Διήγησις εξαίρετος ερωτική και ξένη του Ιμπερίου θαυμαστού και κόρης Μαργαρώνης

Ἄνθρωπος μέγας, θαυμαστός, ῥήγας τετιμημένος,

εἰς τὴν Προβέντζαν ἤτονε, μυριοχαριτωμένος.

15

Εἶχεν φουσσάτα ‘πέρλαμπρα, πλῆθος τὸ πεζικόν του,

καὶ ἄλλα πανυπέρλαμπρα τὸ καβαλλαρικόν του.

Ἀγάπα δὲ περὶ πολλοῦ νέους χαριτωμένους,

χαρίσματά ’διδε πολλὰ νἄχῃ τοὺς ἀνδρειωμένους.

Δουκάτα εἶχεν πάμπολλα, ὁσά ῥιζεν ἀτός του,

20

ἄλλος οὐδὲν εὑρίσκετον ’ς τὸ πλοῦτος ὅμοιός του.

Ἦτον πολλὰ βεργετικὸς καὶ ξακουστὸς ὡς ἄλλος,

ξεχωριστὸς καὶ φρόνιμος, εἰς χάριταις μεγάλος.

Μόνον νὰ ἔβλεπεν τινὰν καλὸν εἰς τὴν καβάλλα,

δουκάτα τὤδιδεν πολλά, χρυσά τε καὶ μεγάλα.

25

Ἦτον δὲ πάνυ θαυμαστὸς, μέγας, ἀνδρειωμένος,

καὶ περισσὰ πανέμμορφος, τοῦ κονταριοῦ ’ξιωμένος.

Οὐδεὶς ἐκ τὰς παραταγάς, ἀπ’ ὅλον τὸ φουσσάτο,

τοῦτον οὐδὲν εὑρέθηκεν νὰ τόνε βάλῃ κάτω.

Ἔβλεπεν τὰ φουσσάτα του καὶ τὰς παραταγάς του,

30

F. 2b

τὴν παρρησίαν τὴν πολλήν, πλοῦτον καὶ τὰς τιμάς του.

Εὐφραίνετον κὴ ἀγάλλετον πῶς εἶχεν ξωρθωμένα

τὰ παλληκάρια τἄμμορφα καὶ τὰ χαριτωμένα.

Καὶ ἡ λαμπρὰ καὶ θαυμαστὴ αὕτη ἡ σύζυγός του,

κάστρη καὶ χώρας εἴχασιν γι’ αὐτὴν τὸ ἐδικός του.

35

Ἄλλη οὐκ ἦτον σὰν αὐτὴν εἰς εὐγένειαν κτισμένη,

εἰς κάλλος καὶ εἰς ἀρχοντιὰν ἤτονε τιμημένη·

ἀνδρόγυνον ὀρεκτικόν, ’ς τὸν κόσμο ἠγαπημένον,

τὴν κρίσιν τους ἐκάμνασιν, σὰν ἦτον τὸ γραμμένον·

καὶ κάμασιν εἰς ἀριθμὸν σωστοὺς σαράντα χρόνους,

40

ἄτεκνοι τοὺς ἐπέρασαν, εἶχαν μεγάλους πόνους.

Εἶχαν καρδίαν φλογερὴν καὶ τὴν μεγάλην λύπη

καὶ πόνους ἀναρίθμητους πῶς τέκνον τοὺς ἐλλείπει.

Καὶ πλήρωμαν τῶν ἡμερῶν καὶ τῶν σαράντα χρόνων

χάριν τοὺς ἔποικεν θεός, ἔπαψέν τους τὸν πόνον,

45

ἀξίωσεν τὴν ῥήγισσαν σὲ κεῖνον ὁποῦ πόθει

καὶ τὴν γαστέραν ἔπλησεν, ἤγουν καὶ ἐγγαστρώθη.

Χαρὰν εἶχαν ἀνώδυνον, χαιρόμενοι, σκιρτῶντες,

παιγνίδια παίζανε πολλά, εὔμορφα τραγουδῶντες.

Λέγω ἀφ’ οὗ συνέλαβεν ἡ κόρη τὴν γαστέραν,

50

εἶχαν χοροὺς καὶ σκιρτισμοὺς ἅπαντες κάθα ̔μέραν·

ἐγέννησεν γὰρ τὸν υἱόν, τὸν θαυμαστὸν αὐτῆνον,

Ἠμπέριον τὸν ἔβγαλαν εἰς ὄνομαν ἐκεῖνον.

F. 9b

Ἠμπέριος ἀρματώθηκεν, σὰν ἦτον μαθημένος,

ἄρματα ἡλιόλαμπρα, ὡσὰν ζωγραφισμένος,

ἐφόρει καὶ ’ς τὴν κεφαλὴν κασσίδιν ὡρῃωμένον,

κόρακαν εἶχεν πλουμιστὸν ’ς τὴν τροῦλλαν χρυσωμένον·

425

εἰς τοῦ πουλιοῦ τὴν κεφαλὴν εἰς τὴν κορφὴ ἀπάνω,

εἶχεν τοῦ παγωνιοῦ πτερόν, καθὼς τὸ ἀθιβάνω,

βαμμένον κιτρινόχρυσον, τοῦτό ’χε τὸ σημάδι

Ἠμπέριος εἰς τ’ ἄρματα, ἀπάνω ’ς τὸ τζελάδι.

Ἀπὸ μακρὰ ἐπήδησεν κ’ ηὑρέθη καβαλλάρης,

430

βαστᾷ κοντάριν ὤμορφον, ἦτον μεγάλης χάρης,

ἔβγαλεν τὸ τζελάδιν του ἀπὸ τὴν κεφαλήν του,

καὶ πῆγε καὶ προσκύνησεν τὸν ῥήγαν ’ς τὴν αὐλήν του.

Εἶχεν θωριὰν ἀγγελικήν, μεγάλην σωφροσύνην,

τὴν γνῶσιν γὰρ καὶ τὴν ἀνδρειὰν καὶ τὴν ταπεινοσύνην.

435

Ὅσοι τὸν εἶδαν, εἴπασιν· «καὶ τίνος σουσουμνιάζει;

τινὰς οὐδὲ εὑρίσκεται ἐκεῖ νὰ τοῦ καλλιάζῃ.»

Ἡ Μαργαρῶνα ἔβλεπεν Ἠμπέριον ’ς τὴν τζόστρα,

σὰν νἆχε ’δεῖν τὴν Παναγιάν, ποῦ λέσιν ψυχοσῶστρα,

ἐσπάραξαν τὰ μέλη της, ὅτι δὲν τὸ πεθύμα,

440

σὰν νἄθελεν ἀνασταθῆν τὴν ὥραν ἐκ τὸ μνῆμα·

καὶ δένει τὰ χεράκια της κ’ ἔκλινεν τὸ κεφάλι·

«κύριε, πάτερ, βασιλεῦ, ἤτις ἐπαρεκάλει,

βοήθα τὸν Ἠμπέριον νικήσει τὸ κοντάρι,

καὶ Ἀλαμάνον ποίησε τὴν ἐντροπὴν νὰ πάρῃ.»

445

Καὶ Ἀλαμάνος παρευθὺς Ἠμπέριον γνωρίζει,

αὐτὴν τὴν ὥραν πάρθηκεν καὶ παραμουρμουρίζει·

«λαμπρὸς ἔναι σὰν ἄγγελος, λέγει, καὶ παλληκάριν,

γνωρίζω τον ἀπὸ μακρὰν πῶς ἔχει αὐτὴν τὴν χάριν.»

Ὁρίζει ῥήγας πάραυτα ὅλον του τὸ φουσσάτο

450

F. 10a

νὰ ποίσουσιν παράμερα ὅλοι ἀπάνω κάτω,

διὰ νὰ πολεμήσῃ γὰρ Ἠμπέριος ἀπάνω,

καὶ νὰ κτυπήσουν κονταραῖς μετὰ τὸν Ἀλαμάνο.

Ἐδώκασιν τὰ βούκινα καὶ ὅλα τὰ παιγνίδια,

τρουμπέτταις, ἄλλα μουσικὰ καὶ ὄργανα πιτήδεια·

455

καὶ πάγει εἰς τὴν μιὰν μερὰν καὶ ἕτερος ’ς τὴν ἄλλη,

καὶ πιλαλοῦσιν τὰ φαριὰ μὲ ὄχθρηταν μεγάλη·

καὶ Ἀλαμάνος ἔδωσεν Ἠμπέριον ’ς τὸ στῆθος,

ποσῶς δὲν τὸν ἐπέρασεν, σὰ νἆθεν εἶσται λίθος.

Πάλιν ὀμπρὸς ἐστάθησαν, ζητοῦν νὰ πολεμήσουν,

460

καὶ τὰ κοντάρια σταίνουσιν πρὸ μάχης νὰ κινήσουν·

ἀγριόνουν τὰ φαρία τους, τὰ πτερνιστήρια κροῦσι,

[καὶ] πιλαλοῦσιν τ’ ἄλογα καὶ κονταριαῖς κτυποῦσιν.

Ἠμπέριος τόνε κτυπᾷ μιὰν κονταριὰν ’ς τὸ στῆθος,

καὶ σύσσελον τὸν πέταξεν κάτω ’ς τὴν γῆν ’ς τὸ βύθος·

465

τόπο πολὺν τὸν ἔσυρεν ἀντάμα μὲ τὴν σέλλα,

κ’ ἐκ τὸ φηκάριν ἔβγαλε μίαν χρυσὴν κουρτέλλα,

καὶ πιάνει τον ’κ τὴν κεφαλὴν καὶ τὰ μαλλιὰ τυλίσσει,

τὸν Ἀλαμάνον ἤθελεν νὰ ἀποκεφαλίσῃ·

ἔτζ’ εἴχασιν τὸ στοίχημα ὕστερον νὰ ποιήσῃ,

470

εἴ τις κερδήσῃ ἐκ τοὺς δυό, ’ς τὴν τζόστρα νὰ νικήσῃ.

Τρέχουσιν ἄρχοντες πολλοὶ καὶ λέσιν τὸν Ἠμπέρη,

παρακαλοῦσιν τον πολλά, πιάνουν τον ἐκ τὸ χέρι·

«ὁ ῥήγας σὲ παρακαλεῖ μαζὶ μὲ τὴν γυνήν του,

τοῦ Ἀλαμάνου χάρισε σήμερον τὴν ζωήν του.»

475

F. 10b

Ἠμπέριος τὸ φυσικὸν ὤμορφα ’πιλογήθη

καὶ παιδεμμένα, βγενικά, ὡς ἔπρεπε, δηγήθη·

«ἐγὼ ’ς τὸ θέλημα ῥηγὸς εἶμαι καὶ ’ς τὴν βουλήν του,

τοῦ Ἀλαμάν’ οὐδὲ ποσῶς κόπτω τὴν κεφαλήν του,

μὰ πάγω ’ς τὴν κατοῦνα μου, ’ς τὸ σπίτι νὰ καθίσω,

480

τὸν Ἀλαμάνον στέλνω τον, τοῦ ῥήγα νὰ χαρίσω.»

Καὶ ἡ πορφυρογέννητος ὡραία Μαργαρῶνα

στέκεται ’ς τὸν πατέραν της ὡσὰν χρυσὴ κολῶνα,

μὲ παίδευσιν, μὲ φρόνησιν, μὲ τὴν ταπεινοσύνην,

δηγᾶται τοῦ πατέρα της, μετὰ τὴν καλοσύνην·

485

«πατήρ μου, ῥήγα θαυμαστέ, τοπάρχα καὶ φωστῆρα,

τὸ θέλημά σου δῶσε το ’ς τὴν ἐδική μου μοῖρα,

τὸ ποιὸν πιστεύω σήμερον νὰ μοῦ ποιήσῃς χάριν

καὶ νὰ μοῦ πάρῃς γι’ ἄντρα μου αὐτὸν τὸν καβαλλάρην,

αὐτὸν ὁποῦ ἐνίκησεν τὴν ῥένταν καὶ τὴν τζόστρα,

490

καθὼς τὸ ξεύρεις φανερὰ καὶ δείχνει το κ’ ἡ μόστρα,

νὰ τὸν ἐπάρω γι’ ἄντρα μου, νἆναι μὲ τὴν εὐχή σου,

ἐσὲν καὶ τῆς μαννίτζας μου καὶ μὲ τὴν ὄρεξι σου·

αὐτὸν ἂν δὲν τὸ θέλετε ἄντρα μου νὰ τὸν πάρω,

τὴν ὥραν ταύτην ξεψυχῶ καὶ πάγω μὲ τὸν Χάρο,

495

καὶ σεῖς ’ς τὴν ἀφεντία σας ἂς ἦστε μοναχοί σας,

καὶ τρῶτε, ξεφαντόνετε, περνᾶτε τὴν ζωή σας.»

Ὡς εἶδεν ὁ πατέρας της ὁμοῦ καὶ ἡ μητέρα

πῶς ἀπ’ αὐτὴν τὴν ὄρεξιν δὲν τὴν ἐμεταφέρα,

μηνοῦσι ’ς τὸ παλάτιον νἄρθῃ τοῦ Ἠμπερίου,

500

ἡμέρα ἦτον κυριακή, πουρνὸν καλοκαιρίου·

ἐφέραν ῥοῦχα θαυμαστά, χάσδια χρυσωμένα,

βλαττία δὲ παμπλούμιστα καὶ μαργαριταρένα,

παντιέραις χρυσοτζάπωταις ἀπάνω ’ς τὰ κοντάρια,

καὶ δακτυλίδια χρυσὰ μὲ τίμια λιθάρια,

505

F. 11a

αὐτός του στάθην εὐγενὴς ῥήγας ὁ πενθερός του,

κ’ ἐντύνει τὸν Ἠμπέριον, ὁποῦ ἔγεινε γαμπρός του,

λιθομαργαροζάφειρα, στολαῖς ἠγλαϊσμέναις,

νἆδες ἀρχόντισσαις ἐκεῖ πῶς ἦσαν ἀλλαμμέναις,

μὲ τοῦτο καὶ ἐπίσκοπος τὴν ὥραν ἀποσόνει

510

καὶ βάστα καὶ ’ς τὴν χέραν του χαρτὶν καὶ τὸ φελώνι,

καὶ πιάνει καὶ στολίζεται, τὸ «κύριε, ’λέησον» κράζει,

τὸ θυμιατὸν τοῦ φέρνουσιν καὶ πιάνει καὶ θυμιάζει·

εὐλόγησεν Ἠμπέριον μετὰ τὴν Μαργαρῶνα

καὶ βάνει ’ς τὸ δακτύλιν της χρυσὸν τὸν ἀρραβῶνα.

Ἡ Μαργαρῶνα ταπεινὴ χαμένον τὸν ἐκράτει,

ὡσὰν τὸν εἶδεν κῂ ἄργησεν, παίρνει τὸ μονοπάτι,

περιπατῶντας θλιβερὰ κλαίει τὸν νοικοκύρην,

640

F. 13b

ἡ στράτ’ αὐτὴ τὴν ἔβγαλεν εἰς ἅγιον μοναστήριν.

Θωροῦσιν την ᾑ καλογραῖς πάνυ ὡραιωμένη,

πολλὰ τὴν ἐξενίζουνται, κράζουν καὶ τὴν ̔γουμένη.

’Σ τὴν πρώτην τοῦ μοναστηριοῦ λαλεῖ τὴν συμφοράν της,

τὸ ξένον πρᾶγμαν πὤπαθεν, κλαῖσιν τὴν χωρισάν της.

645

Βλέπουν τὴν μοναξίαν της, πολλὰ τὴν ἐπαινοῦσιν,

μὰ πάλιν τὴν παρακρατοῦν καὶ τὴν παρηγοροῦσιν.

Ἡ κόρη χεῖρας ἄνοιξε, δοξάζει τῷ κυρίῳ

τὸ πῶς τὴν ἐξαπέστειλεν ἐν τῷ μοναστηρίῳ.

Παρακαλοῦν την καλογραῖς ἐκεῖ νὰ καταντήσῃ,

650

καὶ κείνη δὲν ἠθέλησεν τοῦτο γιὰ νὰ ποιήσῃ,

ἀλλὰ φορεῖ ὡς καλογρᾶ ῥάσα τετιμημένη,

χαρίζει πράγματα πολλὰ αὐτούνην τὴν ̔γουμένη.

Συνοδοιπόρους ηὕρηκεν καὶ πάγαινεν τὴν στράτα,

οὐχὶ πρὸς τὸν πατέραν της, μὰ ’ς τὰ συμπεθεράτα,

655

καὶ ’ς τὴν Προβέντζαν ἔφθασεν, εἰς τόπον ζητημένον,

ποσῶς οὐκ ἡμολόγησεν πρᾶγμαν τὸ γεναμένον·

ἐπῆγεν, ἐπεζήτησεν ’ς αὐτὸν τὸν πεθερόν της

τόπον νὰ κάμ’ ἀνάπαψιν, περάσῃ τὸν καιρόν της,

νὰ κάμῃ ἔξοδον πολλήν, νὰ κτίσῃ μοναστήριν,

660

καὶ εἰς τὸν θάνατον αὐτῆς νἄχῃ αὐτὸν νοικοκύρην·

ἐκεῖνος γὰρ τῆς ὥρισεν ὁποῦ θέλει νὰ κτίσῃ,

εἰς ὅποιον τόπον χρῄζει αὐτὴ τῆς εἶπεν νὰ τ’ ἀρχίσῃ.

Εὑρίσκει τόπον θαυμαστόν, κτίζει τὸ μοναστήριν,

συντόμως τὸ εὐτρέπισεν μέγαν ἁγιαστήριν,

665

ξοδιάζει πρᾶγμαν ἄπειρον, τοῦ γράφειν οὐ δυνοῦμαι,

ἔναι σιμὰ εἰς τὸν γιαλόν, πῶς νὰ τὸ διηγοῦμαι.

Εἰς τὴν Προβέντζαν ἔσωσαν ὁποὖν’ τὰ γονικά του,

830

καὶ κείτεται ὁ βαρόμοιρος δίχως τὰ λογικά του·

ὡς εἶδαν τὸν Ἠμπέριον πολλὰ ἀδυναμένον,

πᾶσιν τον ’ς τὸ ξενοδοχειὸν τ’ ὠμορφοσκευασμένον,

θωροῦσιν τον ᾑ καλογραῖς νέον ὡραιωμένον,

τὴν νεότην του λυπίζουνται, πρόσωπον λαμπρυσμένον.

835

F. 17α

Ἡ ῥήγισσα ἐρχέτονε πάντα ’ς τὴν ἐκκλησίαν,

νὰ προσκυνᾷ καὶ νὰ θωρῇ τὴν τόσην παρρησίαν·

ἀλλὰ ποσῶς οὐκ ἤξευρεν ὁδιὰ τὸν υἱόν της

πῶς ἔναι ’ς τὸν ξενίωνα τὸν πάμπολλ’ ἀκριβόν της.

Πόλλ’ ἄρρωστος ἐκείτετον ἀπὸ τὴν ἀρρωστίαν,

840

’ντρέπεται νὰ φανερωθῇ ἀπὸ τὴν ἀσθενείαν.

Τὸν τόπον ἤξευρεν καλά, πατέραν καὶ μητέραν,

τὴν Μαργαρῶνα οὐκ ἤξευρεν, ῥηγὸς τὴν θυγατέραν,

οὐδὲ ἐκείνη πούπετε ἀπὸ τὴν ἀσθενειάν του

δὲν τόνε βάνει κατὰ νοῦν νὰ ’δῇ τὴν γνωριμιάν του.

845

Πολλὰ τὸν ἐκατάφερεν αὐτήν η ἀσθενεία,

ἡμέραις ἔποικεν πολλαῖς μὲ τὴν ἀδυναμία·

ἀπ’ ὅλους δὲ τοῦς ἀσθενεῖς μικρούς τε καὶ μεγάλους,

ἐκεῖνον ἐλατρεύασιν κάλλια παρὰ τοὺς ἄλλους,

ὅτι τὸν ἐθωρούσανε ὡσὰν εὐγενισμένον,

850

καλοπιτήδειον ἄνθρωπον καὶ ἀρχοντοβγαλμένον.

Ἄρχισεν νὰ ἐξασθενῇ ἡμέραν ἐξ ἡμέραν,

ὅτι τὰ ξαρρωστήματα τοῦ φέρναν κάθα ̔μέραν.

Καὶ μία οὖν τῶν ἡμερῶν, ὥρᾳ τῆς μεσημβρίας,

ἡ Μαργαρῶνα τὸν θωρεῖ πῶς ἔναι τῆς ὑγείας,

855

εἶδεν τον ὤμορφον, λαμπρόν, σὰν ἦτον ἀπὸ πρῶτα,

θαυμάζει μόνη μοναχή, τὸν νοῦν ἐκατερώτα.

Πάγει πρὸς τὸ κρεββάτιον ὁποὖτον ἀρρωστάρης,

καὶ συμπονεῖ, συμπάσχει τον μετὰ μεγάλης χάρης·

λέγει του μόνη μοναχή, τοιαῦτα τὸν ἐλάλει,

860

σὰν εἶδεν καὶ ἐπέρασεν, καὶ διάβην του ἡ ζάλη·

«ἡμεῖς δέ, χάριτι θεοῦ, βλέπομεν εἰς ἐσένα

ὅτι ἀσθένεια ἔφυγεν σήμερον ἀπὸ σένα,

ἀλλ’ οὐδὲ πάθος τίποτας ὁποῦ νὰ σ’ ἀμποδίζῃ,

θαρροῦμεν πρῶτον ’ς τὸν θεὸν γλήγορα θὲς γυρίζει.

F. 17b

865

Πλὴν λέγω καὶ παρακαλῶ, ἀλλότριε καὶ ξένε,

νὰ μοῦ εἰπῇς τὴν ειότη σου τὸ ἀπὸ πόθεν ἔναι,

καὶ πόθεν ἐγεννήθηκες καὶ ποὖν’ τὰ γονικά σου,

καὶ χώρας ποίας ποταπῆς εἶν’ τὰ συγγενικά σου,

νὰ ξεύρωμεν νὰ γράφωμεν, ξένε, καὶ πρὸς ἐσένα,

870

ὅντα μισσέψῃς ἀπ’ ἐδῶ νὰ πάγῃς εἰς τὰ ξένα.»

Τότε γὰρ ἄρχισεν αὐτὸς νὰ λέγῃ νὰ δηγᾶται

ὀδύναις καὶ πικρίαις του, καὶ νὰ παραπονᾶται

τὰ ἔπαθεν ἐκ τῆς ἀρχῆς εἰς ξενιτείας μέρη,

ἡ τύχη του τὰ θέλησεν αὐτοῦνα νὰ τὰ φέρῃ·

875

«ἐγὼ παραπονέθηκα ἐκ τὸν ἐμὸν πατέρα,

’ς τὴν ξενιτειὰν ἐσέβηκα, μισσεύω μιὰν ἡμέρα·

ῥένταις καὶ τζόστραις ἔπαιξα, τινὰς οὐ νίκησέ με,

καὶ ῥήγας τῆς Ἀνάπολης γαμπρὸν ἐποίησέ με.

Εἶχεν θυγάτηρ μοναχήν, τὴν λέγαν Μαργαρῶνα,

880

ὅλαις τὴν προσεγέρνουντα καὶ τὴν ἐκαμαρόνα·

εἶχα κρυφὰ πονέματα, τὰς λύπας δὲ κρυφίως,

εἶχεν καὶ κείνη πρὸς ἐμὲν ἀγάπην ἐπαξίως·

πλὴν μετὰ τὸν πατέραν της εἰς μηχανιὰν ἐμπῆκεν

νὰ σύρνῃ ῥένταν θαυμαστήν, τὸν ἔκαμεν καὶ ποῖκεν

885

νὰ περμαζώξῃ τοὺς πεζοὺς καὶ τοὺς καβαλλαρέους,

εἴ τις νικήσῃ ’ς τ’ ἄρματα ἐκ γέροντας καὶ νέους,

ῥηγός τε καὶ τῆς ῥήγισσας ν’ ἀρέσῃ, Μαργαρώνας

ἄνδρα νὰ τόνε δώσουσιν ἐκείνης τῆς τρυγόνας.

Καβαλλαρέων καὶ πεζῶν πλῆθος ἐσυναχθῆκαν,

890

F. 18a

μικροί, μεγάλοι, πλούσιοι ’ς τὴν ῥένταν εὑρεθῆκαν.

Ἐκαβαλλίκεψα καὶ ’γὼ καὶ πῆγα γιὰ νὰ σώσω

’ς τὴν ῥέντα ὁποῦ κάμασιν καὶ κονταραῖς νὰ δώσω·

ἀλλὰ μὰ τὰ καρβούνια μου, τὰ ἔχω ’ς τὴν καρδιά μου,

καὶ μὰ ταῖς παραπόνεσες πὤχω ’ς τὰ σωθικά μου,

895

τινὰς ἐκ τοὺς καβαλλαριοὺς ποσῶς ἐνίκησέ με,

μικρός τε μηδὲ γέροντας ἐσυναπάντησέ με.

Ἕνας εὑρέθην θαυμαστός, τὸν λέγαν Ἀλαμάνο,

καὶ κονταριὰν τοῦ κτύπησα καὶ κάτω τόνε βάνω.

Ὡς εἴδασιν οἱ ἅπαντες τὴν ῥέντα καὶ τὴν τζόστρα,

900

τὸ πῶς ἐκέρδεσα ἐγὼ ὅλην αὐτὴν τὴν μόστρα,

δίδουν μου τὴν θυγάτηρ τους, ὡραίαν Μαργαρῶνα,

κῂ ἀφέντην ’ς τὴν Ἀνάπολιν δίδουν καὶ τὴν κορῶνα.

Ἐπῆρα τὴν γυναῖκα μου καὶ ὡραίαν τοῦ καιροῦ μου,

νἄρθω εἰς τὴν μητέρα μου καὶ ῥήγα τοῦ κυροῦ μου,

905

νὰ πάρω τὴν συγχώρησιν, λέγω, ἐκ τοὺς γονεῖς μου,

νὰ χαιρετήσω φίλους μου μετὰ τοὺς συγγενεῖς μου.

Καὶ μέσον τὸ διάστημα τῆς στράτας καὶ τοῦ δρόμου

πεζεύομεν, τί κούρασαν τ’ ἄλογα ’ς τὸ πλευρό μου,

ν’ ἀναπαυθοῦμε λιγοστόν, καθίζομεν δαμάκι

910

’ς τὴ στράταν ὁποῦ ἤτονε βρύσι μὲ κρυὸν νεράκι.

Καὶ εἶχα τὸ ἐγκόλφι μου, τὸ πῆρα ’κ τῆς μητρός μου,

χαριτωμένον, θαυμαστόν, καὶ τὴν εὐχὴν πατρός μου,

’ς τὸ στῆθος γὰρ τὸ ἔθηκα τῆς θαυμαστῆς γυνῆς μου,

τῆς Μαργαρώνας τῆς ὡρῃᾶς, τῆς εὐλογητικῆς μου.

915

Λίγον ἀποκοιμήθηκεν ἐκ τὸν πολὺν τὸν κόπον

’κ τὴν τόσην στράταν ποὔρθαμεν καὶ τὸν μεγάλον τόπον.

Βλέπει τὸ γκόλφιν ἀετός, φάνη του κ’ ἔναι κρέας,

ἐχύθηκεν καὶ πῆρε το ἀπάνω ’πὸ μακρέας,

καὶ πῆγεν καὶ ἐσέβηκεν εἰς τὸ νησὶν ἀπέσω,

920

F. 18b

καὶ τζίμπαν, κατατζίμπα το, νὰ ’δῇ τὸ τί ἔχει ’πέσω.

Περιπατῶ πρὸς τὸν γιαλὸν μὴ ναὕρω νὰ περάσω

καμμίαν βάρκαν πούπετε νὰ πάγω νὰ τὸ πιάσω.

Ηὗρα μονόξυλον μικρὸν καὶ νὰ περάσω πῆγα,

ἔσυρεν ἄνεμος πολύς, ’ς τὸ πέλαγος ἐπῆγα.

925

Κρουσάρικον μὲ ηὕρηκεν, ’ς τὸ Κάερος ὁδεύγει,

σουλτάνος μὲ ἀγόρασεν, αὐτὸς μὲ πραγματεύγει.

Ἀγάπα μὲ ἀπὸ ψυχῆς, ἀφέντην μὲ ἐποῖκεν,

τοῦ Κάερος τοῦ θαυμαστοῦ τὴν ἀφεντιὰν ἀφῆκεν.

Πολὺν καιρὸν ἀφέντευγα ’ς τὸ Κάερος ’ς τὴν χώρα.

930

γυνῆς μου ἐνθυμήθηκα καὶ μίσσεψα τὴν ὥρα.

Κλαίγω πολλὰ καὶ δέρνομαι διὰ τὴν πεθυμιά μου,

ὁδιὰ τὴν γυναῖκα μου, τὴν γλυκοσυνοδιά μου,

τὸ πῶς ἐμεῖνεν μοναχὴ ’ς τὰ ὄρη, ’ς τὰ βουνία,

ποσῶς μαντάτ’ οὐκ ἔμαθα ἀπὸ τὴν ξενιτεία.

935

’Σ τὸ τέλος ἐβουλήθηκα ’τὰ ἴδια νὰ πιστρέψω,

ὡραίαν Μαραγαρῶνα μου νὰ τὴν ἀναγυρέψω,

νὰ μάθω ζῇ γἢ ἀπόθανε, νὰ τὸ πληροφορέσω,

νὰ βάψω καὶ τὰ ῥοῦχα μου καὶ νὰ μαυροφορέσω.

Καράβιν ὁποῦ μ’ ἔφερεν ἐξέβην εἰς νησάκι,

940

ἐβγῆκα εἰς τὰ λούλουδα, ὕπνωσα ’κεῖ δαμάκι,

θυμῶντας τὴν ἀγάπη μου καὶ τὴν παρηγοριά μου,

τὴν Μαργαρῶνα τὴν χρυσὴν καὶ τὴν ἐπεθυμιά μου.

Ἄνεμος γὰρ τοῦ καραβιοῦ καλὸς τοῦ εἶχεν πνεύσει

καὶ γέρθην εἰς τὸ πέλαγος, ἐπῆγε νὰ μισσεύσῃ,

945

F. 19a

καὶ ’φῆκε μὲ εἰς τὸ νησίν, τ ὸἔρημον χαράκι,

καὶ ’ς τόσ’ ἡ πεῖνα μ’ ἔφερεν νὰ χάσω τὸ κορμάκι.

Τρία βαρέλλια ἔβαλα δουκάτα γεμισμένα,

μὲ ἅλας τ’ ἀνακάτωσα, εἶχα τὰ φουντωμένα,

ἐχάσα καὶ τὸ ἔχει μου, ἐχάσα τὴν γυνή μου,

950

τὴν ἀφεντιὰν ’ς τὸ Κάερος, ἐχάσα τὴν τιμή μου,

βούλομαι δὲ, κυρία μου, τὸν κόσμον νὰ γυρίσω,

νὰ μάθω τὸ τί ἐμέλλετον ἀλήθεια νὰ γροικήσω.

Ἄκουσον δὲ, κυρία μου, κτιτόρισσα μεγάλη,

ὁ ῥήγας ὁποῦ ἔναι ’δῶ, τὸ φρόνιμον κεφάλι,

955

πατήρ μου ἔναι φυσικός, ἂν θέλῃς νὰ γροικήσῃς,

ἡ ῥήγισσα μητέρα μου, καὶ μὴν τὸ μολογήσῃς,

διὰ τὴν δυστυχίαν μου ὁπ’ ἀρρωστῶ ὀπίσω,

κ’ ἔχω πολλὴν τὴν ἐντροπὴν εὔκαιρος νὰ γυρίσω,

τόσον καιρὸν ὁπὤκαμα ’ς τῆς ξενιτειᾶς τὰ μέρη,

960

καὶ τώρα δὲ μοῦ βρίσκεται τορνέσιν εἰς τὸ χέρι,

πανδυστυχής, πανάτυχος, μᾶλλον ἀσθενισμένος,

’ς τὸν ξενιῶναν κείτομαι, ὁ παραπονεμένος.

Καὶ σὰν τὸ μάθῃ πάραυτα τὴν ὥραν μὲ κρατίζει,

νὰ μὴ μ’ ἀφήσῃ νὰ διαβῶ, μὰ θέλει μ’ ἀμποδίζει

965

γιὰ τὴν γυνή μου νὰ ζητῶ ῥωτῶντας νὰ μαθάνω

καὶ δὲν μπορῶ ἀπὸ ψυχῆς τὰς λύπας νὰ βαστάνω.

Μὰ θέλει ’πεῖ τὴν ὥρ’ αὐτὴ ῥήγας διὰ νὰ γένω,

καὶ τὴν ἐκείνης στέρησιν πῶς νὰ τὴν ὑπομένω;

Ποία ψυχὴ καὶ ποιὰ καρδιὰ δὲν ἤθελεν βουρκώσει

970

’ς τὰ λόγια τὰ θλιβερὰ νὰ μὴν ἀναδακρώσῃ;

ἔξω νἆχ’ ἦτον πέτρινος, γλυπτοπελεκημένος,

ἢ ξύλινος μὲ χράδια, εἰδωλοκαμωμένος.

Ἡ κόρη πλειὸ δὲν δύνεται τὰ λόγια ν’ ἀπομένῃ,

’ς τὸν τράχηλόν του βρίσκεται ὀλιγοθυμημένη.

975

F. 19b

βρυχᾶται, κλαίει καὶ θρηνεῖ, τὰ δάκρυά της τρέχουν

ὡσὰν ποτάμιν ἄγριον, τὰ ῥοῦχα της καὶ βρέχουν.

Σόνουν καὶ συνηφέρνουν την καὶ πῆρεν σὰν ἀέρα,

νὰ εἷδες θρῆνος καὶ χαραῖς ἐκείνην τὴν ἡμέρα.

Ορίζει καὶ σφαλίζουσιν μοναστηρίου πόρταις

980

ᾑ καλογραῖς μαζόνουνται διὰ νὰ μάθουν τότες.

Αὐτοῦνοι φανερόνουσιν οἱ δυό τους ὅ,τι ἐπάθαν,

καὶ τὴν ἀλήθειαν καλογραῖς καθάρια τὴν ἐμάθαν.

Λέσιν ὅτι ἀληθινὰ τὰ λόγιά τους ’μοιάζουν, 

κλαῖσιν πολλὰ καὶ θρήνουνται καὶ τὸν θεὸν δοξάζουν.

985

ἡ Μαργαρῶνα τὤδειξεν τὸ γκόλφιν ὁποῦ χάθη,

εἶπεν καὶ τὴν ἀθιβολὴν πῶς τωὗρεν, νὰ τὸ μάθῃ.

Λέγει πῶς τὰ καράβια τὰ δίκτυα χαλάσαν,

καὶ ψάρια πολλῶν λογιῶν ἀρίφνητα ἐπιάσαν,

καὶ πέψασιν καί μας πολλὰ γιὰ νὰ δικονηθοῦμεν,

990

νὰ τοὺς εὐχαριστήσωμεν καὶ νὰ τοὺς εὐχηθοῦμεν,

κ’ ἔστειλα δύο καλογραῖς νὰ φθειάσουσιν τὸ ψάρι,

καὶ τὸ ἐγκόλφιν ηὕρασιν συναγριδιοῦ ’ς κουφᾶρι.

Θαυμάζουν τὴν ὑπόθεσιν, πολλὰ τὴν ἐχαρῆκα,

τὸ πῶς εἰς τοῦ ψαριοῦ κοιλιὰν ἐγκόλφιον εὑρῆκα.

995

ταῖς καλογραῖς ἀπέστειλεν νὰ πᾶσιν νὰ στολίσουν,

’ς τὴν ἐκκλησιὰν σημαίνουσιν τὸν κύριον νὰ ὑμνήσουν,

ψάλλουν, δοξάζουν καὶ ὑμνοῦν Χριστὸν τὸν ζωοδότην,

τὸν κύριόν τε καὶ θεὸν καὶ ποιητὴν δεσπότην,

τὸ πῶς τοὺς ἐσπλαγχνίσθηκεν καὶ ’δῶσε τους τὴν χάριν

1000

F. 20a

καὶ σμίχθησαν ὡς πρότερον αὐτῆνον τὸ ζευγάριν.

Ἡ Μαργαρῶνα ἔδραμεν τῆς ῥήγισσας νὰ σώσῃ,

μ’ εὐγενικαῖς ἀρχόντισσαις μαντάτο νὰ τῆς δώσῃ,

καὶ βρίσκουσιν τὴν ῥήγισσαν, πολλὰ ἦτον πικραμμένη,

θυμῶντα τὸν Ἠμπέριον παντἄτονε θλιμμένη.

1005

Ἡ Μαργαρῶνα γύρισεν, τῆς ῥήγισσας δηγᾶται,

ἡ ῥήγισσα ὡς γνωστικὴ στέκεται κῂ ἀφουκρᾶται.

«Παρακαλῶ, κυρία μου, θέλω νὰ σ’ ἀναφέρω,

νὰ ἔχω χάριν βεργεσιᾶς λόγῳ τῷ ὑμετέρῳ.»

Ἡ ῥήγισσα σηκώθηκεν, πρὸς αὔτην κατουμίζει,

1010

καὶ διὰ τὴν ἀθιβολὴν τῆς εἶπεν κῂ ἀρχινίζει,

ἡ Μαργαρῶνα φρόνιμη τοιοῦτα λόγια λέγει,

σὰν νἆχ’ ἐμπῇ εἰς δασκαλειόν, νὰ τἄθελε διαλέγει·

«παρακαλῶ σε, ἀφέντρα μου, ῥήγισσα τιμημένη,

εὐγενικὴ καὶ φρόνιμη, μυριοχαριτωμένη,

1015

νὰ ῥίσῃς ναὐτρεπίσουσιν αὐλαῖς τοῦ παλατίου,

νὰ εὐφρανθῇς καὶ νὰ χαρῇς μαντάτου δὲ τοῦ θείου,

ὡσὰν ὅνταν ἐγέννησες ἐκεῖνον τὸν υἱόν σου,

Ἠμπέριον τὸν θαυμαστὸν καὶ τὸν πολλ’ ἀκριβόν σου.»

Ὡς ἤκουσεν ἡ ῥήγισσα τῆς κόρης πῶς δηγᾶται,

1020

ἐσπάραξαν τὰ μέλη της σὲ κεῖνα τ’ ἀφουκρᾶται.

καὶ γιὰ τὸ γληγορώτερον τῆς λέγει νὰ μὴν λάθῃ

φράσιν καὶ λόγον τίποτας γιὰ τὸν Ἠμπέρη μάθῃ.

Πρὶν παρὰ νὰ πληρώσουσιν μαντάτου γὰρ τοῦ θείου,

ἦλθεν γὰρ ὁ Ἠμπέριος ἔσω τοῦ παλατίου·

1025

βλέπει τον ὁ πατέρας του μετὰ καὶ τὴν μητέρα,

χαραῖς πολλαῖς ἐκάμασιν ἐκείνην τὴν ἡμέρα·

στολίζουσιν ταῖς ἐκκλησιαῖς, κροῦσιν τὰ σημαντήρια,

καὶ οἱ παπάδες ψάλλουσιν κῂ ὅλα τὰ μοναστήρια,

ὑμνοῦσιν καὶ δοξάζουσιν θεὸν καὶ κύριον πάντων,

1030

F. 21b

τῆς οὐρανοῦ τε ποιητὴν καὶ πλάστην τῶν ἁπάντων·

θαύμασμαν ἔχουσιν φρικτόν, τίς νὰ τ’ ἀναθιβάλῃ;

πολλὰ παραξενίζουνται μικροί τε καὶ μεγάλοι,

τὸ πῶς ἐγένη κατ’ ἀρχὰς εἰς αὐτὸ τὸ ζευγάριν,

εἰς ’Μπέριον καὶ τὴν γυνὴν ὁποὔχασιν τὴν χάριν.

1035

Ἀκοῦσαν το καὶ ἄρχοντες, πᾶνε καὶ χαιρετοῦν τον,

περιλαμβάνουν τον σφικτά, γλυκειὰ καταφιλοῦν τον.

πολλὰ τὸν περιχαίρουνται, σκιρτῶντες, εὐφραινῶντες,

εὐτρεπισμένοι ἅπαντες καὶ ἀναγαλλιῶντες.

Καὶ κληρονόμος γίνεται ’ς ταῖς χώραις τοῦ πατρός του,

1040

ῥήγας ἐκαταστάθηκεν σὰν ἤθελ’ ἀπατός του.

νἆδες χαραῖς καὶ σκιρτισμοὺς ’ς ταῖς χώραις ὁποῦ ῥίζει,

τιμαῖς καὶ ἀξιώματα, ὅπου καὶ ἂν γυρίζῃ.

ὅσαις πικρίαις ἤδειρεν Ἠμπέριος ’ς τὰ ξένα,

τετράδιπλα τὰ ἔλαβεν, ὡς λέσιν τὰ γραμμένα,

1045

ἀφέντης μέγας ἔγεινεν, ὡς ἔτρεχεν τὸ μέλος,

Ἠμπέριος ὁ θαυμαστός, ὡς ἔδειξεν τὸ τέλος.