Περί της ξενιτείας

5

Θέλω νὰ κάτσω ὁ ταπεινός, ὁ παραπονεμένος,

διὰ ν’ ἀρχίσω τίποτες ἐκ τὴν ἀρχὴν τοῦ κόσμου,

νὰ γράψω ὁ πολύθλιβος ὀλίγον καταλόγιν,

νὰ βάλω λόγια θλιβερά, πικρά, φαρμακωμένα,

περὶ τῶν ξένων τὲς πικριές, πῶς περπατοῦν στὰ ξένα

10

καὶ πῶς διαβάζουν τὴν ζωὴν μυριοτυραννισμένα,

νὰ γράψω τὰ παθάνουσι οἱ μυριοτυραννισμένοι,

τὲς θλίψες καὶ τὰ βάσανα καὶ τὲς ἀναισχυντίες,

τὰ δάκρυα καὶ τὲς χολὲς ὁποὺ οὐδὲν τοὺς λείπουν·

αὐτὰ νὰ γράψω ὁ ταπεινός, ὁπὄχουν καθ’ ἡμέραν.

75

Ἔχουσι κρίμαν περισσὸν καὶ ἁμαρτίες μεγάλες,

80

ὁποὺ καταδικάζουσιν τοὺς ξένους εἰς τὰ ξένα,

τοὺς μοναχούς, τοὺς ὀρφανούς, τοὺς πολυπικραμένους.

Ἡ τύχη τους τὰ ἔγραψεν οὕτως νὰ τὰ παθαίνουν,

τοὺς πόνους να ’χουν σύντροφον, τὰ δάκρυα γειτόνους

καὶ τὰ ἀναστενάγματα ὡς πρῶτα ἐξαδέλφια.

85

Αὐτὰ νὰ ἔχουν πάντοτε, ποσῶς νὰ μὴν τοὺς λείπουν,

νὰ γέμουσιν τὰ χείλη τους τὸ ἄδολον φαρμάκι

καὶ νὰ τὸ καταπίνουσιν οἱ κακομοιρασμένοι

καὶ νὰ τοὺς σφάζη πάντοτε εἰς ὅλα τους τὰ μέλη.

Χείλη δὲν ἔχουν νὰ τὸ ποῦν, τὸ πράγμα νὰ θαρρέσουν,

90

καὶ κλίνουν τὰ κεφάλια τους, στέκουν πάντα θλιμμένοι.

Ξένος οὐκ ἔχει γνώριμον, ξένος οὐκ ἔχει φίλον,

οὐκ ἔχει παρηγόρησιν ὁ ξένος εἰς τὰ ξένα·

μόνος του πίνει τὸ πικρόν, μόνος του τὸ φαρμάκι,

καὶ μοναχὸς ψυχομαχεῖ ὁ κακομοιρασμένος.

95

Στὴν γῆν τὴν κρύαν κείτεται χωρὶς κανέναν στρῶμα

καὶ τὸ κεφάλιν του γυμνὸν χωρὶς προσκεφαλάδι.

Οἱ ἄγγελοι διατρέχουσιν νὰ πάρουν τὴν ψυχήν του,

καὶ τὴν ψυχήν του ἐπαίρνουσιν, καὶ ὁ ξένος ἀπομένει

χωρὶς κανέναν ἐδικὸν διὰ νὰ τὸν κηδεύση·

100

στέκουν πολλοὶ κι ἐβλέπουν τον, κανεὶς δὲν ἐσιμώνει.

Μόνον ἂν τύχη ἄνθρωπος στὰ ξένα παιδευμένος,

ἐπαίρνει, πάγει, θάφτει τον μὲ τοῦ Θεοῦ τὸν φόβον·

εἰ δὲ μὴ οὕτως κείτεται δι’ ὅλης τῆς ἡμέρας.

Καὶ ἂν λάχη καὶ εὑρεθῆ ἐκεῖ πλησίον τράφος, τόπος,

105

συρνάμενον τὸν παίρνουσιν καὶ μέσα τὸν γκρεμνίζουν

καὶ ἀφήνουν τὸν ἐλεεινὸν καὶ πάγουν τὴν ὁδόν τους.

Εἴτις γὰρ ἔχει τοῦ Θεοῦ τὸν φόβον στὴν ψυχήν του,

ἂς βλέπη κι ἂς προσέχεται ξένον μὴν ὀνειδίση·

ἐπεὶ στὸν κόσμον ὁ Θεὸς ἔπλασεν καὶ τοὺς ξένους.

110

Νὰ πῶ κατὰ ἀλήθειαν τὸ ἀψευδὲς ἐτοῦτο:

ἀτός του ὁ Παντοκράτορας, ὁ ποιητὴς τῶν πάντων,

ἀτός του ξένος ἔγινεν κι ἐφάνηκεν στὸν κόσμον

καὶ ἀτός του πρῶτος ἔδειξεν τῶν ξένων τὲς πικρίες,

τὲς θλίψες καὶ τὰ βάσανα καὶ τὲς ἀναισχυντίες.

130

Τώρα <πάλιν> νὰ σᾶς εἰπῶ ἐτουτονὰ τὸν λόγον·

135

ἂν ἐμπορέση ἄνθρωπος στὰ σύννεφα νὰ ἀνέβη,

τὴν θάλασσαν νὰ ἔπιεν μὲ ὅλην της τὴν ἄμμον,

καὶ πάλιν νὰ ἐπείνασεν, νά ’φαγεν καὶ τὰ βροῦλα·

καὶ τὰ ἀρμενοκάραβα, τοῦ κόσμου οἱ ἀρμάδες,

στὰ ὄρη νὰ ἀρμένισαν, εἰς τὰ βουνὰ καὶ κάμπους·

140

αὐτὰ γὰρ <πάλι> ἂν εὑρεθῆ ἄνθρωπος νὰ τὰ κάμνη

καὶ νὰ τὰ ἰδοῦσιν ἄνθρωποι ἀπὸ τὸν κόσμον ὅλον,

τότε νὰ πῶ ὁ ἐλεεινός, τότε νὰ τὰ πιστεύσω

νὰ λείψουσιν τὰ βάσανα καὶ ὅλες οἱ πικρίες,

τὰ συχναναστενάματα, νά ’χουν καλὸν οἱ ξένοι.

155

<Τώρα> πάλιν νὰ σᾶς εἰπῶ διὰ τοὺς κακογραμμένους

160

ὁποὺ ἔκαψεν ἡ μοίρα τους, ὅνταν ἐγεννηθῆκαν,

καὶ δέρνει τους ἡ ξενιτεία καὶ μυριοτυραννεῖ τους,

ὡσὰν κι ἐμέναν ἔγραψεν, διὰ νὰ παραδέρνω.

Τὰ ξένα μὲ μαραίνουσιν νύκτες καὶ τὲς ἡμέρες

στῆς ξενιτείας τὴν δούλεψιν, πικροφαρμακωμένα·

165

πολλὰ δὲ τὰ ἐγέμισεν μέσα ὁ λογισμός μου,

εἶδα καὶ ἐπαράδειρα καὶ πάντα παραδέρνω.

Πολλὰ δε κατερώτησα τοὺς ξένους εἰς τὰ ξένα

νὰ μὲ εἰποῦν, τῆς ξενιτείας, ἔχει καλὴν ἡμέραν;

Καὶ δὲν εὑρέθηκεν κανείς, τινὰς ἀπὸ τοὺς ξένους,

170

νὰ εἶπεν, νὰ μ’ ἐσύντυχεν καλὸν διὰ τὰ ξένα

καὶ νὰ ἐπαίνεσεν ποτὲ ἡμέραν ἢ κἂν ὥραν.

Ὅλοι τους κλαίγουν, λέγουσιν: «Τὰ ξένα μᾶς ἐφάγαν,

τὰ ξένα μᾶς ἐφάγασιν κι ἐλειῶσεν τὸ κορμί μας,

τὰ μέλη μας ἐχάλασαν ἐδῶ στὴν ξενιτείαν».

175

Λοιπὸν ὅσοι τ’ ἀκούγετε μηδὲν τὸ ἀπιστῆτε·

τίς ἔπιεν τὴν θάλασσαν λαιμός του κι ἐγλυκάνθη;

Ἢ ποῖος νὰ ἔφαγεν ποτὲ πέτραν γιὰ νὰ χορτάση,

καὶ ταῦτα πάντα καὶ νὰ ζῇ, νὰ ἔναι εἰς τὸν κόσμον;

Ἢ τίς εἶδεν καράβια καὶ ἀρμάδες αὐθεντάδων

180

στὰ ὄρη ν’ ἀρμενίσουσιν κι εἰς τὰ βουνὰ καὶ κάμπους;

Ἂν εὑρεθῆ ἄνθρωπος τινὰς νὰ μὲ τὸ μαρτυρήση,

ὅτ’ εἶδεν ὀφθαλμοφανῶς ἐκεῖνα τὰ σημεῖα,

νὰ πῶ κι ἐγώ: «Ἀλήθειαν, ἔχουν καλὸν οἱ ξένοι,

οἱ ξένοι καὶ οἱ ὀρφανοὶ κι οἱ παραπονεμένοι».

184

Πολλὲς φορὲς ἐκάθισα μὲ τοὺς ξενιτευμένους:

ἔχουσιν γιόμα θλιβερόν, δεῖπνον ὀνειδισμένον,

μὲ πόνους καὶ μὲ δάκρυα πέφτουν, ἀποκοιμοῦνται.

Ὢ συμφορὰ τὴν ἔχουσιν οἱ ἐλεεινοὶ οἱ ξένοι!

250

Ὅστις οὐκ οἶδε ξενιτείαν καὶ οὐδὲν γνωρίζει ξένα,

255

ἂς ἔλθη εἰς τὸν πολύθλιβον νὰ τοῦ τὰ μολογήσω,

ν’ ἀκούση τοὺς τυραννισμοὺς τοὺς ἔχουσιν οἱ ξένοι.

[Ἄκουσες τοὺς τυραννισμοὺς τοὺς ἔχουσιν οἱ ξένοι;]

Ἤκουσες, φίλε, τά’πισθεν ὁποὺ σοῦ ἐδηγήθην;

Ἄκουσον πάλιν, φίλε μου, νὰ μάθης καὶ τὸ τέλος.

260

Ἂν τό ’ξευρα ὁ ἐλεεινὸς ἡ ξενιτεία μὲ θὲ κερδαίσει

καὶ ν’ ἀποθάνω ὁ ἄτυχος στὰ ξένα πικραμένος,

χωρὶς μητέρα καὶ ἀδελφὸν καὶ νὰ μὲ τριγυρίσουν,

ὅταν μ’ ἐβάστα ἡ μάνα μου ἀπέσω στὴν κοιλίαν της,

φίδι νὰ ἤθελα γενῆ, τὰ σπλάγχνα της νὰ φάγω,

265

ἀντάμα ν’ ἀποθάνωμεν, στὸν κόσμον μὴ φανοῦμεν,

νὰ μὴ μὲ τρώγη ἡ ξενιτεία καὶ νὰ μὲ τυραννίζη,

καὶ οἱ γονεῖς μου οἱ πτωχοὶ νὰ καίγουνται διὰ μένα.

Κι ἤλπιζαν καὶ ἐπάντεχαν, ἀφοῦ μὲ ἀναθρέψουν,

νὰ μ’ ἔχουν, νὰ μὲ χαίρουνται καὶ νὰ χαροῦν μ’ ἐμέναν,

270

νὰ μ’ εὕρουν ἀπακούμπημα, νὰ τοὺς γηροτροφήσω.

Κι ἐμένα, ἀφοῦ μ’ ἐγέννησαν καὶ ἀναθρέψασί με,

ἡ χωρισία τῆς ξενιτειᾶς μ’ ἐχώρισεν ἀπ’ αὔτους,

ἐχώρισέ με ἀπ’ αὐτοὺς ὡσὰν ἀποθαμένον,

νὰ μὴ μὲ δοῦν τὰ μάτια τους καὶ παρηγορηθοῦσιν·

275

κι ἐμένα πάλιν νὰ κρατῆ ὡς ἴδιον ἐδικόν της,

καὶ νὰ μὲ φέρνη πάντοτε τὸ ἄδολον φαρμάκι,

τὰ συχναναστενάγματα καὶ τοὺς μεγάλους πόνους·

αὐτὰ νὰ ἔχω πρόγεμαν καὶ γεῦμα μου καὶ δεῖπνον

καὶ νὰ καρδιοφλογίζωμαι νύκτες καὶ τὲς ἡμέρες.

280

Θέλω στενάξω ἐκ καρδίας πολλὰ καὶ νὰ θρηνήσω,

νὰ χύσω δάκρυα πικρά, στὰ στήθη μου νὰ πέσουν,

φίδια μαῦρα νὰ γενοῦν, νὰ φᾶσι τὴν καρδία μου,

ὅτι πλέον οὐ δύναμαι τὰς θλίψεις νὰ ’πομένω.

Ν’ ἀρχίσω ὁ κακότυχος νὰ γράψω τὰ παθάνω,

285

τὰ ἔπαθα ὁ κακόμοιρος καὶ τὰ μὲ περιμένουν,

τὰ ὄρη νὰ χαλάσουσιν, ἡ γῆς ν’ ἀναστενάξη,

οἱ πέτρες νὰ ραγίσουσιν, ὁ ἥλιος νὰ μαυρίση,

δένδρη νὰ ἐξεριζωθοῦν καὶ ποταμοὶ νὰ φρύξουν,

ἡ θάλασσα νὰ ξηραθῇ, τὰ ψάρια νὰ ψοφήσουν

290

καὶ μοιρολόγι νὰ εἰποῦν ὅλοι διὰ τὸν ξένον:

«Ξένε ποῦ ’ναι ὁ πατέρας σου καὶ ποῦ ’ναι ἡ μητέρα,

ποῦ ’ναι τὰ πολυπόθητα γλυκέα σου ἀδέλφια,

οἱ θεῖοι καὶ οἱ θεῖες σου, τὰ ἐξαδέλφιά σου,

οἱ φίλοι, οἱ γειτόνοι σου, οἱ ἀδελφοποιτοί σου,

293

νὰ κάτσουν νὰ σὲ κλαύσουσιν καὶ νὰ σὲ λυπηθοῦσιν,

νὰ χύσουν δάκρυα θλιβερά, νὰ σὲ μοιρολογήσουν,

ὅτι θερία ἐδῶ ἐρίζωσαν καὶ θέλουν νὰ σὲ φάγουν;»

515

Λοιπὸν πάλιν ἂς ἔλθωμεν στὸ ὑποκείμενόν μας,

πρὸ πάντων γὰρ νὰ σᾶς εἰπῶ περὶ τῆς ξενιτείας.

Τῆς ξενιτείας ὁ θάνατος πολλά ’ν’ φαρμακωμένος·

χίλια καλὰ ἂν τὸν κάμνουσιν καὶ ἂν τὸν παρηγορήσουν,

ὅλα φαρμάκια καὶ χολὴ τοῦ φαίνουνται τοῦ ξένου.

520

Γυρίζει τὰ ματάκια του νὰ δῆ τοὺς ἐδικούς του

καὶ νὰ ζητήση τίποτας, ὁποὺ τὸν κάμνει χρεία,

καὶ πάλιν μεταμέλεται, διατὶ δὲν ἐγνωρίζει.

Δακρύζουν τὰ ὀμμάτια του, ραγίζεται ἡ καρδία του,

τὴν μάνα κράζει πάντοτε: «Ποῦ ’σαι, γλυκεῖα μανίτσα;

525

Μανίτσα, τὸ κεφάλι μου τὸ πολυπονεμένο

νὰ ἦτον καὶ ν’ ἀποσώνετον εἰς τὰ γλυκά σου χέρια,

νὰ στάλαξες τὰ δάκρυα σου στὸ πρόσωπόν μου ἀπάνω,

νὰ ’πίασες τὰ χέρια μου καὶ νὰ τὰ μαλακιάσες,

νὰ ’σκυψες νὰ μ’ ἐφίλησες καὶ νὰ παρηγορήθης,

530

καὶ ταῦτα νὰ ἐπήρασιν ἄγγελοι τὴν ψυχήν μου».

Λοιπόν, φίλοι καὶ ἀδελφοί, ἀπ’ ὅσον γὰρ ἐβλέπω,

τοῦ ξένου τοῦ ἐλεεινοῦ, ὅταν πέση σ’ ἀσθένεια,

ὅταν ἀσθενῆ ὁ ἐλεεινός, πικρός, φαρμακωμένος,

οὐδὲν τοῦ βρίσκουν ἄνεσιν οὐδὲ παρηγορίαν,

535

οὔτε μὲ ζαχαρόμελα ποσῶς νὰ τὸν γλυκάνουν,

εἰμὴ νά ’χεν τὴν μάναν του καὶ τὰ γλυκιά του ἀδέλφια,

τὸ τρίτον τὸν πατέρα του βαρέα νὰ τὸν λυπᾶται,

καὶ δρόσου <νά ’χεν> ἄνεσιν, νά ’χεν παρηγορίαν.

Λοιπὸν πλέον οὐ δύναμαι τώρα διὰ νὰ γράψω,

540

ἐκ τὰ φαρμάκια τὰ πολλὰ ὁ νοῦς μου ἐσκοτίσθην.

Παρακαλῶ σας, τὸ λοιπόν, πάντα νὰ μὲ θυμᾶσθε

καὶ νὰ μὲ ἀναγνώθετε ὅσοί ’στε πειρασμένοι·

καὶ ὅσοι οὐδὲν ἠξεύρετε τῶν ξένων τὲς πικρίες

παρακαλῶ καὶ λέγω σας μὴ μὲ κατηγορῆτε

545

ὅτι πολλὰ ἐπαράδειρα καὶ εἶδα τόσες θλίψες,

εἶδα δὲ καὶ τὰ βάσανα καὶ ἐπαράδειρά τα,

ἔπαθα καὶ παθάνω τα καὶ πάντα τυραννοῦμαι·

αὐτὰ γὰρ ἔχω φόρεμαν καὶ νύκτα καὶ ἡμέρα.

Διὰ τοῦτο γὰρ ἐπέγραψα καὶ συμπαθήσετέ με,

νὰ ἔχετε βοήθειαν Χριστὸν τὸν βασιλέαν,

τὸν Παντοκράτορα Θεόν, τὸν πάντων ποιητήν τε.