Χάρτες

Αποτυπώνεται η γραμματολογική ιστορία παράλληλα με την κοινωνικο-πολιτική (12ος-αρχές 18ου αι.). Στη βασική (κεντρική) χρονογραμμή, τα έργα γενικής ή κατά προσέγγιση χρονολόγησης απεικονίζονται με κορδέλα (πιο αχνού χρώματος στις άκρες), ενώ όσα χρονολογούνται επακριβώς με κουκκίδα. Τα μείζονα ιστορικά γεγονότα εμφανίζονται στην παράλληλη (επάνω) χρονογραμμή, πλαισιωμένα από σύντομη περιγραφή και σχετική εικόνα. Για τη χρονολόγηση των έργων που μεταπλάθονται σε διάφορες παραλλαγές με την πάροδο του χρόνου (π.χ. Διγενής Ακρίτης) ή προέρχονται από παλαιότερες, λόγιες επεξεργασίες (π.χ. Βαρλαάμ και Ιωάσαφ), ως αρχικό όριο λαμβάνεται υπόψη η εμφάνιση του (έστω χαμένου σήμερα) δημώδους αρχέτυπου ή μιας πρώτης δημωδέστερης επεξεργασίας αντίστοιχα.

Στη χρονογραμμή μπορεί να δει κανείς τη διάρκεια της ζωής των επώνυμων συγγραφέων, για τους περισσότερους από τους οποίους πάντως ισχύει μια κατά προσέγγιση χρονολόγηση. Ο συνοδευτικός χάρτης, ακριβώς κάτω από τη χρονογραμμή, αποτυπώνει την ανθρωπογεωγραφία της δημώδους γραμματείας με βασικό κριτήριο τον τόπο γέννησης –ή, όπου αυτός δεν είναι γνωστός, της μεταγενέστερης δράσης– και (συνήθως) ολοκλήρωσης των εγκύκλιων σπουδών. Για κάθε συγγραφέα δίνονται σύντομες εργο-βιογραφικές πληροφορίες.

Ο χάρτης αφορά τη γεωγραφική διασπορά των βιβλιοθηκών στις οποίες απόκεινται σήμερα τα χειρόγραφα των ανθολογημένων έργων. Κατά κανόνα, καλύπτεται το σύνολο της χειρόγραφης παράδοσης των κειμένων, ακόμα και όσων σώζονται σε διαφορετικές παραλλαγές (π.χ. Διγενής Ακρίτης), με εξαίρεση τα έργα που το πλήθος των χειρόγραφων κωδίκων τους υπερβαίνει τους μονοψήφιους αριθμούς – οπότε και βασικά κριτήρια επιλογής αποτελούν η σπουδαιότητα των χειρογράφων και η λογική της ομαδοποίησης στις υπάρχουσες βιβλιοθήκες. Σε κάθε περίπτωση, αναφέρονται τα έργα που χειρόγραφά τους ανήκουν στη συλλογή της εκάστοτε βιβλιοθήκης, δίνονται πρόσθετες πληροφορίες, ενώ παρέχεται και πρόσβαση στους επίσημους ιστότοπους των βιβλιοθηκών.

Ο χάρτης απεικονίζει τη γεωγραφία της δημώδους γραμματείας με βάση τους τόπους στους οποίους διαδραματίζεται η υπόθεση των ανθολογημένων έργων. Αφορά κείμενα αφηγηματικά και δραματικά ή/και κείμενα μεικτού χαρακτήρα, αμιγώς μυθοπλαστικά ή μη, στα οποία η δράση λαμβάνει χώρα σε συγκεκριμένο, γεωγραφικά προσδιορισμένο τόπο. Όταν η υπόθεση μεταφέρεται σε διάφορους τόπους (λ.χ. Φυλλάδα Μεγαλέξαντρου ή ερωτικές μυθιστορίες), έχει επιλεγεί εκείνος που αντιστοιχεί στον βασικό κορμό της υπόθεσης ή, έστω, σε κομβικά της σημεία, τουλάχιστον όσον αφορά την παρούσα ανθολόγηση.