Πτωχοπρόδρομος

Συγγραφέας: Ανώνυμος  

Τέσσερα επαιτικά ποιήματα, γραμμένα στο δεύτερο μισό του 12ου αιώνα στην Κωνσταντινούπολη. Αρχικά αποδίδονταν στον γνωστό λόγιο της αυλής των Κομνηνών Θεόδωρο Πρόδρομο, ωστόσο η άποψη αυτή αμφισβητείται βάσει των τελευταίων πορισμάτων της έρευνας. Ο ποιητής απευθύνεται στον αυτοκράτορα ζητώντας οικονομική ενίσχυση (Ι και ΙΙ), αναφέρεται στα βάσανα του γραμματισμένου λογίου (ΙΙΙ) ή περιγράφει την άθλια ζωή του στο μοναστήρι (ΙV). Τα Πτωχοπροδρομικά συγκαταλέγονται ανάμεσα στα πρωιμότερα δείγματα λογοτεχνίας σε δημώδη γλώσσα.

• 

  Ο αυτοκράτορας Μανουήλ Α΄ Κομνηνός, ο φερόμενος στα χειρόγραφα ως αποδέκτης του ποιήματος Δ΄ (όπως και του προηγούμενου), λεπτομέρεια μικρογραφίας του 12ου αι., Βιβλιοθήκη Βατικανού, Ρώμη.
  Πηγή: Wikimedia Commons   

  

  Εικόνα άγνωστου ζωγράφου στο βιβλίο Εκλογή μνημείων της νεωτέρας ελληνικής γλώσσας του Μαυροφρύδη (Αθήνα 1866). Επιγραφή: «Ο Πτωχοπρόδρομος» (αριστερά) και «Μανουήλ ο εν Χριστώ βασιλεύς Ρωμαίων» (δεξιά).
  Πηγή: Hans Eideneier (επιμ.), Πτωχοπρόδρομος, κριτική έκδοση, με σχέδια του Αλέκου Φασιανού, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2012. 

  

  Ο «αγράμματος και ρακενδύτης» μοναχός, από την εικονογράφηση του Αλέκου Φασιανού για το τέταρτο Πτωχοπροδρομικό ποίημα.
  Πηγή: Hans Eideneier (επιμ.), Πτωχοπρόδρομος, κριτική έκδοση, με σχέδια του Αλέκου Φασιανού, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2012, σ. 221. 

  

  Τελετή κουράς μέλλοντος μοναχού, μικρογραφία από το Χρονικόν του Ιω. Σκυλίτζη (12ος-13ος αι.), Εθνική Βιβλιοθήκη Μαδρίτης.
  Πηγή: Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα 

  

  Σχέδιο του Αλέκου Φασιανού εμπνευσμένο από τον στίχο 45.
  Πηγή: Hans Eideneier (επιμ.), Πτωχοπρόδρομος, κριτική έκδοση, με σχέδια του Αλέκου Φασιανού, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2012, σ. 200.  

  

  Η προσευχή του μοναχού, μικρογραφική παράσταση του Δημήτριου Παλαιολόγου ως μοναχού Δαβίδ, 15ος αι., Δημόσια Κρατική Βιβλιοθήκη Αγίας Πετρούπολης.
  Πηγή:  Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα 

  

  Μικρογραφία με ιερείς και «αναγνώστες» πάνω σε άμβωνα, 1059, Μονή Διονυσίου, Άγιο Όρος.
  Πηγή: Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα     

  

  Το εξώφυλλο της έκδοσης του Πτωχοπρόδρομου, σε επιμέλεια Hans Eideneier (2012) και σχέδια του Αλέκου Φασιανού.
  Πηγή: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης

  

  Ο αυτοκράτορας Ιωάννης Β΄ Κομνηνός, πιθανολογούμενος αποδέκτης του ποιήματος, λεπτομέρεια μωσαϊκού στην Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης.
  Πηγή: Wikimedia Commons   

  

  Ο Ιωάννης Β΄ Κομνηνός κυνηγά έφιππος, μικρογραφία γαλλικού χειρογράφου του 13ου αιώνα.
  Πηγή: Wikimedia Commons  

  

  Σχέδιο του ζωγράφου Αλέκου Φασιανού για το πρώτο Πτωχοπροδρομικό ποίημα, το οποίο παραδίδεται στον Παρισινό κώδικα.
  Πηγή: Hans Eideneier (επιμ.), Πτωχοπρόδρομος, κριτική έκδοση, με σχέδια του Αλέκου Φασιανού, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2012, σ. 152.    

  

  Αυλικοί (;) υποβάλλουν τα σέβη τους στον αυτοκράτορα Ιωάννη Β΄ Κομνηνό, μικρογραφία γαλλικού χφου του 13ου αιώνα. Ανάλογη σκηνή μπορούμε να φανταστούμε και για τον «Πτωχοπρόδρομο», που συνάμα επιστρατεύει και τη δύναμη του ποιητικού λόγου.
  Πηγή: Wikimedia Commons     

  

  Ιωάννης Β΄ Κομνηνός (αριστερά) και ο γιος του, συναυτοκράτορας Αλέξιος Κομνηνός (δεξιά), που μπορεί να ταυτίζεται με τον «Σεβαστοκράτορα»-αποδέκτη του ποιήματος Β΄.
  Πηγή: Wikimedia Commons    

  

  Joachim Beuckelaer, Η καλοτακτοποιημένη κουζίνα, 1566, λάδι σε ξύλο, Μουσείο Rijksmuseum, Άμστερνταμ.
  Πηγή: Wikimedia Commons   

  

  Μεσαιωνική εικόνα που απεικονίζει αρτοποιούς στο Βυζάντιο.
  Πηγή: Διακόνημα 

  

  Γιατρός περιθάλπει ασθενή, μικρογραφία κώδικα του 12ου-13ου αι., Άγιο Όρος, Μονή Ιβήρων.
  Πηγή: Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα  

  

  Σχέδιο του ζωγράφου Αλέκου Φασιανού για το δεύτερο Πτωχοπροδρομικό ποίημα.
  Πηγή: Hans Eideneier (επιμ.), Πτωχοπρόδρομος, κριτική έκδοση, με σχέδια του Αλέκου Φασιανού, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2012, σ. 162.    

  

  Σχέδιο του Αλέκου Φασιανού για το πολύ δημοφιλές τέταρτο Πτωχοπροδρομικό ποίημα.
  Πηγή: Hans Eideneier (επιμ.), Πτωχοπρόδρομος, κριτική έκδοση, με σχέδια του Αλέκου Φασιανού, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2012, σ. 196.    

  

  «Ουκ ένι τούτο δαίμονος...» (στ. 287): Μικρογραφική παράσταση μοναχού πάνω σε κλίμακα (σύμβολο της δοκιμασίας), ανάμεσα σε δαίμονα και άγγελο, 14ος αι. Μονή Σταυρονικήτα, Άγιο Όρος.
  Πηγή: Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα  

  

  «Εκείνοι να χορταίνωσι τους πρώτους των ιχθύων...» (στ. 295): Νικόλαος Βώκος, Ψάρια και στρείδια, Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα.
  Πηγή: Paletaart – Χρώμα & Φως    

  

  Νικόλαος Βώκος, Νεκρή φύση με φρούτα.
  Πηγή: Paletaart – Χρώμα & Φως 

  

  Φανταστική προσωπογραφία του αυτοκράτορα Μανουήλ Κομνηνού, αποδέκτη του Γ΄ και Δ΄ ποιήματος, σχέδιο του ζωγράφου Αλέκου Φασιανού.
  Πηγή: Hans Eideneier (επιμ.), Πτωχοπρόδρομος, κριτική έκδοση, με σχέδια του Αλέκου Φασιανού, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2012, σ. 172.   

  

  «Τέκνον μου, μάθε γράμματα...»: Μικρογραφική παράσταση δασκάλου και μαθητών, από χφ. του Χρονικού του Ιωάννη Σκυλίτζη (12ο-13ος αι.), Εθνική Βιβλιοθήκη Μαδρίτης.
  Πηγή: Σχολικά Διαδραστικά Βιβλία   

  

  Μητέρα συνοδεύει το παιδί της στον δάσκαλο, λεπτομέρεια από φορητή εικόνα του Αγίου Νικολάου, στην Ι. Μ. Πάτμου.
  Πηγή: Διακόνημα 

  

  Μικρογραφική παράσταση εκπαίδευσης στον όψιμο Μεσαίωνα, από δυτικό κώδικα (Manesse) που φυλάσσεται στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης-Γερμανία.
  Πηγή: Wikimedia Commons 

  

  Σχέδιο εμπνευσμένο από τον στίχο 71, έργο του Αλέκου Φασιανού.
  Πηγή: Hans Eideneier (επιμ.), Πτωχοπρόδρομος, κριτική έκδοση, με σχέδια του Αλέκου Φασιανού, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2012, σ 177.  

  

  Πλανόδιος έμπορος, λεπτομέρεια από χφ. των Ομιλιών του Ιω. Δαμασκηνού, 11ος αι., Εθνική Βιβλιοθήκη Παρισιού.
  Πηγή: Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα  

  

  Μικρογραφία με παράσταση οικοδόμων, Ψαλτήρι Χλουντώφ (β΄ μισό 9ου αι.), Κρατικό Μουσείο Ιστορίας, Μόσχα.
  Πηγή: Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα    

  

  Σιδεράς, λεπτομέρεια από χφ. των Ομιλιών του Ιω. Δαμασκηνού, 11ος αι., Εθνική Βιβλιοθήκη Παρισιού.
  Πηγή: Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα  

  

  Εργάτες αμείβονται για τη δουλειά τους, μικρογραφία από Ευαγγέλιο του 11ου αι., Εθνική Βιβλιοθήκη Παρισιού.
  Πηγή: Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα   

  

  Σχέδιο του Αλέκου Φασιανού εμπνευσμένο από τον στίχο 101,
  Πηγή: Hans Eideneier (επιμ.), Πτωχοπρόδρομος, κριτική έκδοση, με σχέδια του Αλέκου Φασιανού, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2012, σ. 179.  

  

  Μοναχός αντιγραφέας, μικρογραφία από χειρόγραφο του 12ου αι., Εθνική Βιβλιοθήκη Παρισιού.
  Πηγή: Διαδραστικά Σχολικά Βιβλία 

  

  Φανταστική απεικόνιση του «Πτωχοπρόδρομου» καθισμένου μπροστά στο αναλόγιο και με το προσωπικό του χειρόγραφο ανά χείρας, έργο του Νίκου Εγγονόπουλου, 1933.
  Πηγή: Pinterest  

• Δε βρέθηκαν βίντεο