άχνα, η, ουσ. [από το ρ. αχνίζω, υποχωρητ.]. 1. ο αέρας που βγαίνει με την εκπνοή, ιδίως τις ψυχρές χειμωνιάτικες μέρες, και ο ήχος που ακούγεται κατά τη διάρκεια αυτής της εκπνοής. 2. ως επιφών. άχνα!(συμβουλευτικά ή απειλητικά) μην πεις τίποτα σιωπή(!). Συνών. κιχ! / λέξη! / μιλιά! / τσιμουδιά(!)·
- δε βγάζω άχνα, α. δε λέω τίποτα, σωπαίνω: «όταν μιλάει κάποιος μεγαλύτερος, εγώ δε βγάζω άχνα». Συνών. δε βγάζω λέξη (α). β. δεν αντιδρώ, δεν απαντώ σε κριτική ή απειλή που μου γίνεται κατά πρόσωπο: «όταν έχω άδικο, ό,τι και να μου πουν, δε βγάζω άχνα || μόλις τον αγρίεψε ο άλλος, δεν έβγαλε άχνα ο δικός σου». γ. κρύβομαι, ιδίως από ντροπή ή φόβο, και συγκρατώ, όσο μπορώ, την αναπνοή μου για να μη γίνω αντιληπτός: «όση ώρα ήταν ο αστυνομικός στη γωνιά, αυτός είχε ζαρώσει στο άνοιγμα της πόρτας και δεν έβγαζε άχνα». δ. δε λέω απολύτως τίποτα, μένω άφωνος: «επειδή δεν μπορούσα να δικαιολογηθώ, δεν έβγαλα άχνα». Συνών. δε βγάζω κιχ / δε βγάζω μιλιά / δε βγάζω τσιμουδιά·
- δε θα βγάλεις άχνα, (συμβουλευτικά ή απειλητικά) δε θα πεις απολύτως τίποτα: «όση ώρα θα κουβεντιάζω μαζί του, δε θα βγάλεις άχνα». Συνών. δε θα βγάλεις κιχ / δε θα βγάλεις λέξη / δε θα βγάλεις μιλιά / δε θα βγάλεις τσιμουδιά·
- δε θέλω άχνα, απαιτώ απόλυτη ησυχία: «θα πέσω να κοιμηθώ, γιατί είμαι πολύ κουρασμένος, γι’ αυτό δε θέλω άχνα». Συνών. δε θέλω κιχ / δε θέλω τσικ·
- δεν ακούγεται άχνα, επικρατεί απόλυτη ησυχία: «όταν έρχεται ο δάσκαλος μέσα στην τάξη, δεν ακούγεται άχνα». Συνών. δεν ακούγεται αναπνοή / δεν ακούγεται ανάσα / δεν ακούγεται κιχ / δεν ακούγεται μιλιά / δεν ακούγεται τσικ / δεν ακούγεται τσιμουδιά·
- δεν ακούς άχνα, βλ. φρ. δεν ακούγεται άχνα·
- δεν έβγαλε άχνα, σκοτώθηκε ακαριαία, ιδίως σε τροχαίο δυστύχημα: «έπεσε με τ’ αυτοκίνητό του πάνω στο δέντρο και δεν έβγαλε άχνα». Συνών. δεν έβγαλε αχ ή δεν πρόλαβε να βγάλει αχ / δεν έβγαλε γρυ ή δεν πρόλαβε να βγάλει γρυ / δεν έβγαλε κιχ ή δεν πρόλαβε να βγάλει κιχ·
- μη βγάλεις άχνα! ή να μη βγάλεις άχνα! βλ. φρ. δε θα βγάλεις άχνα·
- μην ακούσω άχνα! ή να μην ακούσω άχνα! βλ. φρ. δε θα βγάλεις άχνα..