παραμύθι, το, ουσ. [<αρχ. παραμύθιον (= παρηγοριά, παραίνεση)], το παραμύθι. 1. το ψέμα, η ψευτιά: «μας αράδιασε ένα σωρό παραμύθια». (Λαϊκό τραγούδι: αυτά που λες εγώ τ’ ακούω βερεσέ· τα παραμύθια σου τ’ ανθίστηκα πια τώρα και το κατάλαβα πως ήμουνα για σε ο πασατέμπος σου για να περνά η ώρα). 2. η δικαιολογία: «για να δούμε τώρα τι παραμύθι θα σοφιστείς, που άργησες πάλι στη δουλειά σου». 3. χαρακτηρισμός μικροεργαλείου ή μικροαντικειμένου που δεν αναφέρουμε το όνομά του, είτε επειδή δεν το γνωρίζουμε είτε επειδή δε θέλουμε να το πούμε είτε μόνο και μόνο για να κάνουμε εντύπωση: «για δώσε μου αυτό το παραμύθι να ξεκαρφώσω το καρφί». Συνών. καβουρντιστήρι (6) / καλαμπούρι (2) / καυλιτζέκι / κολπέτο (2) / μαντζαφλάρι (1) / μαραφέτι (1) / μαρκούτσι (4) / μασπάτι (2) / νταραβέρι (6) / παπαράκι / σκατουλάκι (4) .4. χαρακτηρισμός πολύ εύκολης εργασίας ή καθήκοντος που μας έχουν αναθέσει και που πραγματοποιείται χωρίς πολλή δυσκολία: «σιγά το δύσκολο πράγμα, αυτό είναι παραμύθι μπροστά σ’ αυτά που έχω κάνει μέχρι τώρα». (Ακολουθούν 27 φρ.)·
- άσ’ το παραμύθι ή άσ’ τα παραμύθια, μην επιχειρείς να με πείσεις ή να με ξεγελάσεις με ψευτιές: «ξέρω πολύ καλά πώς έγιναν τα πράγματα, γι’ αυτό άσ’ το παραμύθι»·
- βγήκε παραμύθι, βγήκε ψέμα: «της υποσχόταν συνέχεια πως θα την παντρευτεί, αλλά οι υποσχέσεις του βγήκαν παραμύθια». (Λαϊκό τραγούδι: σ’ αγάπησα, σε πίστεψα, δε μου ’πες την αλήθεια, μαζί κι αν χτίσαμε όνειρα, εβγήκαν παραμύθια)·
- δε σηκώνω παραμύθι ή δε σηκώνω παραμύθια, δε δέχομαι να μου λένε ψέματα: «πρόσεξε καλά τι θα μου πεις, γιατί δε σηκώνω παραμύθια». (Λαϊκό τραγούδι: και δε σηκώνω παραμύθια να μου λες, αυτά που έλεγες, βρε μάγκα, σε πολλές)·
- δεν αφήνεις το παραμύθι! ειρωνική προτροπή σε κάποιον να πάψει να μας λέει ψέματα με σκοπό να μας ξεγελάσει ή να μας παραπλανήσει για προσωπικό του όφελος: «δεν αφήνεις το παραμύθι, που, αν σου δώσω σήμερα χίλια ευρώ, θα μου δώσεις σε μια βδομάδα πέντε χιλιάδες!»·
- δεν τρώω παραμύθι ή δεν τρώμε παραμύθια, δεν πιστεύω εύκολα αυτά που μου λέει κάποιος, δεν ξεγελιέμαι: «ήθελε να με ξεγελάσει, αλλά δεν ήξερε πως εγώ δεν τρώω παραμύθι». Ο πλ. και όταν το άτομο μιλάει μόνο για τον εαυτό του. Για συνών. βλ. φρ. δεν τρώω κουτόχορτο ή δεν τρώμε κουτόχορτο, λ. κουτόχορτο·
- είναι παραμύθι η δουλειά ή η δουλειά είναι παραμύθι, βλ. λ. δουλειά·
- ζω ένα παραμύθι ή ζω σαν σε παραμύθι, περνώ τόσο ευχάριστα, τόσο ιδανικά, τόσο τέλεια, που μου φαίνεται απίστευτο: «απ’ τη μέρα που παντρεύτηκα αυτή τη γυναίκα, ζω σαν σε παραμύθι»·
- κόκκινη κλωστή δεμένη στην ανέμη τυλιγμένη, δώσ’ της κλότσο να γυρίσει, παραμύθι ν’ αρχινίσει, στερεότυπη έκφραση με την οποία αρχίζει κανείς να διηγείται ένα παραμύθι·
- λέει παραμύθια, λέει ψέματα: «μην τον πιστεύεις, γιατί συνέχεια λέει παραμύθια». (Λαϊκό τραγούδι: η δική σου η γλωσσίτσα παραμύθια μου ’λεγε, από δω και μπρος, κουκλίτσα, κούνια που σε κούναγε)·
- μη μασάς παραμύθι, συμβουλευτική έκφραση σε άτομο να μην πιστεύει με ευκολία αυτά που του λένε ή να μην επαναπαύεται στην καλή συμπεριφορά κάποιου, γιατί μπορεί να είναι και επιφανειακή και να έχει σκοπό να τον βλάψει: «στη ζωή πρέπει να είσαι πονηρός και να μη μασάς παραμύθι, αν δε θέλεις να πέφτεις σε δύσκολες καταστάσεις». (Λαϊκό τραγούδι: μη μασάς παραμύθι, άλλο είναι κι άλλο δείχνει)·
- μην τρως παραμύθι, βλ. φρ. μη μασάς παραμύθι·
- μου φαίνεται σαν παραμύθι, είναι τόσο ευχάριστη, τόσο ιδανική, τόσο τέλεια η κατάσταση που ζω, που δεν μπορώ να το πιστέψω, που μου φαίνεται απίστευτο: «μου φαίνεται σαν παραμύθι, κάθε φορά που σκέφτομαι πόσο τυχερός υπήρξα μ’ αυτή τη γυναίκα || μου φαίνεται σαν παραμύθι που κέρδισα τόσα πολλά λεφτά στο τζόκερ». (Λαϊκό τραγούδι: ακόμη δεν πιστεύω πως είναι αλήθεια, μου φαίνονται όλα απόψε σαν παραμύθια. Το χάραμα που θα ’ρθει πώς το φοβάμαι, γιατί θα φύγεις πάλι και μόνος θα ’μαι)·
- ξηγιέμαι παραμύθι, βλ. συνηθέστ. πουλώ παραμύθι·
- παραμύθια για μικρά παιδιά, διηγήσεις, λόγια ή υποσχέσεις, που δεν τις πιστεύει κανένας, που δεν ξεγελούν κανέναν: «αυτά που μου λες είναι παραμύθια για μικρά παιδιά και θες να σε πιστέψω;»·
- παραμύθια της Χαλιμάς, ασύστολα ψέματα, φαντασιοπληξίες: «άσε, ρε παιδάκι μου, τα παραμύθια της Χαλιμάς και πες μου, τουλάχιστο, μια φορά την αλήθεια!». (Τραγούδι: με τελειώνεις και με πετάς, μου λες παραμύθια της Χαλιμάς)·
- περιμένει τη βασιλοπούλα του παραμυθιού, ειρωνική έκφραση για άντρα που περιμένει να γνωρίσει την ιδανική γυναίκα και από άποψη ομορφιάς και από άποψη ήθους, αλλά και πλούτου για να παντρευτεί: «δεν αποφασίζει ακόμη να παντρευτεί, γιατί περιμένει τη βασιλοπούλα του παραμυθιού». Πολλές φορές, προτάσσεται της φρ. και άλλοτε ακολουθεί μετά το ρ. της το βλέπεις·
- περιμένει την πριγκίπισσα του παραμυθιού, βλ. φρ. περιμένει τη βασιλοπούλα του παραμυθιού·
- περιμένει την πριγκιποπούλα του παραμυθιού, βλ. συνηθέστ. περιμένει τη βασιλοπούλα του παραμυθιού·
- περιμένει το βασιλόπουλο του παραμυθιού, ειρωνική έκφραση για γυναίκα που περιμένει να γνωρίσει τον ιδανικό άντρα και από άποψη ομορφιάς και από άποψη ήθους, αλλά και πλούτου για να παντρευτεί: «με τα μυαλά που έχει θα μείνει στο ράφι, γιατί περιμένει το βασιλόπουλο του παραμυθιού». Πρβλ.: δε μετανιώνω που σ’ αγαπώ πάρα πολύ και ένα χρυσό σου έχω θρόνο μες στα στήθια, είσαι για μένα η ελπίδα μου η χρυσή, το βασιλόπουλο που λεν στα παραμύθια (Λαϊκό τραγούδι). Πολλές φορές, προτάσσεται της φρ. και άλλοτε ακολουθεί μετά το ρ. της το βλέπεις· 
- περιμένει το πριγκιπόπουλο του παραμυθιού, βλ. συνηθέστ. περιμένει το βασιλόπουλο του παραμυθιού·
- περιμένει τον πρίγκιπα του παραμυθιού, βλ. φρ. περιμένει το βασιλόπουλο του παραμυθιού·
- πέφτει παραμύθι, συνήθως λέγονται ψέματα: «στην παρέα του τάδε πέφτει παραμύθι»·
- πουλώ παραμύθι, α. λέω ψέματα: «σε μένα δε θα πουλάς παραμύθι, αν θέλεις να σε βοηθήσω». (Λαϊκό τραγούδι: χόρεψε, αγαπούλα μου, παραμύθι πούλα μου). β. εξαπατώ: «του πούλησε παραμύθι πως ήταν χρηματιστής και του ’φαγε τα λεφτά». γ. δικαιολογούμαι: «όσο παραμύθι και να μου πουλήσεις, αυτό που ξέρω είναι ότι είσαι συστηματικός κοπανατζής»·
- το τραγούδι με τον τρύγο, το Δεκέμβρη παραμύθι, κάθε πράγμα πρέπει να γίνεται στον καιρό του, στην ώρα του, στην κατάλληλη στιγμή: «άσε, φίλε μου, στην ηλικία μου δεν είμαι για ξενύχτια, γιατί το τραγούδι με τον τρύγο, το Δεκέμβρη παραμύθι». Συνών. κάθε πράγμα στη σειρά του / κάθε πράγμα στην ώρα του / κάθε πράγμα στον καιρό του κι αβγά κόκκινα το Πάσχα / κάθε πράγμα στο καιρό του κι ο κολιός τον Αύγουστο / καιρός φέρνει τα λάχανα καιρός τα παραπούλια / κότα πίτα το Γενάρη, κόκορας τον Αλωνάρη / τώρα στα γεράματα μάθε γέρο γράμματα·
- το ’φαγε το παραμύθι, ξεγελάστηκε, εξαπατήθηκε: «του ζητούσε κάτι λεφτά για να βάλει το γιο του στο δημόσιο και το ’φαγε το παραμύθι, γιατί ο άλλος του πήρε τα λεφτά κι εξαφανίστηκε»·
- το ’χαψε το παραμύθι, βλ. φρ. το ’φαγε το παραμύθι·
- τρώει παραμύθι ή τρώει το παραμύθι, πιστεύει με ευκολία αυτά που του λέει κάποιος, ξεγελιέται, εξαπατάται, παραμυθιάζεται: «μπορείς, αν θέλεις, να του φας πολλά λεφτά, γιατί τρώει παραμύθι με το παραμικρό». Για συνών. βλ. φρ. τρώει κουτόχορτο, λ. κουτόχορτο.