άδικος, -η, -ο, επίθ. [<αρχ. ἄδικος <α- στερητ. + δίκη], άδικος. 1. που αποδείχτηκε μάταιος, ανώφελος: «άδικη προσπάθεια». 2. το ουδ. ως ουσ. το άδικο, η αδικία: «πάντοτε πολεμούσε το άδικο». (Λαϊκό τραγούδι: έξω απ’ άδικο κι από κακιά γυναίκα, αυτά τα δυο με καταστρέψαν στη ζωή κι έχω καεί, αχ έχω καεί). Επίρρ. άδικα, μάταια, ανώφελα: «άδικα κάθεσαι και τον συμβουλεύεις, γιατί είναι αγύριστο κεφάλι». (Ακολουθούν 20 φρ.)·
- άδικα έξοδα, βλ. λ. έξοδο·
- άδικα σκοτώνεσαι, βλ. λ. σκοτώνομαι·
- άδικα τρέχεις, βλ. λ. τρέχω·
- άδικα των αδίκων, εντελώς άδικα, εντελώς μάταια, εντελώς ανώφελα: «χάθηκε η ευκαιρία άδικα των αδίκων || τον υποστήριξα άδικα των αδίκων, γιατί αποδείχτηκε μεγάλος παλιάνθρωπος»·
- άδικος κόπος, βλ. λ. κόπος·
- αρχίζω πρώτος χειρών αδίκων, βλ. λ. χέρι·
- γυρίζει σαν την άδικη κατάρα, βλ. λ. κατάρα·
- δίνω (το) άδικο (σε κάποιον), βλ. φρ. ρίχνω (το) άδικο (σε κάποιον)·
- εκεί που δε σε τρώει, μην ξύνεσαι άδικα, α. μην ανακατεύεσαι σε ξένες υποθέσεις χωρίς κέρδος: «αφού δεν έχεις κανένα όφελος απ’ αυτή την υπόθεση κάνε πέρα, ρε παιδάκι μου γιατί, εκεί που δε σε τρώει, μην ξύνεσαι άδικα». β. μην κοπιάζεις άδικα όταν δεν έχεις σοβαρή ανάγκη: «αφού τα ’χεις όλα τακτοποιημένα κάτσε ήσυχος κι εκεί που δε σε τρώει, μην ξύνεσαι άδικα»·
- επί δικαίων και αδίκων, βλ. λ. δίκαιος·
- έχω άδικο, κάνω λάθος, σφάλλω: «έχεις άδικο αν νομίζεις πως δε θέλω το καλό σου || έχω άδικο που θέλω να βοηθήσω ένα καλό παιδί;»·
- μην κουράζεις άδικα το μυαλό σου, βλ. λ. μυαλό·
- πήγε άδικα (των αδίκων), α. πέθανε, σκοτώθηκε αναπάντεχα, ιδίως έπεσε θύμα τροχαίου: «τέτοιο καλό παιδί και πήγε άδικα με τη μανία που είχε να κάνει κόντρες με τους άλλους μηχανόβιους». (Λαϊκό τραγούδι: άδικα θα πάω, σβήνω και σκορπάω, κοίτα τι τραβάω για την πάρτη σου).β. λέγεται για οτιδήποτε γίνεται εντελώς μάταια, ανώφελα, χωρίς αντίκρισμα: «έδωσε τη ζωή του για την προκοπή της πατρίδας του, όμως απ’ ό,τι φαίνεται, η θυσία του πήγε άδικα των αδίκων || έδωσε όλη του την περιουσία για το καλό της πατρίδας του, αλλά πήγε άδικα των αδίκων, γιατί την καρπώθηκαν οι διάφοροι επιτήδειοι»·
- πιάνει άδικα το χώρο, βλ. λ. χώρος·
- ρίχνω (το) άδικο (σε κάποιον), καταλογίζω το λάθος, το σφάλμα σε κάποιον: «ό,τι στραβό γίνεται στη δουλειά, ρίχνει το άδικο απάνω μου || μη ρίχνεις άδικο σε κανέναν, πριν ακούσεις πρώτα πώς έγιναν τα πράγματα»·
- το άδικο δεν (ουκ) ευλογείται, λέγεται ειρωνικά σε άτομο που μας αδίκησε για να ωφεληθεί, όμως, στο τέλος, όχι μόνο δεν ωφελήθηκε, αλλά ζημιώθηκε και από πάνω. (Λαϊκό τραγούδι: δεν ευλογείται τ’ άδικο σ’ ετούτο τον κοσμάκη, που στάλα-στάλα μου ’ριχνες μες στην καρδιά φαρμάκι). Συνών. το κακό δεν (ουκ) ευλογείται·
- τρέχει σαν την άδικη κατάρα, βλ. λ. κατάρα·
- τριγυρίζει σαν την άδικη κατάρα, βλ. λ. κατάρα·
- χάνω άδικα το χρόνο μου, βλ. λ. χρόνος.