βελόνι, το, ουσ. [<μσν. βελόνιν, υποκορ. του αρχ. ουσ. βελόνη], το βελόνι. 1. επίμηκες λεπτό μεταλλικό όργανο με πολύ μυτερή άκρη που χρησιμοποιείται για ράψιμο ή κέντημα και, κατ’ επέκταση, το ράψιμο, το κέντημα: «σπούδασε τα παιδιά της απ’ το βελόνι». (Λαϊκό τραγούδι: ήμουνα στη γη βελόνι που πατάς και σ’ αγκυλώνει). 2. (στη γλώσσα των ναρκωτικών) η σύριγγα που χρησιμοποιούν οι τοξικομανείς για να κάνουν ενδοφλέβιες ενέσεις ηρωίνης, η βελόνα: «όλοι λένε πως θα μείνουν μόνο στο χασισάκι, αλλά σιγά σιγά αρχίζουν και το βελόνι». (Λαϊκό τραγούδι: απ’ τις μυτιές που τράβαγα άρχισα και βελόνι και το κορμί μου άρχισε σιγά σιγά να λιώνει)· βλ. και λ. βελόνα·
- γυρεύει με το βελόνι ν’ ανοίξει πηγάδι, βλ. λ. πηγάδι·
- δεν πέφτει βελόνι, βλ. φρ. δεν πέφτει βελόνα, λ. βελόνα·
- έχασ’ η Βενετιά βελόνι ή έχασ’ η Πόλη μάλαμα κι η Βενετιά βελόνι, (ειρωνικά) λέγεται για ζημιά ανάξια λόγου ή λέγεται για την απουσία κάποιου, που δεν έκανε καμιά απολύτως αίσθηση·
- ζει απ’ το βελόνι, το άτομο για το οποίο γίνεται λόγος, ιδίως γυναίκα, πορίζεται τα μέσα για τη συντήρησή της από τη μοδιστρική, τη ραπτική: «ζει απ’ το βελόνι ολόκληρη την οικογένειά της». Πρβλ.: όλη τη μέρα με το βελόνι κάτω στο ρέμα ρούχα μπαλώνει (Λαϊκό τραγούδι)·
- κάθομαι στα βελόνια, έχω μεγάλη αγωνία, μεγάλη ανησυχία, αδημονώ: «κάθε φορά που πηγαίνουν τα παιδιά μου εκδρομή, κάθομαι στα βελόνια μέχρι να γυρίσουν πάλι στο σπίτι». Πολλές φορές, μετά το ρ. της φρ. ακολουθεί το πάνω·
- πέρασα απ’ του βελονιού την τρύπα, βασανίστηκα, ταλαιπωρήθηκα  πολύ, πέρασα τα πάνδεινα, ξευτελίστηκα: «μέχρι να μεγαλώσω και να σπουδάσω τα παιδιά μου, πέρασα απ’ του βελονιού την τρύπα»·
- πέφτω στο βελόνι, (στη γλώσσα των ναρκωτικών) κάνω χρήση ναρκωτικών με ενδοφλέβια ένεση: «απ’ τη στιγμή που έπεσε στο βελόνι, ξέγραψε τον το φίλο σου»·
- τον πέρασε απ’ τον κώλο του βελονιού ή τον πέρασε απ’ του βελονιού τον κώλο, τον βασάνισε, τον ταλαιπώρησε πολύ τον καταξευτέλισε: «για να του δώσει πίσω τα δανεικά, τον πέρασε απ’ τον κώλο του βελονιού»·
- χτυπώ βελόνι, (στη γλώσσα των ναρκωτικών) κάνω χρήση ναρκωτικών με ενδοφλέβια ένεση: «άφησε το χασισάκι κι άρχισε να χτυπά βελόνι».