ζίλι,
το, ουσ.
[<τουρκ. zil (= κουδούνι)]. 1. (στη γλώσσα της αργκό) δυνατό
χαστούκι, δυνατό ράπισμα: «του ’ριξα ένα ζίλι, που είδε τον ουρανό με τ’
άστρα». Από το ότι, όταν δεχτεί κάποιος δυνατό χτύπημα στο πρόσωπο,
κουδουνίζουν τ’ αφτιά του. 2. στον πλ. τα ζίλια, μεταλλικά
κρόταλα, που προσαρμόζονται στα δάχτυλα και συνοδεύουν με τους ήχους τους το
χορό, ιδίως ανατολίτισσας χορεύτριας: «το κορμί της χορεύτριας λικνιζόταν λάγνο
κάτω από τους ήχους που άφηναν τα ζίλια». (Ακολουθούν 17 φρ.)·
- είναι
για ζίλια, πρέπει να τιμωρηθεί με ξυλοδαρμό ή συμπεριφέρεται με τέτοιο
τρόπο, σαν να επιδιώκει να φάει ξύλο: «αφού κάθεται και κατηγορεί χωρίς λόγο
όλον τον κόσμο, είναι για ζίλια». Για συνών. βλ. φρ. είναι για χαστούκια, λ.
χαστούκι·
- έφαγε
ζίλια ή έφαγε τα ζίλια του, ξυλοκοπήθηκε από κάποιον: «πήγε να
κουνηθεί στον τάδε κι έφαγε τα ζίλια του». Για συνών. βλ. φρ. έφαγε χαστούκια
ή έφαγε τα χαστούκια του, λ. χαστούκι·
- θέλει
ζίλια ή θέλει τα ζίλια του ή τα θέλει τα ζίλια του, βλ. φρ. είναι
για ζίλια·
- τον
πέθανε στα ζίλια, βλ. φρ. τον τρέλανα στα ζίλια·
- τον
πλάκωσα στα ζίλια, του έδωσα αλλεπάλληλα χαστούκια, τον ξυλοκόπησα: «επειδή
δεν καθόταν φρόνιμα, τον πλάκωσα στα ζήλια». Για συνών. βλ. φρ. τον πλάκωσα στα
χαστούκια, λ. χαστούκι·
- τον
τάραξα στα ζίλια, τον έδειρα άγρια, τον ξυλοκόπησα: «κάποια στιγμή ήρθαμε
στα χέρια και τον τάραξα στα ζίλια». Για συνών. τον τάραξα στα χαστούκια, λ.
χαστούκι·
- τον
τρέλανα στα ζίλια, τον ξυλοκόπησα άγρια: «επειδή μου ’βρισε τη μάνα, τον
τρέλανα στα ζίλια». Για συνών. τον τρέλανα στα χαστούκια, λ. χαστούκι·
- του
άστραψα ένα ζίλι, τον χτύπησα δυνατά στο πρόσωπο με την παλάμη, τον
χαστούκισα: «μόλις του άστραψα ένα ζίλι, σταμάτησε αμέσως να λέει ανοησίες».
Για συνών. βλ. φρ. του άστραψα ένα χαστούκι, λ. χαστούκι·
- του
’δωσα ένα ζίλι, βλ. φρ. του ’ριξα ένα ζίλι·
- του
’δωσα ζίλια ή του ’δωσα τα ζίλια του, βλ. φρ. του ’ριξα ζίλια ή
του ’ριξα τα ζίλια του·
- του
κάθισα ένα ζίλι, βλ. φρ. του άστραψα ένα ζίλι·
- του
’κοψα ένα ζίλι, βλ. φρ. του ’ριξα ένα ζίλι·
- του
’ριξα ένα ζίλι, τον
χαστούκισα: «μόλις του ’ριξα ένα ζίλι κάθισε φρόνιμα στη θέση του». Για συνών.
βλ. φρ. του ’ριξα ένα χαστούκι, λ. χαστούκι·
- του
’ριξα ζίλια ή του
’ριξα τα ζίλια του, του έδωσα αλλεπάλληλα χαστούκια, τον ξυλοκόπησα και,
κατ’ επέκταση, τον νίκησα: «επειδή έλεγε συνέχεια ανοησίες του ’ριξα τα ζίλια
του κι ησύχασε». Για συνών. του ’ριξα χαστούκια ή του ’ριξα τα
χαστούκια του, λ. χαστούκι·
- του
’σκασα ένα ζίλι, τον
χαστούκισα δυνατά: «πριν μας χωρίσουν, μπόρεσα και του ’σκασα ένα ζίλι». Για
συνών. βλ. φρ. του ’σκασα ένα χαστούκι, λ. χαστούκι·
- του
τράβηξα ένα ζίλι, βλ.
φρ. του ’ριξα ένα ζίλι·
-
τρώω ζίλια ή τρώω
τα ζίλια μου, δέχομαι χαστούκια από κάποιον, τρώω ξύλο και, κατ’ επέκταση,
με νικά: «αφού ξέρω πως τρώω τα ζίλια μου, γιατί να μαλώσω με τον τάδε;». Για
συνών. βλ. φρ. τρώω χαστούκια ή τρώω τα χαστούκια μου (α), λ.
χαστούκι.