θεός, ο, ουσ. [<αρχ. θεός], ο θεός· ο πολύ όμορφος άντρας: «σε τέτοιον θεό δεν μπορεί να πει καμιά γυναίκα όχι»· βλ. και λ. Θεός·
- απειλεί θεούς και δαίμονες, εκτοξεύει οργισμένος απειλές προς όλες τις κατευθύνσεις: «μάλωσε το πρωί με τη γυναίκα του κι απ’ την ώρα πού ήρθε στο γραφείο, απειλεί θεούς και δαίμονες»·
- από μηχανής θεός, λέγεται για κάθε απροσδόκητο ρυθμιστή ή βοηθό σε δύσκολη περίπτωση ή κατάσταση: «την ώρα που οι δυο παρέες σηκώθηκαν απ’ τα τραπέζια τους κι ήταν έτοιμες ν’ αρπαχτούν, ήρθε ο τάδε σαν από μηχανής θεός κι ηρέμησε τα πνεύματα || το λαχείο που του ’πεσε, ήρθε σαν από μηχανής θεός να τον γλιτώσει από την οικονομική καταστροφή». Αναφορά στο σκηνικό μέσο της αρχαίας τραγωδίας, που εφευρέτης του ήταν ο Ευριπίδης, όπου εμφανιζόταν ξαφνικά ο θεός, με σκοπό την απότομη λύση του δράματος, όταν η υπόθεση είχε μπλεχτεί ή είχε περιέλθει σε αδιέξοδο·
- βρίζει θεούς και δαίμονες, βρίζει οργισμένος ακατάσχετα προς όλες τις κατευθύνσεις: «είναι τόσο εκνευρισμένος, που βρίζει θεούς και δαίμονες»·
- κατεβάζει θεούς και δαίμονες, βλ. συνηθέστ. βρίζει θεούς και δαίμονες·
- ο βασιλιάς των θεών, βλ. λ. βασιλιάς·
- τα δώρα και θεούς πείθουν, με τα δώρα, τις ευγένειες και τα καλοπιάσματα, πετυχαίνουμε αυτό που επιδιώκουμε: «πάρ’ του κι ένα δωράκι, όταν θα πας να του ζητήσεις άδεια, γιατί τα δώρα και θεούς πείθουν»·
- τον κυνηγάνε θεοί και δαίμονες, βρίσκεται σε πολύ δεινή κατάσταση, ιδίως οικονομική:  «απ’ τη μέρα που έπεσε έξω η δουλειά του, τον κυνηγάνε θεοί και δαίμονες».

κράτει, ρ. [προστακτ. του ρ. κρατώ]. 1. σταμάτα: «κράτει μισό λεπτό στο περίπτερο να πάρω τσιγάρα». 2α. ως επιφών. κράτει! προσταγή σε οδηγό αυτοκινήτου ή άλλου τροχοφόρου να σταματήσει, συνήθως στην περίπτωση που τον καθοδηγούμε πώς να παρκάρει ή σε κάποιον άλλον ελιγμό· βλ. και φρ. κράτει οι μηχανές. β. πάψε να μιλάς: «κράτει, ρε παιδάκι μου, να σου πω κι εγώ αυτό που θέλω!». Συνών. βάστα! (13β, γ) / οπ! (6) / όπα! (5) / στοπ! (3β, γ) / φέρμα! (α, β)·
- κάνω κράτει, δείχνω εγκράτεια, συγκρατιέμαι: «κάνε κράτει, ρε παιδάκι μου, πολύ πίνεις!». (Λαϊκό τραγούδι: για σταθείτε, ρε σεις μάγκες, κάντε κράτει ρε παιδιά, δεν αξίζει μια χαμούρα για δυο μάγκες του ντουνιά)·
- κράτει οι μηχανές, (στη ναυτική γλώσσα) πρόσταγμα να σταματήσουν να δουλεύουν οι μηχανές του πλοίου. Πρβλ.: μην κάνεις κράτει φορτηγό, έξω ποτέ μου δεν θα βγω. (Λαϊκό τραγούδι).

ρολόι κ. ρολόγι, το, ουσ. [<ρολόγι], το ρολόι· το ταξίμετρο: «για πες μου, πόσα έγραψε το ρολόι να σε πληρώσω;». (Ακολουθούν 12 φρ.)·
- δουλεύει ρολόι, α. (για επιχειρήσεις) δουλεύει χωρίς προβλήματα και πολύ ικανοποιητικά: «το εργοστάσιό του δουλεύει ρολόι». (Λαϊκό τραγούδι: τεκέ, βρε, που σκαρώσανε που δούλευε ρολόι και πήγαινε και φούμερνε όλο το σκυλολόι). β. (για μηχανήματα) που βρίσκεται σε άριστη κατάσταση και δουλεύει χωρίς προβλήματα: «έκανα σέρβις στ’ αυτοκίνητό μου κι η μηχανή του δουλεύει ρολόι»·
- δουλεύουν μόνο τα ρολόγια και τα κορόιδα ή δουλεύουν μόνο τα ρολόγια κι οι μηχανές, ειρωνική έκφραση σε κάποιον που δουλεύει ή από κάποιον που είναι τεμπέλης, όταν γίνεται αναφορά πάνω σε δουλειά·
- είμαι σαν ξεκούρντιστο ρολόι, η δραστηριότητά μου ή η αντίληψή μου, παρουσιάζει κενά για διάφορους λόγους: «ό,τι και να μου λες τώρα, έχω τέτοια νύστα, που είμαι σαν ξεκούρντιστο ρολόι»·
- έσπασε όλα τα ρολόγια, (ιδίως για δρομέα ταχύτητας) έτρεξε πάρα πολύ γρήγορα, κατέρριψε όλα τα ρεκόρ: «έκανε τέτοια κούρσα ο αθλητής μας, που έσπασε όλα τα ρολόγια»·
- η δουλειά πάει ρολόι, βλ. λ. δουλειά·
- με το ρολόι, α. έκφραση με την οποία επισημαίνουμε σε κάποιον ότι έχουμε υπολογίσει επακριβώς το χρονικό διάστημα στο οποίο αναφερόμαστε: «το ταξίδι μας είχε διάρκεια τρεις ώρες με το ρολόι || άργησες είκοσι λεπτά με το ρολόι». β. έκφραση με την οποία προσδιορίζουμε σε κάποιον την ακριβή ώρα: «η ώρα είναι εφτά με το ρολόι || θα ’ρθω στο σπίτι σου στις δέκα με το ρολόι»·
- οι δείκτες του ρολογιού δε γυρίζουν πίσω, βλ. λ. δείκτης·
- όλα δουλεύουν ρολόι, α. (για επιχειρήσεις) τα πάντα εξελίσσονται κανονικά, χωρίς προβλήματα ή δυσκολίες και πολύ ικανοποιητικά: «υπάρχει τέτοια εργασιακή σχέση ανάμεσα στην εργοδοσία και τους εργάτες, που στο εργοστάσιο όλα δουλεύουν ρολόι». β. (για μηχανήματα) βρίσκεται σε άριστη κατάσταση και δουλεύει χωρίς το παραμικρό πρόβλημα: «σ’ ένα τόσο ακριβό αυτοκίνητο όλα δουλεύουν ρολόι»·
-όλα πάνε ρολόι, (γενικά) τα πάντα στη ζωή μου εξελίσσονται με κανονικό, με ικανοποιητικό ρυθμό και χωρίς καθόλου προβλήματα ή δυσκολίες: «είμαι πολύ ευχαριστημένος απ’ τη ζωή μου, γιατί όλα πάνε ρολόι»· βλ. και φρ. όλα δουλεύουν ρολόι·
- πάει ρολόι, βλ. φρ. δουλεύει ρολόι·
- πάει σαν ξεκούρντιστο ρολόι, δεν περπατάει σταθερά, έχει περίεργο βηματισμό: «κάθε φορά που πίνει λίγο παραπάνω, πάει σαν ξεκούρντιστο ρολόι». Από την εικόνα του ξεκούρντιστου ρολογιού, που, επειδή δουλεύει προβληματικά, δε μας δείχνει τη σωστή ώρα·
- συγχρόνισαν τα ρολόγια τους, συντόνισαν απόλυτα τις ενέργειές τους για την επίτευξη κάποιου σκοπού: «μετά το θάνατο του πατέρα τους, τα δυο αδέρφια συγχρόνισαν τα ρολόγια τους και ανέλαβαν τη διεύθυνση του εργοστασίου».

τρακτέρ, το, άκλ. ουσ. [<γαλλ. tracteur], το τρακτέρ·
- ζεσταίνουν τα τρακτέρ τους, (για αγρότες) βλ. φρ. ζεσταίνουν τις μηχανές των τρακτέρ·
- ζεσταίνουν τις μηχανές των τρακτέρ, (για αγρότες) ετοιμάζονται για αγροτικές κινητοποιήσεις με κλείσιμο των εθνικών δρόμων: «οι βαμβακοπαραγωγοί δεν τα βρήκαν με την κυβέρνηση και ζεσταίνουν τις μηχανές των τρακτέρ». Από το ότι το κλείσιμο των δρόμων οι αγρότες το πραγματοποιούν με το να τοποθετούν τα τρακτέρ τους πάνω στο κατάστρωμά τους.