Κατζούρμπος

ΑΤΤΟ ΠΡΩΤΟ

ΣΕΝΑ ΠΡΩΤΗ

Νικολὸς καὶ Κατζάραπος μὲ τὴν κιτάρα.

ΝΙΚΟΛΟΣ

Ἔ μας ἐπά, Κατζάραπε, στὸ σπίτι τῆς κερᾶς μου,

κι’ ἄν ἤξερες πῶς ἅφτουσι τὰ φύλλα τῆς καρδιᾶς μου

καὶ πῶς τρέμουν τὰ μέλη μου, κρίνω πὼς μ’ εἶχες κλαίγει

κι’ ἀλύπητη τὴ μοίρα μου κι’ ἄπονη εἶχες λέγει,

5

γιατὶ δὲ βλέπω τά ’μορφα καὶ πλουμιστά της κάλλη

τὴ σκότιση νὰ διώξουσι τοῦ νοῦ μου τὴ μεγάλη.

Ποῦ ’σαι, Κασσάντρα μου ἀκριβή, ποῦ ’σαι καὶ δὲν προβαίνεις

νὰ σβήσης τσῆ καημένης μου καρδιᾶς τσῆ πληγωμένης

τὴ λαύρα κι’ ὅλους τοὺς καημοὺς μόνο μὲ τὴ θωριά σου;

10

κι’ ὁ νοῦς μου ὁ φοβιζάμενος, γρικώντας τ’ ὄνομά σου,

νὰ διώξη τὴν τρομάρα μου, κι’ ἀπὸ ’δεπὰ μὲ πλήσο

δρόσος καὶ περιδιάβαση σπίτι μας νὰ γυρίσω;

                   Σονάροντας τὴν κιτάρα. Ρίμες.

Πρόβαλε, κορασίδα μου, πρόβαλε νὰ σὲ ἰδοῦσι

τὰ μάτια μου τοῦ ταπεινοῦ νὰ παρηγορηθοῦσι,

15

πρόβαλε, δῶσ’ τωνε τὸ φῶς, σὰν ἤσου μαθημένη,

μὲ τὴ γλυκιά σου τὴ θωριά, ψυχή μου ἀγαπημένη.

ΚΑΤΖΑΡΑΠΟΣ

Πρόβαλε, ναῖσκε, πρόβαλε, μηδὲν ἀργῆς, κερά μου —

τοῦτα τὰ λόγια τ’ ἄνοστα πῶς τὰ μισᾶ ἡ κοιλιά μου!

Κοιμᾶσται θέλει ἀληθινά, γιὰ κεῖνο δὲν προβαίνει·

20

δὲν ἐκαλοξημέρωσε καὶ θές τη σηκωμένη

νὰ στέκη νὰ σὲ καρτερῆ νὰ ἰδῆ τὸ πρόσωπό σου,

σὰ νὰ μὴν εἶχε λογισμὸ παρὰ τὸν ἐδικό σου;

Τούτη τὴν ὥρα κάθεεἶς γλυκότατα κοιμᾶται

κι’ ἀναπαμένος μηδεμιὰ δουλειά του σκιὰς θυμᾶται,

25

κι’ ἐμεῖς ἐσηκωθήκαμε σύναυγα σὰ χαλκιάδες

κι’ ἐπὰ στὴ ρούγα ἦρθαμε νὰ λέμε πελελάδες.

Σκιὰς κολατσιὸ ἄς εἴχαμε κάμει, μὰ τ’ ἄντερά μου

βουρβουρακιάζουν καὶ πονοῦν, καὶ μάχετ’ ἡ κοιλιά μου.

Τοῦτες δὲν εἶν’ καλὲς δουλειές, μηδεποσῶς μ’ ἀρέσου·

30

βλέπεσε, μὴν τὶς κάμης πλιό, ἂ μ’ ἀγαπᾶς ποτέ σου.

115

Εἰς τοῦτο στέκει ὁ Κατζάραπος καὶ πενσάρει, κι’ ἀπόκεις λέγει:

ΚΑΤΖΑΡΑΠΟΣ

Ἐμένα, ἀφέντη, φαίνεται στὸ σπίτι μας νὰ πᾶμε

νὰ βροῦμε τίβοτας καλὸ ὁλονομπρὸς νὰ φᾶμε

κι’ ὕστερα, σὰ χορτάσωμε, τς ἀναπαγῆς μας πάλι

ρεμέδιο ’ς τούτη τὴ δουλειὰ θέλομε βρεῖ τὴν ἄλλη.

ΝΙΚΟΛΟΣ

Καλύτερη ἀπόκριση δὲν ὄλπιζ’ ἀπὸ σένα,

120

[120]

[123]

[123]

φαγὰ καὶ κακορίζικε.

ΚΑΤΖΑΡΑΠΟΣ

                                       Στὸ λογισμό μου ἐμένα,

στράτα καλὴν ἀληθινὰ ποιός ἄνθρωπος νὰ γνώση

πεινώντας δύνεται, ἢ βουλὴ τινὸς ἀλλοῦ νὰ δώση;

Μὰ κάμε σὰ σοῦ φαίνεται.

ΝΙΚΟΛΟΣ

                                            Λίγο νὰ τραγουδήσω

θέλω σὲ τοῦτο τὸ στενό, μήπως νὰ τὴν ξυπνήσω,

125

στὸ παραθύρι της νὰ βγῆ νὰ μὲ παρηγορήση

καὶ τῆς καημένης μου καρδιᾶς τὸν ὀφανὸ νὰ σβήση.

ΚΑΤΖΑΡΑΠΟΣ

Κάμε καθὼς σοῦ φαίνεται, κι’ ἐγώ, στὸ μέσο τοῦτο,

θέλω συρθῆ σὲ μιὰ μεριὰ νὰ παίζω τὸ φιαοῦτο

μ’ ἕνα κομμάτι ποὺ βαστῶ μέσα εἰς τὴν μπουζνάρα

130

[133]

ἀπόχτιν ἀγριμερικό. Χτύπα την τὴν κιτάρα,

μὰ πλιὰ καλλιά σου νά ’θελες τρώγει κι’ ἐσύ, καημένε,

γιατὶ ἄλλο σὰν τὸ φαγητὸ πράμα γλυκὺ δὲν ἔναι.

Εἰς τοῦτο τραγουδεῖ ὁ Νικολὸς παίζοντας τὴν κιτάρα,

καὶ λέγει ἐτοῦτα τὰ τραγούδια:

ΝΙΚΟΛΟΣ

Μὲ τὸ γλυκὺ κιλαδισμὸ τὸν ἥλιο προσκαλοῦσι

κάθε πουρνὸ ὅλα τὰ πουλιὰ νά ’βγη νὰ τόνε δοῦσι, —

135

ΚΑΤΖΑΡΑΠΟΣ

Μὲ τὸ μοσκάτο τὸ γλυκὺ καὶ μ’ ὄμορφη λογάδα

κάθε πουρνὸ οἱ φρόνιμοι διώχνουσι τὴν κρυάδα, —

ΝΙΚΟΛΟΣ

νὰ πάρουν φῶς τὰ μάτια τους καὶ λάμψη ἀπὸ κεῖνο,

τὰ ταίρια τους γιὰ νὰ μποροῦ ν’ ἀνταμωθοῦσι, κρίνω.

ΚΑΤΖΑΡΑΠΟΣ

νὰ πάρουσι τὰ μέλη τους δύναμη, νὰ βαστοῦσι

140

τσὶ κόπους καὶ τσὶ λογισμοὺς ὁποὺ τσὶ τυραννοῦσι.

ΝΙΚΟΛΟΣ

Γιαῦτος μὲ τὸ τραγούδι μου κι’ ἐγώ, γλυκιὰ κερά μου,

σὲ κράζω νά ’βγης νὰ σὲ ἰδοῦν τὰ μάτια τὰ δικά μου.

ΚΑΤΖΑΡΑΠΟΣ

Γιαῦτος κι’ ἐγώ ’χα πεθυμιὰ σήμερα νά ’χα χάρη

σ’ ἕνα βουτσὶ νὰ βρίσκουμου γὴ πούρι σὲ πιθάρι.

215

ΠΟΥΛΙΣΕΝΑ

Ἀννούσα, βλέπω κουζουλὴ πὼς εἶσαι, μηδὲ πλιό σου

γνώση, καημένη, σὰ θωρῶ, βάνεις στὸ καύκαλό σου.

Δὲ μὲ στοχάζοσου τὸ πὼς τό ’κανα ὀμπρός τους μόνο,

μὲ τέχνη, πὼς τοὺς ἀγαπῶ τάχα, νὰ τσὶ κομπώνω;

Πουτάνα δίχως πονηριά, δίχως ὀνύχια ἡ γάτα,

220

ρουφιάνα δίχως ψόματα, κακά τωνε μαντάτα!

ΑΝΝΟΥΣΑ

Στὸ νοῦ σου βάνεις το, λοιπόν, ν’ ἀφήσης τὴν Κασσάντρα

τὴ νιότη της τὴ δροσερὴ νὰ χάση δίχως ἄντρα;

ΠΟΥΛΙΣΕΝΑ

Τοῦτο ποτὲ δὲν ἔβαλα στὸ λογισμό μου μέσα·

γυρεύγω μόνο ὅσο μπορῶ νά ’βρω πολλὰ τορνέσα.

225

[226]

[226]

[227]

[227]

Γιὰ κεῖνο πάγω ’ς τς Ἀρκολιᾶς, νὰ δῶ ἀνισῶς κι’ Ἁρμένης

μοῦ δίδει αὐτὰ ποὺ μὄταξε.

ΑΝΝΟΥΣΑ

                                             Καλλιά ’ναι ν’ ἀνιμένης

νά ’ρθη ἐκεῖνος σπίτι σου.

ΠΟΥΛΙΣΕΝΑ

                                            Ἀλλὰ νὰ πάγω πάλι —

θέλω νὰ πάγω στὸ σκολειὸ γιὰ κάποια χρεία μ’ ἄλλη.

ΑΝΝΟΥΣΑ

Κατέχω ἴντα θὲς ἐκεῖ· μὰ πῶς τὸ θέλ’ ἡ ψή σου

230

’νοῦς γέρου κακοπόδαρου νὰ δώσης τὸ παιδί σου;

ΠΟΥΛΙΣΕΝΑ

Δὲν εἶναι θυγατέρα μου, σὰν πασαεῖς κρατεῖ τη,

Ἀννούσα, τούτ’ ἡ κοπελιὰ δὲν εἶναι ἀπὸ τὴν Κρήτη,

Εἰς τὴν Ἀξιὰ ἐγεννήθηκε κι’ ἐπιάστη σκλαβοπούλα

ἀντάμα μὲ τὸν κύρη τση καὶ μὲ τ’ ἀδέρφια τς οὗλα,

235

κι’ ἅντρας μου τὴν ἀγόρασε καὶ σπίτι του ἔφερέ τη,

καὶ σπλαχνικά, σὰ νά ’χε ’σται παιδί του, ἀνάθρεψέ τη.

Κι’ ἀπεὶς ἀπόθανε αὐτός, στὴ χέρα τὴ δική μου

τὴν ἄφησε, ὡσὰν θωρεῖς, κι’ ἔχω τη σὰν παιδί μου.

Μ’ ἄς πηαίνωμε, κι’ ὀγλήγορα ἡ μέρα ξεπλαταίνει.

ΣΕΝΑ ΤΡΙΤΗ

Ἀρμένης καὶ Μούστρουχος.

ΑΡΜΕΝΗΣ

Σφούγγιξε τὰ παπούτσα μου, σιάξ’ το τὸ τζαμπουρλί μου,

γιὰ νὰ μὲ δῆ νὰ μὲ ρεχτῆ τούτ’ ἡ ἀγαφτική μου.

ΜΟΥΣΤΡΟΥΧΟΣ

Ποιά σου παπούτσα; τσὶ φελλοὺς φορεῖς τσὶ νυχτικούς σου.

250

Τούτ’ ἡ ἀγάπη, σὰν θωρῶ, ἐπῆρε τον τὸ νοῦ σου!

ΑΡΜΕΝΗΣ

Γιά, τσὶ φελλοὺς φορῶ, νὰ ζῶ! Δὲν εἶν’ πολὺ ἀνὲ σφάνω·

θαμάζομαι πῶς ἔχω νοῦ τσὶ βράκες μου καὶ βάνω.

Τοῦτος ὁ πόθος μοῦ κρατεῖ τὸ νοῦ διασκορπισμένο,

σὰν εἶναι τῶν ἀγαφτικῶν τὸ φυσικὸ δοσμένο.

255

Μὰ τοῦτο δὲν εἶν’ τίβοτσι σιμὰ σὲ σφάλματ’ ἄλλα

ὁποὺ μὲ κάνει ὁλημερνὶς καὶ κάνω πλιὸ μεγάλα:

σφάνω τορνέσια ὅντε μετρῶ, σκαρτσούνια μου δὲ δένω,

σὰν ἀφορμάρης περπατῶ ’ς τσὶ στράτες ποὺ πηγαίνω,

τὴν ἐμιλιὰ ὁποὺ μιλῶ κα - πα - κι - στὰ τὴ βγάνω,

260

στὴν κεφαλή μου πὰ ξυστῶ, κι’ ἐγὼ τ’ ἀτζί μου πιάνω,

κι’ ἐκεῖνο πού ’ναι πλιότερο, δὲν ἠμπορῶ νὰ φάγω,

μηδὲ στὴ σέκια δυὸ φορὲς τὴν ἑβδομάδα πάγω·

τὴ νύχτα ψίχα δὲν μπορῶ μιὰν ὥρα νὰ τὰ κλείσω

τὰ μάτια μου νὰ κοιμηθῶ· θαμάζομαι, νὰ ζήσω,

265

[269]

[269]

πῶς ζῶ σὲ τόση παιδομή. Τούτη τὴ νύχτα εἶχα

περίσσια ἀδέξια καὶ κακή· δὲν ἔλειψε μιὰ τρίχα

νά ’βγω ὀχ τὸ νοῦ μου, κάτεχε, ὥστε νὰ ξημερώση,

νὰ δῶ ἀνισῶς κι’ ἡ μάνα τση θέλει νὰ μοῦ τὴ δώση,

σὰ μοῦ ’ταξεν ὀψὲς ἀργά.

ΜΟΥΣΤΡΟΥΧΟΣ

                                             Ἂν τά ’χετε σιασμένα,

270

πῶς θές, πλερώνοντάς τηνε, νὰ μὴν τὴ δώση ἐσένα;

Ἀληθινὰ θαμάζομαι, τώρα στὰ γερατειά σου,

ὁπὄπρεπε στὰ χέρια σου νά ’χης τὰ πατερμά σου,

ν’ ἀφήσης τέτοια παιδομὴ νὰ πιάση τὸ κορμί σου,

δίχως νὰ βλέπης ποῦ μπορεῖ νὰ φτάξη ἡ δύναμή σου.

275

ΑΡΜΕΝΗΣ

Πότες ἐγίνης δάσκαλος, Μούστρουχε, κι’ ἀρμηνεύγεις;

Καὶ σώνει, ὅντες σ’ ὁρίζουνε, γάιδαρε, νὰ δουλεύγης

καὶ νὰ σωπᾶς. Πῶς μὲ κρατεῖς καὶ λὲς «στὰ γερατειά μου»;

Νὰ πὰ τὸ λάχη νὰ τὸ πῆς κι’ ὀμπρὸς εἰς τὴν κερά μου,

νὰ τὸν πιστέψη ἀληθινὰ τὸ λόγο καὶ νὰ μάθη,

280

κι’ ὕστερα, ἀπὸ τὸ στόμα σου νὰ μείνω ’γὼ στὰ πάθη.

ΜΟΥΣΤΡΟΥΧΟΣ

Μά τὴν ἀλήθεια, δὲ θωρεῖ τὰ γένια τὰ ψαρά σου,

δὲ σὲ θωρεῖ, ὅντες περπατεῖς, πῶς τρέμουσι τ’ ἀτζιά σου;

ΑΡΜΕΝΗΣ

Μούστρουχε, μασκαρεύγεσαι· ἐγώ, μά τὴν ἀλήθεια,

δὲν τ’ ἀγαπῶ τοσοσταλὰ τοῦτα τὰ παραμύθια.

285

[287]

[287]

ΜΟΥΣΤΡΟΥΧΟΣ

Δὲ μασκαρεύγομαι, ἀλλά, μά τὴν ἀλήθεια, λέγω

πὼς θὰ σὲ γδάρου οἱ πολτικὲς —γιαῦτος δίκια σὲ κλαίγω.

ΑΡΜΕΝΗΣ

Σώπα τσὶ κουζουλάδες σου!

ΜΟΥΣΤΡΟΥΧΟΣ

                                               Ἤθελα νὰ γρικήσω

ἄν ἔναι κι’ ἀγαπᾶς τηνε ἀπὸ καιρὸ περίσσο.

ΑΤΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΣΕΝΑ ΠΡΩΤΗ

Κουστουλιέρης καὶ Κατζοῦρμπος.

ΚΟΥΣΤΟΥΛΙΕΡΗΣ

Σὰ δὲ μοῦ λάχου δυὸ καὶ τρεῖς, νὰ τσὶ παραστελιάση,

σὰ δὲ ζουγλάνη ἑφτὰ κι’ ὀχτώ, σὰ δὲν ὁλοδιαβάση

πέντ’ ἕξε ἡ χέρα μου κορμιά, ἐτοῦτο τ’ ἀντρειωμένο

σπαθὶ πομένει τὸ ζιμιὸ σὰν παραπονεμένο.

5

Μὰ μετὰ ποιόν, στὴν πίστη σας, θὲ νὰ μαλώσω πλιό μου,

ἀνὲν καὶ ζωντανὸ ποθὲς δὲν ἄφησα ὀχτρό μου,

ἀνὲν κι’ ὅλοι μὲ τρέμουσι κι’ ἀναμερίζουσί με,

κι’ ὅλοι μὲ προσκυνούσινε καὶ κανισκεύουσί με;

Τρομάσσει με ἡ μιλίτσια, κι’ οἱ τζάφοι ὅντα μὲ δοῦσι

10

ἀπὸ τὸ φόβο τὸν πολὺ τσὶ βράκες τως τσιρλοῦσι.

ΚΑΤΖΟΥΡΜΠΟΣ

Τοῦτο τὸ λέγει ἀπαρθινά, προχτὲς ἀργὰ τὸν πιάσα

δυὸ σὰν κατσίκι μοναχάς, κι’ ἂν δὲν τὸν ἐφλακιάσα,

σκιὰς τ’ ἄρματα τοῦ πήρασι κι’ ἀπόκεις τὸν ἀφῆκα·

κι’ ἐδὰ τὰ τόσα ψόματα καὶ καύχησές του γρίκα!

[61]

[61]

[62]

[62]

ΚΟΥΣΤΟΥΛΙΕΡΗΣ

Κατζοῦρμπο, γύρισ’ ἐδεπά, ξεσπάθωσε.

ΚΑΤΖΟΥΡΜΠΟΣ

                                                                 Νὰ ζήσης,

μὴ μὲ πειράζης, κι’ ἄσι με.

ΚΟΥΣΤΟΥΛΙΕΡΗΣ

                                               Μὴ θὲς νὰ μὲ μανίσης!

ΚΑΤΖΟΥΡΜΠΟΣ

Πῶς; μετὰ σένα ἐστοίχισα γιὰ νὰ μὲ ξεκοιλιάσης;

Δὲ θὰ μαλώσω, δὲ φελῶ, κι’ ἄσι με, μὴ μὲ σκάσης!

65

[67]

[67]

[69]

[69]

ΚΟΥΣΤΟΥΛΙΕΡΗΣ

Δὲ θέλω νὰ μαλώσω ἐγώ, γάιδαρε· μετὰ σένα

τὰ βάνω ἐγώ, π’ ἀνὲ στραφῶ μὲ μάτια θυμωμένα,

μονάχα νὰ σὲ στοχαστῶ, χέζεσαι;

ΚΑΤΖΟΥΡΜΠΟΣ

                                                       Τρῶς με, ἂν ἤμου

σὰν ἕναν πύργο δυνατός. Μὰ γιάντα τὸ σπαθί μου

θέλεις νὰ βγάλω τὸ λοιπόν;

ΚΟΥΣΤΟΥΛΙΕΡΗΣ

                                              Δυὸ πόντους τῆς σκριμίδας

70

[70]

[70]

[72]

[72]

θὰ σ’ ἀρμηνέψω.

ΚΑΤΖΟΥΡΜΠΟΣ

                             Ἐπ’ ἄσ’ ἐδά!

ΚΟΥΣΤΟΥΛΙΕΡΗΣ

                                                    Ξεσπάθωσε! Ἂν ἐπήδας

σὰν τράγος, θέλω σήμερον νὰ μάθης νὰ μαλώνης.

Ξεσπάθωσε! (Τονὲ χτυπᾶ μὲ τὸ σπαθί).

ΚΑΤΖΟΥΡΜΠΟΣ

                      Ἄσι με, καλέ, για ἴντα μὲ σκοτώνεις;

ΚΟΥΣΤΟΥΛΙΕΡΗΣ

Νὰ μάθης θέλω, ἂ λάχωμε ποθές, ἂ μ’ ἀσσαλτάρη

μιὰ κομπανία σολδαδῶν, νὰ κάμης σὰ λιοντάρι.

75

ΚΑΤΖΟΥΡΜΠΟΣ

Πλιὰ ντάνο, εἰς τὴν πίστη μου, σοῦ θέλω δώσει μόνο.

Βλέπε μὴν ἀφιδαριστῆς σὲ μένα.—Ξεσπαθώνω!

ΚΟΥΣΤΟΥΛΙΕΡΗΣ

Στάσου σὰ μὲ θωρεῖς ἐμέ, ἔχ’ ἔτσι τὸ σπαθί σου,

κράτει ψηλὰ τὴν πόντα σου, σύγκλινε τὸ κορμί σου,

στάσου στὴ βάρδια τουτηνέ, κι’ ἂ λάχη κι’ ἔρθη ὁχθρός σου

80

[83]

[83]

[84]

[84]

μ’ ἕνα μαντρέτο, τὸ λοιπὸ κι’ ὁ πόδας ὁ δικός σου

κάμε λιγάκι νὰ συρθῆ, κι’ ἡ χέρα σου ἂς καλάρη

μ’ ἕνα ροβέρσο ἀδυνατὸ τὸν πόδα νὰ τοῦ πάρη.

ΚΑΤΖΟΥΡΜΠΟΣ

Πῶς, ἔτσι; ἔ; (Τοῦ βαρεῖ τὸν πόδα μὲ τὸ σπαθί).

ΚΟΥΣΤΟΥΛΙΕΡΗΣ

                      Ὀιμένα, ὀιμέ! σκύλε, στὸν πόδα κάτω

μοῦ βάρηκες!

ΚΑΤΖΟΥΡΜΠΟΣ

                      Πούρι πλιὰ ὀμπρὸς σοῦ ’δωκα τὸ μαντάτο,

85

πὼς πλιὰ κακὸ παρὰ καλὸ θὲς ἔχεις ἀπὸ μένα.

Δὲ σ’ ἔκοψα, καὶ τὸ σπαθὶ δὲν εἶχ’ ἀκονισμένα.

ΚΟΥΣΤΟΥΛΙΕΡΗΣ

Δὲ μ’ ἔκοψες, μὰ ἐπόνεσα. Πρέπει μου τούτη κι’ ἄλλη,

γιατὶ σκριμίδα ἐβάλθηκα νὰ μάθω ἕνα βουβάλι.

ΑΤΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΣΕΝΑ ΠΕΜΠΤΗ

Δάσκαλος, Κασσάντρα καὶ Νικολέτος.

ΔΑΣΚΑΛΟΣ

Cum, conciossiacosachè tutte le discipline

210

νὰ χάθησαν, γιατὶ κιανεὶς στὴν Κρήτη πλιὸ δὲν εἶναι

νά ’χη τὸ νοῦ μὲ τς ἀρετές, τὴν φρόνεσιν ornato,

m’a tutti varii vizii lo tengon’applicato,

propterea nudi πορπατοῦν τὴν σήμερο οἱ δασκάλοι·

οἱ adulatores μοναχὰς ἔχουν τιμὴ μεγάλη!

215

Μολονετοῦτο durum est ποτὲ κιανεὶς ν’ ἀφήση

l’instinto ὁποὺ τοῦ χάρισε ἀπὸ τς ἀρχῆς ἡ φύση.

Κι’ ἐγὼ ποὺ βλέπω πὼς βαστῶ μεγάλο naturale,

κι’ ὅλοι μὲ μαρτυρούσινε τὴν σήμερο γιὰ tale,

non lasciarò παρὰ καλὰ νὰ τὸ ἐζερτσιτάρω

220

μὲ τὰ κοπέλια ποὺ κρατῶ, κι’ ὅντε τὰ ζαμινάρω

θὰ τοὺςε δίδω πάντα μου τὴ ζάμινα ἀπὸ πίσω,

latin di stretta regola, γιὰ νὰ τὰ ξεσκολίσω.

Μὰ ’δῶ θωρῶ τὸ Νικολὸ μόνο καὶ σουλατσάρει,

καὶ φαίνεταί σου τίβοτας στὸ λογισμὸ τρατάρει.

225

Vere τὸν ἀκουζάρασι πὼς εἶν’ ξετρουμισμένος

μὲ μιὰ κοπέλα ἐδεπά, κι’ ὅλος ξελωλαμένος.

ΑΤΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΣΕΝΑ ΕΒΔΟΜΗ

Ἀρκολιά, Πουλισένα καὶ Ἀννούσα.

ΑΡΚΟΛΙΑ

Πάντα μου σ’ εἶχα γνωστική, μὲ φρόνεση μεγάλη,

μὰ τώρα φρονιμότερη παρὰ γυναίκα ἄλλη,

315

γιατὶ σὲ στράτα, σὰ θωρῶ, θὰ βάλης τὸ παιδί σου,

κέρδος νὰ κάμη, καταπὼς τό ’καμες κι’ ἀπατή σου.

Κεράτσα Πουλισένα μου, μὴ στέκης ν’ ἀνιμένης

φεύγει ὁ καιρὸς καὶ ὕστερα τίβοτας δὲν ξεστένεις·

μαγάρι καὶ πρωτύτερας νά ’θελες μοῦ γρικήσει,

320

ὅντε τὴ ζήτα ὁ Μπρετζαλδῆς νὰ σοῦ την ὲπροικίση.

Μὰ τοῦτο θέλω μοναχὰς πάντα σου νὰ θυμᾶσαι·

μ’ ὅσους σοῦ λάχου, σπλαχνικιά, σὰ θέλει ἡ τέχνη νά ’σαι.

Βλέπεσε μὴ μοῦ τὴν κρατῆς, εἰς τὴν τιμή, τ’ Ἀρμένη,

γιατὶ θὰ δῆς στὸ ὕστερο πὼς μένεις κομπωμένη·

325

οὐδὲ ’ς τς ἀρχές σου μὴ ζητᾶς τσὶ πληρωμὲς μεγάλες,

νὰ μὴ σοῦ φεύγου σὰν πουλιὰ νὰ πηαίνουσι στὶς ἄλλες.

Κάλλιο τὸ λίγο καὶ συχνὸ γεμίζει τὸ σακούλι,

καὶ στὴ φτηνειὰ κατέχεις το τὸ πὼς γλακοῦσιν οὗλοι.

Κάνε καλὴ θωριὰ ὁλωνῶν, κι’ ὅσο μπορεῖς τοὺς γέλα,

330

μὲ γρίνια μὴν ἰδῆ κιανεὶς ποτέ σου τὴν κοπέλα,

κι’ ὅσο μπορεῖς ἀγαφτικοὺς τὴν κάμε πάντα νά ’χη,

γιατὶ κακὸ μὲ τοὺς πολλοὺς δὲν ἠμπορεῖ νὰ λάχη·

τὸ πράμα ὁπὄνας μοναχὸς δὲν ἠμπορεῖ νὰ κάμη

ξεῦρε πὼς κάνουσι οἱ πολλοὶ γὴ χώρια τους γὴ ἀντάμι.

335

Ποιὸς εἶν’ καλὸς γιὰ δούλεψη, ποιὸς ὀγιὰ νὰ χαρίζη,

καὶ ποιὸς μὲ τὴν παλληκαριὰ τς ἐχθροὺς νὰ φοβερίζη·

γιαῦτος λωλάγρα τὴν κρατῶ καὶ γι’ ἀγνωσιὰ μεγάλη

ὅντες ἀκούσω πὼς κιαμιὰ κιανέναν ἀποβγάλη.

ΑΝΝΟΥΣΑ

Δασκάλισσά ’σαι ἀληθινὰ μὲ δίκιο μοναχή σου,

340

κορόνα εἰς τὴν τέχνη μας πρέπει τσῆ κεφαλῆς σου·

τοῦτα τὰ δασκαλέματα κιαμι’ ἄλλη δὲν κατέχει·

φίλαινα καὶ μαστόρισσα χαρά στην ὅποια σ’ ἔχει.

ΑΡΚΟΛΙΑ

Στὴν κάμαρα ἂς εἶν’ ὁ εἷς κι’ ἄλλος εἰς τὴν αὐλή σου,

κι’ ἄλλος ἀπ’ ὄξω τοῦ στενοῦ, κι’ ὅλη τὴ δύναμή σου

345

βάνε τσι νὰ ζηλεύουσι ὁ ἕνας μὲ τὸν ἄλλο,

γιατὶ σοῦ τάσσω διάφορο νά ’χης πολλὰ μεγάλο.

Μὰ πάνω σ’ ὅλα βλέπεσε, κεράτσα Πουλισένα,

νὰ σᾶςε βαρεθῆ ποτὲ μὴν κάμετε κιανένα·

πάντα ἂς μισεύγουν ἀπ’ αὐτὴ κι’ ἂς μὴν πολυχορταίνου,

350

γιατὶ ἀνοστίζει τὸ πολὺ φιλὶ καὶ δὲ γιαγέρνου.

Ὤ, ἡ καημέν’ ἡ μάνα μου, ἅγια τὰ κόκαλά της,

κι’ ἴντα πολλὰ καλά ’τανε τὰ δασκαλέματά της!

Θυμοῦμαι τηνε μιὰ φορὰ νὰ θὰ διαβῆ στὸν Ἁδη,

μόνο γιατὶ ὁλονύχτισα μ’ ἕνα μου φίλο ὁμάδι.

355

ΠΟΥΛΙΣΕΝΑ

Κατέχεις το πολλὰ καλά, θαρρῶ, κερὰ Ἀρκολιά μου,

τὸ πὼς σ’ ἐκράτου πάντα μου ὡς γιὰ δασκάλισσά μου,

κι’ οὐδένα πράμα ἔκαμα λείποντας ἡ βουλή σου

ἀφόντις σὲ ἐγνώρισα, κατέχεις το ἀπατή σου.

Τὰ μαῦρα ἐσύ ’σουν ἀφορμὴ κι’ ἔριξα, σὰ θυμᾶσαι,

360

καὶ πάντα μου εὐχαρίστου σου κι’ ἐπολυχρόνιζά σε,

γιατὶ τὰ μάτια μ’ ἄνοιξες, κι’ ἀπὸ φτωχὴ καὶ χήρα

διάφορα καὶ ξεφάντωσες χίλιες τοῦ κόσμου ἐπῆρα.

Γιὰ τοῦτο τὰ μοῦ λὲς ἐδά, κάτεχε, θέλω κάμει·

τάσσω σου τὴν Κασσάντρα μου νὰ τηνὲ σμίξω ἀντάμι

365

μ’ ὅσους κι’ ἂν εἶναι βολετό· καλά ’μαι βοδωμένη

νὰ κάθεται νὰ χαίρεται μόνο μὲ τὸν Ἀρμένη!

Σὰ βάλη χέρα στὸ πουγγί, κι’ ὅποιος τορνέσια φέρνει

κρασὶ μὲ δίχως διαφορὰ τάσσω σου πὼς νὰ παίρνη.

Ἡ κερ’ Ἀννέζα τοῦ στενοῦ θυμοῦμαι μιὰν ἡμέρα

370

νὰ μὲ διατάσση σπλαχνικά, νὰ λέγη: θυγατέρα,

τὰ ροῦχα σου κι’ ἀγαφτικοὺς πάντα νὰ συχναλλάζης,

ὅσο μπορεῖς στὰ βρόχια σου πλιότερους γιὰ νὰ μπάζης·

μὰ βλέπε μόνο, μὄλεγε, μὴν ἀγαπᾶς κιανένα,

κι’ ὀλίγο θάρρος ὅλοι τους ἂς ἔχουν ἀπὸ σένα.

375

Κάμε συχνὰ νὰ τσὶ κρατῆς σὲ φόβο καὶ σ’ ὀλπίδα—

κακὸ σ’ ἐκείνη ποὺ καλὰ δὲν ξεύρει τὴ σκριμίδα!

ΑΡΚΟΛΙΑ

Καλότατο δασκάλεμα σοῦ ’δωκε, καὶ θυμοῦ το,

καὶ μὲ τὴ θυγατέρα σου σὲ τάξη βάλε μού το.

Θυμᾶσαι το, πόσες φορὲς σοῦ τά ’πα στὴν ἀρχή σου

380

κι’ ἐσένα ἀλλότες τοῦτα δά, γιατὶ πολλὰ ’λαφρή ’σου,

κι’ ὅποιος στὸ σπίτι σου ἔμπαινε δυὸ μῆνες ἔτρωγέ σε,

κι’ ὡσὰ ζουρλὴ ὁπού ’σουνα ἐκωλογύριζέ σε.

ΑΤΤΟ ΤΡΙΤΟ

ΣΕΝΑ ΔΕΥΤΕΡΗ

Νικολέτος μοναχός.

Μά τὴν ἀλήθεια, δὲ θωρῶ σ’ ἄθρωπο πλιὸ νὰ λάχη

γιαμιά γιαμιά μὲ τὴ χαρὰ καὶ πλήσια πρίκα νά ’χη,

25

καὶ νὰ γρικᾶ σ’ ἕναν καιρὸ δροσιὰ νὰ τοῦ ποτίζη

μέσα τὰ φυλλοκάρδια του, φωτιὰ νὰ τὰ φλογίζη·

γιατ’ εἶναι πράμα ποὺ μαζὶ νὰ στέκου δὲ μποροῦσι,

μηδὲ ποτὲ σὲ μιὰ καρδιὰ σμιχτὰ νὰ κατοικοῦσι.

Μολονετοῦτο, ἀντίδικα τσῆ φύσης, μετὰ μένα,

30

δὲν ξεύρω μ’ ἴντα θάμασμα, στέκουν κατοικημένα.

Γιαῦτος περίσσια χαίρομαι, καὶ μέσα στὴ χαρά μου

πρίκα μεγάλη καὶ καημὸς φλογίζει τὴν καρδιά μου,

καὶ κλαίγω ὁμάδι καὶ γελῶ, καὶ καλοκαρδισμένου

τ’ ὀιμένα ἀπὸ τὰ χείλη μου δὲ λείπει τοῦ καημένου.

35

Πηδῶ κι’ εἰς βάθητα βουλῶ, πέφτω κι’ εἰς στράτα σώνω,

γλακῶ κι’ ὀπίσω βρίσκομαι, φτάνω μὰ δὲ σιμώνω.

Μέσά ’μαι στὴν παράδεισο καὶ βρίσκομαι στὸν Ἅδη,

φῶς ἔχουνε τὰ μάτια μου καὶ σκοτεινάγρα ὁμάδι,

κι’ ἐκεῖνο πού ’ναι πλιότερο, μοίρα ἀσύστατή μου,

40

τὸ θάνατό μου πιθυμῶ καὶ θέλω τὴ ζωή μου.

Τό ’να, ἡ γιαγάπη ὁποὺ βαστᾶ σὲ μένα ἡ κερά μου

τόσα μεγάλη καὶ πιστή, μὲ τὴν καρδιὰ βοηθᾶ μου,

καὶ τ’ ἄλλο, τὰ μποδίσματα τῆς Πουλισένας πάλι —

ὀιμέ, καὶ πῶς μπορῶ νὰ ζῶ ’ς τέτοια φωτιὰ μεγάλη!

45

ΣΕΝΑ ΤΡΙΤΗ

Κατζάραπος φωνάζοντας καὶ κρατώντας τὴν κοιλιά του, καὶ Νικολέτος.

ΚΑΤΖΑΡΑΠΟΣ

Ὀιμέ, ὀιμένα, ἡ κοιλιά! Βοηθᾶτε μου, βοηθᾶτε,

γιὰ τὸ Θεό, βοηθᾶτε μου, γιὰ τὸ Θεό, γλακᾶτε!

ΝΙΚΟΛΟΣ

Ποιός εἶναι ποὺ φωνιάζει ἐπά; Κατζάραπέ μου, τί ἔχεις

κι’ ἐπὰ κι’ ἐκεῖ φωνιάζοντας σὰ βουρλισμένος τρέχεις;

ΚΑΤΖΑΡΑΠΟΣ

Βοήθα μου, ἀφέντη Νικολό, γιατ’ εἶμαι ἀποθαμένος!

50

Ἴντά ’χεις; ποιός σοῦ βάρηκε; καὶ ποῦ ’σαι λαβωμένος;

ΚΑΤΖΑΡΑΠΟΣ

Ἕνα κοπέλι τὴν κοιλιὰ μοῦ ’σφαξε τὴν καημένη.

ΝΙΚΟΛΟΣ

Σὲ ποιά μεριά; καὶ δὲ θωρῶ αἷμα ποσῶς νὰ βγαίνη.

ΚΑΤΖΑΡΑΠΟΣ

Μέσα την έχω την πληγή, και πάγει στο στομάχι.

Ὀιμένα ὁ κακόμοιρος, μάτι’ ἂς μὴν ἤθελά ’χει!

55

[55]

[56]

[56]

Ποιόν ἦτον τὸ κοπέλι αὐτό;

ΚΑΤΖΑΡΑΠΟΣ

                                              Ὁ γιὸς τῆς Πισπορδίτης!

Ποιᾶς Πισπορδίτης;

ΚΑΤΖΑΡΑΠΟΣ

                                 Γεῖς γυμνὸς κακὸς <…> ψειρίτης.

ΝΙΚΟΛΟΣ

Δὲν τὸ γνωρίζω ἀληθινά, οὐδ’ εἶδα το ποτέ μου.

Μὰ ποιά ’φορμὴ τὸν ἔκαμε κι’ ἐβάρηκέ σου, πέ μου.

ΚΑΤΖΑΡΑΠΟΣ

Δίχως αἰτιὰ μοῦ βάρηκε, σὰν εἶναι μαθημένο

60

νὰ κρούγη δίχως ἀφορμή, τὸ τρισκαταραμένο.

Πούρ’ εἶπες μου πολλὲς φορὲς πὼς σ’ ἔσφαξε κι’ ἐσένα.

ΝΙΚΟΛΟΣ

Δὲν τὸ θυμοῦμαι ἀληθινά, οὐδ’ ἔχω το ’πωμένα.

Μὰ πές μου πῶς ἐπέρασε τὸ πράμα, μήπως κι’ ἔχει

δίκιο, καὶ δίχως ἀφορμὴ μοῦ τὸν ἤθελες λέχει.

65

ΚΑΤΖΑΡΑΠΟΣ

Ἀφέντη, ἁφέντης μ’ ἔπεψε νά ’ρθω νὰ σὲ γυρέψω,

γιὰ νὰ γευτῆτε γλήγορα στὸ σπίτι νὰ σὲ πέψω.

Κι’ ἐγώ, π’ ἀκόμη τίβοτας δὲν εἶχα φαγωμένα,

ἀγάλι ἀγάλι ἐσάλευγα μὲ χείλη πρικαμένα,

κι’ ἐκεῖ ποὺ γρίκου μυρωδιὰ ψητοῦ γὴ ἄλλου πραμάτου

70

τ’ ἀρθούνια μου ἐσυχνάνοιγα, σὰν τοῦ κατουρημάτου

γαϊδάρας κάνει ὁ γάιδαρος — τιμή σου, ἀφέντη, κιόλα·

κι’ ἔστοντας γιόμα νά ’τονε, καὶ τὰ στενὰ ἦσαν ὅλα

γεμάτα τσίκνες, λόγιασε τὴν παιδωμὴ τὴν εἶχα,

μόνο ἐξεροκατάπινα κι’ ἔβηχα δίχως βήχα.

75

[76]

[76]

ΝΙΚΟΛΟΣ

Ἴντα ’ν’ αὐτὴ ἡ ἀθιβολή; Πέ μου, ποὺ νὰ μὴ σώσης,

ποιός ἦταν ποὺ σοῦ βάρηκε;

ΚΑΤΖΑΡΑΠΟΣ

                                              Πῶς ἠμπορεῖς νὰ γνώσης

τὸ πράμα, ἂ δὲν τὸ δηγηθῶ σωστά; κι’ ἀγρίκησέ μου,

γιὰ τὸ Θεό, μ’ ἀπομονή, κι’ ὕστερα βοήθησέ μου.

Ἔτσι, κοντὰ σὰν ἔσωσα στὰ μαλεκουζινάτα

80

κι’ εἶδα δυὸ τριὰ χαλκώματα  κριὰς ὄμορφο γεμάτα —

ΝΙΚΟΛΟΣ

Λογιάζω τίβοτά ’κλεψες, γιὰ κεῖνο σοῦ βαρῆκα.

ΚΑΤΖΟΥΡΜΠΟΣ

Δὲν τό ’κλεψα, μὰ τό ’βλεπα, γιαῦτος μὲ τρώ’ ἡ πρίκα.

Μὰ στέκοντας καὶ βλέποντας τὰ ξίγκια τὰ περίσσα

καὶ τς ὀμορφιὲς ὁπού ’χασι, τὰ σάλια μὀκινῆσα,

85

γιατ’ εἶδα δυὸ κομμάτια κριὰς ὄμορφα μέσα στ’ ἄλλα,

τόσα παχιά, τόσα καλά, τόσα πολλὰ μεγάλα,

π’ ὅλος ἐξαναστάθηκα, κι’ αὐτὸ τὸ κοπελάκι,

τῆς Πισπορδίτης τὸ παιδί, σύρνει τὸ δοξαράκι

κι’ εἰς τὴν κοιλιὰ μ’ ἐδόξεψε, καὶ λέγει μου: δὲ γιαίνεις

90

ποτὲ ἀπὸ ’υτήνη τὴν πληγή, καημένε, μὰ ποθαίνεις,

ἀνὲν κι’ αὐτὰ τὰ φαγητὰ δὲ φάγης νὰ χορτάσης.

Κι’ ἂ θὲς νὰ γιάνω, ἀφέντη μου, ἔλα μοῦ τ’ ἀγοράσης!

ΝΙΚΟΛΟΣ

Γιὰ δέτε τίνος ἤθελα νὰ στέκω ν’ ἀφουκροῦμαι!

Μιὰν ὥρα κόβω σού τηνε τὴ μύτη σου, φοβοῦμαι.

95

Ἐγώ ’λεγα κι’ ἐγύρεψες στράτα νὰ μὲ γλιτώσης,

κι’ ἐσύ ’ρθες πάλι σήμερο σάλια νὰ μὲ γεμώσης.

ΑΤΤΟ ΤΡΙΤΟ

ΣΕΝΑ ΕΧΤΗ

Ἀννούσα καὶ Ἀννέζα τοῦ στενοῦ.

ΑΝΝΕZA

Μά τὴν ἀλήθεια, μηδεγεῖς δὲν πρέπει νὰ πιστεύγη

τὰ λόγια οὐδεκανενός, πιστὰ νὰ τοῦ δουλεύγη,

γιατὶ σὰν κάμη πασαεῖς, σὰ θέλει, τὴ δουλειά του,

σκιὰς νὰ στραφῆ νὰ μᾶς ἰδῆ δὲν ἔχει πλιὸ τὴ βιά του.

285

Τοῦ κολονέλου ἐδούλεψα, κι’ ἡ χάρη ἡ ἐδική σου

μοῦ βόηθησε, ἅγια Παρασκή, μὰ νὰ μὲ γεβεντίσου

σ’ ὅλη τὴ χώρα ἐλόγιαζα. Πούρι καλὰ τελειώθη

τὸ πράμα μὲ τὴν τέχνη μου κι’ ἄθρωπος δὲν τὸ γνώθει·

κι’ ἐδὰ θὰ πηαίνω νά ’ρχωμαι στὸ σπίτι του ὁλημέρα

290

νὰ βγάλω δυὸ κακόλιτρες ὀχ τὴ δική του χέρα.

Ἀνάθεμά τονε κι’ αὐτὸν κι’ ὅσοι μᾶςε κρατίζου

τὸν κόπο καὶ τὸν ἵδρο μας, καὶ τ’ ἄλλα δὲ γνωρίζου,

σὲ πόσα χίλια βάσανα μπαίνομε οἱ καημένες

μὲ φόβο ν’ ἀπομείνωμε μιὰν ὥρα ντροπιασμένες,

295

καὶ πὼς τούτή ’ν’ ἡ τέχνη μας, τούτή ’ν’ ἡ ἐσοδειά μας

καὶ τ’ ἀργαστήρι ὁποὺ ζῆ κι’ ἐμᾶς καὶ τὰ παιδιά μας.

Ἀργόχερο δὲν ἔχομε, μόνο τὴ δόλια γλώσσα

καὶ τὰ καημένα ψόματα, κι’ ὁλημερνὶς τὰ τόσα

κίντυνα ποὺ μᾶς βάνουσι, ὁπ’ ὅλες μας μποροῦμε

300

νὰ διακονιζομέστανε καλλιά ’τανε νὰ ποῦμε·

περιτοπλιὰς τὴν σήμερον, ἁπ’ ὅπου κι’ ἂν περάσης

χίλια κοράσια συντηρᾶς κι’ ὅπου κι’ ἂ θέλης ράσσεις.

Δὲν εἶν’ ὁ κόσμος σήμερον σὰν ἤτανε κι’ ἀλλότες,

ὁποὺ γυναίκα στὸ στενὸ δὲν ἤβλεπες ἐτότες,

305

κι’ ὁπού ’χεν ἀγαπᾶ κιαμιά, χρείά ’τον σὲ ρουφιάνες

μέρα καὶ νύχτα νὰ γλακᾶ κι’ εἰς ἄλλες παραμάνες·

χρείά ’τον τὸ σακούλι του νὰ τρέχη σὰν τὴ βρύση,

γιὰ νὰ μπορέση μιὰ φορὰ μόνο νὰ τῆς μιλήση.

Και τότες εἴχαμε κι’ ἐμεῖς διάφορα οἱ καημένες,

310

τότες κι’ ἐμεῖς ἀξίζαμε κι’ ἤμαστε γυρεμένες·

μὰ τώρα πᾶνε οἱ πολτικὲς τέσσαρες στὸ τορνέσι,

κι’ ἡ τέχνη μας ἐχάθηκε καὶ πρέπει νὰ μᾶς κλαῖσι.

[359]

[359]

ΑΤΤΟ ΤΡΙΤΟ

ΣΕΝΑ ΕΧΤΗ

Ἀννούσα και Ἀννέζα τοῦ στενοῦ

ΑΝΝΟΥΣΑ

Δὲ μοῦ βολεῖ, συμπάθησ’ μου, νὰ πὰ τονὲ ξετρέχω·

παρὰ ποτέ μου σήμερο δουλειὲς μεγάλες ἔχω.

ΑΝΝΕΖΑ

Κι’ ἴντα δουλειὲς σ’ εὑρήκασι;

ΑΝΝΟΥΣΑ

                                                  Μὲ μιά τζη θυγατέρα

360

[364]

[364]

δυὸ γάμους ἐβουλήθηκε νὰ κάμη ’ς μιὰν ἡμέρα

ἀντάμι μὲ τὴν Ἀρκολιὰ ἡ πίβουλ’ ἡ κερά μου,

κι’ ὅντα τὸ θέλω θυμηθῶ τρέμουν τὰ σωθικά μου.

ΑΝΝΕΖΑ

Τ’ Ἀρμένη ἐπαραγρίκησα τὴν ἄλλη ἀπὸ σένα

πὼς νὰ τὴ δώση ἐλόγιαζε.

ΑΝΝΟΥΣΑ

                                           Εἶπα σου πὼς ταμένα

365

[367]

[367]

εἶχε τὴν κακορίζικη ἐτούτη νὰ τοῦ δώση,

ἀνὲν κι’ ὡς πάντα τσῆ ’τασσε καλὰ νὰ τὴν πλερώση.

ΑΝΝΕΖΑ

Τοῦτο ἀγρίκησά σου το.

ΑΝΝΟΥΣΑ

                                         Σήμερο—μὰ, νὰ ζήσης,

τοῦτο ποὺ θέλω νὰ σοῦ πῶ ἄλλης μὴν τὸ μιλήσης —

πενήντα τσῆ ’δωκε χρυσὰ τσεκίνια καὶ δυὸ κότες

370

[373]

[373]

[374]

[374]

ὄμορφες, σὰν τσὶ ζάρανε στὴ χώρα μας ἀλλότες.

Λογιάζω τὸ φαμέγιο του ἤβαλε κι’ ἔκλεψέ τζι

καὶ ’ς τς Ἀρκολιᾶς, ἁπού ’μαστε, χωστὰ ἐκεῖ ’φερέ τζι.

ΑΝΝΕΖΑ

Πῶς ἔκλεψέ τζι κι’ ἀπὸ ποῦ;

ΑΝΝΟΥΣΑ

                                               Μέσ’ ἀπὸ τὸ δικό του

σπίτι.

ΑΝΝΕΖΑ

           Καὶ δὲν ἐντράπηκε; ὀγούι στὸ ριζικό του!

375

[377]

[377]

ΑΝΝΟΥΣΑ

Γρίκησ’ ἐδὰ τὸ πλιότερο·δὲ θὲ νὰ τοῦ τὴ δώση,

μὰ’νοῦς ἀλλοῦ τὴν ἔταξε, κι’ ἐκεῖνον νὰ κομπώση.

ΑΝΝΕΖΑ

Τίνος ἀλλοῦ;

ΑΝΝΟΥΣΑ

                      Τοῦ Νικολό, ἁπού ’θελες γρικήσει

πὼς ἀπὸ τὴν ἀγάπη της στέκει νὰ ξεψυχήση·

γιατὶ κι’ ἐκεῖνος ηὕρηκε σαράντα κι’ ἤπεψέ τζη

380

τσεκίνια, δὲν κατέχω πῶς, κι’ ἐκαλοκάρδισέ τζη.

ΑΝΝΕΖΑ

Καημένε μισὲρ Γιάκουμε, τορνέσι στὸ πουγγί σου

θαρρῶ το πὼς δὲ σ’ ἄφηκε σήμερον τὸ παιδί σου!

Μά μ’ ἴντα μόδο βούλεται τοῦτα νὰ τὰ ’ρδινιάση;

ΑΝΝΟΥΣΑ

Μόνο νὰ τονὲ στοχαστῶ, τὰ μέλη μοῦ τρομάσσει.

385

Μὰ βιάζομαι καὶ δὲν μπορῶ νὰ σοῦ τὰ ξετελειώσω,

μ’ ἄλλη φορὰ ξεφάντωση σοῦ τάσσω νὰ σοῦ δώσω,

Τὸ Νικολὸ μ’ ἐπέψασι νὰ πάω νὰ ξεδράμω,

γιὰ νὰ κατέχη νά ’ρθη ἀργὰ νὰ κάμωμε τὸ γάμο.

ΑΝΝΕΖΑ

Στάσου δαμάκι, πέ μου σκιάς, Ἀννούσα, στὸ Θεό σου,

390

[391]

[391]

[392]

[392]

ἀπὸ τσὶ γάμους ὁποὺ λές, ποιὸ εἶναι τὸ δικό σου

κέρδος;

ΑΝΝΟΥΣΑ

             Κεράτσα Ἀννέζα μου, τοῦτο, νὰ ζήσω, μόνο

μοῦ χάρισε ὁ Νικολός.

ΑΝΝΕΖΑ

                                     Δὲν εἶν’ κακὸ κι’ αὐτόνο.

ΑΝΝΟΥΣΑ

Δὲν εἶν’ κακό, καὶ κράτει το καλὰ νὰ ξαρρωστήσης,

μὰ κάτεχε, τοῦ Κωνσταντῆ γιὰ μένα νὰ μιλήσης.

25

ΑΤΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

ΣΕΝΑ ΔΕΥΤΕΡΗ

Ἀννέζα τοῦ στενοῦ μοναχή.

Ἐμπόρειε ἡ κερ’ Ἀρκολιὰ κι’ ἡ κερὰ Πουλισένα

στὴ συντροφιά τους σήμερο νὰ πάρουσι κι’ ἐμένα,

γιατὶ δὲν εἶχ’ εἶσται κακὴ κι’ ἐμένα ἡ βουλή μου·

μ’ ἀπείτις δὲν ἠθέλασι, ἂς εἶν’ μὲ τὴν εὐχή μου.

Τὸν κύρη εὕρηκα ἐδὰ τοῦ Νικολὸ πρὸς κάτω

30

στὴν Ὀβριακή, καὶ τὸ ζιμιὸ τοῦ ’δωκα τὸ μαντάτο,

κι’ ὡς τό ’κουσε ἐτρόμαξε κι’ ἐπῆγε στὸ σκολειόν του,

κι’ ἂν ἔναι κι’ εὕρη τον ἐκεῖ, ἀλὶ τὸ ριζικόν του.

Ὅπου κι’ ἂν εἶναι ἐδεπὰ θέλει ἔρθει δίχως ἄλλο

νὰ κάμη ταραχὴ πολλὴ καὶ σάλαγο μεγάλο,

35

γιὰ νὰ τοὺς πάρη τὸ ζιμιό, σὰ λέγει, τὰ τορνέσα,

κι’ ὅλους φωνιάζει στὴ φλακὴ πὼς θὰ τοὺς βάλη μέσα.

Ἐδά ’ρθα πάλι ξαργιτοῦ ’ς τς Ἀρμένισσας νὰ πάγω,

γιὰ νὰ τσῆ πῶ τί τσ’ ἔκλεψε ἅντρα τση καὶ νὰ φάγω

τσὶ σάρκες μου, ἀνισῶς καὶ δὲν τὴν κάμω νὰ γλακήση

40

[41]

[41]

[42]

[42]

[42]

τσῆ Πουλισένας τὸ ζιμιὸ τὴν πόρτα νὰ τσακίση.

ΣΕΝΑΤΡΙΤΗ

Ἀννέζα τοῦ στενοῦ χτυπᾶ τὴν πόρτα τῆς Ἀρμένισσας.

Ἀρμένισσα καὶ Ἀννέζα τοῦ στενοῦ.

ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

Ποιός εἶναι ἀτοῦ; ποιός μοῦ χτυπᾶ;

ΑΝΝΕΖΑ

                                                  Κερά, ἄνοιξε, νὰ ζήσης,

γιατὶ ἕνα λόγο θὰ σοῦ πῶ.

ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

                                           Στάσου.

ΑΝΝΕΣΑ

                                                         Μηδὲν ἀργήσης.

ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

Καλῶς τὴν κερ’ Ἀννέζα μου. Ἴντα γυρεύεις, πέ μου.

ΑΝΝΕΣΑ

Κερά, στὸ σπίτι ἂς ἔμπωμε, κι’ ἀπόκεις γρίκησέ μου,

45

γιατ’ ἦρθα μόνο ὡς ἐδεπὰ σήμερο γιὰ καλό σου,

μαντάτο ἀκριβότατο κάτεχε πὼς βαστῶ σου.

ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

Κι’ ἂς ἦτον σκιάς, Ἀννέζα μου, ὡς γιὰ τὴ θυγατέρα,

ὁποὺ μοῦ πῆρα στὴν Ἀξὰ οἱ Τοῦρκοι μιὰν ἡμέρα!

ΑΝΝΕΣΑ

Τοῦτο ποτὲ δὲν τ’ ἄκουσα, μουδ’ ἀπ’ αὐτὰ ξετρέχω,

50

μὰ τίβοτσι ἔχασες, κι’ ἐγὼ ποῦ βρίσκεται κατέχω,

κι’ ἦρθα ἐδεπὰ νὰ σοῦ τὸ πῶ, τίβοτας νὰ μοῦ δώσης —

κι’ ἔμπα λοιπὸν στὸ σπίτι σου, ἂ θέλης νὰ τὸ γνώσης.

ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

Ἂς πᾶμε μέσα τὸ λοιπόν, κι’ ἐχτύπησε ἡ καρδιά μου,

σὰν ἤκουσα τὸ ἀκριβὸ μαντάτο πὼς βαστᾶς μου.

55

Ζιμιὸ στὴ θυγατέρα μου ἤτρεξε ὁ λογισμός μου

κι’ ἐξανακαινουργιώθηκε ὁ πόνος ὁ δικός μου.

ΑΤΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

ΣΕΝΑ ΟΓΔΟΗ

Κουστουλιέρης, Κατζοῦρμπος καὶ Δάσκαλος.

ΚΟΥΣΤΟΥΛΙΕΡΗΣ

Ἂς ἔρθου, ἂν εἶναι βολετό, χίλια φουσάτα τώρα,

270

ἂς ἔρθουν ὅσοι βρίσκονται μπράβοι ἐδεπὰ στὴ χώρα,

ἂς ἔρθουσιν οἱ τσέρνιδες, ἂς ἔρθουν οἱ σολδάδοι

τσῆ χώρας, νὰ μαλώσωμε τούτη τὴν ὥρα ὁμάδι!

ΔΑΣΚΑΛΟΣ

At, at, quid est hic? Homines d’eximinia forza! Parmi

d’Aiace l’ombra in verità in quelle lucid’armi.

275

ΚΟΥΣΤΟΥΛΙΕΡΗΣ

Ὦ Πουλισένα πολτική, κατέβα νὰ σὲ σφάξω,

γὴ νὰ σοῦ δώσω μιὰ κλοτσιὰ στὴ Ντία νὰ σὲ πετάξω!

ΚΑΤΖΟΥΡΜΠΟΣ

Βλέπεσε, κακορίζικε, βλέπεσε, κι’ ὀσταρία

δὲν εἶν’ στὴ στράτα μουδεμιὰ νὰ μπῆς ἂν κάμη χρεία.

ΚΟΥΣΤΟΥΛΙΕΡΗΣ

Κατζοῦρμπο, κάμε σ’ ὀρδινιὰ νὰ βάλης τ’ ἄρματά σου,

280

[283]

[283]

γιατὶ θὰ δείξης, κάτεχε, σήμερον τὴν ἀντρειά σου.

ΚΑΤΖΟΥΡΜΠΟΣ

Μὴν ἔχης ἔγνοια, ὀγιατὶ καλά ’μαι ὀρδινιασμένος·

δέ με, σὰ νά ’μου ἀληθινὰ στὴ μάχη ἀναθρεμμένος.

ΚΟΥΣΤΟΥΛΙΕΡΗΣ

Κι’ ἴντά ’ν’ αὐτάνα ποὺ βαστᾶς;

ΚΑΤΖΟΥΡΜΠΟΣ

                                            Σούβλα μὲ κριὰς καμπόσο,

κι’ ἕνα φλασκάκι μὲ κρασί. Θὲς λίγο νὰ σοῦ δώσω;

285

[289]

[289]

ΚΟΥΣΤΟΥΛΙΕΡΗΣ

Κι’ ἴντα τὰ θέλεις, γάιδαρε; πῶς; σὲ περβόλι πᾶμε

γὴ σ’ ἄλλον τόπο, ξέγνοιαστα νὰ κάτσωμε νὰ φᾶμε;

ΚΑΤΖΟΥΜΠΟΣ

Ἡ βιτουβάρια ἤκουσα πὼς κάνει χρειὰ στὴ μάχη

γεῖς καπετάνιος ξάκουστος πάντα σιμά του νά ’χη.

ΔΑΣΚΑΛΟΣ

Prudenter!

KOYΣΤΟΥΛΙΕΡΗΣ

                Σύρσου ’ς μιὰ μεριά, κι’ ἕνα θωρῶ σιμά μας·

290

νὰ πὰ τοῦ δείξωμε ζιμιὸ τί ἀξίζουν τ’ ἄρματά μας.

ΚΑΤΖΟΥΡΜΠΟΣ

Γιά, ἀπὸ τὰ ροῦχα ποὺ φορεῖ θαρρῶ ’ναι διακονιάρης.

ΚΟΥΣΤΟΥΛΙΕΡΗΣ

Ἀλήθιο λές! Βαριόμοιρε, τί σοῦ ’μελλε νὰ πάρης!

ΔΑΣΚΑΛΟΣ

Quid mirum ? Τὸ πρεπὸ ζητᾶ νὰ τούςε χαιρετήσω·

sed qualis verbis? Con parlar latino θὲν’ ἀρχίσω.

295

Quamvis suspectus, domine, temeritatis ero,

o miles praestantissime, tibi fortasse in vero —

ΚΟΥΣΤΟΥΛΙΕΡΗΣ

Ἄμε ’ς καλό, καὶ δὲ βαστῶ τορνέσια γιὰ τὴν ὥρα.

ΔΑΣΚΑΛΟΣ

Hic non arrexit aures. Non mi conosce ancora?

Voglio cum verbis aliis reiterar saluto.

300

[300]

Tantos honores! —

ΚΟΥΣΤΟΥΛΙΕΡΗΣ

                                  Στὸ καλὸ νὰ πάγης εἶπα σού το.

ΔΑΣΚΑΛΟΣ

Τοῦτος δὲν ἐστουδιάρισε ποτὲ filosofia,

ἀπείτις δὲ μ’ ἐγνώρισε ἐχ τὴ fisonomia,

κι’ εἶναι μου χρειὰ in vernacula lingua νὰ τοῦ μιλήσω.

ΑΤΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

ΣΕΝΑ ΔΕΚΑΤΗ

Ἀννίτσα, καὶ Ἀρμένισσα ποὺ κλαίγει.

ΑΝΝΙΤΣΑ

Μὴν κλαῖς, νὰ ζήσης, σκόλασε τὰ κλάματα, κερά μου,

τὰ δάκρυά σου βλέποντας κινοῦσι τὰ δικά μου.

ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

Ἄσε με, Ἀννίτσα, δὲν μπορῶ πλιὸ νὰ τὸν ἀπομένω

410

τὸ γέρο τὸν πελέλακα καὶ τὸν ξετρουμισμένο.

Λόγιασε σ’ ἴντα βρίσκεται καὶ πόσους πόνους ἔχει,

καὶ τὴν ἡμέρα τὴν καλὴ ποτέ του δὲν κατέχει·

μολονετοῦτο τὶς κακὲς στράτες δὲ θὲ ν’ ἀφήση

γιὰ τὴν κακή του ὄρεξη, γιὰ τὴν κακή του φύση.

415

Εγώ ’λεγα κι’ ἐγύρεψε, ὀιμένα ἡ καημένη,

νὰ βρῆ τὴ θυγατέρα μου τὴν κακομοιριασμένη.

Ἂν εἶχεν εἶσται ἄθρωπος, βρεμένη ἦτον ὡς τώρα·

πούρ’ εἴπασί μας μιὰ φορὰ πὼς γεῖς ἀπὸ τὴ χώρα

τούτη τὴν ἐξαγόρασε, μ’ αὐτὸς δὲν τὴν ξετρέχει,

420

[421]

[421]

μήδ’ ἄλλο παρὰ πουτανῶν μόνον τὴν ἔγνοια ἔχει.

ΑΝΝΙΤΣΑ

Καλέ, πῶς τὴν ἐχάσετε;

ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

                                        Μαθές, δὲν τὸ κατέχεις,

γιατί ἕνα μήνα μοναχὰς ’ς τοῦτο τὸ σπίτι ἔχεις.

Ἐμεῖς εἴμαστ’ ὀχ τὴν Ἀξά, καὶ Τοῦρκοι μᾶς ἐπιάσα,

κι’ ἀλλήλως τως, σὰν κάνουσι, ὅλους μᾶς ἐμοιράσα,

425

κι’ ἐμᾶς ἐφέρανε ἐπὰ στὴν Κρήτη κι’ ἐπουλῆσα,

κι’ ἕνας μᾶς ἐξαγόρασε μὲ στάμενα περίσσα,

κι’ εἶχε μας σὰν ἀδέρφια του, κι’ ὡς κι’ εἰς τὸ θάνατό του

μᾶς ἄφηκε γιὰ ψυχικὸ τὸ πράμα τὸ δικό του,

καὶ ζοῦμε καταπῶς θωρεῖς. Μ’ αὐτὴ τὴ θυγατέρα

430

πὼς ἐπουλήσανε στὴ Χιὸ μᾶς εἶπαν μιὰν ἡμέρα,

κι’ ἐπέψαμε πολλὲς φορὲς, καὶ δὲν μπορὰ τὴ βροῦμε,

μὰ πὼς τὴν ἐξαγόρασε γεῖς Κρητικὸς γρικοῦμε,

κι’ ὡς κι’ ἐδεπὰ γυρέψαμε, κι’ ἄθρωπος δὲν κατέχει

γιὰ λόγου της νὰ μᾶς εἰπῆ ποιὸ σπίτι νὰ τὴν ἔχη.

435

ΑΝΝΙΤΣΑ

Κερά, λογιάζω γλήγορα τὴ βρίσκεις· στὸ Θεό μου,

τὸ πὼς εὑρέθη ἐθώρουν τη ἀπόψε στ’ ὄνειρό μου.

ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

Μαγάρι νὰ ξεδιάλιενε σήμερο τ’ ὄνειρό σου!

Ἀννίτσα, ἂ λάχη νὰ βρεθῆ, χαρὰ στὸ ριζικό σου!

Σάρτζα καὶ σκέπη καὶ φελοὺς θέλω νὰ σοῦ χαρίσω,

440

κι’ ἂν εἶν’ καὶ θὲς νὰ παντρευτῆς, τάσσω νὰ σὲ προικίσω.

ΑΝΝΙΤΣΑ

Φανέρωσέ τη, ἁγιὰ Σοφιά, καὶ σεῖς τρεῖς Μάρτυροί μου,

γιατί θωρῶ πὼς εἶν’ αὐτὴ ἡ μοίρα ἡ δική μου.

ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

Ὡς καὶ τοῦ Μούστρουχό ’δωκα λόγο νὰ τὴ γυρέψη,

μὰ κεῖνος ἄλλο δὲ θωρεῖ, παρὴ νὰ βρῆ νὰ κλέψη.

445

Μ’ ἄς μποῦμε μέσα, Ἀννίτσα μου, κι’ εἰς λίγην ὥρα πάλι

γι’ αὐτὸ τὸ γέρο τὸ λωλὸ θέλω μεταπροβάλει.

Τέλος τοῦ τέταρτου ἄττου.

ΑΤΤΟ ΠΕΜΠΤΟ

ΣΕΝΑ ΠΡΩΤΗ
Ἀρμένης, Ἀρμένισσα ἀπὸ μέσα, καὶ Ἀννίτσα, μὰ δὲ μιλεῖ.

ΑΡΜΕΝΗΣ

Πάντα ὅντα βιάζεται κιανείς, σοῦ φαίνεται, λαχαίνει

σ’ ἀμπόδιστρα ἀνόλπιστα, κι’ ὅλος καταμπερδένει.

Μὲ βιὰ περίσσια ἤρχουμου καὶ πεθυμιὰ μεγάλη

γιὰ νά ’μπω ’ς τσῆ Κασσάντρας μου τὴ μυρισμένη ἀγκάλη,

5

κι’ ἐμένα μ’ ἀπαντήξασι δυὸ ξεχασμένοι Χιῶτες,

ὁποὺ ἐγνωριζόμαστε κι’ ἤμαστε φίλοι ἀλλότες,

κι’ ἀθιβολὲς τοῦ κὺρ Λουνὸ μὀφέρασιν ὁμάδι,

τόσο ποὺ μ’ ἐκρατήσασι κι’ ἐσίμωσε τὸ βράδυ.

ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

Δὲν ἦταν μηδετίβοτας τ’ ἀμπόδιστρο αὐτόνο,

10

μὰ τὸ δικό μου στὴν καρδιὰ θέλει σοῦ δώσει πόνο.

ΑΡΜΕΝΗΣ

Μ’ ἀπείτις ἔφταξα ἐδεπά, θὰ πάγω νὰ χτυπήσω

τὴν πόρτα νὰ μ’ ἀνοίξουσι, νὰ μπῶ γιὰ νὰ φιλήσω

τὰ κάλλη τῆς Κασσάντρας μου, στὸ στρῶμα ν’ ἀνεβοῦμε,

γλυκὰ νὰ ξεφαντώσωμε, γλυκὰ ν’ ἀνταμωθοῦμε.

15

ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

Πρικὺ νὰ σὄβγη ἀνάλαιμα, γέρο λωλέ, σοῦ τάσσω,

γιατὶ τσὶ βέστες μου ποτὲ δὲ θέλω νὰ τσὶ χάσω.

ΑΡΜΕΝΗΣ

Μὰ γιάντα ἀργῶ καὶ δὲ χτυπῶ κιανείς τως νὰ προβάλη,

ν’ ἀνοίξη τὴν Παράδεισο καὶ μέσα νὰ μὲ βάλη;

ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

Δὲ θέλεις ἔμπει, κάτεχε, μ’ ἀντὶς τοῦ Παραδείσου

20

κόλαση πλήσια ὀγιὰ σὲ θέλει ἔχει τὸ κορμί σου.

ΑΡΜΕΝΗΣ

Ὦ πόρτα μαρμαρένια μου, ὁπὄχεις σφαλισμένη

τὴν κόρη μου τὴν ὄμορφη καὶ τὴ χαριτωμένη,

ὦ τοῖχοι ποὺ στραγγίζετε τὸ μέλι καὶ τὸ γάλα,

ὦ καλοριζικότατη καὶ πλουμισμένη σκάλα,

25

[27]

[29]

[29]

δῶτε μου τόπο ν’ ἀνεβῶ, σὰν εἶν’ ἡ πεθυμιά μου,

νὰ βάλω τὴν Κασσάντρα μου μέσα στὴν ἀγκαλιά μου.

Εἰς τοῦτο ἡ Ἀρμένισσα ἀνοίγει τὴν πόρτα καὶ βγαίνει ὄξω.

ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

Ὦ γέρο κακορίζικε, λωλὲ καὶ ξεπεσμένε,

κακόβιε, κακοπόδαρε καὶ κακομοιριασμένε

ἴντα γυρεύεις ἐδεπά;

ΑΡΜΕΝΗΣ

                                   Ὀιμέναν ὁ καημένος,

30

τώρα λογοῦμαι ἀληθινὰ καθάρια κομπωμένος!

Στὰ χέρια μου εἶχα πωρικό, κι’ ὥστε νὰ τὸ δαγκάσω,

μοῦ ’πεσε μέσα στὰ πηλά, καὶ πρέπει μου νὰ σκάσω.

ΑΤΤΟ ΠΕΜΠΤΟ

ΣΕΝΑ EXTH
Ἀρμένης, Ἀρμένισσα, Μούστρουχος καὶ Πουλισένα.

ΑΡΜΕΝΗΣ

Βλέπεσε μόνο, Μούστρουχε, ψόματα μὴ δηγᾶσαι

καὶ ’ς τσὶ πληγές μας τσὶ παλιὲς καινούργιος πόνος νά ’σαι.

ΑΡΜEΝΙΣΣΑ

Μούστρουχε, ἂν εἶναι ἀληθινά, σήμερο σὲ χρουσώνω·

150

[151]

[151]

ἀπὸ τὴν τόση μου χαρὰ λογιάζω πὼς δὲ σώνω

νὰ τὴν ἰδοῦν τὰ μάτια μου.

ΜΟΥΣΤΡΟΥΧΟΣ

                                            Κερά μου, τὸ παιδί σας

θέλετε δεῖ ὀγλήγορα, σὰν πεθυμᾶ ἡ ψή σας.

Τὴν Πουλισένα συντηρῶ· σιμώσετε σ’ ἐκείνη,

καλύτερα νὰ μάθετε τὴν ἴδια ἀληθοσύνη.

155

ΠΟΥΛΙΣΕΝΑ

Τοῦτοι μὲ δείχνου καὶ μιλοῦν, θαρρῶ νὰ συβαστῆκα

τ’ ἄμπιτα νὰ μοῦ πάρουσι· γιὰ κεῖνο μαζωχτῆκα

κι’ ἐφέρασι τὸ Μούστρουχο, γιατὶ τά ’χε κλεμμένα,

ὁποὺ στὸ σπίτι τς Ἀρκολιᾶς μοῦ τά ’φερεν ἐμένα.

Μ’ ἀνὲν καὶ τὰ γυρέψουνε, πῶς ἔχω νὰ τελειώσω;

160

τὸ μόδο δὲν μπορῶ νὰ βρῶ ἀπόκριση νὰ δώσω.

Μὰ βλέπω τὴν Ἀρμένισσα κι’ ἔρχεται πρὸς ἐμένα·

τάχα νὰ σ’ εὕρη τὸ κακό, καημένη Πουλισένα;

ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

Χίλια καλῶς ποὺ σ’ εὕρηκα, κεράτσα Πουλισένα,

κι’ ἀπόστα ἦρθα ἐδεπὰ νὰ σὲ ρωτήσω ἐσένα.

165

ΠΟΥΛΙΣΕΝΑ

Καλῶς ἦρθες, κεράτσα μου, καὶ τί ’ν’ τὸ θέλημά σου;

Ὅ,τι ὁρίζεις ρώτα με, νὰ λέγω τς ἀφεντιᾶς σου.

ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

Νὰ σὲ ρωτήσω ἐβάλθηκα, νὰ ζήση τὸ κορμί σου,

ἐκείνη πὄχεις σπίτι σου, ἀνίσως κι’ εἶν’ παιδί σου.

ΠΟΥΛΙΣΕΝΑ

Δὲν εἶν’ παιδί μου, Ἀρμένισσα, ἀπὸ τὰ σωθικά μου,

170

μ’ ἀνάθρεψά τη ἀπὸ μικρὴ μέσα στὴν ἀγκαλιά μου.

ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

Γιὰ πές μου ποῦ τὴν ηὕρηκες, νὰ ζήση τὸ κορμί σου,

κι’ ἀνάθρεψές τη σπίτι σου κι’ ἔχεις τη σὰν παιδί σου;

ΠΟΥΛΙΣΕΝΑ

Αὐτήνη ἦτον ὀχ τὴν Ἀξὰ κι’ ἐπιάστη σκλαβοπούλα

μαζὶ μὲ τὸν πατέρα της καὶ μὲ τ’ ἀδέρφια τση οὗλα,

175

κι’ ἅντρας μου τὴν ἀγόρασε γιὰ τὴν κυβέρνησή μου

κι’ ἀνάθρεψά τη ἀπὸ μικρὴ κι’ ἔχω τη σὰν παιδί μου.

ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

Πέ μου, ποῦ τὴν ἀγόρασε, σὲ τίνος κόσμου μέρη,

καὶ πῶς ἐκαπιτάρισε εἰς τὸ δικό σου χέρι;

ΠΟΥΛΙΣΕΝΑ

Στὴ Χιὸ τὴν ἐπουλήσανε κάποιοι πραματευτάδες

180

[184]

[184]

κι’ ἀγόρασέ την ἅντρας μου κι’ ἔδωκε δυὸ χιλιάδες

πέρπερα ὁλομετρητά, κάνου ἑκατὸ τσεκίνια,

καὶ ἄλλα τόσα ἔδωσα καὶ τσ’ ἔκαμα μανίνια.

ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

Πῶς τῆςε λένε τ’ ὄνομα, ρωτῶ σε μ’ ὄρεξή μου.

ΠΟΥΛΙΣΕΝΑ

Κασσάντρα τηνὲ κράζουνε.

ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

                                              Ἀμὰ εἶναι τὸ παιδί μου!

185

Ὄφουν τί καλοριζικιὰ τὴν σημερνὴν ἡμέρα

λαβαίνω ἂ σ’ εὕρω σήμερο, γλυκιά μου θυγατέρα!

Μὰ τοῦτο σὲ παρακαλῶ ἄμε καὶ ξέταξέ τη,

κι’ ἀνὲ θυμᾶται ἀπὸ γονιοὺς τίποτες ρώτηξέ τη.

   Εἰς τοῦτο μισεύει ἡ Πουλισένα καὶ μπαίνει σπίτι της.

ΑΤΤΟ ΠΕΜΠΤΟ

ΣΕΝΑ ΔΕΚΑΤΗ ΤΡΙΤΗ

Ἀρμένης, Ἀρμένισσα, Κασσάντρα, Δάσκαλος, Πουλισένα, Γιάκουμος, Νικολέτος,
Ἀννίτσα, Ἀννούσα, Μούστρουχος καὶ Κατζάραπος

ΔΑΣΚΑΛΟΣ

Μεγάλα πράματα γρικῶ, μὰ πέτε μου κι’ ἐμένα

440

[440]

τοῦτο τὸ πράμα πῶς περνᾶ.

ΓΙΑΚΟΥΜΟΣ

                                                Σὰ μποῦμε μέσα, ὡς ἕνα

θέλομε ὅλα σοῦ τὰ πεῖ· μὰ τώρα γιὰ νοδάρο,

νὰ γράψης τούτη τὴ δουλειά, ἔπεψα νὰ σὲ πάρω.

ΑΡΜΕΝΗΣ

Σπίτι μου πὰ νὰ γράψωμε, καὶ σπίτι μου τὸ γάμο

θέλω τῆς θυγατέρας μου τῆς ἀκριβῆς νὰ κάμω.

445

ΔΑΣΚΑΛΟΣ

Δίκιο, ἄς δώσουνε κι’ οἱ δυὸ τὰ χέρια τωνε μόνο,

τ’ ἄλλα, σὰν ἔμπω σπίτι τους, ὅλα τοὺς τὰ τελειώνω.

ΑΡΜΕΝΗΣ

Δῶσ’ τσῆ Κασσάντρας τὸ λοιπὸν τὸ χέρι σου, παιδί μου·

φιλήσετε, παιδάκια μου, κι’ ἔχετε τὴν εὐχή μου.

Κόρη μου ἠγαπημένη μου, Κασσάντρα μου ψυχή μου,

450

κι’ ἴντα καλομοιριὰ θωρῶ σήμερον στὸ κορμί μου!

ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

Κασσάντρα, θυγατέρα μου, κι’ ἴντα χαρὰ γρικοῦσι

τὰ σωθικά μου σήμερον!

ΑΡΜΕΝΗΣ

                                          Νὰ στέκου δὲ μποροῦσι

τὰ μάτια μου ἀπὸ τὴ χαρά. Ἀφέντη, Γιάκουμέ μου,

ἔλα φιλήσωμε κι’ ἐμεῖς, ἄξιε συμπέθερέ μου.

455

Τάσσω σου, πλούσιο γίνεται σήμερον τὸ παιδί σου.

ΑΝΝΙΤΣΑ

Κερά, ὅντε σοῦ ’πα τ’ ὄνειρο, τὸ μοῦ ’ταξες θυμήσου!

ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

Θυμοῦμαι το, καὶ τάσσω σου πὼς θὲ νὰ σοῦ τὸ κάμω.

Ἂν εἶν’ καὶ θέλη ὁ Μούστρουχος, τὸν ἐδικό σου γάμο

νὰ κάμω σήμερον κι’ ἐσέ, Ἀννίτσα, μετὰ κεῖνο.

460

[460]

[461]

[461]

ΜΟΥΣΤΡΟΥΧΟΣ

Θέλω, κερά, καὶ πεθυμῶ.

ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

                                         Τὸ λόγο μου σᾶς δίνω

τὸ πὼς ταχιὰ σᾶς εὐλογῶ.

ΑΝΝΙΤΣΑ

                                          Θέλω κι’ ἐγώ, κερά μου,

κι’ ἀπεὶς μὲ θέλεις, Μούστρουχε, σίμωσ’ ἐπὰ κοντά μου.

ΑΝΝΟΥΣΑ

Κι’ ἐμέ, κερά, τί δίνετε, ὁποὺ κατέχετ’ ὅλοι

πῶς τὴν Κασσάντρα ἤβλεπα καματερὴ καὶ σκόλη;

465

[467]

[467]

ΓΙΑΚΟΥΜΟΣ

Ἔπαρε τὸν Κατζάραπο κι’ ἐσύ, ἂ θέλης, γι’ ἄντρα,

γιατί ἀναθραφήκετε μαζὶ μὲ τὴν Κασσάντρα.

ΑΝΝΙΤΣΑ

Θέλω.

ΚΑΤΖΑΡΑΠΟΣ

             Δὲν τηνὲ θέλω ’γώ! δῶτε τη τοῦ δασκάλου!

—’νοῦς τράγου βουληθήκασι δερμάτι νὰ μοῦ βάλου!

ΔΑΣΚΑΛΟΣ

Absit, absit a saeculo! Melius est penare.

470

Digna est ista mulier farmi ζιμιὸ peccare!

ΠΟΥΛΙΣΕΝΑ

Μὴ στεκομέστα πλιὸ ’δεπά, γιατὶ ντροπή ’ναι τώρα

τὸ μεσημέρι στὸ στενὸ νὰ μᾶς θωρῆ ὅλ’ ἡ χώρα.

ΑΡΜΕΝΗΣ

Ἂς πηαίνωμε στὸ σπίτι μας. Παιδάκια μου, ’κλουθᾶτε,

περάσετ’ ὅλοι τὸ στενό, ἐλᾶτε, μέσα, ἐλᾶτε!

515

ΑΤΤΟ ΠΕΜΠΤΟ

ΣΕΝΑ ΔΕΚΑΤΗ ΤΡΙΤΗ

Εἰς τοῦτο μπαίνουν ὅλοι μέσα στὸ σπίτι τ’ Ἀρμένη καὶ μένει ὁ Κατζάραπος
στὴ σένα καὶ λέγει:

KAΤΖΑΡΑΠΟΣ

Τὸ γάμο πὰ νὰ κάμωμε μέσα, κι’ ὡσὰν τυχαίνει,

νὰ τηνὲ ξεδιπλώσωμε, ἄρχοντες τιμημένοι,

καὶ μὴ μᾶς ἀνιμένετε νὰ βγοῦμε πλιό, μὰ ἐλᾶτε

κι’ ἐσεῖς, ἂ θέλετε, σ’ αὐτὸ τὸ γάμο, μὰ βαστᾶτε

τίβοτας κιόλας μετὰ σᾶς, γιατὶ ἀπὸ τὸν Ἀρμένη

520

τόσα περίσσια πράματα κιανεὶς μὴν ἀνιμένη.

Μ’ ἀπείτις δὲ σηκώνεστε νὰ ρθῆτε ἀφήνομέ σας

νυχτιὰ καλή, καὶ φχαριστιὲς περίσσιες δίδομέ σας,

γιατὶ ἐκαταδεχτήκετε τόση ὥρα νὰ σταθῆτε

στὴν κωμεδία μας σήμερο νὰ μᾶς ἀφουκραστῆτε,

525

παρακαλώντας σας πολλὰ νὰ κάμετ’ ὅλοι ὁμάδι,

ἂν ἔναι καὶ σᾶς ἄρεσε, κάποιο μικρὸ σημάδι.

Τέλος τῆς κωμεδίας τοῦ Κατζούρμπου.