αμανές κ. μανές, ο, ουσ. [<τουρκ. amane <emane]. α. παραπονιάρικο, αργόσυρτο ερωτικό τραγούδι, όπου συχνά πυκνά επαναλαμβάνεται το επιφώνημα αμάν. Πρβλ.: αμάν, αμάν, αμάν, αμάν, αμάν, αμάν, αμάν σε θέλω (Τραγούδι). (Λαϊκό τραγούδι: πες τον καλό τον αμανέ και ας πεθάνω μα το ναι // σαν φουμάρω ναργιλέ λέω την αγάπη μου μανέ). β. το παράπονο, η κλάψα, οι κλάψες: «σταμάτα τον αμανέ, γιατί δεν πρόκειται να με τουμπάρεις». Κατά τον Τάσο Σχορέλη ο αμανές είναι «είδος» παρεξηγημένου ελληνικού τραγουδιού, κομμάτι κι αυτό του ρεμπέτικου-λαϊκού τραγουδιού (βλ. Τάσου Σχορέλη, Ρεμπέτικη ανθολογία, τόμος Α΄, σελ. 143, εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ, Αθήνα 1977). Επίσης βλ. Σχόλιο για τον αμανέ του Μάρκου Φ. Δραγούμη στον Δ΄ τόμο, σελ. 364, της ίδια Ρεμπέτικης ανθολογίας·
- αρχίζω τον αμανέ, αρχίζω να παραπονιέμαι, αρχίζω τις κλάψες: «με το πρώτο εμπόδιο που θα του τύχει, αρχίζει αμέσως τον αμανέ»·
- αρχίζω τον ίδιο αμανέ, επαναλαμβάνω συνεχώς τα ίδια λόγια, προβάλλω συνεχώς τις ίδιες δικαιολογίες: «μη μ’ αρχίζεις πάλι τον ίδιο αμανέ ότι άργησες, επειδή δήθεν υπήρχε μεγάλη κυκλοφορία στους δρόμους!»·
- έχω ψηλά τον αμανέ, βλ. φρ. παίρνω ψηλά τον αμανέ·
- κατεβάζω τον αμανέ, παύω να μιλώ άγρια ή επιθετικά, χαμήλωσα τον τόνο της φωνής μου: «μόλις τον αγρίεψα, κατέβασε τον αμανέ»·
- κόψε τον αμανέ, α. σταμάτα επιτέλους να παραπονιέσαι, σταμάτα την κλάψα: «κόψε, ρε παιδάκι μου, τον αμανέ, αφού σου είπα πως θα σε βοηθήσω». β. (συμβουλευτικά ή απειλητικά) πάψε να μιλάς άγρια ή επιθετικά, χαμήλωσε τον τόνο της φωνής σου: «επειδή δεν είμαι απ’ τους ανθρώπους που φοβούνται, κόψε τον αμανέ»·
- παίρνω ψηλά τον αμανέ, α. αποκτώ υπεροπτικό ύφος, υπερηφανεύομαι, ιδίως ύστερα από κάποια πρόσφατη επιτυχία μου: «μόλις τέλειωσε το πανεπιστήμιο, πήρε ψηλά τον αμανέ». Από την εικόνα του τραγουδιστή, που εκτελεί ένα τραγούδι σε υψηλή μουσική κλίμακα και τεντώνει συνέχεια το λαιμό του προσπαθώντας να το φέρει σε πέρας. Από την εικόνα του τραγουδιστή, που αρχίζει να τραγουδά σε υψηλή κλίμακα τον αμανέ και τεντώνει διαρκώς το λαιμό του προσπαθώντας να τον φέρει σε πέρας». β. παίρνω πολύ θάρρος, αποκτώ μεγάλη οικειότητα: «μην τον παραχαϊδεύεις, γιατί παίρνει αμέσως ψηλά τον αμανέ». (Λαϊκό τραγούδι: στη γειτονιά μας ένα κουτσαβάκι τον έχει πάρει ψηλά τον αμανέ και μου κουνιέται ο βλάμης με μεράκι κι όλο ζητάει να του πω εγώ το ναι). Συνών. παίρνω ψηλά το χερουβικό·
- πιάνω τον ίδιο αμανέ, βλ. φρ. αρχίζω τον ίδιο αμανέ·
- πιάνω ψηλά τον αμανέ, βλ. φρ. παίρνω ψηλά τον αμανέ.