ποτήρι, το, ουσ. [<μσν. ποτήριν <αρχ. ποτήριον], το ποτήρι. 1. το περιεχόμενο του ποτηριού: «βάλε μου να πιω ένα τελευταίο ποτήρι και να φύγω». (Λαϊκό τραγούδι: ζητάς μεζέ, γουστάρεις και ποτήρι και μένα μες τα καπηλειά μ’ αφήνεις ξεροσφύρι). 2. η υπερβολική κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών, η οινοποσία: «τον κατάστρεψε το ποτήρι». (Λαϊκό τραγούδι: κόλπα όμορφα σκαρώνει ο Αγαθοκλής, στο χορό και στο ποτήρι είναι μερακλής).Υποκορ. ποτηράκι, το. (Λαϊκό τραγούδι: ακόμα ένα ποτηράκι, ακόμα ένα τραγουδάκι). (Ακολουθούν 25 φρ.)·
- αγαπάει το ποτήρι ή τ’ αγαπάει το ποτήρι, του αρέσει να πίνει οινοπνευματώδη ποτά: «δεν μπορώ να πω ότι είναι κανένας μπεκρής, αλλά τ’ αγαπάει το ποτήρι»·
- άνθρωπος του ποτηριού, βλ. λ. άνθρωπος·
- βλέπει το ποτήρι μισοάδειο, γενικά είναι απαισιόδοξος: «με την παραμικρή του ατυχία φέρνει αμέσως την καταστροφή, γιατί πάντα βλέπει το ποτήρι μισοάδειο»·
- βλέπει το ποτήρι μισογεμάτο, γενικά είναι αισιόδοξος: «και στη μεγαλύτερη δυσκολία δε χάνει το κέφι του, γιατί είναι απ’ αυτούς που βλέπουν το ποτήρι μισογεμάτο»·
- δεν είδα απ’ το χέρι του ούτ’ ένα ποτήρι νερό, βλ. λ. χέρι·
- είναι γερό ποτήρι, είναι μεγάλος πότης: «δεν μπορεί κανένας να του παραβγεί στο ποτό, γιατί είναι γερό ποτήρι»·
- είναι δυνατό ποτήρι, βλ. φρ. είναι γερό ποτήρι·
- είναι να την πιεις στο ποτήρι, είναι πολύ όμορφη, πολύ λαχταριστή, πολύ ποθητή: «έχει μια κόρη ο τάδε, που είναι να την πιεις στο ποτήρι»·
- είναι τρύπιο ποτήρι, είναι μεγάλος πότης: «δεν μπορεί κανείς να τον παραβγεί στο ποτό, γιατί είναι τρύπιο ποτήρι και τους μεθάει όλους». Από την εικόνα του πότη που αδειάζει συνέχεια το ποτήρι του, δίνοντας έτσι την εντύπωση πως το ποτήρι του είναι τρύπιο. Το άτομο αυτό, πολλές φορές, μόλις αδειάζει το ποτήρι του, το σηκώνει επιδεικτικά και κοιτάζει, χάριν αστεϊσμού, απορημένο τον πάτο του ποτηριού, ψάχνοντας δήθεν να βρει ή να δει την τρύπα του ποτηριού·
- εις υγεία(ν) των ερώτων, στο ποτήρι μας το πρώτον, βλ. λ. υγεία·
- η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι, βλ. λ. σταγόνα·
- θα δεις απ’ το χέρι της κι ένα ποτήρι νερό, βλ. λ. χέρι·
- θα πιω κι αυτό το ποτήρι, θα υποστώ, θα υπομένω και αυτή την οδυνηρή κατάσταση ή περίπτωση που μου έτυχε: «δεν το περίμενα πως θα μπορούσε ποτέ να με προδώσει ο καλύτερος φίλος μου, όμως θα πιω κι αυτό το ποτήρι»·
- ξεχείλισε το ποτήρι, δενμπορώ να κάνω άλλο υπομονή, δεν αντέχω περισσότερο να ανέχομαι τις αδικίες, τις παρατυπίες ή την κακή διαγωγή κάποιου σε βάρος μου ή σε βάρος άλλου ή άλλων: «αν συνεχίσεις αυτή την γκρίνια, θα χωρίσουμε, γιατί ξεχείλισε το ποτήρι || από δω και πέρα, όποιος τολμήσει να κοροϊδέψει ξανά αυτόν τον ηλικιωμένο άνθρωπο, θα ’χει να κάνει καλά μαζί μου, γιατί ξεχείλισε το ποτήρι»·
- πικρό ποτήρι, οποιαδήποτε οδυνηρή περίπτωση ή κατάσταση τυχαίνει σε κάποιον: «πέρασε πολλά στη ζωή του, αλλά, όταν έμαθε πως ο γιος του πιάστηκε για κατάχρηση, δεν άντεξε κι αυτό το πικρό ποτήρι κι αυτοκτόνησε». (Λαϊκό τραγούδι: όλα τα ’χασα στον κόσμο έχω πια καταστραφεί και το πιο πικρό ποτήρι για μια γυναίκα το ’χω πιει). Πρβλ.: ἀπελθέτω ἀπ’ ἐμοῦ τό ποτήριον τοῦτο·
- πίνουμε ένα (κάνα) ποτήρι (ποτηράκι), λέγεται σε περιπτώσεις οινοποσίας ή γενικά σε περιπτώσεις που πίνουμε με κάποιον οινοπνευματώδες ποτό, και ταυτίζεται με την έννοια της συντροφικής οινοποσίας, της παρέας, της συγκέντρωσης φίλων: «έλα απ’ το σπίτι το βράδυ, γιατί έχω καλέσει κι άλλους φίλους, να πιούμε ένα ποτήρι». (Λαϊκό τραγούδι: Σαββατοκύριακο του κόσμου πανηγύρι, Σαββατοκύριακο ανάσα της ζωής, πάμε, κορίτσι μου, να πιούμε ένα ποτήρι,πάμε ν’ ακούσουμε μπουζούκι να χαρείς // αυτά με καταστρέψανε και μ’ άφησαν μπατίρη, τώρα δεν έχω δίφραγκο να πιω κάνα ποτήρι)·
- πίνω το πικρό ποτήρι, υπομένω κάποια οδυνηρή κατάσταση ή περίπτωση που μου έτυχε: «πίνω το πικρό ποτήρι της χρεοκοπίας του γιου μου». (Λαϊκό τραγούδι: απ’ τα χέρια μου σε παίρνουν και στα χείλη μου μου φέρνουν το πικρότερο ποτήρι και να το πιω δίχως αναπνοή)·
- πνίγεται σ’ ένα ποτήρι νερό, βλ. λ. νερό·
- σηκώνω το ποτήρι, βλ. φρ. υψώνω το ποτήρι·
- στραγγίζω το ποτήρι, δεν αφήνω ούτε σταγόνα από το νερό ή το ποτό που υπάρχει μέσα στο ποτήρι, το πίνω όλο: «διψούσε τόσο πολύ, που στράγγιξε το ποτήρι»·
- το ρίχνω στο ποτήρι, αρχίζω να πίνω, ιδίως λόγω διάφορων προβλημάτων: «κάθε φορά που έχει προβλήματα, το ρίχνει στο ποτήρι». (Λαϊκό τραγούδι: απόψε πάλι στο ποτήρι θα το ρίξω και στο μεθύσι το γλυκό θα ζαλιστώ και τα φαρμάκια μου μέσα σ’ αυτό θα πνίξω για να μπορέσω μια στιγμή να ξεχαστώ)·
- τραβώ το ποτήρι μου (το ποτηράκι μου), πίνω το περιεχόμενο του ποτηριού, που είναι πάντοτε αλκοόλ και συνήθως ούζο ή κρασί: «κάθε βράδυ πηγαίνει στην ταβέρνα και τραβάει τα ποτηράκια του». (Λαϊκό τραγούδι: δε με συγκινούν αγάπες, φτάνει να καλοπερνώ· κάθε βράδυ να τραβάω το ποτήρι μου και να σφάζονται λεβέντες για χατίρι μου)·
- τρικυμία σε ποτήρι, λέγεται ειρωνικά για ασήμαντη υπόθεση ή για ασήμαντο εμπόδιο στο οποίο δίνει κάποιος διαστάσεις χωρίς λόγο: «μα επειδή σου έφυγε ένας εργάτης, θέλεις να σταματήσεις τη δουλειά; Τρικυμία σε ποτήρι, φίλε μου»· 
- φίλοι του ποτηριού, λέγεται ειρωνικά για τις πρόσκαιρες και επιπόλαιες φιλίες που δημιουργούνται πίνοντας μέσα στα μπαρ και τις ταβέρνες: «οι φίλοι του ποτηριού πολλές φορές είναι μόνο για μια νύχτα». Σε σπάνιες περιπτώσεις έχουν αναπτυχθεί μεταξύ ανθρώπων που πίνουν μεγάλες και δυνατές φιλίες. Συνών. φίλοι της κούπας / φίλοι της ταβέρνας / φίλοι του καφενείου / φίλοι του μπαρ·
- υψώνω το ποτήρι μου, πίνω εις υγείαν κάποιου ή κάποιων, κάνω πρόποση: «μόλις υπόγραψαν τα συμβόλαια, ύψωσαν όλοι τα ποτήρια τους κι ευχήθηκαν καλά κέρδη».