κότσι, το, ουσ. [<μσν. κότσιν <κόττιον, υποκορ. του αρχ. κόττος], το κότσι. 1. ο αστράγαλος, ιδίως των ζώων: «το κότσι του βοδιού, χρησιμοποιείται απ’ τα παιδιά για παιχνίδι». 2α. στον πλ. τα κότσια, παιδικό παιχνίδι που παιζόταν με βοδινούς αστραγάλους οι οποίο ρίχνονταν σαν ζάρι: «κάποτε τα κότσια ήταν ένα αγαπημένο παιχνίδι των παιδιών». Συνών. βεζίρης. β. οθωμανικό κατασκεύασμα το οποίο χρησιμοποιούσαν ως βασανιστήριο. Σε ένα χοντρό σύρμα περνούσαν αστραγάλους ζώων και έπειτα περνούσαν το σύρμα γύρω από το κεφάλι του θύματος και το έσφιγγαν, προκαλώντας του αφάνταστους πόνους: «όσους βασάνιζαν με κότσια ήταν αδύνατο να μην αποσπάσουν την ομολογία που ήθελαν».(Ακολουθούν 12 φρ.)·
- αν βαστάνε τα κότσια σου, έλα ή αν σου βαστάνε τα κότσια, έλα, αν τολμάς, αν έχεις θάρρος έλα να αναμετρηθούμε δυναμικά, έλα να μαλώσουμε: «άσε τα πολλά λόγια και τις φοβέρες κι αν βαστάνε τα κότσια σου, έλα»·
- αν έχεις (τα) κότσια, έλα, βλ. φρ. αν βαστάνε τα κότσια σου, έλα·
- αν κρατάνε τα κότσια σου, έλα ή αν σου κρατάνε τα κότσια, έλα, βλ. φρ. αν βαστάνε τα κότσια σου, έλα·
- βαστάνε τα κότσια μου, είμαι αρκετά δυνατός, αρκετά τολμηρός, κρατιέμαι καλά: «μπορεί να ’χω τα χρονάκια μου, αλλά βαστάνε ακόμη τα κότσια μου»·
- (δεν) έχει κότσια ή (δεν) έχει τα κότσια, (δεν) έχει τη σωματική δύναμη ή την τόλμη να αναμετρηθεί με κάποιον δυναμικά, να μαλώσει με κάποιον: «δεν έχει τα κότσια να μαλώσει μαζί μου || μην τον προκαλείς, γιατί ανά πάσα στιγμή, έχει τα κότσια να μαλώσει μαζί σου»·
- δεν παίζουμε (τα) κότσια, βλ. φρ. δεν παίζουμε (τις) αμάδες, λ. αμάδες·
- εμείς τι κάνουμε, (τα) κότσια παίζουμε; βλ. φρ. εμείς τι κάνουμε, (τις) αμάδες παίζουμε; λ. αμάδες·
- έχω κότσια ή έχω τα κότσια, έχω τη σωματική αντοχή, το σθένος ή την τόλμη να αναμετρηθώ δυναμικά με κάποιον, να μαλώσω με κάποιον: «βεβαίως έχω τα κότσια να τα βάλω με τον τάδε»·
- θέλει γερά κότσια (για κάτι), απαιτείται μεγάλη σωματική αντοχή, μεγάλη τόλμη για να καταπιαστεί κάποιος με κάτι: «θέλει γερά κότσια, για ν’ αναλάβεις μια τόσο μεγάλη δουλειά». (Τραγούδι: ότι το sex είναι μια άλλη ιστορία για άγρια θηρία μια τρελή ταλαιπωρία θέλει κότσια, αντοχή και φασαρία)·
- κρατάνε τα κότσια μου, βλ. φρ. βαστάνε τα κότσια μου·
- παίζω (τα) κότσια, βλ. φρ. φρ. παίζω (τις) αμάδες, λ. αμάδες·
- τι νόμισες, (τα) κότσια παίζουμε; βλ. φρ. τι νόμισες, (τις) αμάδες παίζουμε; λ. αμάδες.