Συναξάριον του τιμημένου γαδάρου

fol. 126^v

Συναξάριον τοῦ τιμημένου Γαδάρου

Ὁ γάδαρος ὁ ταπεινὸς καὶ περιφρονημένος

καὶ πάντα κακορίζικος ἔτυχεν εἰς αὐθέντη

πτωχὸν καὶ κακομάζαλον, κακὰ δυστυχισμένον·

ποτέ του ’δὲν ἐχόρτασεν, ποτέ του οὐκ ἀναπαύτη.

5

Ἀλλ’ ὅμως καὶ τάχα καὶ ποτέ, λαμπρὰ ἡμέρα ἦτον,

ἐπέστρωσαν, ἀπόλυσαν τὸν γάδαρον ἐκεῖνον,

τάχα νὰ παραβοσκινθῆ, καμπόσο νὰ ἀνασάνη

ἀπὸ τὸν κόπον τὸν πολὺν καὶ τὴν ταλαιπωρίαν.

Κ’ ἐκεῖ παραβοσκίζετον κοντὰ πρὸς τὸ ρυάκιν.

10

Ὁ λύκος μὲ τὴν ἀλουποῦ ἤρχονταν κυνηγώντας,

εὑρίσκουσιν τὸν γάδαρον καὶ καλοχαιρετοῦν τον:

«Καλῶς σὲ ηὕραμεν, γάδαρε, αὐθέντη, καλῶς κάμνεις;

Καλῶς ποιεῖς; Καλῶς τὰ χαίρεσαι; Καλῶς τὸ ἀμπουκώνεις;

Ἐμεῖς ἀκόμη νηστικοὶ εἴμεσθεν ἕως τώρα.

15

Τί νὰ ποιήσωμεν καὶ ἡμεῖς ὡς διὰ νὰ προγευτοῦμε;»

Ὁ δὲ ἰδὼν ὁ γάδαρος αὐτοὺς τριγύῥ ’στέκουν,

καὶ τί λαλοῦσι πρὸς αὐτὸν καὶ πῶς τὸν παραβλέπουν,

ἐνόησεν ὡς φρόνιμος τὰ μέλλοντα γενέσθαι,

καὶ τὸ φαγεῖν ἐστάθηκεν, κακὰ ἀναστενάζει,

20

ἀπιλογεῖται πρὸς αὐτοὺς μετὰ πολλῶν τῶν ἄλλων,

καὶ τοῦτον τὸ ἐφεύρεμαν μετὰ πολλοὺς τοὺς λόγους εἶπεν:

«Ἐγὼ ταλαίπωρον πτωχὸν ζῶον εἰμὶ τοῦ κόσμου,

εἰς τὸ κορμί μου ’δὲν ἔχω κρέας ἀλλ’ οὐδὲ αἷμα,

κλονίζομαι νὰ περπατῶ, τρέμω νὰ θέλω πέσει.

25

Καὶ ὁ αὐθέντης ὁ πικρὸς ὁποὺ ἐμέναν εἶχεν,

κανεὶς οὐδὲν τὸν ἔσφαλεν νὰ μὴν τὸν θανατώση.

Κ’ ἐγὼ θωρῶ τὸ κάλλος σας, τὴν ὡραιότητάν σας,

τὴν παίδευσιν καὶ φρόνεσιν τὴν ἔχετε εἰς τὸν κόσμον,

καὶ θέλω διὰ νὰ ἐγλυτώσετε, νά ’χετε τὴν ζωήν σας,

30

καὶ φύγετε πολλὰ γοργὰ, ὅτι αὐτὸς βιγλίζει.

Ἔχει καὶ σκύλους δυνατούς, τριάκοντα καὶ πλέον,

ζαγάρια, βαρύσκυλους, ζαγαρογυρευτάδες,

λαγωνικούς, χοντρόσκυλους ἀπὸ τὴν Λουμπαρδέαν.

Πάντες διασκορπίζονται ἐν μέσῳ τοῦ δρυμῶνος

35

fol. 127^r

ὡς ζάγανοι καὶ σταυραϊτοί, ξιφθερογυρευτάδες,

ὅταν θελήση νὰ ἐβγῆ, νὰ πᾶ νὰ κυνηγήση. |

Kαὶ τὰ βουνὰ συντρίβονται, τὰ ὄρη συντρομάσσουν,

ἀρκοῦδες, ἀγριόχοιροι, λέοντες καὶ παρδάλοι

και τ’ ἄλλα πάντα καθεξῆς μικρά τε καὶ μεγάλα – 

40

μεγάλην θνῆσιν πολεμεῖ εἰς ἅπαντα τὰ ζῶα.

Λοιπὸν, εἰ θέλετε τοῦ ζῆν, φύγετε, μὴν σταθῆτε».

Ταῦτά ’λεγεν ὁ γάδαρος, ὅπως τοὺς δελεάση

καὶ φύγουσιν καὶ λυτρωθῆν αὐτὸς ἀπὸ κινδύνου.

Ἡ δὲ ἀλώπηξ πονηρὰ οὖσα καὶ μηχανοῦργος

45

οὐκ ἔλαθεν αὐτὴν καὶ τοῦ γαδάρου λόγοι·

ψευδοτεχνεῖ εἰς ρήμασι τούτους καταφοβῆσαι,

βουλόμενος τούτους φυγεῖν καὶ ἐλευθερωθῆναι.

Ἡ δὲ ἀλουποῦ εὐθὺς τὸν γάδαρον ἐλάλει:

«Μηδὲν ξυλοσοφῆς πολλὰ, ὅτι χωριάτης εἶσαι,

50

52a

52b

βάναυσος καὶ ἀπαίδευτος, χοντρὸς καὶ ψευδολόγος·

ὄντως πρέπει σε, γάδαρε, γάδαρον νὰ σὲ λέγουν.

Φρόνιμος ἦτον ἄνθρωπος < ... >

< ... > καὶ πρὸς τὴν θεωρίαν,

τὴν ἔχεις εἰς τὰ ἄλλα σου ἐπάνω εἰς τὸ κορμί σου,

ὅλα ’ναι παρασούλικα μετὰ τῆς θεωρίας.

55

Μὰ τὴν ἀλήθειαν οὐδαμῶς θέλω τὸ ὄνομά σου!

Ἀκούω σε ὅτι βάρβαρος, πολλὰ χοντρὸς ὑπάρχεις.

Ἐγὼ ’μαι ἀστρονόμισσα, ἐγὼ εἶμαι καὶ μαντεύτρια,

ἐγὼ τὸ νομοκάνονον ἐξεύρω τον ἐκτήθου,

ἐγὼ ’μαι διδασκάλισσα τῆς γνώσεως ἁπάσης,

60

κ’ ἐσὺ γελᾶς μας φανερὰ μέσα στὸ πρόσωπόν μας.

Μὰ τὴν ἀλήθειαν, πρέπει σε μεγάλως παιδευθῆναι,

ἀλλ’ ἐπειδή ’σαι ἀπαίδευτος, ὡς φαίνεται τὸ πρᾶγμα,

γράμματα οὐ μεμάθηκας καὶ παίδευσιν οὐκ οἶδας,

διὰ τοῦτο πρέπει σε λοιπὸν ὅπως ἔχης συγγνώμην.

65

λέγω σε οὖν ἀπὸ τοῦ νῦν, μάθε νὰ συντυχαίνης,

ψέμαν οὐδὲν εἰπῆς ποτέ, ἀλήθειαν λέγε πάντα,

νὰ ἔχης καὶ προτίμησιν, ἀγάπην παρὰ πάντας,

νὰ ἔχωμεν καὶ ἡμεῖς μισθὸν εἰς ἅπαντα τὸν κόσμον·

θωροῦμεν ὅτι ῥιζικὸν καλὸν καὶ τύχην ἔχεις

70

καὶ μεθ’ ἡμῶν εὑρέθηκες νὰ τιμηθῆς μεγάλως,

καὶ νὰ σὲ μαθητεύσωμεν, νὰ ’σαι διὰ τιμή μας,

ἂν τό ’χη καὶ ἡ φύσις σου καὶ παίδευσιν νὰ μάθης,

χαρὰς ἐσὲν, χαρὰς ἑμᾶς καὶ μὲ τὸν μαθητήν μας·

καὶ ἂν ἰδοῦμεν προκοπὴν, τὴν πρέπουσαν νὰ μάθης,

75

νὰ συντυχαίνης φρόνιμα καὶ καλοπαιδευμένα,

νὰ σὲ χειροτονήσωμεν, νά ’σαι ἀποκρισιάρης,

εἰς τὰς βουλάς μας νὰ χωρῆς, εἰς ὅλας μας τὰς πράξεις.

Ἀπὸ τοῦ νῦν νὰ λυτρωθῆς ἐκ τὸν ὠμὸν αὐθέντην,

ὁποὺ σὲ καταμάρανεν ἐκ τὸν πολὺν τὸν κόπον,

80

80a

νὰ γένης σύντροφος ἡμῶν, ἀξία σου καὶ τιμή σου,

καὶ μεθ’ ἡμῶν νὰ περπατῆς, ν’ ἀναπαυθῆς, νὰ ζήσης,

καὶ νὰ περάσωμεν ὁμοῦ τὴν θάλασσαν τὴν βλέπεις,

νὰ πᾶμεν στὴν Ἀνατολὴν, εἰς τὸν καλὸν τὸν τόπον,

καὶ νὰ σὲ ’λευθερώσωμεν ἐκ τὸν πικρὸν αὐθέντην,

ὁποὺ σὲ κατεδίκασεν καὶ ἐτιμώρησέν σε,

85

νὰ λάβωμεν καὶ ἡμεῖς μισθὸν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος».

Λοιπὸν ὁ γάδαρος ἰδὼν τὰς ἀποφάσεις τούτων,

ὅτι οὐ δυνατὸν ἐστὶν τούτους ἀπαλλαγῆναι,

μὴ θέλων, μὴ βουλόμενος, ἀλλ’ ὥσπερ δυναστείᾳ

ἐγένετον ὑπήκοος ταῖς τούτων συμβουλίαις·

90

προβλέπων δὲ τὸν θάνατον αὐτοῦ τὸν καθ’ ἡμέραν

καὶ διαλογιζόμενος τί μηχανὴν ποιῆσαι –

καθάπερ καὶ ἐποίησεν, ὡς ἔδειξεν τὸ τέλος.

Λοιπὸν ἐν τῷ αἰγιαλῷ συντόμως καταβάντες,

ἐμβάντες εἰς πλοιάριον ἀπέπλευσαν ἐκεῖθεν,

95

fol. 127^v

μεσάσαντες τὸ πέλαγος μετὰ καλῆς εὐδίας.

Ἡ δὲ ἀλουποῦ ἡ πονηρὰ τοιούτους λόγους λέγει:

«Ἀφέντη μου, κὺρ σύντεκνε, καλὰ νὰ τὸ γνωρίσης,

ὅτι ἀποχωριζόμεθα τὴν σήμερον ἡμέραν,

ὡς τό ’δα ἐψὲς στὸν ὕπνον μου, βλέπω το καὶ ἐξύπνου, |

100

ἐσυννέφιασεν ὁ οὐρανός, ἄνεμος θέλει ποίσει,

καὶ πρὶν νὰ σώση πρὸς ἡμᾶς νὰ μᾶς καταποντίση,

ποιήσωμεν τὰ πρέποντα ἐν ἐξομολογήσει.

Λοιπὸν ἐσὺ, κὺρ σύντεκνε, ὡς πρῶτος ὁποὺ εἶσαι,

ἐξομολόγησιν ὀρθὴν ποίησον κατὰ πρῶτον,

105

καὶ μετὰ ταῦτα δὲ ἐγὼ νὰ πῶ τὰ κρίματά μου,

καὶ ὕστερον ὁ γάδαρος – ν’ ἀκούσωμεν ἀλλήλους,

τίς ἔχει πλέον πταίσιμον, νὰ κρίνωμεν τὸ δίκαιον,

νὰ δῆ ὁ θεὸς τὴν κρίσιν μας καὶ τὴν δικαιοσύνη

καὶ ἐλεήσαι καὶ ἡμᾶς ὡς πάλαι Νινευίτας·

110

ὡς Ἰωνᾶν ἐρρύσατο ἐκ κήτους τῆς κοιλίας,

ἐλευθερώσαι καὶ ἡμᾶς ἐκ τοῦ πικροῦ θανάτου».

Ὁ λύκος δὲ ὡς ἤκουσεν μάλιστα ἐφοβήθη

καὶ τρόμος ὑπελάβετο αὐτὸν ὑπερβαλλόντως,

ὅλον μὴ γνοὺς τὸν δόλιον τρόπον τῆς ἀλωπέκου

115

117a

μηδὲ τὸ ἐπιβούλευμα, ὃ ἦν κατὰ γαδάρου·

ὅμως δὲ λέγει πρὸς αὐτὴν ὁ λύκος εὐγνωμόνως:

«Πρέπει τοῦτο, συντέκνισσα, < ... >

καὶ νομοδιδασκάλισσα ἁπάντων τῶν πραγμάτων,

πρέπει ἐξομολόγησις νὰ γένηται, ὡς ἔφης,

ἐν συνειδότι καθαρῷ, γνώμῃ ἀνυποκρίτῳ».

120

Λοιπὸν συνωμοφώνησαν ἐξομολογηθῆναι,

λέγουν: «Κ’ ἐσὺ, κὺρ γάδαρε, πῶς ἔναι ἡ βουλή σου,

πρέπει τοῦτο ποιήσωμεν ἢ νὰ χαθοῦμεν ὅλοι;»

Ἐκεῖνος δὲ ἀπέγνωσεν αὐτοῦ τὴν σωτηρίαν

καὶ τὴν βουλήν του δέδωκεν ἐξομολογηθῆναι.

125

Λοιπὸν ὁ λύκος ἤρξατο τοῦ ἐξομολογεῖσθαι,

λέγει: «Ἐγὼ καὶ πρόβατα, βούδια καὶ μοσχάρια,

ἐλάφους καὶ γορούνια καὶ πάντα ὅσα εὕρω,

σκοτώνω τα καὶ τρώγω τα καὶ τ’ ἄλλα πάλε κρύβω

εἰς τὸ βουνὶν, εἰς τὸ κλαδὶν, αὔριον πάλε νά ’χω.

130

Πλὴν ἀνεβαίνω εἰς τὸ βουνὶν ὁποὺ ’ναι τὸ τσιμάδι

καὶ κυλιοῦμαι παρευθὺς καὶ ἐξομολογοῦμαι,

καὶ γίνομαι καλόγερος, τὴν ράχην μου μαυρίζω,

γίνομαι μεγαλόσχημος, ἡγούμενον ὁμοιάζω,

καὶ μεταγνώθω τὸ κακὸν τὸ πολεμῶ εἰς τὸν κόσμον,

135

ἄλλον οὐδὲν ἐπίσταμαι ἁμάρτημαν νὰ ποίσω».

Ἀκούσας δὲ ἡ ἀλουποῦ τὴν ἀρετὴν τοσαύτην

ἐθαύμασεν, ἐπαίνεσεν, καὶ ἐσυγχώρησέν τον

καὶ ἐδικαίωσεν αὐτὸν πρὸς τὴν ἐπίγνωσίν του.

Λέγει καὶ αὐτὴ πρὸς αὐτὸν ἐν ἐξομολογήσει

140

τὰ ταύτης πανουργεύματα καὶ τὰς διαβολίας

καὶ τὰ ἐπιτηδεύματα τά ’καμνεν εἰς τὸν κόσμον:

«Ἐγὼ πάντα μου πολεμῶ νὰ κλέψω, μὴ νὰ ζήσω,

αὐτὸ μὲ καθωδήγησαν ἐκεῖνοι οἱ γονεῖς μου·

μὰ τὴν ἀλήθειαν, ζῶ καλὰ, αὐθεντικὰ εἰς τὸν κόσμον:

145

πάντα χλωροφαγίαν τρώγω, πάντά ’μαι χορτασμένη.

Εἰς τὰ κρυφὰ κλεψίματα καὶ τὰς πιδεξιοσύνας

ὁμοιάζω τὴν μητέρα μου, ἐκείνην τὴν ἁγίαν,

εἰς τὰ τσιληπουρδίσματα ὁμοιάζω τὸν πατήρ μου.

Τίποτα δὲν ἀπόμεινεν, ὅσά ’ξευραν ἐκεῖνοι,

150

νὰ μὴ μὲ μαθητεύσουσιν, ὅλα νὰ τὰ ἠξεύρω·

ἐφεῦρα δὲ καὶ ἐγὼ πολλὰ οἴκοθεν γνώσεώς μου·

πολλά μὲ ἐθαυμάζονταν καὶ συνεχαίροντό μοι,

διότι ἐγέννησαν φυτὸν πολλὰ προτερημένον·

δι’ αὐτὸ καὶ μακαρίζω τους, ἐκείνους τοὺς γονεῖς μου.

155

Ὁ κόσμος καταρᾶται με ἡμέρας καὶ τὰς νύκτας,

οἱ χῆρες οἱ πτωχούτσικες κλαίουσιν καὶ λυπῶνται,

πλὴν ἡ εὐχὴ τῆς μάνας μου καὶ τοῦ καλοῦ πατρός μου

πάντοτε βοηθοῦσι μὲ καὶ τὰ κακὰ γλυτώνω.

Πόσες φορὲς ἐγλύτωσα ἐκ τῶν ἀρχόντων τὰ σπίτια,

160

ὅτι ἔχουν σκύλους δυνατούς, νὰ μὴ μὲ θανατώσουν.

Καὶ μία χήρα ἄπορος, καλὰ οὐκ ἐθεώρειεν·

εἶχεν καὶ ὄρνιθαν χοντρὴ κ’ ἐλάλειε τὴν Καβάκαν.

αὐγὰ ἐγέννα δίκροκα, χοντρὰ ὡσὰν τῆς χήνας,

καὶ μετ’ ἐκείνην ἔτρωγεν κ’ ἔπινεν κάθ’ ἡμέραν·

165

fol. 128^r 

πρὸ πάντων δὲ ἐκάθετον ἐκ τὸ πολὺν τὸ πάχος.

Πολλὰ ἐπιβουλεύτηκα νὰ τῆς τὴ θέλω πάρει,

ἀλλὰ οὐδὲν ἠμπόρεσα νὰ πάρω τὴν Καβάκαν.

Λοιπὸν < ... > | ἄκουσον τί ἐποῖκα. |

Ἐβλέπω, περιεργάζομαι, ἔχει κάτον ἡ γραῖα,

170

χοντρὸν κοτσάκιν κόκκινον, τὴν τρίχα μου ὁμοιάζει.

Ἔχει ἀγάπην εἰς αὐτὸ ὡσὰν καὶ εἰς τὴν Καβάκα,

τὸν κάτον διὰ τοὺς ποντικοὺς, τὴν ὄρνιθαν διὰ τὰ αὐγά της.

Καὶ μιὰν ἡμέραν ηὕρηκα ἄδειαν, ὡσὰν μὲ πρέπει.

Ὁ κάτος κάπου ἔλειπεν, καὶ ἐγὼ ἀντὶς τὸν κάτον

175

< ... > ἔρχομαι πρὸς τὴν γραῖαν,

καὶ μὲ ταπείνωσιν πολλὴν, μὲ ταπει<ν>ὸν τὸ σχῆμα.

Θωρεῖ ἡ γραιὰ πὼς ἔρχομαι, ἔχει το, κάτος ἔναι,

καὶ κράζει με ἡ ἄτυχος εἰς τὸ ὄνομα τοῦ κάτου·

καὶ <Πὄλειπες, Παρδίτση μου> καὶ <Ποῦ ’σουν τόσην ὥραν;>

180

Κ’ ἐβούλετον ἡ ἄτυχος, ἐκείνη ἡ λουλόγρια,

νὰ μὲ φαγίση τίποτες καὶ νὰ μὲ ὁμαλίση,

ὡσὰν εἶχεν συνήθιον ἡ γραῖα πρὸς τὸν κάτο.

Ἐγὼ καλοζυγώνω την καὶ πιάνω τὴν Καβάκα,

θωρεῖ ἡ γραῖα καὶ λέγει με: <Τὴν ἀδελφή σου παίζεις;>.

185

Ἐγὼ δὲ τσαγκαρώνω την, ἐκείνην τὴν Καβάκα,

κ’ ἐκείνη ἐνεφταράκισεν καὶ <κάκα κάκα> λέγει·

σηκώνω την καὶ σύρνω την καὶ σήκωμαν οὐκ ἔχει,

ἐφώναζεν ἡ ὄρνιθαν καὶ ἡ γραῖα ἀπὸ πίσω:

<Παρδίτση μου, Παρδίτση μου, καὶ μὴ τὴν ἀδελφήν σου>.

190

Ἐγὼ ὑπάγω στὸ κλαδὶν κ’ ἐκράτουν τὴν Καβάκα,

ἐκάθισα ν’ ἀναπαυτῶ, ν’ ἀκούσω καὶ τὴν γραῖαν·

πολλὰ ἐκείνη ἔκλαυσεν, μεγάλως ἐλυπήθην.

Πολλὰς κατάρας ἤκουσα ἀπὸ τὴν γραῖαν ἐκείνην·

πολλὰ μὲ κατηγόρησαν ἐκείνην τὴν ἡμέραν.

195

Καὶ ἂν θέλω λέγει τὰ ἄκουσα καὶ ὅλα ὅσ’ ἀκούγω,

πόσο μελάνιν καὶ χαρτὶν νὰ σώσουσιν νὰ γράψω,

ὅ,τ’ ἔποικα καὶ πολεμῶ ἡμέρας καὶ τὰς νύκτας;

Λοιπὸν τῆς γραίας μ’ ἔκαψαν οἱ λόγοι κ’ οἱ κατάρες,

καὶ ἦλθα εἰς κατάνυξιν καὶ ἐνελογισάμην

200

τὰς ἁμαρτίας μου τὰς πολλὰς καὶ <τὰ> κακὰ τὰ ἐποῖκα,

καὶ ἀνεβαίνω εἰς τὸ βουνὶν, τάχα νὰ θέλω κλάψει,

πρὸς τὰ κακὰ τὰ ἔποικα νὰ σώσω τὴν ψυχήν μου,

καὶ δάκρυα οὐδὲν ἔχω καὶ σφίγγομαι ὀλίγο,

καὶ τὴν οὐράν μου κατουρῶ, τὰ ὀμμάτιά μου βρέχω,

205

καὶ εἰς τὰ ματοφρύδια μου κρεμάζονται οἱ κόμποι,

καὶ ὁμοιάζουν δάκρυα καὶ ἔχω μέγα θάρρος,

ὅτι ὁ θεὸς τὰ δάκρυα περὶ πολλοῦ τὰ ἔχει».

Ὁ λύκος δὲ ὡς ἤκουσεν κατάνυξιν τοσαύτην

καὶ τὴν ἐξομολόγησιν τὴν καθαρὰν ἐκείνην,

210

ἐθαύμασεν τὴν σύνεσιν, μεταβολὴν τοσαύτην,

καὶ ὑποδέξατο αὐτὴν καὶ ἐσυγχώρησέν την,

λέγων καὶ ταῦτα πρὸς αὐτήν: «Κυρία μου ἁγία,

τὸν Μανασσῆν ἐνίκησας, τὴν πόρνην ἐμιμήσω,

καὶ γέγονας σὺ ὅμοιος πάλε ὥσπερ ἐκείνους,

215

ὁσία μου, ἁγία μου καὶ δεδικαιωμένη,

καλότυχη, καλόμοιρη καὶ δεδικαιωμένη,

< ... > κλαδὶν τῆς παραδείσου,

νὰ ἔτυχα καὶ ἐγὼ ἐκεῖ εἰς τὴν ἀνάπαυσίν σου.

Ὄντως, κυρὰ συντέκνισσα, ἡ ἀρετή σου αὕτη

220

ὑπὲρ ἐμὲ ἐγένετον, εἶσαι συγχωρεμένη».

Λοιπὸν οἱ δυὸ ἠστάθησαν, συγχώρησιν ἐποῖκαν,

λέγουσιν καὶ τὸν γάδαρον: «Εἰπὲ κ’ ἐσὺ, καλέ μου,

μηδὲν τὴν κρύψῃς ἀφ’ ἡμῶν, τῆς ἀληθείας λόγον».

Ὁ γάδαρος ἐστέναξεν ἐκ μέσης τῆς καρδίας

225

καὶ λέγει ταῦτα πρὸς αὐτοὺς ἐν ἐξομολογήσει:

«Ἐκεῖνος ὁ ἀφέντης μου ἐβαρυφόρτωνέ με

μαρούλια καὶ λάχανα καὶ ἄλλα τὰ τοιαῦτα,

κ’ ἐγὼ ἀπὸ τὴν πεῖνάν μου < ... >,

ἐγύριζα τὸ στόμα μου κ’ ἐμπουκωνόμην φύλλον·

230

ἀλλότε μόλις ἔσωνα κ’ ἐμπουκωνόμην φύλλον,

καὶ ἀλλότε οὐκ ἔσωνα, καὶ ἐκοπάνιζέ με,

μὲ ρέκλαν στραβοδίκωλον τὸ κωλοκούκουρόν μου,

κ’ ἐβέργιζεν ὁ κῶλος μου καὶ ἐσυχνοπορδοκόπουν.

Τιμὴ νὰ ἔχετε, ἀφέντες μου, αὐτὰ μὲ ἐπολέμαν

235

fol. 128^v

ἐκεῖνος ὁ αὐθέντης μου κ’ ἐπεδυνάμουν τόσον,

ὅτι ἀπὸ τὴν πεῖναν μου δύναμιν οὐδὲν εἶχα

καὶ τὸ βαρὺν τὸ φόρτωμαν κι ἀπὸ τὸ δόσμαν κροῦσμαν

ἔτρεμαν τὰ ποδάρια μου, ἔτρεμεν τὸ κορμί μου, |

καὶ συχνοεκοντύλιζα κ’ ἐβούλομουν νὰ πέσω.

240

Κ’ ἐγὼ ἀπὸ τοῦ φόβου μου νὰ μὴ μὲ θανατώση,

<οἱ μύξαις νεῦρα ἐγίνονταν>, ὡσὰν τὸ λέγει ὁ μῦθος.

Λοιπὸν ὡς εἶδεν ὁ θεὸς τοσαύτην καταδίκην

τὴν γενομένην εἰς ἐμὲν ἐκ τὸν πικρὸν ἀφέντην,

ἐλέησέ με ὁ θεὸς καὶ ἐξαπόστειλέ σας,

245

τοιούτους ἄρχοντας καλοὺς πρὸς τὴν ἐλευθερίαν μου.

Εὐχαριστῶ οὖν τὸν θεὸν καὶ τὴν ἀντίληψίν σας,

ὅτι καὶ παίδευσιν καλὴν θέλετε μὲ παιδεύσει

καὶ γράμματα καὶ διδαχὴν, κ’ ἐγὼ πάλε ὡς δοῦλος

εἰς ὅ,τι μὲ ὁρίσετε γοργὸν νὰ τὸ πληρώσω».

250

Ταῦτα ἔλεγεν ὁ γάδαρος ὡς φρόνιμος ὁποὺ ’τον,

μὴ νὰ γλυτώση ἀπ’ αὐτοὺς τάχα ἐν ὑποκρίσει.

Ἡ δὲ ἀλουποῦ ἡ πονηρὰ, ἡ δολιοπανοῦργος,

λέγει τὸν γάδαρον εὐθὺς μὲ ἀπειλὴν μεγάλην·

«Τί τσαμπουνίζεις, γάδαρε, καὶ τί στραβοκωλίζεις;

255

Στάσου ὀμπρός μας σύντομα καὶ ἐξομολογήσου,

καὶ πέ μας τὴν ἀλήθειαν, ὅσας κλεψίας ἐποῖσες.

Ἄφες τὰ τσαμπουνίσματα αὐτὰ τὰ τσαμπουνίζεις,

αὐτὰ σκατά, πηλὰ εἶναι καὶ ψεματολογίες.

Οὐ στέργομεν, οὐ θέλομεν τοιαύτας διηγήσεις».

260

Τότε ἰδὼν ὁ γάδαρος καὶ ὅλως ἀπελπίσας

καὶ πρὸς αὐτὰς φθεγξάμενος τοιαῦτα ἀναφέρει:

«Καλὰ νὰ τὸ ἐγνωρίσετε, ἀφέντες ἐδικοί μου,

ἀπὸ τὸ μαρουλόφυλλον ἐκεῖνον, ὅσον εἶπα,

ἄλλον οὐδὲν ἐπίσταμαι, ὁ Κύριος τὸ βλέπει».

265

Ἀκούσας δὲ ἡ πονηρὰ ἀλώπηξ οὕτως ἔφη:

«Καὶ τί ἄλλον ἁμάρτημαν χειρότερον στὸν κόσμον;»

Ὅμως ἐδώκασιν βουλὴν τοῦ ἀποκτεῖναι τοῦτον.

Ὁ γάδαρος δὲ θεωρῶν αὐτῶν τὰς πανουργίας,

τὰς ἀδικίας τὰς αὐτῶν καὶ τὰς διαβολίας,

270

εἰς ἑαυτὸν ἐνόησε ποιῆσαι πρᾶγμα ξένον,

ἐπαινετὸν καὶ ἀκουστόν, ὡς ἔδειξεν τὸ τέλος.

καὶ τί ἐμηχανήσατο, ἄκουσον καὶ θαυμάσεις,

καὶ πῶς ἐπιβουλεύεται καὶ τί ποιεῖ πρὸς τούτους.

Λέγει: «Τὸ δίκαιον θωρῶ, κατὰ τὸ πταίσιμόν μου

275

προκεῖται μοι ὁ θάνατος, ὡς πέφυκεν ἡ κρίσις.

Λοιπὸν πρὶν τοῦ θανάτου μου τὸ τάλαντον οὐ κρύψω,

μήπως καὶ κολασθήσομαι ἐν τῷ καιρῷ ἐκείνῳ.

Ὄπισθεν εἰς τὸν πόδαν μου χάρισμα ἔχω μέγαν,

παρὰ θεοῦ δεδώρημαι τοῦτο, οὐκ ἀπ’ ἀνθρώπων.

280

Θέλω γοῦν δεῖξαι τὸ χρυσοῦν τὸ πέταλον, ὃ ἔχω,

καὶ ὅστις μόνον τὸ ἰδῆ, τὸ πέταλον, ὃ ἔχω,

πρὶν τοῦ θανάτου μου ἰδεῖν, χάριν πολλὴν λαμβάνει.

Ἀκούει, βλέπει καὶ μακρὰ ἡμέρας τρεῖς καὶ πλέον,

καὶ τοὺς ἐχθρούς του βλέπει τους, ἀκούει τί λαλοῦσιν,

285

καὶ πῶς ἐπιβουλεύονται, τί θέλουσιν νὰ ποίσουν».

Ἀκούσας δὲ ἡ ἀλουποῦ, μὴ γνοὺς τὴν πονηρίαν,

τὴν τοῦ γαδάρου, παρευθὺς τὸν σύντεκνόν της λέγει:

«Ἀφέντη μου, κὺρ σύντεκνε, τὸ χάρισμαν ἐτοῦτο

γοργὰ ἐπιμελήσου το καὶ ἀπ’ ἐσὲν μὴ λείψη,

290

τοιαύτη χάρις θαυμαστὴ νὰ μὴν χαθῆ ἐκ τὸν κόσμον,

ὅτι ἔχεις ἐχθροὺς πολλοὺς ὁποὺ κακὸν σοῦ θέλουν» .

Ὁ λύκος δὲ ὡς ἤκουσεν τῆς ἀλουποῦς τοὺς λόγους,

καὶ πᾶσαν τὴν συγκρότησιν ἐπίστευσεν εὐθέως,

καὶ λέγει πρὸς τὸν γάδαρον: «Γάδαρε, δεῖξε μέ το».

295

Καὶ λέγει ὁ γάδαρος εὐθὺς: «Μετὰ χαρᾶς, αὐθέντη.

Ἀνέβα εἰς τὸ πόδωμα κ’ ἐκεῖ νὰ σὲ τὸ δείξω,

καὶ κάτσε ἀνακούρκουδα, καὶ τὰ ἐμπροσθινὰ σου πόδια

μηδὲν πατῆς <σ>τὸ πόδωμαν ἐπάνω οὐδεόλως·

ἄνοιξε τὰ ὀμμάτια σου, γρύλλωσ’ τα ὅσον ἔχεις,

300

μὴ πάγη τὸ κεφάλι σου ἐδῶθες ἢ ἐκεῖθες,

ὁ κῶλος σου ἂς κάθεται στὸ πόδωμαν καὶ μόνον,

καὶ λέγε <Κύριε ἐλέησον, Κύριε, συμπάθησέ με,

Κύριε, δός με χάρισμα ἐκεῖνο, τὸ γυρεύω».

Ταῦτα ἐκομπολόγησε ὁ γάδαρος ἐκεῖνος,

305

τὸν λύκον, καὶ ἐποίησεν καθὼς τὸν ὀρδινιάσεν,

ἀνέβην εἰς τὸ πόδωμαν ὁ λύκος καὶ ἐκάτσεν,

– καλὰ τὸν ἐκατέστησεν στὸν ποῦντον, ὅπου πρέπει –

γρυλλώνει ὁ λύκος νὰ ἰδῆ τὸ πότε νά ’λθη χάρις,

ὅταν ἰδῆ τὸ πέταλον ἀντάμα μὲ τὴν χάριν.

310

fol. 129^r

Ὁ γάδαρος βολίζει τον, τσιληπουρδᾶ καὶ κροῦ τον

μὲ ὅλην του τὴν δύναμιν, ὅσον καὶ ἄν ἐδυνήθην,

καὶ ἐκτύπησέ τον μὲ θυμὸν καὶ ἐχαρβάλωσέ τον.

Ἐ|ν πρώτοις τὸν ἐρόντζεψεν  στὴν μέσην τοῦ πελάγους.

Eὐθὺς βάνει τὸν φώναρον καὶ ἐξεματσουκώνει

315

καὶ σφυροκατουρεῖ συχνὰ καὶ συχνοπορδαλίζει,

σηκώνει τὴν οὐράκλαν του, ἀνοίγει καὶ τὸ στόμα,

καὶ οὐριάζει  δυνατά καὶ τσινᾶ κ’ ἐξοίκισεν τὸν κόσμον,

γυρεύει καὶ τὴν ἀλουποῦ μὴ νὰ τὴν κουκουδώση.

Ἡ ἀλουποῦ τὸ νὰ ἰδῆ τὴν ἀπειλὴν ἐκείνην,

320

ἐκρήμνισεν καὶ ἔδωκεν στὴν θάλασσαν ἀπέσω.

Ἐπῆραν την τὰ κύματα, στὸν λύκον τὴν ἐπῆγαν·

ὁ λύκος δὲ κατὰ λεπτὸν τὴν ἀλουποῦ ἐρώταν·

λέγει: «Καὶ τί μὲ ἐρωτᾶς καὶ τί μὲ συντυχαίνεις;

Ὁ θεὸς μᾶς ἐλευθέρωσεν νὰ μὴ μᾶς θανατώση.

325

Ἐκ τὴν κοιλίαν του ἐξέβαλεν ὡσὰν ἀπελατίκι,

μακρὺν, χοντρὸν καὶ ἔμπροσθεν εἶχεν ὡσὰν καπάσι.

Ἀλὶ τὸν δώση μία φοράν, ζωὴν ποσῶς οὐκ ἔχει.

Ἐγύρεψεν κ’ ἐμὲν πολλὰ μὴ νὰ μὲ κουκουδώση,

πλὴν τῆς μητρός μου ἡ εὐχὴ καὶ τοῦ καλοῦ πατρός μου

330

ἔσωσάν με καὶ ἐγκρεμνίστηκα στὴν θάλασσαν ἀπέσω

κ’ ἐγλύτωσα τὴν συμφορὰν ἐκείνην ὅση εἶδα,

καὶ πλέα μὴ δοῦν τὰ μάτια μου τοιαύτην καταδίκην».

Ὁ λύκος δὲ τὴν ἀλουποῦ πάλιν ἐξανερώταν:

«Εἰπέ μοι, κυρὰ συντέκνισσα, καλὰ μὲ τὸ ξηγήσου,

335

τὸ μπουσδουγάνι πού τὸ ’χεν κ’ ἐγὼ οὐδὲν τὸ εἶδα;».

Λέγει: «Ἂν τό ’χες δεῖν, κὺρ σύντεκνε, ἐκ τὴν κοιλίαν του ἐξέβην,

ὁμοιάζει ἡ κοιλία του ἔχει ἀρματοθήκη,

ματσούκας καὶ κοντάρια, χοντρὰ ἀπελατίκια,

σκλόπους, λουμπάρδας, βόλια, δισάκια γιομάτα·

340

ἀνακαράδες βουκινεῖ, χοντρὰ ἀπελατίκια,

συρλάδες καὶ τὰ μπίφαρα, ἀνακαρὰν τὸν μέγαν,

καὶ βούκινον ὁπὄδωκεν κ’ ἐξοίκισεν τὸν κόσμον,

< ... > καὶ ἄλλα πλέα εἶδα,

τὰ ὅποια ἀλησμόνησα ἀπὸ τὴν ζάλισίν μου».

345

Λέγει: «Ἐγὼ, κυρὰ συντέκνισσα, < ... > νὰ ἠξεύρης

ὅτι ὡσὰν μ’ ἐκτύπησεν τὴν κοπανέαν ἐκείνην,

τὴν δολερὰν καὶ τὴν πικρὰν καὶ τὴν θανατηφόρον,

εὐθὺς ὡσὰν μ’ ἐκτύπησεν μέσα εἰς τὸ τσακάτι,

ἐφάνη με, ὁ οὐρανὸς ἐχάλασεν ἐπάνω

350

καὶ ἤστραψεν κ’ ἐβρόντησεν κ’ ἐχάλασεν ὁ κόσμος,

τὰ μάτιά μου ἔστραψαν ὡσὰν τοὺς τσιμπιλίδας,

ὁ μυελός μου ἐτρόμαξεν καὶ τὸ κορμί μου ὅλον,

καὶ ἐγενόμην τρομικὸς ἐκ τὸν πολὺν τὸν φόβον,

καὶ βλέπεις με, συντέκνισσα, μὲ τό ’να μάτιν εἶμαι,

355

μὲ τό ’να μάτι σὲ θωρῶ, καὶ τ’ ἄλλ’ οὐδὲν σὲ βλέπω.

Ὅμως ἐγὼ ἐθάρρεσα, κυρά μου, εἰς ἐσένα,

νὰ μὴ σὲ λάθη τίποτε εἰς ὅλην σου τὴν γνῶσιν,

καὶ οὐ περιεργάστηκα τούτου τὴν πονηρίαν».

Ὑπολαβὼν ἡ ἀλουποῦ τὸν λύκον ταῦτα λέγει:

360

«Ἀφέντη μου, κὺρ σύντεκνε, νὰ πῶ τὴν ἀφεντία σου,

ἡ γνῶσις ἔναι πανταχοῦ, στὸν κόσμον ἐσπαρμένη.

Καὶ τί ἂν ἔναι γάδαρος καὶ περιφρονημένος;

Εἶδε τὸν θάνατον αὐτοῦ καὶ τὴν ἐπιβουλίαν

καὶ ἀδικίαν δόλιον καὶ τὴν συκοφαντίαν,

365

χωρὶς νὰ πταίση τίποτες ἄξιον καταδίκης,

ἡμεῖς ἐδιεκρίναμεν αὐτοῦ τὸν θανατῶσαι.

Καὶ ὁ θεὸς ἰδὼν αὐτοῦ τὴν ταπεινοφροσύνην

ἐδῶκεν τον καὶ φρόνεσιν, ἐδῶκεν τον καὶ γνῶσιν,

ἵνα γλυτώση ἀφ’ ἡμῶν μὲ τὴν προτίμησίν του.

370

Οὐ μόνον δὲ ἐγλύτωσεν, ἀλλὰ χαρβάλωσέν μας,

καὶ ἔποικέν μας ἄπρακτους καὶ ἐντροπίασέ μας».

Ὕστερον δὲ καὶ ἐπαρηγορήθησαν μετὰ αἰσχύνης πλείστης,

πολλὰ δὲ ἐσυντύχασιν λόγια πρὸς ἀλλήλους,

καὶ ὕστερον ὠμόσασιν γάδαρον μὴ συντύχουν,

375

μηδὲ καταφρονήσωσιν ὡς περιφρονημένον.

Ἀλλὰ καὶ ὄνομα αὐτοῦ ἔστησαν νὰ τὸν λέγουν,

ἀπὸ τοῦ νῦν εἰς τὸ ἐξῆς νικὸν νὰ τὸν λαλοῦσιν,

καὶ πλέον γάδαρον αὐτὸν ποσῶς μὴ τὸν εἰποῦσι,

ἀλλὰ νικὸν ἂς τὸν λαλοῦν: «Ὅτι ἐνίκησέν μας,

380

τὸν λύκον καὶ τὴν ἀλουποῦ, καὶ ἐθανάτωσέ μας.

καὶ μυριοεντροπιάσεν μας < ... >,

καὶ ἐτύφλωσεν κ’ ἐποῖκέ μας μυριοκιντυνεμένους.

Μὲ γνῶσιν καὶ ταπείνωσιν ἐκομπολόγησέ μας

καὶ ἔποικέν μας ἄπρακτους καὶ κατεσβόλωσέν μας.»

385

Χαρὰς ἐσέν, κὺρ γάδαρε, μὲ τὴν προτίμησίν σου,

τὸ πάρεον  ἐκέρδισες καὶ τὴν τιμὴν τοῦ κόσμου·

ὦ γάδαρε, κὺρ γάδαρε, πλεὸν γάδαρος οὐκ εἶσαι,

νικὸν ἂς εἶσαι ἀπὸ τοῦ νῦν, Νικήτα νὰ σὲ λέσιν.

Λοιπὸν ὅσοι τὸ ἀκούσασιν καὶ ὅσοι τὸ ἀκούγουν:

390

διὰ τὴν τιμήν σας, γάδαρον ποσῶς μὴ τὸν εἰπῆτε,

καθὼς καὶ ἐπεκράτησεν, τινὲς καλοὶ ἀνθρῶποι

– ὡσὰν τὴν ἀφεντίαν σας – γάδαρον δὲν τὸν λέγουν,

ἀλλὰ Νικήτα καὶ νικόν, ὅσοι τὴν γνῶσιν ἔχουν.

                                Τέλος του Γαδάρου