Το Χρονικόν του Μορέως

1340

Ἐπεὶ ἂν εἶσαι γνωστικὸς, κ’ ἐξεύρεις τὰ σὲ γράφω,

καὶ ἔγροικος εἰς τήν γραφήν, τὰ λέγω νὰ ἀπεικάζῃς,

πρέπει νὰ ἐκατάλαβες τὸν πρόλογον ὅπου εἶπα

εἰς τοῦ βιβλίου μου τὴν ἀρχὴν τὸ πῶς τὸ ἐκαταλέξα

ὅτι δι’ ἀρχὴν θεμελίου εἶπα τὸ τῆς Συρίας,

1345

ὡσαύτως τῆς Ἀνατολῆς, ἔπειτα τῆς Πολέου,

τὸ πῶς τοὺς τόπους ἐκεινοὺς ἐκέρδισαν οἱ Φράγκοι—

ὅπως νὰ ἔλθω καὶ φέρω σε καὶ νὰ σὲ καταλέξω,

τὸ πῶς οἱ Φράγκοι ἐκέρδισαν ὁμοίως καὶ τὸν Μορέαν.

Κι ἂν ἔχῃς ὄρεξιν νὰ ἀκούῃς πρᾶξες καλῶν στρατιώτων,

1350

νὰ μάθῃς καὶ παιδεύεσαι, ἂ λάχῃ νὰ προκόψῃς.

Εἰ μὲν ἐξεύρεις γράμματα, πιάσε ν’ ἀναγινώσκῃς·

εἴ τε εἶσαι πάλι ἀγράμματος, κάθου σιμά μου, ἀφκράζου·

κ’ ἐλπίζω, ἂν εἶσαι φρόνιμος, ὅτι νὰ διαφορήσῃς,

ἐπεὶ πολλοὶ ἀπὸ ἀφήγησες ἐκείνων τῶν παλαίων,

1355

ὅπου ἤλθασιν μετὰ ἐκεινῶν, ἐπρόκοψαν μεγάλως.

Τὸν μάρτιον μῆναν ἤλθασιν κι ἀπέρασαν ἀπέκει,

κ’ εἰς τὸν Μορέαν ἐφτάσασιν εἰς τοῦ μαΐου τὴν πρώτην·

1400

ἐκεῖσε ἀποσκάλωσαν στὴν Ἀχαΐαν τὸ λέγουν,

ὅπου ἔνι ἐδῶθεν τῆς Πατροῦ κἄν δεκαπέντε μίλια·

εὐθέως καστέλιν ἔχτισαν ὅλον μὲ τὰ πλιθάρια.

Ἐτότε γὰρ ὅπου λαλῶ κ’ εἰς τὸν καιρὸν ἐκεῖνον

ὁ τόπος ὅλος τοῦ Μορέως, ὅσος καὶ περιέχει

1405

τὸ λέγουν Πελοπόννεσον, οὕτως τὸν ὀνομάζουν,

οὐδὲν εἶχεν καταπαντοῦ, μόνον δώδεκα κάστρη.

Λοιπὸν ἀφότου ἐπέζεψαν ἐκεῖ εἰς τὴν Ἀχαΐαν,

ἐξέβησαν τὰ ἄλογα ἀπ’ ἔσω ἐκ τὰ καράβια,

κἄν δύο ἡμέρες ἐνέμειναν ἕως οὗ νὰ τὰ ἀναπάψουν.

1410

Κ’ ἐνταῦτα ἐκαβαλλίκεψαν, ἀπῆλθαν εἰς τὴν Πάτραν·

τὸ κάστρον ἐτριγύρισαν, ὡσαύτως καὶ τὴν χώραν,

τὰ τριπουτσέτα ἐστήσασιν γύρω καταπαντόθεν,

τοὺς τζαγρατόρους ἔβαλαν, τὸν πόλεμον ἀρχάσαν·

κι ἀπὸ τοῦ πλήθους τοῦ λαοῦ καὶ τοῦ θαρσέου πολέμου,

1415

ἀπὸ τοῦ πρώτου ἐσέβησαν στὴν χώραν τὴν ἀπ’ ἔξω.

Κι’ ἀφῶν τὴν χώραν ἀπήρασιν, ἐκεῖνοι γὰρ τοῦ κάστρου

καὶ εὐθέως ἐσυμβιβάστησαν, τὸ κάστρον ἐπαρεδῶκαν

μετὰ συνθήκας κι ἀφορμὴν νὰ ἔχουσιν τὰ ἐδικά τους,

ὁ κατὰ εἷς τὸ ὁσπίτι του ὁμοίως καὶ τὸ ἐδικόν του.

Ἀκούσων ταῦτα ὁ βασιλεὺς ἐκεῖνος ὁ Ρομπέρτος,

οὐδὲν ἠθέλησε ποσῶς ἀπόκρισιν νὰ στρέψῃ

2570

ἕως οὗ νὰ ἐπάρῃ γὰρ βουλὴν μετὰ τοὺς ἐδικούς του.

Κράζει τοὺς κεφαλᾶδες του τοὺς πρώτους τῆς βουλῆς του.

λεπτῶς τοὺς ἀφηγήσατο καὶ τὰς γραφὰς τοὺς δείχνει,

τὸ ὅ,τι τοῦ ἐμήνα ὁ μισὶρ Ντζεφρὲς ἐκεῖνος τοῦ Μορέως.

Πολλὰ γὰρ ἐσυντύχασι, τὴν πρᾶξιν ἐσιδῆραν

2575

οἱ κεφαλᾶδες ἑνομοῦ μετὰ τὸν βασιλέα.

Ἐνταῦτα οἱ φρονιμώτεροι εἶπαν κ’ ἐσυμβουλέψαν,

ὅτι, ἀφότου λέγει ὑπόσχεται ὀ ἀφέντης τοῦ Μορέως

νὰ γένῃ λίζιος ἄνθρωπος τοῦ βασιλέως τῆς Πόλης,

τὸν τόπον του νὰ ὑποκρατῇ ἀπὸ τὸν βασιλέα,

2580

νὰ ἐσμίξουν μὲ τὸν βασιλέα, ὁμοῦ νὰ πολεμήσουν

ὅλους τοὺς ἀντιδίκους τους ἔνθα κι ἂν τοὺς εὑροῦσιν,

ἀρκεῖ καὶ σώζει νὰ γενῇ εἰρήνη καὶ φιλία

ἀνάμεσα γὰρ εἰς τοὺς δύο ἀφέντες τῆς Ρωμανίας·

ἐπεὶ ἦτο ἐπιδεξιώτερον αὐτὴ ἡ συμπεθερία,

2585

παρὰ εἰς τὸν ρῆγαν ντὲ Ραγγιοῦν ὅπου ἔνι οὕτως μακρέα·

ἀφότου γὰρ δουλώνεται καὶ πρὸς τὸν βασιλέα,

τὸν τόπον, ὅπου ἐκέρδισεν, νὰ τὸν κρατῇ ἀπ’ αὖτον.

Ἐνταῦτα ἐγίνη ἀπόκρισις πρὸς τὸν μισὶρ Ντζεφρόε

ὅτι νὰ ἐσμίξουν στὴν Βλαχίαν, ἕνωσιν νὰ ποιήσουν,

2590

κ’ ἐκεῖ νὰ κατορθώσουσιν νὰ ἔχουν νὰ διορθώσουν.

Ἐνταῦτα ἦλθεν ὁ βασιλεὺς στὸ κάστρον τῆς Λαρίσσου,

κ’ ἐκεῖνος ὁ μισὶρ Ντζεφρὲς ὁ ἀφέντης τοῦ Μορέως,

ἀπὸ τὴν Θήβα ἐδιάβηκεν κ’ ἐπῆρε καὶ μετ’ αὖτον

ἐκεῖνον, ὅπου ἀφέντευεν ἐτότε τὴν Ἀθήναν,

2595

μέγαν κύρην τὸν ἔλεγαν, ἀπ’ αὖτον γὰρ ἐκράτει

τὸν τόπον καὶ τὴν ἀφεντίαν ποῦ εἶχε στὴν Ρωμανίαν,

κὶ ὅλους τοὺς φλαμουραρίους, ὅπου ἦσαν στὸν Μορέαν.

Ὁλοι μὲ αὐτὸν ἐδιάβησαν ἐκεῖσε στὴν Βλαχίαν,

στὴν Λάρισσον ἑνώθησαν μετὰ τὸν βασιλέα.

2600

Χαρὲς μεγάλες ἔποικαν ἀφότου γὰρ ἐσμίξαν,

καὶ μετ’ ἐκεῖνες τὲς χαρὲς ἀμφότεροι ἐσυντύχαν

καὶ εἶπαν κ’ ἐδιόρθωσαν ἐτοῦτα ὅπου σὲ γράφω.

Πρῶτα τοῦ ἔδωκε ὁ βασιλεὺς διὰ δωρεὰν καὶ προίκιον

ὅλην τὴν Δωδεκάνησον, νὰ τὴν κρατῇ ἀπ’ αὖτον·

2605

δεύτερον τὸν ἐτίμησε πρίγκιπα νὰ τὸν λέγουν·

τρίτον μέγαν δεμέστικον ὅλης τῆς Ρωμανίας·

καὶ τέταρτον νὰ πολεμῇ στὸν τόπον, ὅπου ἐκράτει,

τὸ χαραγεῖο τῶν τορνεσίων, ὁμοίως τῶν δηνερίων.

Ἄνθρωπος λίζιος ἐγίνετον τοῦ βασιλέως ἐνταῦτα,

2610

τὸν τόπον ὅπου ἀφέντευεν νὰ τὸν κρατῇ ἀπὸ ἐκεῖνον.

Κι ἀφότου ἀπεζέψασιν κ’ ἐπιάσαν τὲς κατοῦνες,

ἐπῆρε ὁ σεβαστοκράτορας τὸν πρίγκιπα Γυλιάμον·

ἀπὸ τὸ χέρι τὸν κρατεῖ κ’ εἰς τὸ παλάτι ἐσῶσαν.

Ὁ βασιλεὺς ἐκάθετον ἐτότε εἰς τὸ θρονίν του,

4205

τὸν γῦρον τὰ ἀρχοντόπουλα καὶ μέσα ὁ βασιλέας.

Ὁ πρίγκιπας γονατιστὰ τὸν βασιλέα ἐχαιρέτα,

κι ὁ βασιλεύς, ὡς φρόνιμος κ’ εὐγενικὸς ὅπου ἦτον,

ἀπὸ τὸ χέρι τὸν κρατεῖ κι ἀπάνω τὸν σηκώνει·

«Καλῶς ἦλθες ὁ πρίγκιπας μετὰ τὴν συντροφίαν σου».

4210

Ὤρισεν καὶ ἐκάθισεν μικρὸν ἐκεῖ μετ’ αὖτον

κι ἀπαύτου ὁρίζει ὁ βασιλέας κι ἀπῆραν τον ἀπέκει·

εἰς φυλακὴν τὸν ἔβαλαν μετὰ τιμῆς μεγάλης.

Ὁ ἀφέντης τῆς Καρύταινας κ’ οἱ ἄλλοι φλαμουριάροι

ἐκεῖ μετὰ τὸν πρίγκιπα τοὺς ἔβαλαν νὰ εἶναι

4215

διὰ νὰ ἔχουσιν ὁμότιμα καὶ παρηγόρημά τους

τὴν φυλακὴν ὅπου εἴχασιν διὰ φοῦμος τοῦ βασιλέως.

Κι ὅσο ἐποίησαν εἰς φυλακὴν τὴν ἑβδομάδα ἐκείνην,

ὥρισεν γὰρ ὁ βασιλεύς, τὸν πρίγκιπαν ἠφέραν,

ὁμοίως καὶ τοὺς καβαλλαρίους ὅπου ἦσαν μετ’ ἐκεῖνον,

4220

ἐκεῖ ὅπου ἦτον ὁ βασιλέας ἀπάνω στὰ παλάτια·

καὶ λέγει πρὸς τὸν πρίγκιπαν ἀτὸς του ὁ βασιλέας·

«Πρίγκιπα, ἐσὺ θεωρεῖς κ’ ἐβλέπεις τὸ ἀτός σου

τὸ πῶς εἶσαι εἰς φυλακὴν, κ’ ἔχω σε εἰς ἐξουσίαν μου,

ἂν θέλω νὰ ἐλευτερωθῇς, ἂν θέλω νὰ ἀποθάνῃς.

4225

Καὶ λέγω σε εἰς πληροφορίαν, καὶ μὴ τὸ ἀπιστήσῃς·

ἂν ἤσουν γὰρ εἰς τὸν Μορέαν ἐκεῖ ὅπου ἤσουν ἀφέντης,

καὶ νὰ εἶχες μάχην μετὰ ἐμὲν ὡσὰν νὰ ἐπεχειρίστης,

οὐδὲν ἠμπόρεις στὰ μακρέα μετ’ ἔμε νὰ ὑπομένῃς

νὰ μὴ σὲ ἐξήβαλα ἀπ’ ἐκεῖ τῆς γῆς καὶ τῆς θαλάσσης,

4230

νὰ ἐκέρδισα τὸν τόπον σου ὅπου ἔνι ἰγονικός μου.

Λοιπὸν ἀφότου εὑρίσκεσαι ἐδῶ στὴν φυλακήν μου

ἐσὺ κι ὅλος σου ὁ λαὸς κ’ εἶναι ἐδῶ μετ’ ἔσου,

ἂν θέλω ἀρτίως νὰ στείλω ἐκεῖ φουσσᾶτα ἐδικά μου,

νὰ στείλω μὲ τὰ κάτεργα νὰ ὑπάγουν τῆς θαλάσσης

4235

κι’ ἀπαύτου πάλε ἀπὸ τῆς γῆς νὰ ὑπάγουν τῆς στερέας,

ἐπεὶ ἔνι γὰρ κι ὁ τόπος σου γυμνὸς ἐκ τὰ φουσσᾶτα,

νὰ τὸν ἐπάρουν εὔκολα καὶ νὰ τὸν ἔχῃς χάσει.

Ἐν τούτῳ λέγω, πρίγκιπα, καὶ συμβουλεύομαί σε·

διατὶ οἱ γονεῖς σου ἐκόπιασαν κ’ ἐξώδιασαν λογάρι

4240

διὰ νὰ κερδίσουν τὸν Μορέαν, κ’ ἐσὺ πάλε ἀπ’ ἐκείνους,

περὶ νὰ χάσῃς τὰ κρατεῖς νὰ μείνῃς ἀκληρημένος,

ἔπαρε ἐκ τὸ λογάριν μου —πολὺ νὰ σὲ χαρίσω—

ἐσὺ κ’ οἱ καβαλλάροι σου ὅπου εἶναι ἐδῶ μετ’ ἔσου,

νὰ σᾶς ἐβγάλω ἀπ’ ἐδῶ, νὰ σᾶς ἐλευτερώσω·

4245

κι ἀμέτε κι ἀγοράσετε χῶρες εἰς τὴν Φραγκίαν,

νὰ ἔχετε παντοτινὰ ἐσεῖς καὶ τὰ παιδία σας

κι ἀφῆτε ἐμέναν τὸν Μορέαν ὅπου ἔνι ἰγονικόν μου.

Ἐπεὶν κι ἂν σᾶς ἐξήβαλα ἐδῶ ἐκ τὴν φυλακήν μου,

καὶ νὰ ἦστε πάλε στὸν Μορέα, καθὼς ἦστε καὶ πρῶτα,

4250

ποτέ σας νὰ μὴ ἔχετε ἐσεῖς καὶ τὰ παιδιά σας

εἰρήνην οὔτε ἀνάπαψιν νὰ φᾶτε τὸ ψωμί σας».

Ὁ πρίγκιπας ἀφκράζετον τοῦ βασιλέως τὰ λόγια

κ’ ἐσκόπα πῶς ν’ ἀποκριθῇ ὅπως νὰ μὴ ἔχῃ σφάλλει.

Κι ὅσον εἶπεν κ’ ἐπλήρωσεν τὰ ἐλάλει ὁ βασιλέας,

4255

ἄρξετον πάλε ὁ πρίγκιπας νὰ λέγῃ πρὸς ἐκεῖνον·

«Δέσποτα, ἅγιε βασιλέα, δέομαί σου τὸ κράτος,

ὡς ἄνθρωπος ξενωτικὸς κι ἀπαίδευτος ὅπου εἶμαι,

νὰ ἔχω τὴν συμπάθειον σου ἀπόκρισιν ποιήσω.

Ἀφῶν ὁρίζει, δέσποτα, τῆς βασιλείας τὸ κράτος

4260

τὸν τόπον καὶ τὴν ἀφεντίαν ὅπου ἔχω στὸν Μορέαν

νὰ σὲ τὸν δώσω, ἀφέντη μου, λογάριν νὰ μὲ δώσῃς

ἐμὲν καὶ τῶν συντρόφων μου ὅπου εἶναι μετ’ ἐμέναν,

κ’ ὑπᾶμε ἡμεῖς εἰς τὴν Φραγκίαν ὅπου ἔν’ τὸ ἰγονικόν μας

καὶ τόπους ν’ ἀγοράσωμεν νὰ ἠμένωμεν εἰς αὔτους,

4265

κ’ ἐσὲν νὰ μείνῃ ὁ Μορέας ὅπου ἔνι ἰγονικόν σου·

τὸ δύνομαι ν’ ἀποκριθῶ καὶ δύνομαι ποιῆσαι,

σὲ θέλω ποιήσει ἀπόκρισιν καὶ δέξου το εἰς ἀλήθειαν,

ἐπεὶ, ἂν μ’ ἐκράτεις ’ς φυλακὴν πενῆντα πέντε χρόνους,

ποτὲ ἀπὸ ἐμὲν οὐκ ἠμπορεῖς νὰ ἔχῃς ἄλλο πρᾶγμα,

4270

μόνον κ’ ἐτοῦτο ὅπου ἠμπορῶ, λέγω τὴν βασιλείαν σου.

Ὁ τόπος γάρ, ἀφέντη μου ἐκεῖνος τοῦ Μορέως,

οὐδὲν τὸν ἔχω ὡς γονικόν οὔτε παππουδικόν μου

διὰ νὰ τὸν ἔχω εἰς ἐξουσίαν νά δώσω καὶ χαρίσω.

Τὸν τόπον ποῦ ἐκερδίσασιν οἱ εὐγενικοὶ ἐκεῖνοι

4275

ὅπου ἦλθαν γὰρ ἐκ τὴν Φραγκίαν ἐδῶ εἰς τὴν Ρωμανίαν

ὁμοῦ μὲ τὸν πατέρα μου, ὡς φίλοι καὶ συντρόφοι,

Μὲ τὸ σπαθὶ ἐκερδίσασιν τὸν τόπον τοῦ Μορέως,

ἀλλήλως τὸν ἐμοίρασαν μὲ ψήφους εἰς τὸ ζύγι·

τοῦ καθενὸς ἐδώκασιν πρὸς τὴν οὐσίαν ὅπου εἶχεν,

4280

καὶ μετὰ ταῦτα ἐκλέξασιν ἀμφότεροί τους ὅλοι,

ὡς ἄνθρωπον τιμιώτερον καὶ φρονιμώτερόν τους,

κ’ ἐποῖκαν τὸν πατέρα μου ὡς ἁρχηγὸν εἰς ὅλους.

Μὲ συμφωνίες, στοιχήματα τὰ ἐβάλασιν ἐγγράφως

νὰ μὴ ἔχῃ δύναμιν καμμίαν νὰ κρένῃ μοναχός του,

4285

οὔτε νὰ ποιήσῃ τίποτε πρᾶγμα γὰρ εἰς τὸν κόσμον

ἄνευ βουλῆς καὶ θέλημα ὁλῶν του τῶν συντρόφων.

Λοιπόν, ἀφέντη βασιλέα, ἐγὼ ἐξουσίαν οὐκ ἔχω

νὰ δώσω πρᾶγμα τίποτε ἀπὸ τὸν τόπον ποῦ ἔχω

διατὶ τὸν ἐκερδίσασιν μὲ τὸ σπαθί οἱ γονεῖς μας

4290

πρὸς τὰ συνήθεια ποῦ ἔχομεν, τὰ ἐποίησαν ἀμφοτέρως.

Ἀλλά, ὡς ἔνι τὸ σύνηθες ὅπου ἔχουν οἱ στρατιῶτες,

τὸν πιάσουσιν εἰς πόλεμον καὶ φυλακέψουνέ τον,

μὲ ὑπέρπυρα καὶ χρήματα ἐξαγοράζουνέ τον.

Ἄς τὸ διακρίνῃ, ἀφέντη μου, τῆς βασιλείας τὸ κράτος,

4295

πρὸς τὴν οὐσίαν τοῦ καθενὸς ὅπου εἴμεθεν ἐνταῦτα

νὰ δώσῃ νὰ ἐξαγοραστῇ νὰ ἔβγῃ ἐκ τὴν φυλακήν σου.

Κι ἂν θέλῃ ἐτοῦτο, δέσποτα, τῆς βασιλείας τὸ κράτος,

νὰ βιαστοῦμε ὁ κατὰ εἶς τὸ δύνεται καὶ σώνει,

νὰ δώσῃ κ’ ἐξαγοραστῇ, νὰ ἔβγῃ ἐκ τὴν φυλακήν σου·

4300

εἴτε σὲ φαίνῃ, ἀφέντη μου, νὰ μὴ μᾶς τὸ ποιήσῃς οὕτως,

ἐδῶ μᾶς ἔχεις ’ς φυλακὴν καὶ ποίησον ὡς κελεύεις».

Ἀκούσων ταῦτα ὁ βασιλέας μεγάλως ἐθυμώθη

καὶ λέγει πρὸς τὸν πρίγκιπα μετὰ θυμοῦ μεγάλου·

«Πρίγκιπα, φαίνεται καλὰ ὅτι Φράγκος ὑπάρχεις,

4305

διατὶ ἔχεις τὴν ἀλαζονείαν, ὡς τὸ ἔχουσιν οἱ Φράγκοι·

ἐπεὶ τοὺς Φράγκους πάντοτε ἡ ἀλαζονεία τοὺς χάνει

καὶ φέρνει τους ’ς ἀπώλειαν ἀπὸ τοὺς λογισμούς τους,

ὡσὰν σὲ ἤφερεν κ’ ἐσὲν ἐνταῦτα ἡ ἀλαζονεία σου,

καὶ ἦλθες εἰς τὰς χεῖρας μου ἐδῶ εἰς τὴν φυλακήν μου.

4310

Καὶ λέγεις καὶ λογίζεσαι ἐκ τὴν ἀλαζονείαν σου,

νὰ ἔβγῃς ἀπὸ τὰς χεῖρας μου κι ἀπὸ τὴν φυλακήν μου.

Διοῦ σὲ ὀμνύω, ὡς βασιλεύς, καὶ κράτει το εἰς ἀλήθειαν,

ὅτι ποτέ σου ἀπ’ ἐδῶ νὰ μὴ ἔβγῃς διὰ δηνάρια,

νὰ πουληθῇς διὰ χρήματα, νὰ ἐξέβῃς διὰ λογάριν».

4315

Ὥρισε εὐθέως ὁ βασιλέας κι ἁρπάξαν τον ἀπέκει,

ἐκεῖ τὸν ἐδιαβάσασιν στὴν φυλακὴν ὅπου ἦτον,

καθὼς ἀκοῦστε τὰ λαλῶ καὶ τὰ σᾶς ἀφηγοῦμαι.

Τὸ ἀκούσει γὰρ τὸν βασιλέαν, ὅσοι ἔστηκαν ἐμπρός του

οἱ Βάραγγοι γὰρ κ’ οἱ Ρωμαῖοι, ὅπου τὸν ἐφυλάγαν,

4320

ἁρπάξασιν τὸν πρίγκιπα ὡσὰν μὲ ἀλαζονείαν

κ’ ἐκεῖ τὸν ἐδιαβάσασιν στὴν φυλακὴν ὅπου ἦτον.

Τρεῖς χρόνους ἔποικεν ἐκεῖ μὲ ὅλους τοὺς ἐδικούς του

βιαζόμενος ν’ ἀγοραστῇ μὲ χρήματα ὑπερπύρων.

Κι ἀφῶν εἶδεν κ’ ἐγνώρισεν ἐκεῖνος κ’ οἱ ἐδικοί του

4325

ὅτι ποτὲ διὰ ὑπέρπυρα, οὔτε γὰρ διὰ λογάριν

οὐδὲν τὸν ἐλευτέρωναν νὰ ἐβγῇ κ’ τὴν φυλακήν του,

μὲ τὴν βουλὴν καὶ θέλημα τοῦ ἀφέντου τῆς Καρυταίνου

καὶ τῶν ἀλλῶν φλαμουραρίων, ἐσυμβιβάστην οὕτως·

νὰ δώσῃ γὰρ τοῦ βασιλέως διὰ τὴν ἐλευτερίαν τους,

4330

τὸ κάστρον τῆς Μονοβασίας καὶ τῆς μεγάλης Μαΐνης,

τὸ τρίτον κι ὀμορφότερον τοῦ Μυζηθρᾶ τὸ κάστρον,

εἰς τρόπον γὰρ καὶ συμφωνίαν νὰ ἔβγῃ μὲ τὸν λαόν του,

μὲ ὅσους κι ἂν ἦσαν μετ’ αὐτόν, μικρούς τε καὶ μεγάλους.

Κι ὅσον ἀπεκατέστησαν τὲς συμφωνίες ἐκεῖνες,

4335

ἐγράφως τὲς ἐποίκασιν κι ὠμόσασιν εἰς αὖτες.

Ὁ βασιλεὺς εἶχεν υἱὸν μειράκιον νὰ βαφτίσῃ·

τὸν πρίγκιπαν ἐζήτησε κ’ ἐποῖκαν συντεκνίαν.

Στὲς συμφωνίες ὅπου ἔποικαν ἦτον κ’ ἐτοῦτο μέσα·

ποτὲ μάχην νὰ μὴ ἔχουσιν, ἀγάπην νὰ κρατοῦσιν·

4340

κι ἂν ἔλθῃ ἐνάντιον τίποτε τινὸς ἀπὸ τοὺς δύο,

νὰ τὸν μαδίζῃ γὰρ τινὰς καὶ μάχην νὰ τοῦ κάμνῃ,

νὰ τοῦ βοηθῇ ὁ ἕτερος μὲ ὅλην του τὴν οὐσίαν.

τὸ πῶς ὁ ρῆγας ὥρισεν ἅπαντας τοῦ Μορέως,

τὸν Ροῦσο ἐκεῖνον ντὲ Σουλῆ νὰ τὸν δεχτοῦν διὰ μπάϊλον,

7860

κι ὅσοι εἶναι λίζιοι ἄνθρωποι καὶ χρεωστοῦν ὀμάτζια,

τοῦ Ρούσου νὰ τὰ ποιήσουσιν ὡς διὰ τὰ ἰγονικά τους,

ὥσπερ νὰ ἦτο ὁλοστινὸς ὁ ρῆγας ἀπατός του.

Καὶ ὅσον ἀναγνώσασιν τοὺς ὁρισμοὺς ἐκείνους

οἱ φλαμουριάροι κ’ οἱ ἀρχιερεῖς κ’ οἱ καβαλλάροι ὁμοίως,

7865

ὁμοῦ βουλὴν ἀπήρασιν πῶς νὰ ἀπηλογηθοῦσιν.

Τὸν μητροπολίτην τῆς Πατροῦ, μισὶρ Μπενέτος ἄκω,

ἐκεῖνον γὰρ ἐκλέξασιν νὰ συντύχῃ διὰ ὅλους.

Ἐνταῦτα ἐπεχείρησε καὶ λέγει πρὸς τὸν μπάϊλον·

τὸ πῶς οἱ πάντες τοῦ Μορέως, μικροί τε καὶ μεγάλοι,

7870

τοὺς ὁρισμούς, προστάγματα, τὰ ἤφερεν ἐκ τὸν ρῆγαν,

ὅλοι τὰ ἐπροσκύνησαν καὶ δέχοντα τὰ ὁρίζει·

τὸν μπάϊλον ὅπου ἔστειλεν κ’ ἐκεῖνον δέχονταί τον,

νὰ τὸν κρατοῦν καὶ σέβονται ὥσπερ νὰ ἦτον ὁ ρῆγας.

Τὸ δὲ ὁμάτζιο καὶ λιζίαν, τὰ ὁρίζει νὰ ἔχουν ποιήσει

7875

τοῦ μπάϊλου ἐκεινοῦ ντὲ Σουλῆ, ποτὲ οὐδὲν τὸ κάμνουν,

διότι γὰρ ἠθέλασιν σφάλλει ἀπὸ τὰ συνήθεια,

τὰ ὁρίζει ὁ νόμος τοῦ Μορέως, τὰ ἔχουν ἐκ τὴν κουγκέσταν,

τὰ ὠμόσασιν κ’ ἐγράψασιν ἐκεῖνοι ὅπου ἐκερδίσαν

τὸ πριγκιπᾶτο τοῦ Μορέως, ἀπὸ σπαθίου τὸ ἀπῆραν.

7880

Ἐπεὶ ὁ νόμος τοῦ Μορέως, τοῦ τόπου τὰ συνήθεια

ὁρίζουν ὅτι ὁ πρίγκιπας, ὁ ἀφέντης γὰρ τοῦ τόπου,

ὅστις κι ἂν ἔνι, ὅταν ἔλθῃ τὴν ἀφεντίαν νὰ λάβῃ,

σωματικῶς νὰ ἀπέρχεται ἐντὸς τοῦ πριγκιπάτου,

νὰ ὀμόσῃ πρῶτα τοῦ λαοῦ, ὅπου εἶναι στὸν Μορέαν,

7885

εἰς τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ τὴν χεῖραν του νὰ βάλῃ·

νὰ τοὺς κρατῇ δικαιολογᾷ εἰς τὰ συνήθεια ποῦ ἔχουν,

κ’ εἰς τὴν φραγγίδαν ποῦ ἔχουσιν νὰ μὴ τοὺς σκανταλίσῃ.

Κι ἀφῶν ὀμόσῃ ὁ πρίγκιπας οὕτως ὡσὰν τὸ λέγω,

ἐνταῦτα ἀρχάζουν οἱ ἅπαντες λίζιοι τοῦ πριγκιπάτου

7890

καὶ κάμνουσιν τὰ ὁμάτζια, στὸν πρίγκιπαν ἐκεῖνον.

Ἐπεὶ ἡ λιζία ποῦ γίνεται, φιλοῦνται εἰς τὸ στόμα,

κ’ ἔνι τὸ πρᾶγμα ἐπίκοινον ἀμφοτέρων τῶν δύο·

οὕτως χρεωστεῖ ὁ πρίγκιπας τὴν πίστιν πρὸς τὸν λίζιον

ὡσὰν ὁ λίζιος πρὸς αὐτόν, οὐκ ἔνι διαφωνία,

7895

ἄνευ ἡ δόξα καὶ τιμὴ ὅπου ἔχει πᾶσα ἀφέντης.

Πολλάκις δὲ ὁ πρίγκιπας νὰ ἦτον εἰς ἄλλον τόπον

καὶ νὰ ἤθελεν νὰ ἔβαλλεν ὁκάποιο ἄλλον δικαῖον του

νὰ παραλάβῃ τῶν λιζίων τὰ ὁμάτζια ὅπου χρεωστοῦσιν,

οὐδὲν χρεωστοῦν οἱ ἄνθρωποι οἱ λίζιοι τοῦ Μορέως

7900

νὰ ποιήσουν ἄλλον γὰρ τινὸς ὁμάτζιον καὶ λιζίαν,

παρὰ τοῦ πρίγκιπος αὐτοῦ στὸ πριγκιπᾶτο ἀπέσω.

«Διὰ τοῦτο σὲ παρακαλοῦν οἱ λίζιοι τοῦ Μορέως

μὴ τὸ δεχτῇς εἰς βάρος σου ἐτοῦτο ὅπου σὲ λέγουν,

ἐπεὶ πρῶτα ν’ ἀπόθαναν καὶ νὰ τοὺς ἀκληρῆσαν,

7905

παρὰ νὰ τοὺς ἐβγάλασιν ἐκ τὰ συνήθεια ποῦ ἔχουν.»

Ηὗρεν γὰρ ὁ πρίγκιπας τὸν δεμοσιακὸν τόπον

ἐξηλειμμένον παντελῶς ἀπὸ τοὺς ρογατόρους

8665

καὶ τοῦ ρηγὸς τὲς ἐξουσίες ὅπου τὸν ἐρημῶσαν.

Βουλὴν ἐζήτησεν ὁλῶν τὸ πῶς νὰ ἔχῃ πράξει,

καὶ ὅλοι οἱ φρονιμώτεροι εἶπαν κ’ ἐσυμβουλέψαν,

ὅτι ἂν θέλῃ νὰ κρατῇ μάχην μὲ τοὺς Ρωμαίους,

ἀκόμη καὶ χειρότερα θέλει ἀπορήσει ὁ τόπος·

8670

ἀλλὰ ἂν θέλῃ βούλεται τὸν τόπον ἀναστήσει,

ἀγάπη ἂς ποιήσῃ μετ’ αὐτοὺς εἰρηνικήν, στερέαν,

νὰ ὀμόσῃ μὲ τὸν βασιλέα νὰ στήκῃ πάντα ἡ ἀγάπη.

Ἐν τούτῳ ἐδόθη ἡ βουλὴ κ’ ἐστέρξανέ το ὅλοι,

κι ἀπέστειλεν ὁ πρίγκιπας μαντατοφόρους δύο

8675

στὴν περιεχοῦσαν κεφαλὴν ὅπου ἦτον στὸν Μορέαν

ἐτότε γὰρ τοῦ βασιλέως ἐκεῖνες τὲς ἡμέρες,

παραδηλῶντα, λέγοντα τὸ πῶς ἦλθεν ἐνταῦτα

ὁ ἀφέντης πρίγκιπας Μορέως, ’ς ὅσον κρατοῦν οἱ Φράγκοι

κ’ ηὗρεν τὸν τόπον ἔρημον, τελείως ἐξηλειμμένον.

8680

Κ’ ἐρώτησε καὶ εἶπαν του ὅτι ἐκ τῆς μάχης ἦτον,

ὅπου εἶχεν γὰρ ὁ βασιλέας μετὰ τὸ πριγκιπᾶτο·

ἐπεὶ τῆς μάχης τὰ ἔργατα ἐτοῦτα προξενοῦσιν·

τοὺς τόπους τοὺς καλλιώτερους ὅπου εἶναι ἀπὸ τὸν κόσμον,

ἡ μάχη γὰρ τοὺς καταλεῖ, τελείως τοὺς ἐρημάζει.

8685

Λοιπόν, ἂν θέλῃ, ὀρέγεται νὰ ποιήσουσιν ἀγάπην,

νὰ τοῦ μηνύσῃ ἀπόκρισιν, νὰ μάθῃ τὴν βουλήν του.

Τὸ ἰδεὶ τους γὰρ ὁ βασιλέας, καλὰ τοὺς ἀποδέχτη,

8765

πολλὰ τοῦ ἐφάνη ὀρεχτικὴ ἡ τρέβα κ’ ἡ ἀγάπη

νὰ ἔχῃ μὲ τὸν πρίγκιπα, ἐκεῖνον τοῦ Μορέως,

διὰ τὴν πολλὴν τὴν ἔξοδον ὅπου εἶχε εἰς τὰ φουσσᾶτα,

ὅπου ἔστελνεν εἰς τὸν Μορέαν κ’ ἐμάχετον τοὺς Φράγκους.

Ὥρισε εὐθέως κ’ ἐγράψασιν τὲς συμφωνίες τῆς τρέβας

8770

κ’ ἐποίησεν ὁρκωμοτικὸν κ’ ἐχρυσοβούλλωσέ το.

Ἀπάνω εἰς αὖτο ὤμοσεν ἀτὸς του ὁ βασιλέας

ἐνώπιον τῶν καβαλλαρίων κι ἀπέκει τοὺς τὸ ἐδῶκεν·

ἀπῆραν τὸ ὁρκωμοτικον κ’ ἦλθεν εἰς τὸν Μορέαν,

τοῦ πρίγκιπος τὸ ἠφέρασιν κ’ ἐπροσκομίσανέ το·

8775

ὁ πρίγκιπας τὸ ἐδέξετον, πολλὰ καλὸν τὸν ἐφάνη.

Κι ἀφότου ἐστερεώθηκεν ἡ ἀγάπη καὶ ἡ τρέβα

ἀνάμεσον τοῦ βασιλέως καὶ τοῦ πρίγκιπα Μορέως,

ἄρξετον ὁ πρίγκιπας, ὡς φρόνιμος ὅπου ἦτον,

νὰ κυβερνᾷ τὸν τόπον του, νὰ αὐξαίνῃ τὲς δουλεῖες του·

8780

μὲ τὸν λαὸν τοῦ βασιλέως εἰρηνικὰ ἐδιάγε·

ἐπλούτηναν οἱ ἅπαντες, Φράγκοι τε καὶ Ρωμαῖοι.