Διήγησις εξαίρετος Βελθάνδρου του Ρωμαίου

Δεῦτε, προσκαρτερήσατε μικρόν, ὦ νέοι πάντες.

Θέλω σᾶς ἀφηγήσασθαι λόγους ὡραιοτάτους,

ὑπόθεσιν παράξενην, πολλὰ παρηλλαγμένην·

ὅστις γὰρ θέλει ἐξ αὐτῆς θλιβῆν τε καὶ χαρῆναι

5

f. 1v

καὶ νὰ θαυμάσῃ ὑπόθεσιν τῆς τόλμης καὶ ἀνδρείας,

ὅταν γὰρ ἐβασίλευε Ροδόφιλος ὁ|κάτις

μετὰ τῶν δύο τῶν υἱῶν αὑτοῦ Φιλάρμου καὶ Βελθάνδρου,

τῶν θαυμαστῶν καὶ τῶν λαμπρῶν καὶ πορφυρογεννήτων.

Υἱὸς δευτεροτότοκος ὁ Βέλθανδρος γὰρ ἦτον

10

τοῦ Ροδοφίλου τουτ’ αὐτοῦ μεγάλου βασιλέως.

Αὐτὸς γὰρ οὖν ὁ Βέλθανδρος εἶχε μεγάλην λύπην,

ἐκ τοῦ πατρὸς ἐθλίβετον, ἐμυριοκαταφρονᾶτον·

αὐτὸς καὶ ἐξενώθηκεν ἀπὸ τὰ γονικά του.

Καὶ πῶς ἀπέφευγεν αὐτὸς τῆς γονικῆς του χώρας

15

καὶ πῶς ἐκακοπάθησεν μετὰ καὶ τῆς Χρυσάντζας

καὶ πῶς τὸ κυκλοδρόμημα τοῦ χρόνου τοῦ τοσούτου

ἔφερε κ’ ἐκατήντησε τῆς πατρικῆς ἀξίας

καὶ ὁ πρώην τε μισούμενος φιλούμενος ἐγίνη

καὶ στέμμα καὶ διάδημα τῆς αὐτοκρατορίας,

20

f. 2r

ἔφερεκ’ ἐκατήντησε καὶ βασιλεὺς ἱστάθην |

σὺν τῇ συζύγῳ τῇ καλῇ, τῇ κόρῃ τῇ Χρυσάντζᾳ,

ρηγὸς μεγάλου θύγατηρ μεγάλης Ἀντιοχείας.

Λοιπὸν τὸν νοῦν ἱστήσατε ν’ ἀκούσητε τὸν λόγον

καὶ νὰ θαυμάσετε πολλὰ· ψεύστης οὐ μὴ φανοῦμαι.

25

Δυνάστης ἦταν βασιλεὺς Ροδόφιλος ὁκάτις

(τὸ ὄνομα ρωμαϊκὸν) χωρῶν ὑπεραπείρων.

Τυραννικῶς αὐθέντευεν ὡς φυσικὸς αὐθέντης

καὶ τοὺς ἐκεῖσε γύρωθεν ἐδέσποζε τοπάρχας.

Εἰχε καὶ παῖδας εὐειδεῖς, ἠγαπημένους δύο.

30

f. 2v

Ὁ πρῶτος ὠνομάζετο Φίλαρμος παρὰ πάντων,

Βέλθανδρος δὲ ὁ δεύτερος τὴν τῶν Ρωμαίων λέξιν,

παράξενος καὶ κυνηγός, πανευτυχὴς δεξιώτης,

εἰς κάλλος καὶ εἰς σύνθεσιν μέγας τε καὶ ἀνδρεῖος,

ξανθὸς καὶ σγουροκέφαλος, εὐόφθαλ|μος καὶ ὡραῖος·

35

ἄσπρον ἦτον τὸ στῆθός του μάρμαρον ὥσπερ κρύον.

Καὶ εἰς τὴν ἐρωτόπλασιν ἓν ἦσαν καὶ οἱ δύο.

Ἐπεὶ δὲ − τύχης μανικόν, τῆς κακοδαίμου μοίρας! −

ὑπὸ πατρὸς ἐθλίβετον, μυριοκαταφρονᾶτον,

καὶ τότε γοῦν ἠθέλησε εἰς τὸ ν’ ἀποδημήσῃ,

40

μακρά που νὰ ξενιτευθῇ, ὅπου τὸν πάρ’ ἡ τύχη.

Ξένην ὁδὸν ἐζήτησε πατρὶ τῷ βασιλεῖ του·

εἷπε δὲ τοίνυν πρὸς αὐτὸν ὁ βασιλεὺς τοιαῦτα·

«Βέλθανδρε, ἂν σὺ τῆς χώρας μου θέλῃς νὰ γένῃς ξένος,

ἀνάθεμά μοι, Βέλθανδρε, ἂν ἐγὼ σὲ κρατήσω».

45

f. 3r

Εὐθὺς ἀπεχαιρέτησε τὸν βασιλέα τότε,

ξεβαίνει καὶ τὸν Φίλαρμον εὑρίσκει τον νὰ στέκῃ·

σφικτὰ περιλαμβάνει τον, γλυκέα καταφιλεῖ τον

καὶ λέγει τον τὸ μανικὸν τῆς κακοδαίμου τύχης·

«Ξενίζομαι ὁ δυστυχὴς | ἀδελφικοῦ σου σπλάχνους».

50

Τότε πάλιν ὁ Φίλαρμος κρατεῖ, καταφιλεῖ τον,

λέγει τον· «Ἂν σὲ ἔθλιψεν πολλάκις ὁ πατήρ μας,

δύναμ’ ἐγὼ τὸ σήμερον τὸ σπλάγχνος νὰ τὸν φέρω.

Εἰ δ’ ἀπ’ ἐμοῦ κακώσεως τίποτι κέντρον ἔχεις,

ἐκδίδω σε τὸ σῶμά μου, ὅλον τὸν ἑαυτό μου·

55

σφάττε, τυράννησον κακῶς καὶ ἀντικάκωσέ με.

Οὐ δύναμαι, ὦ Βέλθανδρε, τὴν ξενιτειάν σου ἀκοῦσαι.

Κἂν θάνατος μὲ πρόκειται, ὕβρεις κἂν ἀτιμίες,

κἂν δὲ καὶ τὸ βασίλειον, κἂν δὲ καὶ αὐθεντίας,

κἂν καὶ αὐτό, ὃ λέγομεν, τὸ φυσικό μας στέμμα

60

f. 3v

νὰ καταλείψω καὶ εἰς οὐδὲν παρέξω τοῦτο θήσω

καὶ μετὰ σοῦ νὰ ξενωθῶ καὶ μετὰ σοῦ νὰ ἔλθω

εἰς χώρας ξένας ἐθνικάς, ποδοχωροβατήσω,

συναποθάνω μετὰ σοῦ καὶ εἰς | Ἅδην συγκατέβω·

μόνον καὶ γὰρ τὴν βλέπησιν τὴν ἰδικήν σου ἂς ἔχω».

65

Εἶπε πολλὰ ὁ Φίλαρμος ὡς ἵνα τὸν ἑλκύσῃ,

ἀλλὰ γε τούτου τὴν βουλὴν οὐκ ἠδυνήθην κόψαι.

Ὡς δ’ εἶχεν ἀπαραίτητον τῆς ξενιτείας τὴν στράτα,

τοῦτον οὐκ εἵλκυσαν ποσῶς τοῦ ἀδελφοῦ του οἱ λόγοι

τοῦ λογισμοῦ του τὴν βουλὴν νὰ τὴν παρασαλεύσουν,

70

ὅτι ἂν φθάσῃ λογισμὸς νὰ γεννηθῇ πολλάκις,

οὐ δύναται ἀπὸ συμβουλῆς τινὸς τοῦ κωλυθῆναι.

Μετὰ δὲ τὴν συμπλήρωσιν τούτων τῶν πάντων λόγων

περιλαμβάνουν σπλαχνικά, ἀδελφικῶς φιλοῦσιν,

κλαίουν οἱ δύο, κλαίουσιν τὴν ἀποχωρισιάν των.

75

f. 4r

Πλὴν τὴν καρδιοφλόγησιν ἣν ὁ Φίλαρμος εἶχε

στὸ μίσσευμα τοῦ ἀδελφοῦ οὐκ ἠμπορεῖ βαστάζειν

καὶ ἐκ τοῦ πόνου τοῦ πολλοῦ λιγοθυμᾷ καὶ πίπτει.

Σκύπτει, κρατεῖ τὸν ἀ|δελφόν, μυριοκαταφιλεῖ τον·

μετὰ δὲ τὰ φιλήματα ζώνεται τὸ σπαθίν του,

ὑπάγει καὶ τὸν Φίλαρμον ἀναίσθητον ἀφῆκεν.

545

Εὐθὺς ἀπεχωρίσθησαν οἱ πάντες ἀπ’ ἐκεῖνον·

ἀπέμεινεν ὁ Βέλθανδρος μόνος, μεμονωμένος

κατασκοπῶν τὰς χάριτας τοῦ Ἐρωτοκάστρου ἐκείνου.

Καὶ παρευθὺς ἐτήρησεν εἰς ἓν μέρος καὶ βλέπει

χορὸν ὡραίων γυναικῶν τὸν ἀριθμὸν σαράντα,

550

ἔξωθε τοῦ ἡλιακοῦ τριγύρου καθημένας.

Ἰδὼν ταύτας ὁ Βέλθανδρος ἔφησε πρὸς ἐκείνας·

«Ἰδοὺ συγκρίνειν ὥρισεν ἐμοὶ ὁ μέγας Ἔρων,

καὶ τὸ λοιπόν, ἀρχόντισσες, ἔρχεσθε νὰ σᾶς κρίνω».

Ἐχωρίσθη μία ἐξ αὐτῶν καὶ λέγει πρὸς ἐκεῖνον·

555

«Αὐθέντα, νὰ συγχωρεθῇς, μὴ μὲ παραδικήσῃς».

Εἶπε δ’ αὐτὴν ὁ Βέλθανδρος ὅτι· «Μά τὴν ἀλήθειαν,

ἀλλότρια, ξένη τοῦ βεργιοῦ σὲ κρίνω, ὦ κυρά μου,

διὰ τὸ πυρρὸν καὶ τὸ θολὸν τὸ ἔχουν οἱ ὀφθαλμοί σου».

Ἀπῆρε τὴν ἀπόφασιν καὶ πᾷ χώρια κ’ ἐστάθην.

560

f. 19r

Ἄλλη δὲ πάλιν τὸν χορὸν ἀφῆκε καὶ ὑπάγει, |

ἱστάθην κατὰ πρόσωπον ἐκείνου τοῦ Βελθάνδρου·

καὶ λέγει την· «Τὰ χείλη σου τὰ περισσά σου, κόρη,

μεγάλα ’ναι, ἀσχημόκοπα, μεγάλα σ’ ἀσχημίζουν».

Ἐκίνησε μετ’ ἐντροπῆς κἀκεῖθε μὲ τὴν ἄλλην

565

ἀπῆγεν, ἐχωρίσθησαν ὁμοῦ εἰς ἕνα τόπον,

μεγάλως ἐνεστέναξεν ἀπὸ ψυχῆς κἀκείνη.

Κ’ ἡ τρίτη περιπάτησεν ἀσύντακτα καθόλου

καὶ προσκυνεῖ τὸν δικαστὴν καὶ ὁ κριτὴς τὴν λέγει·

«Ἀλλότριαν σὲ κρίνω τοῦ βεργίου, οὐκ εἶσαι κληρονόμος·

570

ἡ φύσις μέλαινα χροιᾷ, νομίζω, ἔποικέν σοι,

ἀλλὰ ψυχρόν σοι σόφισμα κατάπλασεν, ἡ κόρη».

Καὶ ἡ τετάρτη φθάνοντα, κἀκεῖνος ταύτην λέγει·

«Ἡ τὰς ὀφρῦς σου ἔμιξις  ἂν ἔλειπεν, ὡς βλέπω,

ἐδέσποζές το τὸ βεργίν, γίνωσκε, ἀπὲ τώρα».

575

Ἄλλη δὲ πάλιν τοῦ χοροῦ κἀκείνη χωρισθεῖσα,

καὶ πρὸς τὸν μέγαν τὸν κριτὴν ἱστάθην ἀναισχύντως.

Εἶπεν ἐκεῖνος πρὸς αὐτήν· «Οὐκ εἶσαι κληρονόμος

καὶ νὰ σὲ δώσω τὸ βεργίν, ὅτι στὴν γῆν συγκύπτεις·

ἰσόκορμος οὐδέν εἰσαι, καὶ πῶς νὰ σὲ τὸ δώσω; |

f. 19v

580

Καρδιακὰ ἐνεστέναξεν καὶ ἱστάθην μὲ τὰς ἄλλας.

Καὶ μετ’ αὐτὰς κατέλαβεν ὁμοίως καὶ ἡ ἕκτη

καὶ λέγει· «Πρόσεχε, κριτά, νὰ μὴ μοῦ παρακρίνῃς».

Βλέψας ἐκεῖνος πρὸς αὐτὴν οὕτως τὴν ἀπεκρίθην·

«Τὸ σαχνοπερισσόσαρκον ἂν ἔλειπε ἀπὸ σένα,

585

ἐδέσποζές το τὸ βεργὶν καὶ μόνη σου νὰ τό ’χῃς».

Ἀπῆρε τὴν ἀπόφασιν, ὑπάγει μὲ τὰς ἄλλας

κ’ ἐκ τοῦ ἱδρῶτος τοῦ πολλοῦ κατάβροχος ἐγίνη.

Ἄλλη δὲ πάλιν τοῦ χοροῦ τῶν γυναικῶν ἐκείνων

ἀσύντακτος ἐκίνησεν καὶ πρὸς αὐτὸν ὑπάγει·

590

κἀκεῖνος λέγει την εὐθύς· «Οὐκ εἶσαι κληρονόμος

καὶ νὰ σὲ δώσω τὸ βεργίν, διατὶ θεωρῶ σε, κόρη,

ὅτι τὰ δόντια σου, κυρά, ὡς βλέπω, ψόγον δίδουν·

τὰ μὲν ἀπέσω κλίνουσιν, τὰ δ’ ἄλλα ἐμπροσκύψαν·

δι’ οὗ καὶ εἶπον ἐξ ἀρχῆς· οὐκ εἶσαι κληρονόμος».

595

f. 20r

Ἀπῆρε τὸν ἀπόλογον, ἱστάθην μὲ τὰς ἄλλας.

Ἀλλ’ ὁ χορὸς τῶν γυναικῶν τῶν μηδαμῶς κριθέντων

ἤλθασι κατε|νώπιον ἐκείνου τοῦ Βελθάνδρου.

Ἵσταντο τρεῖς καὶ τέσσαρες καὶ πάλιν ἄλλες πέντε,

κ’ ἐπαίρναν τὴν ἀπόφασιν δικαίως μετὰ ψόγον.

600

Ἰδοὺ λοιπὸν ἐμείνασιν ἀπ’ ὅλες τὲς σαράντα

γυναῖκες τρεῖς τὸν ἀριθμὸν νὰ στέκουν εἰς ἕνα τόπον.

Καὶ λέγει τας ὁ Βέλθανδρος αὐτὰς τὰς τρεῖς ὡραίας·

«Δεῦτε κ’ οἱ τρεῖς, δεῦτε ὁμοῦ, ἔλθατε νὰ σᾶς κρίνω».

Ἤλθασιν, ἵσταντο κ’ οἱ τρεῖς κατενώπιον τούτου.

605

Ὥρισε, λέγει πρὸς αὐτάς· «Ἔχω τοῦ νὰ σᾶς κρίνω,

πολλὰ ’κριβά, πολλὰ ψιλὰ, νὰ μὴ ἔχω καταδίκη

καὶ πέσω κ’ εἰς κατάκρισιν τῆς ἐρωτοκρισίας.

Λοιπὸν ἐσεῖς, ἀρχόντισσες, δεῦτε κ’ οἱ τρεῖς ὁμοῦ τε,

ὑπάγετε, κινήσατε ἐκεῖσε πρὸς τὸ πέρα

610

καὶ πάλιν δεῦτε πρὸς ἐμέ, ἀπέλθατε, στραφῆτε.

Ἔχω ὁρισμὸν καὶ θέλημα καὶ μετὰ ἀκριβείας

νὰ κρίνω καὶ νὰ στοχαστῶ τὴν καθεμίαν ὡς πρέπει·

τὸ κάλλος τοῦ προσώπου της καὶ τὸ κορμίν της ὅλον,

τὸ βάδισμα, τὸ κίνημα καὶ τὴν πορπατηξιάν της».

615

f. 20v

Ἀπῆγαν, ἤλθασιν αὐτὲς δίς, τρίς τε καὶ τετράκις |

καὶ λέγουσι τὸν Βέλθανδρον· «Σύγκρινον, σύγκρινέ μας».

Εἶδε τὰς τρεῖς ὁ Βέλθανδρος κ’ ἐκατεσκόπησέν τας

καὶ ὡς τεχνίτης ἀκριβῶς ἐκριβολόγησέν τας,

καὶ πρὸς τὴν μίαν εἴρηκε· «Χωρίζου ἀπὸ τὰς δύο·

620

αἱ τρίχες τῶν χερίων σου, ὡραία μου, ψέγουσίν σε».

Καὶ παρευθὺς ὡς ἤκουσε τὸν ψόγον τὸν οἰκεῖον,

ἐθλίβην, ἐνεστέναξεν καὶ πρὸς ἐκεῖνον λέγει·

«Ὡς ἔκαυσας καὶ ἐμπύρισες τὸ καρδιορρίζωμά μου,

οὕτω ἃς καγῇ καρδίτσα σου ἀπὸ ἐρωταγάπης».

625

Ταῦτα εἰπὼν ἐδιάβηκε κ’ ἐστάθην μὲ τὰς ἄλλας.

Τὴν δ’ ἄλλην λέγει Βέλθανδρος· «Μυριακριβολογῶ σε

ἴσως εἰς τὴν ἀνάπλασιν καὶ πλάσιν τοῦ προσώπου

καὶ τοῦ κορμίου καὶ σώματος καὶ σὲ ὥσπερ τὴν ἄλλην·

ἐκείνῃ ψόγος τῶν τριχῶν, σοὶ δὲ τῶν ὀφθαλμῶν τε.

630

f. 21r

Ἐτήρησα τοὺς ὀφθαλμούς, κόρη, τοὺς ἰδικούς σου

καὶ εἰς τὸ νερὸν τοῦ ἔρωτος κολυμβοπολεμοῦσι,

νὰ εἶπες κινδυνεύουσιν, ὡραῖα, νὰ πνιγοῦσι·

καὶ ἀπὸ τοῦ νῦν | βυθίζονται, οὐκ ἠμπορῶ κἂν ὅλως

εἰς τοῦ νεροῦ τὸ πρόσωπον πάλιν νὰ τ’ ἀνηβάσω».

635

Κἀκείνη, ὡς ἐγροίκησε τὴν κρίσιν τοῦ Βελθάνδρου,

μετὰ πικρίας ἐτήρησε καὶ βλέπει τον καὶ λέγει·

«Ὦ ἀδικώτατε κριτά, εἰς τὸν Θεὸν ἐλπίζω

νὰ πέσῃς μέσα στὸν βυθὸν τῆς ἐρωτοαγάπης

καὶ εἰς τὸ ρεῦμα τοῦ νεροῦ νὰ πνιγῇς, ν’ ἀποθάνῃς,

640

ὅτι καὶ τὴν καρδίαν μου ἀπέκαυσας διόλου».

Ταῦτα εἰπὼν μετὰ πικριᾶς ἀπῆγε μὲ τὰς ἄλλας.

Τότε ἰδὼν ὁ Βέλθανδρος τὴν ὕστερον ἐκείνην,

μετὰ ἐρεύνης ἀκριβῆς σκοπῶν καλῶς τὰ πάντα,

τὴν ἡλικιάν, τὴν εὐμορφιάν, τὰ κάλλη τοῦ προσώπου,

645

τὸ σεῖσμα καὶ τὸ λύγισμα, τὸ ἐπιτήδευμά της,

εἶπε καὶ ἐγκωμίασεν ἐμβλέποντα τὴν κόρην·

«Εἰς τῶν Χαρίτων τὴν αὐλὴν ἐκάθισεν ἡ Φύσις,

ἐσύναξεν, ἐμάζωξε κατὰ λεπτὸν τὰ πάντα,

τοῦ κόσμου ὅλας τὰς χάριτας καὶ τὰς εὐμορφοσύνας

650

f. 21v

ἐσέ κόρη, τὰς ἔδωκεν καὶ κατεπλούτισέ σε,

ἐσένα τὰς ἐχάρισε. Χαρὰ σ’ ἐσένα, κόρη! |

Τὸ σῶμά σου τὸ εὐγενικὸν ἴσον βεργὶν τὸ ποῖκε,

κυπαρισσοβεργόλικον ἐδημιούργησέν το,

ἔπειτα ἐνεφύσησεν ὅλον κ’ ἐψύχωσέν το,

655

πᾶσα κοπὴν καὶ χάρισμα ζῶν ἐπλαστούργησέν το.

Καὶ νὰ καὶ τοῦτο τὸ βεργίν, τὸ ὁ βασιλεὺς Ἐρώτων

ἐσκεύασε μεθ’ ἡδονῆς ὡς διὰ σένα, κόρη.

Ὁρίζω σε, ἀρχόντισσα, ἅπλωσε, πίασέ το»!

Ἀπλώνει, παίρνει τὸ βεργὶν ἐκ χειρὸς τοῦ Βελθάνδρου,

660

ἀπῆγεν καὶ ἐστάθηκεν ἔξω ἀπὸ τὰς ἄλλας,

βαστάζων εἰς τὰς χεῖράς της τὸ βεργὶν ὡς βραβεῖον.

Λοιπὸν εἰπέ μοι, Βέλθανδρε, καὶ λεπτολόγησέ με

675

τῆς καλλιωτέρας τὰ τερπνὰ, τὰς εὐμορφίας καὶ κάλλη,

πῶς ὑπερτέρα πέφυκε παρὰ τὰς ἄλλας αὕτη».

«Ἐπεθυμεῖς, ἀντέφησεν, Ἔρων μου, τοῦ νὰ μάθῃς

τὸ ποίαν ἐδῶκα τὸ βεργὶν καὶ τὰ τερπνὰ της κάλλη,

καὶ τὰ λοιπὰ χαρίσματα, τά ’χει παρὰ τὰς ἄλλας;

680

Ἐκ τῆς σελήνης ἔπεσεν ἐκείνη τὰς ἀγκάλας,

καὶ τὸ λαμπρόν της μερτικὸν ἀπέσπασεν καὶ ἀπῆρεν·

τὴν συγκοπὴν καὶ σύνθεσιν, τὰ τοῦ κορμίου της μέλη

αὕτη ἡ βασιλεία σου τα ἐκαλοδώρησέν τα

καὶ καθεδρίαν ἔποικεν ὁλοσωματωμένην

685

f. 22v

ἐπάνω νὰ καθέζεται εἰς κενοδόξισμά σου·

τοῦ κάλλους μέσον ἔπλασες κ’ ἐσωματούργησές την, |

ὑπὲρ ἀνθρώπων ἔδωκες πᾶσαν κοπὴν καὶ θέσιν.

Ἔχει μαλλία χρυσαφωτά, ἴσα τῆς ἡλικιᾶς της,

ὡς χόρτον εἰς παράδεισον, ὡς σέλινα εἰς κῆπον,

690

οὕτως εἶχε τὸ δάσωμα τῶν ὀμαλλίων ἡ κόρη,

νὰ εἶπες ὅτι Χάριτες αἱ σύνολαι τοῦ κόσμου

ἐπάνω της ἐκάθισαν κ’ ἐθήκασιν κατούναν.

Οἱ μήνιγγές της ἐκ παντὸς χωρὶς ἀμφιβολίας

ἔχουν τὸ ἀποτύπωμα τὸ σὸν χρυσοποικίλον.

695

Νὰ ρίψῃ τις τὸ βλέμμαν του νὰ εἶδεν ὀφθαλμούς της,

πάραυτα τὴν καρδίαν του σύρριζον ν’ ἀνασπάσουν·

εἰς τὸν βυθὸν τῆς λίμνης σου ἀπέσω κολυμβοῦσι

μικρὰ − μικρὰ ἐρωτόπουλα, δοξεύουν, μέσα παίζουν.

Ὀφρύδια κατάμαυρα ἐφύσησεν ἡ Τέχνη,

700

f. 23r

γιοφύρια κατεσκεύασεν ἀπὸ πολλῆς σοφίας.

Οἱ Χάριτες ἐχάλκευσαν τὴν μύτην τῆς ὡραίας,

στόμα Χαρίτων, Χάριτος δόντια μαργαριτάρια.

Μάγουλα ροδοκόκκινα, αὐτόβαπτα τὰ χείλη· |

ἐμύριζε τὸ στόμαν της χωρὶς ἀμφιβολίας.

705

Στρογγυλομορφοπίγουνος, ὑπερανασταλμένη,

λευκοβραχίων, τρυφερά, τράχηλος τουρνεμένος,

ἡ μέση της ὁλόλιγνη μετὰ μεγάλης τέχνης,

ἁπλῶς ὡς λεπτοκάλαμον ἐκατασκεύασέν την,

τὸ κλίμα τοῦ τραχήλου της καὶ τὸ ὑπολύγισμά της.

710

Σῶμα καὶ γὰρ ἐξαίρετον ἐκ τῆς συνθέσεώς της,

νὰ εἶπες ὅτι Χάριτες ἐξέρχονται ἀπ’ αὔτην.

Ὡς τροχὸς ἐτροχάλευσε τὴν βρύσην ὁ τεχνίτης.

Τὸ στῆθός της παράδεισος ἐρωτικὸς ὑπάρχει,

τὰ μῆλά της ἐφέγγασιν ἀπὸ ψιλῆς θεωρίας,

715

τὸ βλέμμα πάνυ θαυμαστὸν καὶ ἡ πορπατηξιά της·

ὅταν γυρίσῃ ἀπόκοτα καὶ ἴδῃ ἐπάνω κάτω,

θερίζει σου τὴν αἴσθησιν, κόπτει σου καὶ τὴν φρόναν.

Καὶ σὲ αὐτόν, ὦ βασιλεῦ, κἂν τολμηρός μου ὁ λόγος,

ἂν σὲ σκιάσῃ πούπετις, σύμπτερος νὰ κατέβῃς»!

f. 26r

Ἐν μιᾷ οὖν τῶν ἡμερῶν σεμβαίνει εἰς ταμεῖον

ὁ Βέλθανδρος καὶ χαιρετᾷ τὴν ρήγαινα καὶ ρήγαν

καὶ τὴν Χρυσάντζα τὴν λαμπράν, τὴν θυγατέρα τούτων.

Ὡς γοῦν ἐκατεσκόπησε τὸν | Βέλθανδρον ἡ κόρη,

810

μόναυτα τὸν ἐγνώρισεν ὅτ’ ἔνι αὐτὸς ἐκεῖνος

ὁποὺ ἀπῆρε τὸ βεργὶν ἀπὸ τὰς χεῖρας τούτου,

ὅταν εἰς Ἐρωτόκαστρον ἡ σύγκρισις ἐγίνη.

Ὑπερενδέχετο δ’ αὐτὴ ν’ ἀκούσῃ καὶ ὄνομάν του,

ὡς δ’ ἤκουσε τὸ «Βέλθανδρε» ἐκ τοῦ ρηγὸς τὸ στόμα,

815

σύρριζον τὴν καρδίαν της ἐνέσπασεν ὁ λόγος

καὶ παρευθὺς ἐγένετο ἐρωτοπλουμισμένη.

Εἶδεν ἐκεῖνος, πάλιν δὲ ἐγνώρισε τὴν κόρην,

ἐκείνη δὲ τὸν Βέλθανδρον ἐκατεσκόπησέ τον·

σημάδια τοῦ προσώπου του, τὰ ἃ εἶχεν εἰς νοῦν της,

820

εἶδε κ’ ἐκαλογνώρισεν, ὅλα πιστώθηκέν τα,

ἐμνήσθηκε καὶ τὸ βεργίν, μᾶλλον καὶ συντυχίας,

ἅσπερ ὡμίλει μετ’ αὐτὴν καὶ μὲ τὰς ἄλλας κόρας,

ὁμοῦ εἰς Ἐρωτόκαστρον, λοιπὰς τριάντα ἐννέα.

Ἔκτοτε τὴν ἐγνώρισιν ἐποῖκαν μὲ σημεῖα,

825

f. 26v

κανεὶς οὐδὲν ἐγίνωσκε κρυφοκαμώματά των.

Καὶ δύο δὲ παρέδραμον, κανεὶς οὐκ ἐπενόει, |

δύο μησὶ καὶ σὺν αὐτοῖς ἄλλους τε χρόνους δύο

εἶχαν κρυφὰ πονέματα τῆς ἐρωτοληψίας.

1060

Εἶτα δειμαίνει Βέλθανδρος, κλονεῖται τῇ καρδίᾳ,

συνεταράχθη τὴν ψυχὴ καὶ αὐτὴν τὴν αἴσθησίν του

καὶ προσθαρρεῖται τὴν βουλὴν αὑτοῦ πρὸς τὴν Χρυσάντζα·

«Καὶ ἄκουσον, κυρία μου, καὶ πρόσχες μου τοὺς λόγους·

ἀφ’ οὗ καιροῦ ἐμίχθημεν δέκα ἐπεράσαν μῆνες,

1065

f. 33r

καὶ τὸ ἔνι ἀναμέσον μας κανεὶς οὐδὲν τὸ ξεύρει,

εἰμὴ τὰ τρία παιδόπουλα καὶ αὐτὴ ἡ Φαιδροκάζα.

Λοιπὸν φοβοῦμαί την αὐτήν, φοβοῦμαι καὶ τοὺς παῖδας,

δειμαίνω τὴν βαγίτσα σου μὴ ἀλλά | ξᾷ τὴν βουλήν της

καὶ μεταστρέψῃ τὸν σκοπὸν καὶ πᾷ καὶ καταβάλῃ,

1070

ἢ καὶ τοὺς παῖδας τοὺς ἐμοὺς ἐχθρὸς τινὰς χαυνώσῃ

καὶ ταῦτα τὰ καμώματα μάθῃ τα ὁ πατήρ σου,

κἀμὲ ψηφίσῃ θάνατον πικρὸν κατὰ τῆς ὥρας,

σὲ δέ, κυρία, ἐντροπὴ καὶ ψόγος οὐκ ὀλίγος.

Λοιπὸν ἔλα νὰ φύγωμεν ἀψοφητὶ καθόλου,

1075

σιγά, κρυφὰ καὶ ἀνόητα, κανεὶς μὴ τὸ νοήσῃ.

Βασίλεια χάνεις, λυγερή, βασίλεια νὰ εὕρῃς».

Χρυσάντζα ὡς ἐγροίκησεν, ἀλλὰ καὶ Φαιδροκάζα,

καὶ πρὸς ἐκείνην τὴν βουλὴν ἐνεργοῦσι κἀκεῖναι

καὶ τὸν καιρὸν ἐγύρευον τὸ πότε ν’ ἀποδράσουν·

1080

ἐδείμαινον μὴ νοηθοῦν καὶ κρατηθοῦν ἀτίμως.

Μετὰ δὲ τὴν παραδρομὴν μερῶν κἂν δεκαπέντε,

ἦλθε καιρὸς κ’ ἠθέλησεν ὁ ρήγας νὰ ἔβγῃ ἔξω

καὶ παίρνει καὶ τὴν ρήγαινα εἰς περιδιάβασίν των·

καὶ τὴν Χρυσάντζαν εἴπασιν νὰ πᾷ νὰ ξεφαντώσῃ,

1085

f. 33v

ἐκείνη δὲ πρὸς τὴν βουλὴν ἔπεσε, τάχα ἠσθένει·

ἀφῆκέν την ὁ | ρήξ αὐτὴν ὡς δι’ ἀνάπαυσίν της.

Καὶ ἐξοπίσ’ ὁ Βέλθανδρος μετὰ καὶ τῆς Χρυσάντζας,

ὁμοῦ καὶ τὰ παιδόπουλα, ἔτι κ’ ἡ Φαιδροκάζα

τὴν νύκταν ἐκινήσασι, κανεὶς μὴ τοὺς νοήσῃ.

Τέως εἰς τὸ ξημέρωμα εὑρήκασιν ποτάμιν,

ἐπέρασεν ὁ Βέλθανδρος, ἀπῆγεν εἰς τὸ ἄλλον μέρος,

ὁμοίως καὶ ἡ συντροφιὰ ἡ τούτου ἐξοπίσω. |

Καὶ φεῦ καὶ πάλι ἀλλοίμονον! Οὐαί! Τί τοὺς συνέβη;

1105

Ἐκύκλωσεν ὁ ποταμὸς κ’ ἐκαταπόντισέν τους,

ἡ Φαιδροκάζα ἐπνίγηκε μετὰ τῆς ἡμιόνου,

τὰ τρία του παιδόπουλα μετὰ τῶν ἰππων τούτων.

Ὁ Βέλθανδρος ἐδιάβηκεν, ἐπέρασεν ἐκεῖθεν,

ἐξεγυμνώθην, ἔφθασε κοντὸ εἰς τὸ πνιγῆναι,

1110

μόλις ἐσώθην εἰς τὴν γῆν γυμνὸς μὲ τὸ βρακίν του·

τὰ πάντα ὅλα ἔχασε, τὸν ἵππον καὶ τὰ ροῦχα,

καὶ εἰς τὸ μέρος τὸ δεξιὸν ὥσπερ νεκρὸς ἐρρίφθην,

ἡμιθανὴς εὑρίσκετον εἰς γῆν ἐξαπλωμένος.

Χρυσάντζα δ’ ἐξ ἀριστερᾶς τοῦ ποταμοῦ ἐρρίφθη,

1115

ἡμιθανής, ὁλόγυμνη, εἰςγῆνἐξαπλωμένη.

Καὶ τότες ἐπληρώθηκε τὸ μοιρογράφημά του,

τὸ ὅπερ ἐθεάσατο ἐν τῷ Ἐρωτοκάστρῳ.

Νομίζων ὅτι ὁ Βέλθανδρος ἦν ὁ ἀποθαμένος

1150

διότι καὶ τὸ ροῦχόν του μετὰ σπαθὶν Βελθάνδρου

κἀκεῖ ταῦτα εὑρέθησαν ὅπου νεκρὸς ἐκεῖτο,

πιάνει, σύρει, θεωρεῖ, κατασκοπᾷ τὸ σῶμα,

πιστεύεται, ὡς τὸ δοκοῦν, Βέλθανδρος ἦν ὁ νέκυς

καὶ ἀφ’ τὴν θλῖψιν | τὴν πολλὴν ἀναίσθητος ἐγίνη,

1155

σύρριζον τὴν καρδίαν της ἀνέσπασεν ἡ λύπη.

Καὶ μόλις ἐσυνέφερε τὸν νοῦν της ἡ Χρυσάντζα,

ἤρξατο κλαίειν κλάηματα, ἔλεγε μοιριολόγιν·

«Βέλθανδρε, φῶς μου, μάτια μου, ψυχή μου καὶ καρδιά μου,

νεκρὸν καὶ πῶς σὲ θεωρῶ, ἄπνουν καὶ πῶς σὲ βλέπω;

1160

Ἀντὶ στρωμάτων τε λαμπρῶν βασιλικῆς τε κλίνης

Καὶ πέπλων μαργαρόστρωτων οἶς ἔδει σε σκεπάζειν,

κεῖσαι εἰς ἄμμον ποταμοῦ οὕτως γεγυμνωμένος!

Ποῦ τοῦ πατρός σου ὁ κλαυθμός, ποῦ καὶ τοῦ ἀδελφοῦ σου,

τῶν συγγενῶν σου τῶν λαμπρῶν, ποῦ καὶ τῶν μεγιστάνων;

1165

Οἱ δοῦλοι καὶ δουλίδες σου νὰ κλαύσουν, νὰ θρηνήσουν;

Καὶ ποῦ ὁ ρὴξ καὶ ρήγαινα, πατὴρ ἐμὸς καὶ μήτηρ

νὰ συνθρηνήσουν μετ’ ἐμοῦ καὶ νὰ μὲ συμπονέσουν;

Καὶ ποῦ τὸ παρηγόρημα πασῶν τῶν ἰδικῶν μου;

Ἀπὸ τοὺς ὅλους συγγενοὺς ἐγὼ ὑπάρχω μόνη,

f. 36r

1170

ἡ δυστυχής, ἡ ἐλεει | νὴ καὶ κακομοιρασμένη!

Καὶ τί νὰ ποίσω τάλαινα; Τί νὰ γενῶ, ἡ ξένη;

Καὶ ποία στράτα, ποίαν ὁδόν, ποῦ πορευθῶ ἡ ἀθλία;

῎Εδε ὁπού ’παθα κακόν, μυστήριον πού μ’ ἐγίνην!

Ὢ θαῦμα, πῶς νὰ γίνωμαι; Τι πράξω, τί ποιήσω;

1175

Πῶς οὐκ αἰσθάνομαι, καλέ, τὰς λαμπροχάριτάς σου,

παράξενέ μου Βέλθανδρε, ἐρωτικέ μου αὐθέντα;

Ἂς σφάξω τὴν καρδίτσα σου, ἂς συνθαπτῶ μετὰ σου,

συναποθάνω μετὰ σοῦ κ’ εἰς Ἅδην συγκατέβω

παροὺ νὰ ζήσω ἐπώδυνα τὸν ἅπαντά μου βίον!

1180

Οὐαί μοι τὴν ταλαίπωρον! Τί νὰ γενῶ οὐκ οἶδα·

οὐαί, παπαῖ, βαβαί, βαβαί! Ποῦ τὸ λαμπρόν μου γένος»;

Καὶ ταῦτ’ εἰπὼν ἐξήπλωσεν χαμαὶ νενεκρωμένη,

ἔπεσ’, ἐλιποθύμησεν ἐκ τοῦ πολλοῦ τοῦ πόνου·

τὸ δὲ τρυγόνιν ἔφερε νερὸν μὲ τὰ πτερά του,

1185

τὴν κόρην ἐκατάβρεξεν, ἀνέζησεν αὐτίκα.

1305

f. 39v

Εἶχεν εὔφορον ἄνεμον καὶ μέσα εἰς πέντε μέρας

ἔφθασαν εἰς τὰ ἴδια των, | ἔρραξε τὸ καράβι

ἔστεσαν φλάμμουρα πολλὰ μετὰ βοῆς μεγάλης·

μανδάτα πᾶσιν σύντομα, φθάνουν πρὸς τὸ παλάτιν,

δίδουν πρὸς τὸν Ροδόφιλον ἔκλαμπρα συγχαρίκια,

1310

ὅτι τὸν πορφυρόβλαστον Βέλθανδρον τὸν υἱόν του

ἂς δράμῃ, ἂς τὸν δέξεται καὶ ἂς τὸν περιλάβῃ·

ἐστράφην ἀφ’ τὰ ξένα του, ἦλθε στὰ γονικά του

μὲ τὸ καράβιν τό ’στειλε νὰ πᾷ γυρεύοντά τον·

εὗρε καὶ ἔφερεν αὐτὸν μετὰ καὶ τῆς Χρυσάντζας,

1315

ρηγὸς μεγάλου θύγατηρ μεγάλης Ἀντιοχείας.

Ὁ γέρων ὡς ἐγροίκησε τὰ ἔκλαμπρα μανδάτα,

ἀπὸ τοῦ θρόνου του πηδᾷ, τοὺς ἄρχοντας συνάγει

καὶ ψίκι  μέγα, θαυμαστὸν ἐποίκασιν ἐτότες.

Μεγάλως τὸν ἐδέχθησαν μετὰ χαρᾶς οἱ πάντες.

1320

f. 40r

Ὁ δὲ πατὴρ ὡς ἔβλεψε Βέλθανδρον τὸν υἱόν του,

ἠσπάσατο ἐνήδονα, ἐκατεφίλησέν τον,

τὴν δὲ Χρυσάντζα τὴν ὡριὰν ἠσπάσατο κἀκείνην.

Γυναῖκες τὴν ἐψίκευσαν, ἀρχόντισσες μεγάλες·

μεγάλως ἐσυντρό|φευσαν, ἐψίκευσαν ἐνδόξως,

1325

ἐτίμησαν, ἐδόξασαν, εἶπον· «Πολλὰ τὰ ἔτη

τοῦ βασιλέως τὸν υἱὸν μετὰ τῆς βασιλίσσης!»

Τὸ πούπολον ἐχάρηκεν, ὅλοι, μικροὶ μεγάλοι.

Ὁ βασιλεὺς Ροδόφιλος ἐσκίρτησεν, ηὐφράνθη·

παιγνίδια εἶχε περισσὰ μουσικὰ καὶ ὡραῖα.

1330

Τὸν πίσκοπον ἐκάλεσε μετὰ τοὺς κληρικούς του

καὶ στέφος περιτίθησι τοῦ γάμου καὶ τοῦ κράτους

ἐπὶ τὰς δύο κεφαλὰς Βελθάνδρου καὶ Χρυσάντζας.

Νυμφίος δ’ ἀναγορευθεὶς ὁμοίως καὶ αὐτοκράτωρ,

μετὰ συγκλήτου καὶ λαοῦ βασιλεὺς κατεστάθη

1335

ὁ Βέλθανδρος καὶ βασιλὶς ἡ κόρη ἡ Χρυσάντζα.

Ἐπαῖξαν τὰ παιγνίδια, ὡς εἶχαν κατὰτάξιν

καὶ τὰ φαγία ἕτοιμα κ’ ἐκάτσασιν κ’ ἐφάγαν.

Ὁ βασιλεὺς Ροδόφιλος τοὺς πάντας οὕτως λέγει·

«Γινώσκετε, οἱ ἄρχοντες καὶ πάντες μεγιστᾶνοι,

1340

f. 40v

ηὕρηκα τὸ γεράκι μου, τὸ εἶχ’ ἀπολυμένον,

ὁ δὲ νεκρός μου ἐγύρισεν ἐξ Ἅδου τοῦ πυθμένος!» |

Καὶ ταῦτα μὲν ἐνταῦθά μοι καὶ μέχρι τούτων στήτω,

ἡμεῖς δὲ τοῦ Παροιμιαστοῦ ἀκούσωμεν τὸν λόγον·

Ἐὰν τὰ πρῶτα ἦν καλά, κακὰ δὲ τὰ ἐξ ὑστέρου,

1345

ὡς λέγει αὐτὸς ὁ φρόνιμος, ὅλα κακὰ ὑπάρχουν·

εἰ δ’ ἔνι ὀπίσω τὰ καλὰ ἐν τῷ τέλει τοῦ βίου,

ὅλα καλὰ ὑπάρχουσι καὶ μυριοευλογημένα.

Καὶ λέγω τὸ «ἀμήν, ἀμὴν» καὶ παύομαι τὸν λόγον.