μπελάς κ. μπελιάς, ο, ουσ. [<τουρκ. bela]. 1. ενοχλητική ή δυσάρεστη κατάσταση: «δεν ξέρεις τι μπελάς είναι να έχεις γκρινιάρα γυναίκα!». (Λαϊκό τραγούδι: εγώ είμαι η μόρτισσα η Κική που ήμουν δυο μήνες φυλακή, γιατί ’ν’ τα γούστα μου τρελά και δε φοβάμαι τον μπελά). 2. η φασαρία, η σκοτούρα, η στενοχώρια, η δυσκολία, η αντιξοότητα: «οι μπελάδες είναι για τους ανθρώπους». (Λαϊκό τραγούδι: μπελάδες και τραβήγματα, ξενύχτια, φασαρίες, και ταχτικά τραβιόμουνα και πλήρωνα αμαρτίες). (Ακολουθούν 17 φρ.)·
- ανοίγω μπελά ή ανοίγω μπελάδες, βλ. φρ. μπαίνω σε μπελά·
- βάζω μπελά στο κεφάλι μου, ασχολούμαι με κάποιον ή με κάτι που μου δημιουργεί δυσκολίες, στενοχώριες, ενοχλητικές ή δυσάρεστες καταστάσεις: «έβαλα μπελά στο κεφάλι μου, απ’ τη μέρα που συνεργάστηκα μ’ αυτόν τον άνθρωπο, γιατί είναι πολύ στραβόξυλο»·
- βάζω σε μπελά ή βάζω σε μπελάδες (κάποιον), α. ζητώ εξυπηρέτηση, γίνομαι φορτικός, προκαλώ ενόχληση, στενοχώρια σε κάποιον: «το ξέρω ότι σε βάζω σε μπελά, αλλά σου το ζητώ σαν χάρη || διαρκώς μας βάζει σε μπελάδες αυτό το παιδί με τις αταξίες του!». β. γίνομαι αιτία να μπλεχτεί κάποιος σε ενοχλητική ή δυσάρεστη κατάσταση, σε φασαρία: «μεταφέρει διαρκώς τα λόγια του ενός στον άλλον και τους βάζει σε μπελάδες». (Λαϊκό τραγούδι: είσαι γυναίκα του μπελά και σε μπελά με βάζεις, χαμένοι πάν’ οι κόποι μου -ρε, τ’ είν’ αυτά;- μυαλό πια δεν αλλάζεις)·
- βρε μπελά που (τον) βρήκα! ή βρε μπελά που (τον) βρήκαμε! έκφραση αγανάκτησης για κάποιον ή για κάτι, που μας δημιουργεί συνέχεια δυσκολίες, προβλήματα, ενοχλητικές ή δυσάρεστες καταστάσεις: «βρε μπελά που τον βρήκα, να ’ρχεται κάθε τόσο και να μου ζητάει δανεικά! || βρε μπελά που βρήκαμε απ’ το θόρυβο που κάνει ο γείτονας!». Ο πλ. και όταν το άτομο μιλάει μόνο για τον εαυτό του·
- βρίσκω μπελά ή βρίσκω τον μπελά μου, α. μπλέκομαι σε ενοχλητική ή δυσάρεστη υπόθεση: «θέλησα να τον βοηθήσω και βρήκα τον μπελά μου». (Δημοτικό τραγούδι: κι όμως με τον Λια σ’ είδανε αγκαλιά και θα βρεις μπελιά). β. ενοχοποιούμαι: «κάποιος παραγνώρισε στο πρόσωπό μου έναν απ’ τους ληστές και βρήκα τον μπελά μου στα καλά καθούμενα». (Λαϊκό τραγούδι: την πρώτη σου τη χάρισα, τη δεύτερη, κυρά μου, θα σε τρελάνω στις κλοτσιές και θα βρω τον μπελά μου)·
- είναι σωστός μπελάς, α. (για πρόσωπα) είναι άνθρωπος που δημιουργεί καβγάδες, φασαρίες, που δημιουργεί προβλήματα: «όταν με την παρέα πηγαίνουμε στα μπουζούκια δεν τον παίρνουμε μαζί μας, γιατί είναι σωστός μπελάς κι όλο κάπου μας μπλέκει».β. (για μηχανήματα ή καταστάσεις) πρόκειται για κάτι που συνήθως προκαλεί προβλήματα ή δυσάρεστες καταστάσεις: «απ’ τη μέρα που αγόρασα αυτό τ’ αυτοκίνητο είναι σωστός μπελάς || έμπλεξα με μια δουλειά, που είναι σωστός μπελάς»·    
- είναι του μπελά, (για πρόσωπα) συνηθίζει να δημιουργεί καβγάδες, φασαρίες. Συνήθως αναφέρεται και το γένος του προσώπου, π.χ.: είναι άντρας του μπελά ή είναι γυναίκα του μπελά. (Λαϊκό τραγούδι: είσαι γυναίκα του μπελά και σε μπελά με βάζεις, χαμένοι πάν’ οι κόποι μου, ρε τ’ είν’ αυτά, μυαλό πια δεν αλλάζεις)·
- έχω μπελάδες, περνώ διάφορες αντίξοες καταστάσεις, που μου δυσκολεύουν τη ζωή: «έχω μπελάδες με τη δουλειά μου και δεν μπορώ τα βράδια να κοιμηθώ || πρέπει να βρω έναν καλό δικηγόρο, γιατί έχω μπελάδες με το γείτονά μου». (Λαϊκό τραγούδι: θέλω ρετσίνα, φέρε κλαρίνα, φέρε σαντούρια και βιολιά, έχω μπελάδες, πάλι νταλγκάδες, πάλι θα πιάσω τα παλιά)·
- θα με βάλεις σε μπελά ή θα με βάλεις σε μπελάδες, με τον τρόπο που ενεργείς ή που συμπεριφέρεσαι απέναντί μου ή σε κάποιον γνωστό μου θα με υποχρεώσεις να σε αντιμετωπίσω τόσο δυναμικά, που θα πρέπει να λογοδοτήσω στη δικαιοσύνη: «πολύ φοβάμαι πως, αν συνεχίσεις μ’ αυτόν τον προκλητικό τρόπο, θα με βάλεις σε μπελά || πρόσεχε, γιατί, αν εξακολουθήσεις να ενοχλείς την κόρη μου, θα με βάλεις σε μπελάδες». (Λαϊκό τραγούδι: είσαι καπάτσα, βρε Σμυρνιά, θες να μας βάλεις σε μπελά, πες μας τον ποιόνε αγαπάς, πριν μεγαλώσει ο σαματάς)·
- (κακός) μπελάς που με βρήκε! έκφραση αγανάκτησης ή δυσφορίας για κάποιον ή για κάτι, που μας ενοχλεί, μας ταλαιπωρεί (πολύ), που μας δημιουργεί συνέχεια (μεγάλα) προβλήματα και φασαρίες: «κακός μπελάς που με βρήκε, απ’ τη μέρα που γνώρισα αυτόν τον άνθρωπο! || κακός μπελάς που με βρήκε, απ’ τη μέρα που αγόρασα αυτό τ’ αυτοκίνητο!». Συνήθως της φρ. προτάσσεται το βρε·
- μου ’γινε (κακός) μπελάς, μου έγινε (πολύ) ενοχλητικός, (πολύ) φορτικός ή μου δημιουργεί συνέχεια (μεγάλα) προβλήματα ή φασαρίες: «απ’ τη μέρα που τον γνώρισα, μου ’γινε κακός μπελάς και δε λέει να ξεκολλήσει από δίπλα μου || απ’ τη μέρα που ήρθε στο διπλανό διαμέρισμα ο τάδε, μου ’γινε κακός μπελάς με τις ιδιοτροπίες του || απ’ τη μέρα που αγόρασα αυτό τ’ αυτοκίνητο, μου ’γινε κακός μπελάς, γιατί μου βγάζει συνεχώς κουσούρια». (Λαϊκό τραγούδι: άσ’ τα κόλπα και τέτοιο ψάρι, βρε μαγκίτη, δε μασάς, πάλι στο ’πα καταλαβαίνεις πως μου ’γινες μπελάς)·
- μπαίνω σε μπελά ή μπαίνω σε μπελάδες, αναλαμβάνω έργο, δουλειά ή υπόθεση με ατέλειωτες δυσκολίες και προβλήματα: «το ’ξερα πως θα μπω σε μπελάδες, αλλά κάποτε έπρεπε να ξεκαθαρίσει αυτή η κατάσταση». (Λαϊκό τραγούδι: μωρή Ντουντού, κάτσε καλά, δεν πρέπει να ’μπω σε μπελά)·
- μπελά δεν είχαμε και μπελά βρήκαμε, λέγεται με δυσφορία στην περίπτωση που υποχρεωνόμαστε να κάνουμε κάτι που μας είναι ανεπιθύμητο ή που το βρίσκουμε ανώφελο. Ο πλ. και όταν το άτομο μιλάει μόνο για τον εαυτό του·
- μπελά δεν είχαμε, μπελά βάλαμε στο κεφάλι μας, α. λέγεται στην περίπτωση που από δική μας υπαιτιότητα δημιουργούμε προβλήματα σε μας τους ίδιους. β. λέγεται με δυσφορία στην περίπτωση που υποχρεωνόμαστε να κάνουμε κάτι που μας είναι ανεπιθύμητο ή που το βρίσκουμε ανώφελο. Ο πλ. και όταν το άτομο μιλάει μόνο για τον εαυτό του·
- μπλέκομαι σε μπελά ή μπλέκομαι σε μπελάδες, μπλέκομαι σε ενοχλητικές, σε δυσάρεστες καταστάσεις, ανακατεύομαι, παίρνω μέρος σε μαλώματα, σε φασαρίες: «κάτσε καλά και μην μπλέκεσαι σε μπελάδες, γιατί θα το φας το κεφάλι σου!». (Λαϊκό τραγούδι: σε χίλιους δυο μπελάδες για σένα μπλέκομαι, στη γειτονιά σου όλοι χαμίνι μ’ έχουνε)·  
- τον μπελά σου γυρεύεις! έκφραση με την οποία αποτρέπουμε ένα άτομο να ασχοληθεί με κάποιον ή με κάτι, γιατί θα μπει σε δυσκολίες, σε ενοχλητικές ή δυσάρεστες καταστάσεις: «άσε τους συνεταιρισμούς μ’ αυτόν τον απατεώνα, τον μπελά σου γυρεύεις!». Συνήθως της φρ. προτάσσεται το τι·
- τον μπελά σου θες! ή τον μπελά σου θέλεις! βλ. φρ. τον μπελά σου γυρεύεις!