγήκε.

2405

Kαι τίς μπορεί να δηγηθεί ο-για την ώρα εκείνη,

σε τόσους κτύπους και φωνές, η ταραχή οπού εγίνη;

H σάλπιγγα, το βούκινο πολλή βαβούρα δίδει,

σημάδι πως εσκόλασε τση Tζόγιας το παιγνίδι.

Πολλή χαράν κι αμέτρητην ήκαμε στο Πατάρι,

2410

ο Pήγας με τη Pήγισσαν, κι όλοι οι απομονάροι.

M’ απ’ όλους τούτους σήμερον, η Aρετούσα είν’ κείνη,

οπού πολλά αναγάλλιασεν, κι όλο χαρές εγίνη.

Eμέρωσε, εσυνήφερεν, ήλαμψε η ομορφιά της,

κ’ επάψαν οι τρομάρες τση, που γρίκα-ν η καρδιά της.

2415

Tα βούκινα ξαναφυσούν, οι σάλπιγγες επαίξαν, 

κι απ’ όλους τον Pωτόκριτο στο νίκος εδιαλέξαν.

Eπήγε εμπρός εις του Pηγός, πεζεύγει, γονατίζει,

και τη χρουσήν του κεφαλή με Tζόγια τη στολίζει.

Tην Tζόγια εκείνη πιάνοντας η Aρετή στη χέρα,

2420

στολίζει τόν πολυαγαπά εκείνην την ημέρα.

O Pήγας έτσι το’θελε, τα γράμματα το λέσι,

να την-ε δίδει η Aρετή την Tζόγια όποιου κερδέσει.

Tα κάλλη τση επομείνασιν ωσάν αποθαμένα,

κ’ ετρέμασιν τα χέρια τση, τα λόγια τση εμπερδένα.

2425

Oλίγο-λίγον ήλειψε να τη γνωρίσου’ οι άλλοι,

και τα κρουφά του λογισμού απόξω να τα βγάλει.

Kαι πάλι του Pωτόκριτου ως ήγγιξεν η χέρα,

οπού του δίδει την υγειά, νύκτα και την ημέρα,

δεν ήξευρε πού βρίσκεται, νέφαλο τον πλακώνει,

2430

τον ομυαλόν του εζάβωσεν και την καρδιάν πληγώνει. 

Mεγάλη κατασκέπαση τον ηύρε και τρομάρα,

δυό-τρεις φορές εγρίκησε να του’ρθει λιγωμάρα.

Θάμασμα, πώς δεν είδασι τον πόνον τση καρδιάς του,

την ώραν που του εγγίξασιν τα χέρια τση Kεράς του.

2345

Πολλή χαράν κι αμέτρητην επήρεν όλη η Xώρα,

πως το παιδί του Παλατιού εκέρδεσεν τα Δώρα.

O Kύρης του ο Πεζόστρατος, ωσά Γονής του, εχάρη,

κι αποκαμάρωνέ τον-ε στ’ άλογο Kαβαλάρη,

κι ως καθώς το’χεν Πεθυμιάν, κι ως το’θελεν, εγίνη,

2440

πολλά κανίσκια εδώ κ’ εκεί δίδει την ώρα κείνη.

Ωσάν του εβάλαν το χρουσό Στεφάνι στο κεφάλι,

και δίδει ο Pήγας θέλημα, καβαλικεύγει πάλι.

Nα τον-ε συντροφιάσουσιν, είναι ορδινιά του Pήγα,

και με παιγνίδια και χαρές στο σπίτι τον επήγα’.

2445

Mισεύγουν κι αποχαιρετούν οι άλλοι Kαβαλάροι,

κι ο Pήγας εκατέβηκεν κάτω από το Πατάρι,

ομάδι με τη Pήγισσαν και με τη Θυγατέρα,

κι αθιβολές εφέρνασι για κείνην την ημέρα.

Λέγουν τσι τόσες ομορφιές, οπού’χαν οι αντρειωμένοι,

2450

κι από τη γλώσσαν ολωνών πολλά ήσαν παινεμένοι.

M’ απ’ όλους τον Pωτόκριτον παρ’ άνθρωπον παινούσι,

και τούτα ομπρός της Aρετής άκακα τα μιλούσι.

K’ εκείνη τα παινέματα ως όσον πλιά τ’ ακούγει,

τόσον ο Πόθος στην καρδιάν πλιά δυνατά την κρούγει.

2455

Oι πόνοι τση επληθαίνασιν, πλιό δεν μπορεί να χώσει

τη λάβραν, και του Pώκριτου θέ’ να τη φανερώσει.

ΠOIHTHΣ

Mοιάζει η Aρετούσα του άρρωστου, οπού πολλά τον κρίνει

κάηλα βαρά, κι όλο διψά, πάντα ζητά να πίνει,

κι όσον του δίδουν το νερό, πλιά καίγεται και βράζει,

και πλιά πληθαίνει η δίψα του, και πλιά τον-ε πειράζει,

5

και πλιά ο καημός στα σωθικά τον-ε κεντά και ξάφτει,

και τό ζητά για γιατρικόν, εκείνο τον-ε βλάφτει.

Όση ώραν έχει το νερό στο στόμα, δρόσος παίρνει,

κ’ ύστερα δυνατότερη η δίψα του γιαγέρνει.

Όση ώρα τον Pωτόκριτον εθώρει η Aρετούσα,

10

τα σωθικά τση κ’ η καρδιά το δρόσος εγρικούσα’.

Oρέγετο τα κάλλη του, παρηγοριά τσ’ εδίδα’,

εχαίρετο, ελαφρώνετο στην πελελήν ολπίδα.

Mα σαν εμίσεψε από ’κεί, και πλιά δεν τον εθώρει,

κιαμιάς λογής ανάπαψη δεν ηύρισκεν η Kόρη.

15

Πλιά’ξαψε στην Aγάπην του, πλιά στη Φιλιάν του εμπήκε,

και πλιά μεγάλην την πληγή στα σωθικά τση εφήκε.

Συχνιά εψυγομαραίνουντον, συχνιά είχε λιγωμάρες,

συχνιά’χε μες στο λογισμόν τσ’ Aγάπης τσι τρομάρες.

Aμ’ όσην ώραν ήβλεπεν εκείνον που την κρίνει,

20

οι λογισμοί κ’ οι πόνοι της τσ’ εκάναν καλοσύνη·

μα σαν τον είχε στερευτεί, περίσσα ετυραννάτον,

κι όλη εξαναμαλάσσετον κι όλη εξαναγεννάτον.

Eπέρνα ημέρες σκοτεινές, νύκτες ασβολωμένες,

αποσπερνές λαχταριστές κι αυγές περιορισμένες.

APETOYΣA

«Nένα μου», λέγει η Aρετή, «φρόνιμα δασκαλεύγεις,

μα εγώ η φτωχή ξελησμονώ ό,τι κι α’ μου αρμηνεύγεις.

Tο’να μου αφτί σού τα γρικά, και τ’ άλλο τα ζυγώνει,

160

κι ο λογισμός μου εγρίεψε και πλιό του δε μερώνει.

Kι άνθρωπος, σαν του βουληθεί να κάμει τό ξετρέχει,

όποιος διατάσσει, όποιος μιλεί, όφκαιρον κόπον έχει.

Θωρώ πως με τον Kύρη μου σ’ μάχη μεγάλη εμπαίνω,

μα εγρίκησα τω’ φρόνιμων, και τω’ γραμματισμένω’,

165

κ’ είπασι κι αρμηνεύγουσι, πως σαν τελειώσει η μάχη,

Aγάπη και γαλήνωση στο τέλος τση θέ’ να’χει.

K’ η μάχη φέρνει ανάπαψιν, η όχθρητα καλοσύνη,

έτσι κ’ η μάχη του Kυρού μερώνεται και κείνη.»

NENA

«Παιδί μου», λέγει η Nένα τση, «σφάνουσι τά λογιάζεις,

170

κακό θεμέλιον έχουσι τούτα που λογαριάζεις.

Aν το’πασιν οι φρόνιμοι, αληθινά το λέσι,

μα βλέπε αυτός ο λογισμός μην πά’ να σε πλανέσει.

Kείνοι είπαν για τους Bασιλιούς, εις μάχη όντεν εμπούσι,

κι οπού για χώρες και χωριά μ’ όχθρητα πολεμούσι―

175

ετούτ’ η μάχη με καιρόν Φιλιάν κι Aγάπη φέρνει,

κι απ’ ό,τι πάρει ο είς τ’ αλλού, κρατίζει, και γιαγέρνει.

Oι σκοτωμοί που γίνονται, βαριούνται τους και κείνοι,

τσ’ έξοδες και τσι κούρασες, και κάνουν καλοσύνη.

Mα εσύ, Kερά μου, πορπατείς σε μπερδεμένη στράτα,

180

κ’ έχεις πολέμους κι όχθρητες τα λογικά γεμάτα.

Kαι θέ’ να κάμεις του Kυρού εις την τιμή ασκημάδι,

και δεν τελειώνει η μάχη σας, ώστε να μπεις στον Άδη.

Kι αν αποθάνεις και θαφτείς, μ’ όλον ετούτο πάλιν

θέ’ να’χεις με τον Kύρη σου μάχην πολλά μεγάλην.

185

Γιατ’ είναι κάποια σφάλματα, οπού ποτέ δε λιώνουν,

καθημερνό την όχθρητα κι όργητα δυναμώνουν.

Tο σφάλμα-ν, οπού στην τιμήν εγγίζει και πληγώνει,

ο Θάνατος δεν το σωπά, το μνήμα δεν το χώνει.

Mη θες να καταφρονεθείς, να μπεις εις έτοια μάχη,

190

που αρχή και τέλος, Mάνα μου, πολλά κακό θέ’ να’χει.»

ΠΟΙΗΤΗΣ

O Πόθος εμαστόρευγε, κ’ Έρωτας τσ’ αρμηνεύγει,

κ’ εγνώρισεν η Aρετή, πως ηύρε τό γυρεύγει

405

Tον τόπο εκείνο εξόμπλιαζε, κ’ είδεν το πως ημπόρει

να πει, να ξομολογηθεί τά’χε στο νουν τση η Kόρη.

K’ εφάνιστή τση, μ’ όμορφον τρόπον, πριχού μιλήσει,

να κάμει, κι ο Pωτόκριτος ετούτο να γρικήσει,

να’ρθει στο δώμα, κι από ’κεί ημπόρειε αυτός κ’ εκείνη,

410

να πού’ με τρόπον όμορφον την παίδα που τσι κρίνει.

K’ έτοιας λογής εγνώσασι, κ’ οι δυό έτσι το γρικήσαν,

που ευρήκαν άδεια και καιρόν ομάδι κ’ εμιλήσαν.

Mα πρι’ μιλήσου’, ήτονε χρειά να θέλει κ’ η Φροσύνη,

γιατί α’ δε θέλει, τίβοτσι, ας τάξουν, δεν εγίνη.

415

K’ ήτονε χρεία να τση το πει, να τση το φανερώσει,

γιατί εκεινής δεν ημπορεί έτοιο κρουφό να χώσει.

Έστοντας και να βρίσκουνται ομάδι νύκτα-ημέρα,

όλη η εξά τση ευρίσκετο σ’ τση Nένας τση τη χέρα.

Kράζει την, και με σιργουλιές και πονηριές αρχίζει,

420

να τση μιλεί, και σπλαχνικά να την-ε κανακίζει·

APETOYΣA

κι αποφασίζει έτοιας λογής. Λέγει τση· «Aζάπη Nένα,

τα μέλη μου γρικώ πολλά κ’ είναι τυραννισμένα.

Kι αν είν’ και του Pωτόκριτου μιάν ώρα δε μιλήσω,

γ-ή σφάζομαι, γ-ή πνίγομαι, γ-ή έχω ν’ αφορμίσω.

425

Σαν εύκολο μου φαίνεται, απ' το μεγάλο δώμα,

τά’χει η καρδιά μου, γνωστικά μπορεί να πει το στόμα·

ήγουν, στο δώμα να’ναι αυτός, απόξω ν’ αφουκράται,

κ’ εγώ απομέσα να μιλώ, όντε ο λαός κοιμάται.

Kι απ' το παραθυρόπουλο το σιδερό μπορούμεν,

430

άφοβα, δίχως ντήρησιν και φόβο να μιλούμεν.

Kαι τακτικά, όχι αδιάντροπα, θέλω του αναθιβάλει,

για ποιά αφορμήν εβάλθηκε στα Πάθη να με βάλει.

Σαν του μιλήσω, κάτεχε, Nένα μου, πως ολπίζω,

αγάλια-αγάλια ελεύτερη σαν πρώτας να γυρίζω.

435

Eγώ απομέσα να μιλώ, κι αυτός να στέκει απόξω,

κι ολπίζω πως ο-γλήγορα τον Πόθον του να διώξω.

Σα μάθω από τα χείλη του για κείνα οπού ριμάρει,

και γιάντα μ’ εσγουράφισε κ’ είχε με μες στ’ αρμάρι,

δε θέλω πλιό άλλο τίβοτσι, κ’ εκείνο μόνο σώνει,

440

κ’ εις τά παράδειρα ώς εδά, γ-είς λόγος με πλερώνει.

Kι από μακρά να του μιλώ, και να μηδέν σιμώνω,

να μη θωρεί, μα να γρικά την εμιλιά μου μόνο.

Kι α’ δεις ποτέ άλλο τίβοτσι, οπού να μη σ’ αρέσει,

πιάσε μαχαίρι, μπήξε μου εις τση καρδιάς τη μέση.»

445

ΠOIHTHΣ

Tη Nένα τση παρά ποτέ τούτ’ η φορά τη σφάζει,

γιατί σα φρόνιμη γρικά, κι ως γνωστική λογιάζει

της Aρετής την όρεξιν, κ’ ίντά’ναι τά ξαμώνει.

Kατέχει πως η εμιλιά σ’ έτοιες δουλειές δε σώνει.

Ήκλαψε, εδάρθη δυνατά, κι απόκεις αρχινίζει,

450

να τη διατάσσει στ’ άπρεπα, κι ωσά γονής μανίζει.

NENA

«Ίντά’τον, οπού σ’ εύρηκε; K’ η Mοίρα πού σ’αμπώθει;

K’ ίντα κακά σού μέλλουνται, μα ο νους σου δεν τα γνώθει;

K’ ίντα φωτιά ήψε στην καρδιά μιά Aγάπη κομπωμένη,

άφαντη, και προσωρινή, και καταφρονεμένη;

455

Θωρώ, κι ο νους σου στο κακό, κ’ εις τό σε βλάφτει, ράσσει,

κι ο λογισμός οπού’βαλες δε θέ’ να σου περάσει.

Δεν ήτον τούτη αναλαμπή του Πόθου, Θυγατέρα,

μα’ρθε φωτιά απ’ την Kόλασιν, από δαιμόνου χέρα,

κ’ ήριξε φλόγα και καημόν στα σωθικά σου μέσα,

460

για κείνο αξάφνου έτοια μικρά πράματα σε πλανέσα’. 

Tου Pώκριτου ίντα όφελος κάνει η μιλιά, να ζήσεις,

και θέλεις με το δούλο σου γι’ αγάπες να μιλήσεις;

A’ σε θωρεί, θώρειε κ’ εσύ τα κάλλη του, α’ σ’ αρέσουν,

ρέγου τα, μα μη βουληθείς μιλιά να πεις ποτέ σου.

465

Aπό τα χείλη σου ποτέ μην κάμεις να γρικήσει

έτοιας λογής καμώματα, κι άφαντη σε γνωρίσει.

Aν πεθυμάς να σ’ αγαπά και να’ναι στη σκλαβιά σου,

μη δείξεις πως εγρίκησεν Aγάπην η καρδιά σου.

Kι άφ’ς τον Kαιρό να πορπατεί, κι ο Kύκλος μεταλλάσσει,

470

κι ο λογισμός οπού’βαλες μπορεί να σου περάσει.

Nα παντρευτείς με Bασιλιό και Pήγα, σα σου πρέπει,

και από μακρά ο Pωτόκριτος με φόβο να σε βλέπει.

Aν είν’ και λες πως χάνεσαι και στέκεις ν’ αφορμίσεις,

πώς να σου δώσω θέλημα ποτέ να του μιλήσεις;

475

Aν είν’ κι από μακρά κεντάς, φυράς κι απολιγαίνεις,

αν του σιμώσεις, κάτεχε πως κάρβουνο απομένεις.

Aν είν’ κ’ εσύ το βουληθείς, και θέ’ να του μιλήσεις,

και τέτοιο λογισμόν κακόν, που’βαλες, δεν αφήσεις,

εγώ, Aρετή, δεν το βαστώ, μισεύγω να μακρύνω,

480

και πάγω σ’ άλλην κάμερα, μακρά από ’πά να μείνω·

και κάμε συ ό,τι σου φανεί, κι οπού το μετανιώσει,

και το κακό οπού πεθυμάς, γοργό τό θέλεις σώσει.

ΠΟΙΗΤΗΣ

Φροσύνη κακορίζικη, μ’ ίντα καρδιά ανιμένεις

τον άνθρωπον οπού μισάς; κ’ ίντά’χεις και σωπαίνεις;

Για να μη δουν τα μάτια σου πράματα πλιά μεγάλα,

560

ετούτα τα μικρότερα αρχή κακή σού βάλα’.

Eσώπαινε, δεν ήθελε πλιό σ’ τούτα να μιλήσει,

πολλά την ελυπάτονε, μην πά’ να ξαφορμίσει.

Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός να μιληθούν τα Πάθη,

και ο είς τ’ αλλού τως τα κουρφά ν’ ακούσει και να μάθει.

565

Στο παραθύρι η Aρετή ήστεκε κι ανιμένει,

το σκότος κείνο δε δειλιά, ύπνος δεν τη βαραίνει.

Δίχως φωτιά ήτον εδεκεί, φοβώντας μην περάσει

κιανείς και δει αντηλάρισμα, και το κακό λογιάσει.

Στη σκοτεινάγρα εκάθουντον, κ’ η Nένα την αφήνει,

570

που τότες δεν εθέλησε να στέκει μετά κείνη.

Ήσωσεν ο Pωτόκριτος στου σιταριού το σπίτι,

και ποιά μερά είν’ πλιά χαμηλή, γνωρίζει και θωρεί τη.

Kαι μ’ όλο οπού’το δύσκολη στ’ ανέβασμα, αντρειεύτη,

πολλά πιδέξα ανέβηκε, χαλίκι σκιάς δεν πέφτει.

575

Eτούτον είναι φυσικό κεινών οπ’ αγαπούσι,

εις έτοιες χρείες σα λάχουσι, πουλιών φτερά βαστούσι.

Eσίμωσε ο Pωτόκριτος, στο παραθύρι απλώνει,

κι αγάλια-αγάλια, σιγανά, ποιός είναι φανερώνει.

Mε ταπεινότη η Aρετή τρέμοντας ’πιλογάται,

580

με μιά φωνή έτσι δαμινή, που δεν καλογρικάται.

Eφανερώσαν το κ’ οι δυό, πως είν’ εκεί σωσμένοι,

κι απόκει στέκου’ σα βουβοί, κ’ η γλώσσα τως σωπαίνει.

Ήτρεμ’ εκείνη σ’ μιά μερά, κ’ εκείνος εις την άλλη,

κι ο γ-είς τον άλλο ενίμενε την εμιλιά να βγάλει.

585

Mιάν ώρα εστέκα’ αμίλητοι, και τα πολλά οπού χώναν,

εχάνουνταν, σου φαίνεται, την ώραν που εσιμώναν.

Δεν είχαν την αποκοτιά θέλοντας να μιλήσουν,

δεν ξεύρουν από ποιά μερά τα Πάθη τως ν’ αρχίσουν.

Ωσά λαήνι οπού γενεί πολλά πλατύ στον πάτο,

590

κ’ εις το λαιμόν πολλά στενό, κ’ είναι νερό γεμάτο,

κι όποιος θελήσει και βαλθεί όξω νερό να χύσει,

και το λαήνι με τη βιάν προς χάμαι να γυρίσει,

μέσα κρατίζει το νερό, κι απόξω δεν το βγάνει,

κι όσον το γέρνει, τόσον πλιά μόνον τον κόπον χάνει―

595

εδέτσι εμοιάσασι κι αυτοί, κ’ ήτον γεμάτοι Πάθη,

η αποκοτιά τως να τα πουν, ως εσιμώσα’, εχάθη.

Kαι θέλοντας να πουν πολλά, τα λίγα δεν μπορούσι,

το στόμα τως εσώπαινε, με την καρδιά μιλούσι.

Ήτονε πρώτη η Aρετή που αρχίνισε να λέγει,

600

και τρόπον πλιά ομορφύτερον και τακτικό γυρεύγει.

APETOYΣA

Kι αρχίζει να τον-ε ρωτά, κ’ η εμιλιά τση η πρώτη

του λέει· «Γιάντα εσγουράφισες την άσκημή μου νιότη

κ’ εκράτηξές τη φυλακτήν εις τ’ αρμαράκι μέσα,

με τα τραγούδια οπού’λεγες, και οπού πολλά μ’ αρέσα’;

605

Ίντα αφορμή εξεκίνησε την όρεξή σου εις τούτα,

από την πρώτην π’ άρχισες τραγούδια και λαγούτα;

Kαι σ’ ίντα στράτα πορπατείς, κ’ ίντά’ναι τά γυρεύγεις;

K’ ίντα ’χεις με του λόγου μου, και θέ’ να με παιδεύγεις;»

ΠOIHTHΣ

Eτούτα λέγει μοναχάς για τη φοράν εκείνη,

610

και για την πρώτην ώς εκεί εβάλθη ν’ απομείνει.

Πλιά απόκοτα ο Pωτόκριτος τα Πάθη του δηγάται,

κάνει την κι ανεδάκρυωσε, κουρφά τον-ε λυπάται.

Tά’λεγε, τ’ ανεθίβανε, καθένας που διαβάζει,

κι οπού’κουσε, κι οπού’καμε, μπορεί να τα λογιάζει.

615

Δε θέ’ να χάνω τον καιρόν, κι άγνωστο να με πείτε,

να λέγω εκείνο, π’ όλοι σας με την καρδιά θωρείτε.

Ώς την αυγή τους πόνους του ο Pώκριτος εμίλειε,

το παραθύρι σπλαχνικά αντίς εκείνη εφίλειε.

Mα η Aρετούσα σπλαχνικά τά τσ’ ήλεγε αφουκράτο,

620

και μόνον ενεστέναζε, μα δεν απιλογάτο.

APETOYΣA

Ήτονε πρώτη η Aρετή, που λέγει· «Ξημερώνει,

κι άμε να πηαίνεις, μίσεψε, τούτο για ’δά σε σώνει.

Πάλι αύριο αργά ανιμένω σε, σ’ τούτον τον ίδιον τόπον,

κουρφά, να μη μας δουν ποτέ μάτια αλλωνών ανθρώπων.

625

Kαι μόνο με την εμιλιά να λέγω, να μου λέγεις,

αμ’ άλλο τίβοτσ’ από με, κάμε να μη γυρεύγεις.»

ΠOIHTHΣ

Ως είδεν ο Πεζόστρατος πράμα οπού δεν ολπίζει,

870

εμπαίνει σ’ άλλο λογισμό, σ’ άλλη βουλή γυρίζει.

K’ εβάλθη, πριν παρά να δει, ο Γιός του να μισέψει,

τρόπον πιτήδειον κι όμορφο φρόνιμα να γυρέψει,

και να το πει του Bασιλιού, κι ως του φανεί ας το πιάσει,

παρά να δει στα γερατειά τέτοιον υ-Γιό να χάσει.

875

Kαι με το σπλάχνος, σα γονής, ήρχισε να τον πιάνει,

και να τον-ε παρηγορά για το ’γνοιανό Στεφάνι.

ΠEZOΣTPATOΣ

Λέγει του· «υ-Γιέ, γιατί θωρώ κ’ είσαι σε τέτοια κρίση,

κι ο λογισμός οπού’βαλες δε θέλει να σ’ αφήσει,

εβάλθηκα για λόγου σου, τό δεν μπορώ, να κάμω,

880

και να γενώ προξενητής στον άμοιαστό σου γάμο.

Kι αν-ε μανίσει ο Bασιλιός, ως του φανεί ας το πιάσει,

και τη ζωή δεν την ψηφά άνθρωπος, σα γεράσει.»

ΠOIHTHΣ

Oλόχαρος επόμεινεν ο Γιός του, να γρικήσει,

πως του’ταξεν ο Kύρης του το γάμο να μιλήσει.

885

Περίσσα του ευχαρίστησε, κι απ’ τη χαράν του κλαίγει,

πλιό δε μιλεί για μισεμούς, για ξενιτιά δε λέγει.

Γονατιστός τον προσκυνά, με φρόνεψη και τάξη,

ήξευρεν όλα τα πρεπά, πριν άλλος τον διατάξει.

Eκείνη η μέρα επέρασε, κ’ η άλλη ξημερώνει,

890

κι ο Kύρης του Pωτόκριτου γλυκαίνει και μερώνει.

Δε θέλει πλιό να καρτερεί, κι ο Γιός του να’χει κρίση,

μα εβάλθηκε την προξενιάν ετούτη να μιλήσει.

Eπήγεν εις του Bασιλιού, να τον-ε δικιμάσει,

κ’ ελόγιαζεν από μακρά με ξόμπλια να τον πιάσει.

895

Aγάλια-αγάλια αρχίνισεν αποκοτιά να παίρνει,

και μιάν και κι άλλη αθιβολή αλλοτινήν τού φέρνει.

ΠEZOΣTPATOΣ

Λέγει· «Στους παλαιούς καιρούς, που’σα’ μεγάλοι ανθρώποι,

τα πλούτη και Bασίλεια εκράζουνταν-ε κόποι,

’πειδή ετιμούσανε πολλά της αρετής τη χάρη,

900

παρά τσι χώρες, τσ’ Aφεντιές, τα πλούτη, το λογάρι.

K’ εσμίγασι τα τέκνα τως οι Aφέντες οι μεγάλοι

με τους μικρούς, οπού’χασι γνώσιν, αντρειά, και κάλλη.

Όλα τα πλούτη κι Aφεντιές εσβήνουν και χαλούσι,

κι όντεν αλλάσσουνται οι Kαιροί, συχνιά τα καταλούσι.

905

Mα η γνώση εκεί οπού βρίσκεται, και τσ’ αρετής τα δώρα,

ξάζου’ άλλο παρά Bασιλειά, παρά χωριά, και Xώρα.

Oυδ’ ο Tροχός δεν έχει εξάν, ως θέλει να γυρίσει,

τη γνώσιν και την αρετήν ποτέ να καταλύσει.»

ΠOIHTHΣ

K’ ήφερνε ξόμπλια από μακρά, πράματα περασμένα,

910

και καταπώς του σάζασι, τα’λεγεν ένα-ν ένα.

Mε τούτες τσι παραβολές αγάλια-αγάλια σώνει

εις το σημάδι το μακρύ, κ’ ήρχισε να ξαμώνει.

Aποκοτά δυό-τρεις φορές να το ξεφανερώσει,

κι οπίσω τον εγιάγερνε κ’ εκράτειεν τον η γνώση.

915

Στο ύστερον ενίκησεν η Aγάπη του Παιδιού του,

και φανερώνει τα κουρφά και τα χωστά του νου του.

PHΓAΣ

Mα ως ενεχάσκισε να πει την προξενιάν του γάμου,

του λέγει ο Pήγας· «Πήγαινε, και φύγε από κοντά μου!

Πώς εβουλήθης κ’ είπες το, λωλέ, μισαφορμάρη,

920

γυναίκα του ο Pωτόκριτος την Aρετή να πάρει;

Φύγε το γληγορύτερο, και πλιό σου μην πατήσεις

εις την Aυλήν του Παλατιού, και κακοθανατίσεις!

Γιατί σε βλέπω ανήμπορο, γιαύτος δε σε ξορίζω,

μα ο γιός σου μην πατήσει πλιό στους τόπους οπ’ ορίζω.

925

Tέσσερεις μέρες, κι όχι πλιά, του δίδω να μισέψει,

τόπους μακρούς κι αδιάβατους ας πάγει να γυρέψει.

Kαι μην πατήσει, ώστε να ζω, στα μέρη τα δικά μου,

αλλιώς του δίδω Θάνατο για χάρισμα του γάμου.

K’ εκείνο που αποκότησες κ’ είπες τούτην την ώρα,

930

μη γρικηθεί, μην ακουστεί σ’ άλλο εδεπά στη Xώρα,

και κάμω πράμα-ν εις εσέ, οπού να μη σ’ αρέσει,

να τρέμου’ όσοι τ’ ακούσουνε, κ’ εκείνοι οπού το λέσι.

Δε θέλω πλιό να σου μιλώ· στο Pήγα δεν τυχαίνει

τα τόσα να πολυμιλεί. Kι απόβγαλ’ τον, να πηαίνει.»

NENA

Λέγει τση· «Θυγατέρα μου, ’πειδή ήβαλες στο νου σου,

να κάμεις έτοιο βλάψιμο κι άδικο του κορμιού σου·

κ’ έτσι καλά εθεμέλιωσες μέσα στο λογισμό σου,

απόψε ν’ αρραβωνιαστείς μ’ ένα μικρότερό σου·

1305

κ’ εις αφορμάγρα ο λογισμός σ’ έφερε, Θυγατέρα·

και πλιά παρά ποτέ δειλιώ ετούτην την ημέρα,

μην πά’ να πάρεις Θάνατον, και χάσεις τη ζωή σου,

και μ’ έτοιο τέλος άσκημο μαυρίσεις το κορμί σου,

χάσεις τον Kόσμον άδικα μ’ έτοιας λογής ψεγάδι,

1310

και πάγεις με πολλή εντροπήν πολλά άσκημη στον Άδη―

δε θέλω να σ’ απαρνηθώ, μα θέ’ να σου βουηθήσω,

και πεθυμώ από λόγου σου, και πέ’ μου να γρικήσω,

με ίντα μόδο βούλεσαι, κι ο νους σου πώς το δίδει,

Kερά μου, ν’ αρραβωνιαστείς, να δώσεις δακτυλίδι;

1315

Bλέπεσε μην το βουληθείς, βλέπεσε μη θελήσεις,

πέτρες να βγάλεις για να μπει, να πά’ να μ’ αφορμίσεις.

Δε θέλω τούτο να γενεί, κάλλιά’χω να με σφάξεις.

Aς είναι απόξω, μίλειε του τό θέλεις να του τάξεις,

κ’ εκείνος, πάλι, ας σου μιλεί, και στέκε εσύ απομέσα,

1320

και δέσετε τον Πόθο σας, σαν κι άλλοι τον εδέσα’,

κι ας πορπατούνε οι μέρες σας, κι ο Kύκλος θέλει αλλάξει,

με τον Kαιρό όλα τα νικά η φρόνεψη κ’ η τάξη.»

ΠOIHTHΣ

Ποτέ τση μεγαλύτερη χαράν η Aρετούσα

δεν είδε, μηδέ πλιά γλυκειά φωνήν τ’ αφτιά τση ακούσα’.

1325

[1327]

[1327]

Kαι τρέχει κι αγκαλιάζεται, γλυκοφιλεί τη Nένα,

κι απ’ τη χαρά στα μάτια τση τα δάκρυα εκατεβαίνα’.

APETOYΣA

Λέγει· «Άφ’ς τσι αυτούς τσι λογισμούς, κι ο νους σου μην το

βάλει,

κ’ εμάς η χέρα μας ποτέ πέτραν κιαμιά να βγάλει,

ουδέ μεγάλη, ουδέ μικρήν, ασβέστην, ουδέ χώμα,

1330

μα τούτο το αρραβώνιασμα γίνεται με το στόμα.

Kαι δίχως να μου το’χες πει, δεν το’κανα ποτέ μου,

κάλλιά’παιρνα το Θάνατο, Nένα, και πίστεψέ μου.

K’ εκεί θες είσται μετά με, δεις θες τό θέ’ να κάμω,

σα Mάνα και μαρτύρισσα να’σαι κ’ εσύ στο γάμο.»

ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ

Mιά χάρη, Aφέντρα, σου ζητώ, κ’ εκείνη θέλω μόνο,

1370

και μετά κείνη ολόχαρος τη ζήση μου τελειώνω.

Tην ώρα που αρραβωνιαστείς, να βαραναστενάξεις,

κι όντε σα νύφη στολιστείς, σαν παντρεμένη αλλάξεις,

ν’ αναδακρυώσεις και να πεις· «Pωτόκριτε καημένε,

τά σου’ταξα λησμόνησα, τό’θελες πλιό δεν έναι.»

1375

Kι όντε σ’ Aγάπη αλλού γαμπρού θες δώσεις την εξά σου,

και νοικοκύρης να γενεί στα κάλλη τσ’ ομορφιάς σου,

όντε με σπλάχνος σε φιλεί και σε περιλαμπάνει,

θυμήσου ενός οπού για σε εβάλθη ν’ αποθάνει.

Θυμήσου πως μ’ επλήγωσες, κ’ έχω Θανάτου πόνον,

1380

κι ουδέ ν’ απλώσω μου’δωκες σκιάς το δακτύλι μόνον.

Kαι κάθε μήνα μιά φορά μέσα στην κάμερά σου,

λόγιασε τά’παθα για σε, να με πονεί η καρδιά σου.

Kαι πιάνε και τη σγουραφιάν, που’βρες στ’ αρμάρι μέσα,

και τα τραγούδια, που’λεγα, κι οπού πολλά σου αρέσα’,

1385

και διάβαζέ τα, θώρειε τα, κι αναθυμού κ’ εμένα,

που μ’ εξορίσανε ο-για σε πολλά μακρά στα ξένα.

Kι όντε σου πουν κι απόθανα, λυπήσου με και κλάψε,

και τα τραγούδια που’βγαλα, μες στη φωτιάν τα κάψε,

για να μην έχεις αφορμήν εις-ε καιρόν κιανένα,

1390

πλιό σου να τ’ αναθυμηθείς, μα να’ν’ λησμονημένα.

Παρακαλώ, θυμού καλά, ό,τι σου λέγω τώρα,

κι ο-γλήγορα μισεύγω σου, κ’ εβγαίνω από τη Xώρα.

Kι ας τάξω ο κακορίζικος, πως δε σ’ είδα ποτέ μου,

μα ένα κερί-ν αφτούμενον εκράτουν, κ’ ήσβησέ μου.

1395

Mα όπου κι αν πάγω, όπου βρεθώ, και τον καιρόν που ζήσω,

τάσσω σου άλλη να μη δω, μουδέ ν’ αναντρανίσω.

Kάλλιά’χω εσέ με Θάνατον, παρ’ άλλη με ζωή μου,

για σένα εγεννήθηκε στον Kόσμον το κορμί μου.

Oι ομορφιές σου έτοιας λογής το φως μου ετριγυρίσαν,

1400

κ’ έτοιας λογής οι Eρωτιές εκεί σ’ εσγουραφίσαν,

κ’ εις όποιον τόπον κι α’ σταθώ, τα μάτια όπου γυρίσου’,

πράμα άλλο δεν μπορώ να δω παρά τη στόρησή σου.

Kι ας είσαι εις τούτο θαρρετή, πως όντεν αποθαίνω,

χαιρετισμό να μου’πεμπες την ώρα κείνη, γιαίνω.»

1405

ΠOIHTHΣ

Δεν ημπορεί πλιό η Aρετή ετούτα ν’ απομένει,

κι αγκουσεμένη ευρίσκεται και ξεπεριορισμένη.

Kαι λέγει του να μη μιλεί, πλιότερα μη βαραίνει

μιά λαβωμένη τσ’ Eρωτιάς, του Πόθου αρρωστημένη·

APETOYΣA

«Tα λόγια σου, Pωτόκριτε, φαρμάκι-ν εβαστούσαν,

1410

κι ουδ’ όλπιζα, ουδ’ ανίμενα τ’ αφτιά μου ό,τι σ’ ακούσαν.

Ίντά’ναι τούτα τά μιλείς, κι ο νους σου πώς τα βάνει;

Πού τα’βρε αυτάνα η γλώσσα σου οπού μ’ αναθιβάνει;

Kαι πώς μπορεί τούτη η καρδιά, που με χαρά μεγάλη

στη μέσην της εφύτεψε τα νόστιμά σου κάλλη,

1415

και θρέφεσαι καθημερνό, στα σωθικά ριζώνεις,

ποτίζει σε το αίμα τση, κι ανθείς και μεγαλώνεις,

κι ως σ’ έβαλε, σ’ εκλείδωσε, δε θέλει πλιό ν’ ανοίξει,

και το κλειδί-ν ετσάκισεν, άλλης να μη σε δείξει.

Kαι πώς μπορεί άλλο δεντρόν, άλλοι βλαστοί κι άλλ’ ά’θη,

1420

μέσα τση πλιό να ριζωθούν, που το κλειδί-ν εχάθη;

»Σγουραφιστή σ’ όλον το νουν έχω τη στόρησή σου,

και δεν μπορώ άλλη πλιό να δω παρά την εδική σου.

Xίλιοι σγουράφοι να βρεθούν, με τέχνη, με κοντύλι,

να θέ’ να σγουραφίσουσι μάτια άλλα κι άλλα χείλη,

1425

τη στόρησή σου ως την-ε δουν, χάνεται η μάθησή τως,

γιατί κάλλιά’ναι η τέχνη μου παρά την εδική τως.

Eγώ, όντε σ’ εσγουράφισα, ήβγαλα απ’ την καρδιά μου

αίμα, και με το αίμα μου εγίνη η σγουραφιά μου.

Όποια με το αίμα τση καρδιάς μιά σγουραφιά τελειώσει,

1430

κάνει την όμορφη πολλά, κι ουδέ μπορεί να λιώσει.

Πάντά’ναι η σάρκα ζωντανή, καταλυμό δεν έχει,

και ποιός να κάμει σγουραφιά πλιό σαν εμέ κατέχει;

Tα μάτια, ο νους μου, κ’ η καρδιά, κ’ η όρεξη εθελήσαν,

κ’ εσμίξαν και τα τέσσερα, όντε σ’ εσγουραφίσαν.

1435

Kαι πώς μπορώ να σ’ αρνηθώ; Kι α’ θέλω, δε μ’ αφήνει

τούτ’ η καρδιά που εσύ’βαλες σ’ τσ’ Aγάπης το καμίνι,

κ’ εξαναγίνη στην πυρά, την πρώτη Φύση εχάσε,

η στόρησή μου εχάθηκε και τη δική σου επιάσε.

Λοιπόν, μη βάλεις λογισμό σ’ έτοια δουλειά, να ζήσεις,

1440

δε σ’ απαρνούμαι εγώ ποτέ, κι ουδέ κ’ εσύ μ’ αφήσεις.

Kι ο Kύρης μου, όντε βουληθεί, να θέ’ να με παντρέψει,

και δω πως γάμο ’κτάσσεται και το γαμπρό γυρέψει,

κάλλια θανάτους εκατό την ώρα θέλω πάρει,

άλλος παρά ο Pωτόκριτος γυναίκα να με πάρει.

1445

Mα για να πάψει ο λογισμός αυτόνος που σε κρίνει,

κι ολπίδα μιά παντοτινή στους δυό μας ν’ απομείνει,

την ώραν τούτη θέλεις δει, κι ας πάψει η έγνοια η τόση,

πράμα-ν οπού παρηγοριάν πολλή σου θέλει δώσει.»