Λεηλασία της Παροικιάς της Πάρου

p. 3

Στὸ πόρτο μέσα νά ’μπουσι ἐφοβοῦντα

καὶ τῆς Παρκιᾶς μὲ μάνιτα ἀπονοῦντα

καημοὺς πολλοὺς καὶ πάθη νὰ τσῆ δώσου,

τσ’ ἀνθρώπους τση νὰ πιάσου νὰ σκλαβώσου.

5

Καὶ ἔτσι τὸ ριζικὸ τὸ ἀσβολωμένο

ἤθελε τῶν ἀνθρώπων τῶν καημένω:

Ὁ πόλεμος τῆς Κρήτης νὰ ἀρχινίσῃ,

γυρεύγοντας ὁ Τοῦρκος νὰ νικήσῃ.

Καὶ ἐπῆγεν ὁ βιζίρης μὲ φουσσᾶτα

10

καὶ εἶχεν τὰ κάτεργά του ὅλα γεμᾶτα.

Καὶ φθάνει στὰ Χανιὰ καὶ ντεσμπαρκάρει

καὶ ἐκεῖ τὸ ἀσκέριν του ὅλο ρεποσσάρει.

Καὶ πάραυτας μὲ γράμμα τοῦ βιζίρη

τὸν καπετὰν-πασᾶ τότες σπιδίρει

15

τὰ κάτεργα νὰ τὰ ξαναφορτώσῃ

λαό, εἰς τὰ Χανιὰ πάλι νὰ σώσῃ.

Καὶ ὁ Μουσταφᾶς-Καπλὰν σὰν προκομμένος,

τσῆ μάχης ξακουστὸς καὶ παινεμένος,

μισσεύει ἀπ’ τὰ Χανιὰ μὲ τὴν ἀρμάδα

20

καὶ κάνει δίχως ἄργιτα λεβάδα.

Καὶ εἰς τῆς Ἀνατολῆς τὰ μέρη ἐδράμα,

καθὼς ἐξεκαθάριζε τὸ γράμμα.

Λαὸ ξαναφορτώνει καὶ γυρίζει

στὸν τόπον, ποὺ ὁ βιζίρης τὸν ὁρίζει.

p. 4

25

Καὶ ἀπῆτις ἐκουβάλησε τὸ ἀσκέρι

καὶ ἐπλάκωσε καιρός τὸ καλοκαίρι,

πάραυτας ὁ βιζίρης τσ’ ὁρισμούς του

ξαπλώνει ἐδῶ καὶ ἐκεῖ στοὺς ἐδικούς του.

Καὶ διαλαλεῖ νά ’ναι ὅλοι ὀρδινιασμένοι,

30

μικροί, μεγάλοι τ’ ἄρματα ζωσμένοι,

διατί εἶχεν εἰς τὸν νοῦν του νὰ κινήσῃ

στὸ Κάστρο διὰ νὰ πάῃ νὰ πολεμήσῃ.

Καὶ εὐθὺς ἐμαζωκτήκασιν οἱ Τοῦρκοι.

Τὴ νιάκαρην ἐπαίζαν καὶ ταμπούκι,

35

ξυπνῶντας πᾶσα ἕνα παλληκάρι,

ἔτσι πεζὸν ὡσὰν καὶ καβαλλάρι.

Ποιὸς νά ’χε στοχασθῆ τὸ τόσον πλῆθος

καὶ νὰ μὴ φρίξῃ, νὰ γενῇ σὰν λίθος,

τὴν ταραχὴν τὴν τόσην τοῦ φουσσάτου

40

καὶ τὰ σημάδια ἐκεῖνα τοῦ θανάτου!

Καὶ ἔστοντας νὰ ἀπομείνῃ ἀλαφρωμένος,

70

p. 6

διατὶ ἦτον ὁ βιζίρης μισσεμένος,

ἤβαλε γνώμη στὰ νησὰ ν’ ἀράξῃ

καὶ ξέχωρα τὴν Πάρο νὰ ρημάξῃ.

Καὶ φεύγει ἀπ’ τὰ Χανιὰ καὶ ξεπορτίζει,

τὰ κάτεργά του ὅλα ξαρμπουρίζει.

75

Πρῶτο νησί, ὁπού ’βρηκε νὰ πιάσῃ,

ἤτονε στὴ<ν> Πολύκανδρο καὶ ’ράσσει.

Κ’ οἱ γέροντες ὡς εἶδα τέτοιον πρᾶμα,

μὲ τὸ κανίσκι πάραυτας ἐδράμα.

Καὶ τὸν Καπλὰν-πασᾶ ὅλοι προσκυνοῦσι

80

καὶ θέλημα ἐζητήσασι νὰ βγοῦσι.

Μὰ αὐτόνος σὰν ἐδέχθη τὸ κανίσκι,

πρόφασι τῶ γερόντω τοὺς εὑρίσκει,

πὼς θέλει τὰ χαράτσια ὁποὺ χρωστοῦσι,

ἀλλέως στὴν καδένα ὅλοι νὰ μποῦσι.

85

Καὶ μὲ τὸ λόγο ἤπαιξε λεβάδα,

δίδουν οἱ σκλάβοι δυνατὴ παλλάδα.

Καὶ τόμου ἀπ’ τὴν Πολύκανδρο μισσεύγει,

σὰν τὸ λεοντάρι ξάφτει καὶ ἀγριεύγει,

θέλοντας ’ς κάθε τόπον διὰ νὰ σώσῃ,

90

πάθη τῶν Χριστιανῶν πολλὰ νὰ δώσῃ.

Σπεδίρει δύο κάτεργα μὲ βία

καὶ ἤδωκε καὶ τῶν μπέηδων ἐξουσία

νὰ πάσιν εἰς τὴν Σίκινο καὶ τότες

τσὶ γέροντες νὰ πάρουν καὶ τσὶ Νιῶτες·

95

p. 7

καὶ ἀπῆτις τσὶ σηκώσουσι, νὰ ’ρθοῦσι

εἰς τὸ Δεσποτικὸ νὰ τὸν εὑροῦσι.

Μισσεύγει τὸ λοιπὸ ὁ πασᾶς καὶ πιάνει

εἰς τὸ Δεσποτικὸ καὶ ἄλλο δὲν κάνει.

Μονάχα τὸν Κιοσὲ πάραυτα κράζει

100

νὰ πάρῃ τὴν βουλήν του ’ς τὰ λογιάζει.

Λέγει του: «Εἶντα μοῦ λές ’ς τοῦτο νὰ κάμω;

Ἐγώ ’λεγα στὴ Σίφινο νὰ δράμω,

μὲ ἀπόφασι νὰ τήνε ξεμπιτάρω,

γυναῖκες καὶ παιδιὰ καὶ ἄνδρες νὰ πάρω·

105

γιατὶ ἔχω γροικητὰ –καὶ κάτεχέ το–

τὸ πλοῦτος ἐκεινοῦ τοῦ Μιχελέττο·

καὶ ἐμένα τὰ χαράτσα μου κρατίζει

καὶ χαρανιὰ καὶ τσόχες μὲ στολίζει.

Καὶ ὄξω ἀπὸ τοῦτο πέμπει καὶ μεγάλα

110

σοκκόρσα εἰς τὸ Κάστ<ρ>ο πλιὰ παρ’ ἄλλα

καὶ τσ’ ὁρισμοὺς ποτὲ δὲν ὀμπιδίρει,

μηδὲ καὶ ἐμέ, μηδὲ καὶ τοῦ βιζίρη.

Μὰ τοῦ Κιοσὲ πολλὰ τοῦ ντεσπιαζέρει

καὶ τοῦ Καπλὰν-πασᾶ φιλεῖ τὸ χέρι,

115

p. 8

πάσχοντας τὴν βουλήν του νὰ γυρίσῃ

καὶ ἀκούρσευτη τὴν Σίφινο νὰ ἀφήσῃ,

γιατὶ ἤτονε περίσσα φιλεμένος,

μὲ αὐτὸν τὸν Μιχελέττο ἀγαπημένος.

Καὶ ἤπασχε μὲ τὰ λόγια νὰ μαλάξῃ

120

τὴ γνώμη τοῦ πασᾶ νὰ τὴν ἀλλάξῃ.

Λέγει του: «Διὰ τὴν ὥρα μὴ γυρέψῃς

τὴ Σίφινο νὰ πάγῃς νὰ κουρσέψῃς.

Καὶ γροίκησε τὰ λόγια τὰ δικά μου,

σὰ δοῦλός <σου> πιστὸς πού ’μαι, πασᾶ μου.

125

Καὶ ἐγὼ σοῦ βρίσκω χώρα νὰ πατήσῃς,

τὴν Παροικιά, ὁποὺ νὰ εὐχαριστήσῃς,

πρᾶγμα πολὺ καὶ ἀνθρώπους να τσῆ πάρῃς

καὶ ὁλότελα νὰ τήνε ξε<μ>πιτάρῃς.

Καὶ ἄ θές νὰ ’δῇς, πασᾶ μου, τὴν ἀλήθεια,

130

’δὲ τῶ Φραγκῶ ποιοὶ δίδουσι βοήθεια.

Μόνο ἀπὸ τὴν Παρκιὰ τῶς κουβαλοῦσι

σοκκόρσο διὰ νὰ μᾶσ<ε> πολεμοῦσι.

Καὶ δὲν ψηφοῦν τὸ γράμμα τοῦ βιζίρη,

μηδὲ κανείς τως δὲν μᾶς ὀμπιδίρει·

135

καὶ εἶναι καθολικὰ χαϊνεμένοι

καὶ μὲ τοὺς Φράγκους εἶναι ὅλοι δοσμένοι.

’Σ κοντολογιὰ ὅσους καὶ ἂν ἔχῃ ἡ Πάρος

πέτουνται μὲ τσὶ Φράγκους καὶ ἔχου θάρρος.

Σμίγουσι μετ’ αὐτοὺς καὶ χαϊνετεύγου

140

p. 9

καὶ ἐμᾶς δὲν μᾶς ψηφοῦν, μηδὲ γυρεύγου.

Νὰ ’δῇς ξεχωριστὰ τσὶ μαγατζᾶδες,

πὄχουν οἱ προεστοὶ πραγματευτᾶδες,

γεμάτους τσὶ καφέδες καὶ ληνάρια,

τυριὰ καὶ ρύζα, λάδια καὶ σιτάρια,

145

σίδερα καὶ σχοινιά, τάβλες καὶ τράβες.

Καὶ σκλάβους ἀγοράζουσι καὶ σκλάβες

ἀπὸ τσὶ Μουσουλμάνους τσὶ ἐδικούς μας·

γιὰ ταῦτα δὲν ψηφοῦν τοὺς ὁρισμούς μας.

Τοῦτά ’λεγε ὁ Κιοσὲς σὰν καταδότης

150

τσῆ Παροικιᾶς καὶ ’πίβουλος προδότης.

Καὶ ἤκαμε τὸν πασᾶ καὶ ἐπίστευσέν του

καὶ εἰς ὅ,τι καὶ ἂν τοῦ ζήτα ἐπήκουσέν του.

Βάνει βουλὴν κακὴν καὶ ἀποφασίζει,

φουσκώνει δυνατὰ καὶ ξαφορμίζει.

155

Δίδει ὀρδινιὰ νὰ στέκουν ἀπαρκιᾶδοι

οἱ μπέηδες νὰ φύγουσι τὸ βράδυ.

p. 13

Ἀπόξω ἀπὸ τὶς Πόρτες ἐφανῆκα,

230

τὴν Κυριακὴ ταχὺ ἐξημερωθῆκα.

Θωροῦν τα οἱ Παροικιῶτες καὶ ἐτρομάξα

καὶ διὰ βοηθὸ τὴν Παναγία ἐκράξα.

Σύρνουν φωνή, μαζώνουνται οἱ ἀνθρῶποι,

γεμώνουν τὰ στενά, πήζουν οἱ τόποι.

235

Τρέμουσι ἀπὸ τὸ φόβο καὶ δειλιοῦσι,

τὰ κάτεργα ξανοίγουν καὶ μετροῦσι.

Καὶ ἀπῆτις ἀραδιάσαν καὶ εἴδασίν τα

καὶ σαράντα ἑπτὰ ἐμετρήσασίν τα,

ἐτότες τὸ λογιάσα ὅσοι εἶχαν γνῶσι,

240

πὼς ἦρθεν ὁ πασᾶς νὰ τσὶ σκλαβώσῃ.

Ἀρχίζουν οἱ γυναῖκες οἱ καημένες,

περιττοπλιὰς οἱ Κρητικὲς οἱ ξένες,

νὰ κλαίσι, νὰ θρηνοῦνται τὴ σκλαβιάν τως,

τὴν κακορριζικιὰν καὶ τὴν ξενιάν τως,

245

λέγοντας μοιρολόγια, ὁποὺ κάνα

τσ’ ἀνθρώπους μαῦρα δάκρυα καὶ ἐβγάνα.

Δὲν ξεύροντας εἰς τοῦτο πῶς νὰ διάξου,

τὰ ροῦχά ντως ’ς ποιὸν τόπο νὰ φυλάξου,

κλαίσι τὴν συμφορά τως καὶ τοὺς πόνους,

250

p. 14

ποὺ τσ’ ἤξωσεν ἡ μοῖρα τόσους χρόνους

ἀπὸ τσὶ Τούρκους νά ’χουσι τρομάρες,

καημοὺς καὶ πάθη, βάσανα καὶ ἀντάρες.

Δὲν ξεύρου εἶντα νὰ ’ποῦν καὶ ποῦ νὰ δώσουν

ἀπὸ τὸ φόβο κεῖνο νὰ γλυτώσουν,

255

γιατὶ καμμιὰ δὲν εἴδασι βοήθεια

ἀπ’ ἄνθρωπον † γιὰ † μὰ τὴν ἀλήθεια·

στοχάζουνται στὸ μέσος τὴ μεγάλη

σύγχυσι, ὁποὺ γροικᾶτο πλιὰ παρ’ ἄλλη

στὸ θλιβερὸ ποὺ σκόρπα τὸ μαντᾶτο.

260

Καὶ ὅλοι τὸν νοῦντως εἶχαν ἄνω κάτω,

φεύγου καὶ ἀ<μ>παντονάρου τὰ δικά τως,

σπίτια καὶ ροῦχα καὶ ὅλα τὰ καλά τως·

καὶ ἀπὸ τὸν φόβον ὅλοι ἐπαραδῶσαν

στὴν τόσην ταραχή, ὁποὺ τσὶ πλακῶσαν.

265

Τσὶ δέκα ἐννιά ’τον τότες τοῦ Μαΐου,

πρὶ δώσουν οἱ ἀκτῖνες τοῦ ἡλίου,

πού ’δασιν τὴν ἀρμάδα οἱ Παροικιῶτες

πὼς ἦτον μαζωμένη ὄξω <’ς> τὲς Πόρτες.

Ἀμ’ ὁ πασᾶς μὲ πονηριὰ μεγάλη

270

ἔκανε πὼς μισσεύει ἀγάλη-γάλη

μὲ κόμπωμα νὰ μηδὲ φοβηθοῦσι

οἱ ἄνδρες, οἱ γυναῖκες νὰ σκιακτοῦσι.

Ἐπέρασε λοιπὸν καὶ ἀποκολώνει

στὸ Ἅϊ-Φωκὰ καὶ ὅλους τσὶ κομπώνει.

p. 15

275

Δύο κάτεργα σπεδίρου, μπαίνου μέσα

καὶ ἄσπρη παντιέρα στὸ κατάρτι ἐστέσα.

Καὶ οἱ Χριστιανοὶ μὲ πόδια κουρασμένα,

μὲ ἱδρῶτες καὶ μὲ στήθια ματωμένα

τσὶ στράτες καὶ γκρεμνὰ ἐπερπατοῦσα

280

καὶ εἰς τὰ βουνὰ καὶ ἀνάπλαγα ἐκρατοῦσα.

Ποιὸς ἀπ’ τὸ φόβο, πού ’χε τοῦ θανάτου,

μηδὲ παιδιῶ ἐθυμᾶτο οὐδὲ πραγμάτου.

Μὲ κλάηματα οἱ γυναῖκες ἀποβγάνα

τσ’ ἄνδρες τως καὶ πολὺ καημὸν ἐπιάνα.

285

Ἐδέτσι τὰ παιδιὰ καὶ τσὶ ἀδελφούς τως,

τὰ ’γγόνια τως καὶ τσὶ ἄλλους ἐδικούς τως

μὲ λύπη, μὲ λακτάρα πλιὰ παρ’ ἄλλη,

σύγχυσι καὶ κακομοιριὰ μεγάλη.

Ἀφήνω πᾶσα ἕνα νὰ λογιάσῃ

290

–νὰ τὸ γροικήσῃ ποιὸς νὰ μὴ θαυμάσῃ!–

τὸ φόβο τὸν πολύ, πού ’χαν ἐτότες

γιὰ τὴν ἀρμάδα ἐκεῖνοι οἱ Παροικιῶτες.

Δίδουν βουλὴν νὰ πά συναπαντήξου

τὰ κάτεργα, τσὶ μπέηδες νὰ σμίξου,

295

p. 16

νὰ γνώσουν ὁ πασᾶς τως εἶντα θέλει

γὴ ἀνὲ ζωὴ γὴ θάνατος τοὺς μέλλει.

Καὶ τὸν Πρωτόδικο ἐτότες κράζου

τὸ Νικολό, καλὰ τὸν ὀρδινιάζου.

Σὰ γέροντας ὁπού ’τονε τῆς χώρας,

300

δίδουν του καὶ ἄλλο σύντροφο τῆς ὥρας.

Γιαννάκι Βυτσαρᾶ τὸν ὀνομάζου

καὶ τῆς κερὰ-Μαρίνας τόνε κράζου.

Κινοῦσιν καὶ οἱ δύο συντροφιασμένοι,

τὴ βάρκα πά νὰ δοῦν, ποὺ τσ’ ἀνεμένει.

305

Μὰ αὐτεῖνοι ὡστὲ νὰ ὀρδινιαστοῦσι,

εὐθὺς τὸν καπετὰν-πασᾶ θωροῦσι

καὶ ἤρχετο μέσα μὲ ὅλη τὴν ἀρμάδα,

μὲ δυνατὴ καὶ μὲ φρικτὴ παλλάδα.

Καὶ οἱ σάλπιγγες ἐπαίζαν καὶ ἐλαλοῦσαν

310

καὶ ἄλλα πολλὰ παιγνίδια ὁποὺ βαστοῦσαν.

Καὶ μιὰν ἀναμιγὴ τόση ἐγροικᾶτο,

ὁποὺ ἡ Παροικιὰ ὅλη ἐμουγκᾶτο.

Καὶ ἀπῆτις ἐσκλαβῶσαν τοὺς ἀνθρώπους

470

p. 23

τρέχοντας μὲ θυμὸ σὲ ὅλους τσὶ τόπους,

ἐβάλαν εἰς τὸ νοῦν καὶ ἄλλη ἀσωτία,

νὰ πάν νὰ γδύσουν καὶ τὴν Παναγία.

Καὶ τρέχουσιν καὶ πάσιν θυμωμένοι

καὶ βλέπουν τὴν εἰκόνα σκεπασμένη

475

μὲ ἀσήμι καὶ χρυσάφι καὶ λιθάρια

καὶ μὲ πολλῶ λογιῶ μαργαριτάρια.

Ἔτσι καὶ τοῦ Χριστοῦ ἦτον γεμισμένη

ἡ εἰκόνα του ἡ ἁγία ἀσημωμένη.

Καὶ μὲ ἀφοβιὰ μεγάλη ὅσοι καὶ ἂν ἢσαν

480

ἐκεῖνες τὲς εἰκόνες τὲς ἐγδύσαν.

Σὰν τσὶ λῃστᾶδες ’ράσσου θυμωμένοι

καὶ δὲ νοοῦν τὸ κρῖμα οἱ ὠργισμένοι

νὰ μὴν κρατοῦν τιμὴν στὴν ἐκκλησία,

μηδὲ καὶ νοιώθου εἶντά ’ναι ἡ Παναγία.

485

Καὶ ἀπῆς τ’ ἀσήμια ἐπῆραν καὶ τὰ ἄλλα

ποὺ βρίσκουνταν καὶ εἰκόνες πλιὰ παρ’ ἄλλα

καὶ δύο λαμπάδες ἄσπρες, ὁποὺ ἄλλες

ὡσὰν αὐτὲς δὲν ἤτανε μεγάλες

καὶ τὰ φανάρια ἐκεῖνα τὰ γυαλένια,

490

ὁπού ’σανε στὴ μέση κρεμασμένα,

ἐπῆράν τα καὶ αὐτὰ τὴν ὥραν κείνη,

γιατὶ οὐδεμιὰ δὲν ἔχου ’μπιστοσύνη.

Καὶ ἕνας λεβέντης βλέποντας τὸ κάλλος,

ὁπού ’χε ὁ Σταυρωμένος ὁ μεγάλος,

495

p. 24

ποὺ στ’ Ἅγιον Βῆμα ἀπάνω εἶναι βαλμένος

καὶ ὅλος ἀπάνω κάτω εἶν’ χρυσωμένος,

καὶ δὲ μπορῶντας στὰ ψηλὰ νὰ σώσῃ

καὶ μὲ τὰ χέρια ἀπάνω του ν’ ἁπλώσῃ

ἔσυρε μία πετριὰ καὶ ἐκτύπησέν του

500

καὶ ἀπ’ τὸ πτερὸ κομμάτι ἐτσάκισέν του.

Καὶ ὅσα κακὰ ἐμπορέσα ὅλα τὰ κάμα

ὅσοι στὴν ἐκκλησιὰ τότες ἐδράμα.

Καὶ ἡ Καταπολιανὴ ἡ εὐλογημένη

ἐπόμεινε καὶ αὐτείνη κουρσευμένη.

505

Τότες ὁ καπετὰν-πασᾶς ἐβγαίνει

ἀπὸ τὸ κάτεργό του καὶ παγαίνει

εἰς τοῦ Σκληροῦ τὰ σπίτια καὶ σιμά του

ἤσυρνε τὸν Κιοσὲ γιὰ συντροφιά του.

Καὶ τὸν Ἀπτὶ-Κατὶρ-πασᾶ ἀπ’ τὴν ἄλλη

510

μεριὰ τὸν εἶχε μὲ σπουδὴ μεγάλη.

Καὶ ἀπῆς ἀνέβη ἀπάνω καὶ καθίζει,

ἐτότες ὁ Κιοσὲς πάλι ἀρχινίζει.

Τὰ περασμένα λόγια ξαναλέγει

καὶ τὸ Σκληρὸ καταφρονᾷ καὶ λέγει

515

τὸ πῶς ραγιᾶς δὲν εἶναι ἐδικός τως,

μάλιστα ἐχρὸς καὶ ἀντίδικός τως

καὶ πὼς δὲν τσὶ ψηφᾷ τσὶ Μουσουλμάνους,

ἀμμὲ παρτολογᾷ τσὶ Βενετσάνους.

Κανίσκι οὐδὲ χαράτσι δὲν πλερώνει,

520

p. 25

μονάχα σὰν χαΐνης μᾶς κομπώνει.

Καὶ ὅσοι ’ναι στὴν ἀρμάδα τόνε ζάρου

καὶ ἔρχουνται οἱ ἀφεντᾶδες καὶ λοντζάρου

στὰ σπίτια τοῦτα, ποὺ θωρεῖς, πασᾶ μου,

καὶ πίστευε στὰ λόγια τὰ δικά μου.

525

Βρίσκουνται καὶ ἄλλοι ἐδῶ κατοικημένοι

ξένοι, πτωχοὶ καὶ πλούσιοι πανδρεμένοι,

μὰ πείθουνται <σ’ ἐμᾶς> καὶ μᾶς τιμοῦσι

καὶ τσὶ ὁρισμούς μας ὅλοι προσκυνοῦσι.

Ἀμμὴ αὐτὸς δὲν πρέπει νά ’χη ζῆσι

530

καὶ πρᾶμα οὐδὲ κανεὶς νὰ μὴν τ’ ἀφήσῃ.

Πρέπει λοιπόν, πασᾶ μου, νὰ τοῦ κάψῃς

τὰ σπίτια του, πολλὰ νὰ τόνε βλάψῃς.

’Δὲ τὸ στολίδι, πού ’χει τούτη ἡ σάλλα,

καὶ ὅλα τὰ σπίτια τοῦτα τὰ μεγάλα

535

καὶ τσὶ κασέλλες τως τσὶ καρυδένιες,

βενέτικες καδέγλες μπομαδένιες.

Ἔμπα στὴν κάμαράν του νὰ ξανοίξῃς

τί στολισμὸ τῆς ἔχει γιὰ νὰ φρίξῃς:

τὸ στρῶμά του μὲ σιδηρὴ καριόλα

540

καὶ τὸ ρετράτο, ὁπού ’χει ἀπάνω σ’ ὅλα.

Γροικῶντάς τα ὁ Καπλὰν ἅφτει καὶ σβήνει

τὰ σωθικά του βράζου σὰν καμίνι.

Καὶ τῶ λεβέντω εὐθὺς λέγει νὰ ξάψου

φωτιὰ καὶ αὐτὰ τὰ σπίτια <του> νὰ κάψου.

545

p. 26

Μαζώνουσι τὰ σκάννια καὶ καδέγλες

καὶ τάβλες καὶ ὅσες ἤτανε κασέλλες.

Σιμώνει καὶ ὁ πασᾶς καὶ ἀτός του πιάνει

καὶ τὸ ρετράτο στὴν φωτιὰ τὸ βάνει.

Καὶ τότες κατεβαίνου ἀπὸ τὴ σκάλα

550

καὶ ἐχαίρετο ὁ Κιοσὲς τὸ πὼς ἐβάλα

φωτιά, γιατὶ πολλά ’τον ἐχθρεμένος

μὲ τὸ Σκληρὸ καὶ πλήσα κακιωμένος.

Καὶ ὥστε νὰ καλοκατεβοῦν τὴν σκάλα

ἤπιασεν ἡ φωτιὰ σ’ ὅλην τὴ σάλλα.

555

Καὶ ἡ κάμαρη ἡ μεγάλη ὡς καὶ αὐτείνη

ἐκάγηκε γιὰ μιὰ τὴν ὥρα κείνη.

Μέσα στὴν καταδίκη καὶ τὴ ζάλη,

πού ’χαν οἱ Χριστιανοί, μικροὶ μεγάλοι,

ἔλαβε ἀποκοτιὰ ἕνα παλληκάρι

560

γιὰ θαύμασμα τσῆ Παναγιᾶς καὶ χάρι,

γιατὶ ἦτον στὴν Τουρκία μαθημένος

κ’ ἤτονε καὶ εἰς τὴν γλῶσσαν παιδεμένος.

Βλέποντας τὸ κακό, ὁποὺ στὴ χώρα

ἐκάνασιν οἱ Τοῦρκοι αὐτὴν τὴν ὥρα,

565

σοφίζεται καὶ πάγει ἐκεῖ, ὁπού ’σα

οἱ Τοῦρκοι καὶ τὰ ροῦχα ἐκουβαλοῦσα.

Ράσσει καὶ αὐτὸς λεβέντικα ντυμένος

κ’ ἤτονε καὶ αὐτὸς συντροφιασμένος.

Βγάνει τὰ πασουμάκια του, σαλτάρει

570

στὴ θάλασσα, πὼς τάχα τσὶ ἀιδάρει.

Καὶ ἡ γλῶσσά του καὶ ἡ φορεσὰ ποὺ φόρειε

τινὰς νὰ τὸν γνωρίσῃ δὲν ἐμπόρειε.

Καὶ μὲ τὴ θάλασσά ’γρανε τσὶ βράκες

ποὺ φόρειε ἐκεῖ ποὺ στέκουντο κ’ οἱ βάρκες.

p. 27

575

Καὶ ἐκεῖ ὁποὺ στρέφετο ὁ Καπλὰν μὲ τσ’ ἄλλους

ἐκείνους τσὶ πασᾶδες τσὶ μεγάλους,

πάγει ὀμπροστὰ εὐθὺς τὸ παλληκάρι

καὶ τοῦ πασᾶ ἀρχινᾷ νὰ ροζονάρῃ

πὼς εἶδε ἡ βίγλα <τώρᾳ> ἕνα γαλιόνι

580

καὶ ὅπου καὶ ἂν εἶναι ἐδῶ μᾶς ἀποσώνει.

Καὶ ἔρχεται ὁ ντουναλμᾶς ἀπὸ τὴ Μῆλο

καὶ Ἀπτὶ-Κατὶρ-πασᾶς πιάνει ἕνα ξύλο.

Στὸ χέρι τοῦ τὸ δίνει διὰ νὰ δράμῃ

ὅλους τσοὶ Τούρκους νὰ μαζώξῃ ἀντάμι.

585

Δίδει του καὶ ἕνα Τοῦρκο νὰ παγαίνῃ

μαζί του, νά ’ν’ καὶ οἱ δύο συντροφιασμένοι.

Καὶ αὐτόνος νά ’χῃ τὴν ἐξιὰ νὰ δέρνῃ

τσὶ Τούρκους εἰς τὰ κάτεργα νὰ παίρνῃ.

Καὶ ὡς ἤλαβε ἐξουσία τὸ παλληκάρι

590

τσὶ Τούρκους γιὰ νὰ πάγῃ νὰ μπαρκάρῃ,

τρέχει μὲ τὸ ραβδὶ ἀπάνω κάτω

καὶ τῶ λεβέντω ἐσκόρπα τὸ μαντᾶτο.

Τρέχοντας τὸ λοιπὸν μὲ προκοσύνη

κανένα ἀπ’ τσὶ λεβέντες δὲν ἀφήνει,

595

μὰ ὅσοι τὸν ἀπαντῆξαν ἤδερνέν τους

καὶ νὰ μπαρκαριστοῦσιν ἔβιαζέν τους.

Καὶ ὅσοι ἀπὸ τσὶ λεβέντες ἐβαστοῦσα

ροῦχα καὶ μὲς στὴ στράτα ἐπαρατοῦσα,

τσ’ ἤδερνε δυνατὰ καὶ ἀπ’ τὴν τρομάρα

600

p. 28

ὅ,τι καὶ ἂν ἐβαστοῦσα χάμαι τ’ ἀμμολλάρα.

Καὶ ὅσοι εἶχαν ριζικὸ τότες τὰ παῖρνα

καὶ τῶ νοικοκυρῶ δὲν τὰ γιαγέρνα,

γιατὶ σὲ τέτοια μέτρα ἄλλοι πτωχένουν

καὶ ἄλλοι, ποὺ δὲν ἔχουσι, πλουτένουν.

605

Καὶ ἐδέτσι μ’ ἔτοιον τρόπον ἐσυρθῆκαν,

στὰ κάτεργα οἱ λεβέντες ὅλοι ἐμπῆκαν.

Καὶ αὐτὸ τὸ παλληκάρι μὲς στὴ χώρα

ἐκρύφθηκε ζιμιὸ κείνη τὴν ὥρα.

Καὶ πάραυτα ὁ πασᾶς κάνει λεβάδα.

610

Σηκώνεται ὀξοπίσω ὅλ’ ἡ ἀρμάδα

καὶ φεύγει ἀπὸ τὸ πόρτο ὅλη τότες

καὶ ἐκλαίγασιν οἱ σκλάβοι οἱ Παροικιῶτες.

Ἄλλο στὸ μισσεμὸ δὲν ἐγροικοῦντα

παρὰ τῶν γυναικῶν, ὁποὺ θρηνοῦντα.

615

Καὶ σὰν ἐξεπορτίσα καὶ ἐμακρύνα,

τὰ πάθη τως πλιὰ τότες ἐπληθύνα.

Ποιὸς νά ’χε στοχασθῆ τσὶ Παροικιῶτες,

ποὺ κλαῖγαν τὴν σκλαβιάν τως ὅλοι τότες

καὶ ἐστέκουντα πικριὰ ὅλοι καὶ ἐθωροῦσα,

620

τὴν χώραν τως κλιτὰ ἀποχαιρετοῦσα.

Σὰν τὴ<ν> ψυχὴ πονοῦμε, ὅντε<ν> ἀφήσῃ

ἔρημο τὸ κορμὶ καὶ νὰ χωρίσῃ,

ἔτσι μᾶς δίδει θλῖψι ὁ κουρσεμός σου,

πατρίδα μας γλυκειά, ἀποχωρισμός σου,

p. 29

625

γιατὶ καλλιά ’ν’ ὁ θάνατος ’ς καθένα

παρὰ ζωὴ κριμένη καὶ εἰς τὰ ξένα,

ἀπῆτις τὴν πατρίδα τὴ γλυκειά του

χάσῃ καὶ ξορισθῇ ἀπ’ τὰ γονικά του.

Πῶς νά ’χωμε τὴ ζῆσι διχωστά σου

630

καὶ ν’ ἀποχωριστοῦμε ἀπὸ κοντά σου;

Νὰ χάσωμε τὸ ἔχει μας ’ς μιὰν ὥρα

καὶ ἔρημη νὰ ἀπομείνῃ ὅλη ἡ χώρα;

Πόσες πτωχὲς ἐκακομοιριαστῆκα

ξεχωριστὰ ’ποὺ τσ’ ἄνδρες, ποὺ πιαστῆκα.

635

Τὸ πόρτο τσῆ Παρκιᾶς ὅλο ἐμουγκήθη

ἀπ’ τὸ περίσσο δάκρυο ποὺ χύθη.