Λαϊκές αφηγήσεις
Συγγραφέας: Ανώνυμος
Με τον συμβατικό τίτλο «Λαϊκές αφηγήσεις» αναφερόμαστε σε δύο σύντομα πεζά κείμενα που εντοπίστηκαν στον κώδικα Neap. gr. III B 27. Τα κείμενα παραδίδονται άτιτλα και ανώνυμα, ενώ βάσει παλαιογραφικών ενδείξεων χρονολογούνται στο β΄ μισό του 16ου-αρχές 17ου αιώνα. Μολονότι περιέχουν κάποια σποραδικά κρητικά ιδιωματικά στοιχεία, η έρευνα τα τοποθετεί στον ευρύτερο βενετοκρατούμενο/δυτικοκρατούμενο χώρο. Οι σύντομες αυτές ιστορίες φαίνεται ότι ανήκουν στην παράδοση των λαϊκών αφηγήσεων/ανεκδότων που ενίοτε καταγράφονταν· η πρώτη εκφράζει περισσότερο το άσεμνο πνεύμα των φλωρεντινικών «νοβελιστικών» διηγήσεων (14ος αι.), ενώ στη χιουμοριστική δεύτερη είναι περισσότερο ευδιάκριτα τα ίχνη της παράδοσης των παραμυθιών.
Anna di Benedetto Zimbone (επιμ.), «Due novelline inedite in greco volgare (cod. Neap. Gr. III B 27, f. 100r/v)», Studi di filologia Bizantina 4 [Quaderni del Siculorum Gymnasium XVI] (1988), σ. 151-172.
Εισαγωγή
Με τον τίτλο «Λαϊκές αφηγήσεις» αναφερόμαστε συμβατικά σε δύο σύντομα πεζά κείμενα που εντοπίστηκαν στον πολύ σημαντικό για τα έμμετρα έργα του (π.χ. Ερωτικόν ενύπνιον και Ιστορία και όνειρο του Φαλιέρου, Διήγησις Βελισαρίου κ.ά.) κώδικα Neap. gr. III B 27 (= Ν). Τα κείμενα παραδίδονται ανώνυμα και άτιτλα, και γλωσσικά παρουσιάζουν κάποια κρητικά ιδιωματικά στοιχεία, ωστόσο γενικά παραπέμπουν στον ευρύτερο βενετοκρατούμενο/δυτικοκρατούμενο χώρο (Κεχαγιόγλου 2001, 212), ενώ, σύμφωνα με μία άλλη –τοπικά περισσότερο εστιασμένη– άποψη, είναι γραμμένα στο ιδίωμα που μιλούσαν κατά τον 16ο-17ο αιώνα στην Πελοπόννησο, δηλαδή στη νότια Ελλάδα και στα γύρω νησιά (di Benedetto Zimbone 1988, 153-154), που πάλι τα τοποθετεί σε μια επικράτεια με ισχυρές βενετικές/φράγκικες επιρροές. Όπως υποστηρίζει η Anna di Benedetto Zimbone (1988, 152), η οποία τα μελέτησε και τα εξέδωσε, με βάση παλαιογραφικές ενδείξεις του κώδικα στον οποίο σώζονται, τα κείμενα πρέπει να χρονολογηθούν ανάμεσα στο δεύτερο μισό του 16ου και στις αρχές του 17ου αιώνα (πρβλ. Κεχαγιόγλου 2001, 213, όπου πριμοδοτείται το τελευταίο τέταρτο του 16ου αι.). Η κατά προσέγγιση χρονολόγηση –χαρακτηριστικό των περισσότερων έργων της πρώιμης νεοελληνικής γραμματείας– οφείλεται στο γεγονός ότι οι «Λαϊκές αφηγήσεις» προστέθηκαν εκ των υστέρων στον ήδη καταρτισμένο σε ενιαίο σώμα σύμμεικτο κώδικα (di Benedetto Zimbone 1988, 152-153).
Φαίνεται ότι τα δύο κείμενα ανήκουν στην παράδοση των προφορικών «νοβελιστικών» (δηλαδή περιπετειωδών) λαϊκών ιστοριών και ανεκδότων, κοσμικού ή θρησκευτικού περιεχομένου, τα οποία σε κάποια στιγμή της διάδοσής τους από στόμα σε στόμα καταγράφονταν, όπως συνέβαινε και με τα δημοτικά τραγούδια, σε άδεια φύλλα ή κενά περιθώρια σύμμεικτων χειρογράφων της μεταβυζαντινής περιόδου (Κεχαγιόγλου 2001, 213). Το ιδιαίτερα σύντομο πρώτο, μια άσεμνη ιστορία ενδοοικογενειακής ερωτικής απάτης, στην οποία ο γιος πλαγιάζει με τη μητριά του, «έχει κάποια συγγένεια με τη 14η νουβέλα του Il Trecentonovelle [= 300 νουβέλες/νέες ιστορίες] του φλωρεντινού συγγραφέα του 14ου αι. Franco Saccheti» (Κεχαγιόγλου 2001, 213· πρβλ. τις παρατηρήσεις της Zimbone 1988, 156-158, που στην έκδοσή της παραθέτει συγκριτικά και το ιταλικό κείμενο), και οπωσδήποτε θυμίζει το σκαμπρόζικο πνεύμα αντίστοιχων ιστοριών από το Δεκαήμερο (1349-1352) του Βοκάκιου, το οποίο προσλαμβάνεται και στη δημώδη μετάφραση/διασκευή του πετυχημένου βενετικού εντύπου Ιστορία του ρε της Σκότζιας (1η έκδ. 1543) του Κερκυραίου Ιάκωβου Τριβώλη. Το εκτενέστερο δεύτερο, περισσότερο χιουμοριστικό και καθόλου προκλητικό, αφηγείται με κέφι την ιστορία ενός παμπόνηρου αλλά καλοπροαίρετου πανδοχέα, ο οποίος κατορθώνει να ξεγελάσει τον Χάρο που έχει έρθει να τον πάρει, γλιτώνοντας εντέλει τη ζωή του. Πρόκειται για μια αρκετά διαδεδομένη λαϊκή ιστορία που μπορεί να αναχθεί στον διεθνή παραμυθικό τύπο AaTh 330 (Κεχαγιόγλου 2001, 213) και παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με ένα πλήθος δυτικών διασκευών πάνω σε συγκεκριμένα μοτίβα, ώστε η ανίχνευση ενός πιθανού βασικού κειμένου-πηγής, όπως στην πρώτη περίπτωση, να είναι ιδιαίτερα περίπλοκη και ριψοκίνδυνη (βλ. σχετικά di Benedetto Zimbone 1988, 161-170).
Οι δύο ιστορίες πρωτοεκδόθηκαν από την ιταλίδα νεοελληνίστρια Anna di Benedetto Zimbone μόλις στα 1988 και παρατίθενται εδώ σύμφωνα με τη δική της έκδοση. Επίσης, βάσει της έκδοσης αυτής περιλαμβάνονται στον πρώτο τόμο της Πεζογραφικής ανθολογίας του καθηγητή Γιώργου Κεχαγιόγλου (2001), εκσυγχρονισμένες τονικά και ορθογραφικά, με τον συμβατικό υπέρτιτλο «Δημώδεις παραδόσεις και ανέκδοτα» και ξεχωριστούς, επίσης συμβατικούς, τίτλους, παρόμοιους με εκείνους της ιταλικής έκδοσης, για κάθε ιστορία – «Το παιδί και η μητριά» και «Ο όστος [= πανδοχέας], η απιδέα και ο Χάρος» αντίστοιχα.
Αποσπάσματα
Διαμάχη πατέρα – γιου και συμφιλίωση
Στην πρώτη ιστορία γίνεται λόγος για μια διαμάχη μεταξύ ενός πατέρα και του γιου του. Ο πατέρας, όντας δεύτερη φορά παντρεμένος, κάποια στιγμή μαθαίνει ότι ο γιος του κοιμήθηκε με τη μητριά του, δηλαδή με τη (νέα) του σύζυγο. Οι δύο άντρες διαπληκτίζονται, ενώ μάρτυρας είναι ο αδερφός της πρώτης συζύγου και θείος του παιδιού. Ο νέος δικαιολογείται και, αφού ο θείος υπόσχεται ότι δεν θα μαρτυρήσει τίποτα για όσα άκουσε, πατέρας και γιος συμφιλιώνονται.
- Δεν βρέθηκαν εικόνες
- Δεν βρέθηκαν βίντεο
- Δεν βρέθηκαν αρχεία ήχου
Σύνδεσμοι
Λεξικά
- Λεξικά Νεοελληνικής
- Ηλεκτρονικά Λεξικά της Νεοελληνικής Γλώσσας
- Λεξικό Εμ. Κριαρά
- Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669), τόμοι Α-ΙΣΤ
- TLG
- Thesaurus Linguae Graecae (TLG)
- Liddell-Scott
- Λεξικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας (Liddell – Scott)
Μελέτες
- Μεσαιωνικές μελέτες
- Μεσαιωνικές μελέτες του Εμ. Κριαρά
Σύνδεσμοι
Ο πανδοχέας και το πάθημα του Χάρου
Πρωταγωνιστής της ιστορίας είναι ένας πανδοχέας, ο οποίος καταφέρνει να ξεγελάσει τον Χάρο που έρχεται να τον πάρει και έτσι κερδίζει τη ζωή του. Η ιστορία έχει ως εξής: το πανδοχείο του επισκέπτονται κάποια στιγμή ο Χριστός και οι μαθητές του. Ο πανδοχέας δεν τους αφήνει να πληρώσουν και οι μαθητές, για να τον ανταμείψουν για την καλή του πράξη, τον προτρέπουν να ζητήσει μια χάρη από τον Χριστό. Ο ίδιος ζητά να κάνει κάτι ο Χριστός, ώστε να μην κλέβουν τους καρπούς από την απιδιά (αχλαδιά) του· ο Ιησούς τού λέει ότι όποιος ανεβαίνει πάνω στο δέντρο δεν θα μπορεί να κατέβει, αν δεν του δώσει ο ίδιος ο πανδοχέας την άδεια. Κάποια στιγμή συναντά τον Χάρο, ο οποίος έρχεται να τον πάρει. Ο πανδοχέας τότε του ζητά να τον αφήσει πρώτα να χαιρετήσει την οικογένειά του. O Χάρος δέχεται και πηγαίνει μαζί του. Σε ανύποπτο χρόνο ο πανδοχέας προτρέπει τον Χάρο να ανέβει στην απιδιά για να δει πόσο ωραίοι είναι οι καρποί. Ανυποψίαστος ο Χάρος ανεβαίνει και παγιδεύεται εκεί. Ο πανδοχέας τον αφήνει να περιμένει για πολύ καιρό και ο Χάρος, απελπισμένος, αναγκάζεται να κάνει συμφωνία μαζί του: αν τον αφήσει να κατέβει, δεν θα τον πάρει μαζί του, αλλά θα τον κάνει σύντροφό του και θα παίρνει όποιον του υποδεικνύει εκείνος.
- Δεν βρέθηκαν εικόνες
- Δεν βρέθηκαν βίντεο
- Δεν βρέθηκαν αρχεία ήχου
Σύνδεσμοι
Λεξικά
- Λεξικά Νεοελληνικής
- Ηλεκτρονικά Λεξικά της Νεοελληνικής Γλώσσας
- Λεξικό Εμ. Κριαρά
- Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669), τόμοι Α-ΙΣΤ
- TLG
- Thesaurus Linguae Graecae (TLG)
- Liddell-Scott
- Λεξικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας (Liddell – Scott)
Μελέτες
- Μεσαιωνικές μελέτες
- Μεσαιωνικές μελέτες του Εμ. Κριαρά
Σύνδεσμοι
Βιβλιογραφία
- di Benedetto Zimbone 1988
- Anna di Benedetto Zimbone (επιμ.), «Due novelline inedite in greco volgare (cod. Neap. Gr. III B 27, f. 100r/v)», Studi di filologia Bizantina 4 [Quaderni del Siculorum Gymnasium XVI] (1988), σ. 151-172.
- Κεχαγιόγλου 2001
- Γιώργος Κεχαγιόγλου (επιμ.), Πεζογραφική ανθολογία. Αφηγηματικός γραπτός νεοελληνικός λόγος. Βιβλίο πρώτο: Από τα τέλη του Βυζαντίου ώς τη Γαλλική Επανάσταση, ΑΠΘ, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη), Θεσσαλονίκη 2001, σ. 212-215.
Ετικετες Αναζητησης
Λογοτεχνικό Γένος
Κείμενα πεζού λόγουΕποχές - Περίοδοι
Δημώδης γραμματεία μετά την Άλωση (16ος-18ος αι.) Λογοτεχνία σε φραγκοκρατούμενα-βενετοκρατούμενα μέρη (15ος-17ος αι.)
Κατάλογος Έργων
- Αισώπου Μύθοι
- Ανακάλημα της Κωνσταντινόπολης
- Άνθη ευλαβείας
- Άνθος των χαρίτων
- Απόκοπος
- Αφήγησις Λιβίστρου και Ροδάμνης
- Αφήγησις παράξενος του ταπεινού Σαχλίκη
- Βαρλαάμ και Ιωάσαφ
- Βασιλεύς ο Ροδολίνος
- Βίοι αγίων
- Διγενής Ακρίτης
- Διήγησις Βελισαρίου
- Διήγησις εξαίρετος Βελθάνδρου του Ρωμαίου
- Διήγησις εξαίρετος ερωτική και ξένη του Ιμπερίου θαυμαστού και κόρης Μαργαρώνης
- Διήγησις εξαίρετος ερωτική και ξένη Φλωρίου του πανευτυχούς και κόρης Πλάτζια Φλώρης
- Διήγησις Ιεροθέου Αββατίου
- Διήγησις και οπτασία ωφέλιμος ορθοδόξου τινός Δημητρίου
- Διήγησις του Αχιλλέως
- Διήγησις του Πωρικολόγου
- Διήγησις του Ρεμπελιού των Ποπολάρων
- Εξήγησις της γλυκείας χώρας Κύπρου, η ποία λέγεται Κρόνικα, τουτέστιν Χρονικόν
- Ερωτικόν ενύπνιον
- Ερωτόκριτος
- Ερωτοπαίγνια
- Ερωφίλη
- Η Βοσκοπούλα
- Η Θυσία του Αβραάμ
- Η Καινή Διαθήκη
- Η Κοσμογέννησις
- Η Φυλλάδα του Μεγαλέξαντρου
- Θησαυρός
- Θρήνος εις τα Πάθη και την Σταύρωσιν του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού
- Θρήνος της Θεοτόκου
- Θρήνος της Κρήτης
- Θρήνος της Κωνσταντινούπολης
- Ιατροσόφια
- Ιστορία και όνειρο
- Ιστορία του Ταγιαπιέρα
- Κατζούρμπος
- Κλίνη Σολομώντος
- Λαϊκές αφηγήσεις
- Λεηλασία της Παροικιάς της Πάρου
- Λόγοι διδακτικοί του πατρός προς τον υιόν
- Λόγος παρηγορητικός περί Δυστυχίας και Ευτυχίας
- Μεγάλον θανατικόν από πανόκλα
- Ο Βίος του Αισώπου
- Ο Έπαινος των γυναικών
- Ο Κρητικός Πόλεμος
- Ο Οψαρολόγος
- Ο Χρονογράφος
- Παιδιόφραστος διήγησις των ζώων των τετραπόδων
- Παλαιά τε και Νέα Διαθήκη
- Πανουργίαι υψηλόταται του Μπερτόλδου
- Πανώρια
- Πένθος θανάτου, ζωής μάταιον και προς Θεόν επιστροφή
- Περί ηρώων, στρατηγών, φιλοσόφων, αγίων και άλλων ονομαστών ανθρώπων, οπού εβγήκασιν από το νησί της Κύπρου
- Περί της ξενιτείας
- Πόλεμος της Τρωάδος
- Πτωχοπρόδρομος
- Ριμάδα κόρης και νιου
- Ρίμες αγάπης (Κυπριακά ερωτικά)
- Σιντίπας
- Σπανέας
- Σπανός
- Στάθης
- Στεφανίτης και Ιχνηλάτης
- Στίχοι γραμματικού Μιχαήλ του Γλυκά ούς έγραψε καθ΄ ον κατεσχέθη καιρόν εκ προσαγγελίας χαιρεκάκου τινός
- Συναξάριον του τιμημένου γαδάρου
- Το κατά Καλλίμαχον και Χρυσορρόην ερωτικόν διήγημα
- Το Χρονικόν του Μορέως
- Φορτουνάτος
- Φυσιολόγος
- Χρονικό του Γαλαξειδιού
- Χρονικό του μοναστηριού του Αγίου Θεοδώρου Κυθήρων
- Χρονικό των Σερρών
- Χρονικόν