Απόκοπος
Γραμμένος είτε στο πρώτο είτε στο δεύτερο μισό του 15ου αιώνα, αλλά τυπωμένος για πρώτη φορά στη Βενετία το 1509, γνώρισε αλλεπάλληλες ανατυπώσεις και έγινε ένα από τα δημοφιλέστερα αναγνώσματα του νέου ελληνισμού, τουλάχιστον για τους επόμενους τρεις αιώνες. Ο Απόκοπος του Μπεργαδή περιγράφει μια ονειρική κάθοδο στον άλλο κόσμο και αποτελεί το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα της πρώιμης Αναγέννησης στην κρητική λογοτεχνία. Είναι συνθεμένος σε βυζαντινή δημώδη γλώσσα με πολλά στοιχεία του κρητικού ιδιώματος και στις βενετικές εκδόσεις αποτελείται από 556 ζευγαρωτά ομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους στίχους, ωστόσο το τελευταίο τμήμα του γενικά θεωρείται νόθο.
Αφήγησις παράξενος του ταπεινού Σαχλίκη
Ποίημα του 14ου αιώνα, αποτελούμενο στην παρούσα έκδοση από 390 δεκαπεντασύλλαβους στίχους, στο οποίο ο κρητικός σατιρικός ποιητής Στέφανος Σαχλίκης εξιστορεί, σε ομοιοκατάληκτα δίστιχα, με πικρία τα παθήματα της ζωής του. Θεωρείται η πρώτη γνωστή ποιητική αυτοβιογραφία στα νέα ελληνικά. Εκτός από τα καθαρά αυτοβιογραφικά στοιχεία, το έργο περιέχει και διδακτικές περικοπές.
Ερωτικόν ενύπνιον
Στο ποίημα αυτό των 130 στίχων ο ήρωας/αφηγητής ονειρεύεται την αγαπημένη του που συνοδεύεται από τον προσωποποιημένο Έρωτα. Το έργο, γραμμένο στις πρώτες δεκαετίες του 15ου αιώνα, δίνει, στο πλαίσιο μιας σύντομης επιστολής σε έναν φίλο, πληροφορίες για τον καημό του έρωτα του ποιητή και για το όνειρο, που ελπίζει να του φέρει ευτυχία. Το όνειρο εντέλει θα διακόψει την αυγή το λάλημα ενός κόκορα.
Η Κοσμογέννησις
Η Κοσμογέννησις του Κρητικού Γεώργιου Χούμνου αποτελεί έμμετρη παράφραση των δύο πρώτων βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης (Γένεσις και Έξοδος), όπως αυτά παρουσιάζονται στη βυζαντινή Ιστορία του Παλαιού. Χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 15ου αιώνα, αποτελείται από 2.832 ομοιοκατάληκτους, ζευγαρωτούς, δεκαπεντασύλλαβους στίχους και είναι γραμμένη σε γλώσσα δημώδη, εμπλουτισμένη με στοιχεία της κρητικής διαλέκτου και της εκκλησιαστικής ρητορικής.
Θρήνος εις τα Πάθη και την Σταύρωσιν του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού
Το ποίημα (404 στίχοι) είναι ένας δραματικά ανεπτυγμένος θρήνος της Παναγίας, τελευταίο έργο του Μαρίνου Φαλιέρου, γραμμένο στις πρώτες δεκαετίες του 15ου αιώνα. Εντάσσεται αφηγηματικά σε μια συζήτηση ανάμεσα σε δύο άτομα (τον ποιητή/αφηγητή και τον Εβραίο Τζαδόκ) που παρατηρούν μια ζωγραφική απεικόνιση της Σταύρωσης. Τα πρόσωπα του πίνακα (Θεοτόκος, Ιωάννης, Μαρία η Μαγδαληνή, Μάρθα, Χριστός) διαλέγονται στα εβραϊκά και ο Τζαδόκ μεταφράζει τα λόγια τους στον αφηγητή. Πυρήνας του έργου είναι η σπαραχτική έκφραση ψυχικού πόνου από τη Θεοτόκο, που θρηνεί και δέχεται παρηγορητικά λόγια.
Θρήνος της Θεοτόκου
Το ποίημα απαρτίζεται από 192 ανομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους στίχους, γράφτηκε από τον κρητικό (φιλενωτικό) ιερέα Ιωάννη Πλουσιαδηνό στα τέλη του 15ου αιώνα και φαίνεται πως μοιράζεται πολλά κοινά στοιχεία με τα δημοτικά τραγούδια (μοιρολόγια) της ίδιας εποχής. Το κείμενο έχει τη μορφή ενός θρήνου της Θεοτόκου για τα Πάθη του Χριστού.
Ιστορία και όνειρο
Το ποίημα (758 στίχοι) χρονολογείται γύρω στα 1418, και είναι η αφήγηση ενός ονείρου του ήρωα/αφηγητή. Πρόκειται για δραματοποιημένη διήγηση, αποτελούμενη από θεατρικούς διαλόγους που τους συνδέει μεταξύ τους ο αφηγητής. Ο ήρωας ονειρεύεται μια ερωτική συνάντηση με την αγαπημένη του και πυρήνας του έργου είναι ο διάλογος των δύο ερωτευμένων στο παράθυρο. Τα κύρια (αφηγητής, Αθούσα) και τα δευτερεύοντα (Μοίρα, Ποθούλα) πρόσωπα του έργου διαλέγονται, μέχρι να διακοπεί το όνειρο την αυγή από το τσίμπημα ενός ψύλλου.
Ο Έπαινος των γυναικών
Το ποίημα αποτελείται από 735 ομοιοκατάληκτους οκτασύλλαβους στίχους και ο χαρακτήρας του είναι έντονα μισογυνικός. Είναι δομημένο σε τρία μέρη, το καθένα από τα οποία περιγράφει, με οξεία σατιρική διάθεση, την ηθική και τη συμπεριφορά των παρθένων, των παντρεμένων και των χηρών γυναικών αντίστοιχα. Η γλώσσα στα περισσότερα σημεία παρουσιάζεται αρκετά τολμηρή. Η συγγραφή του ποιήματος τοποθετείται στην Κρήτη στα τέλη του 15ου αιώνα.
Περί της ξενιτείας
Με τον τίτλο Περί της ξενιτείας σώζεται ένα ανώνυμο ποίημα του 15ου αιώνα, συνολικής έκτασης 547 ανομοιοκατάληκτων δεκαπεντασύλλαβων στίχων. Γραμμένο σε δημώδη γλώσσα, από την οποία δεν λείπουν οι αρχαϊσμοί, πιθανώς ανήκει στην κρητική ποιητική παραγωγή της υστεροβυζαντινής περιόδου. Το ποίημα εντάσσεται σε, εμπλουτίζει και προωθεί μια μακρά παράδοση ομόθεμων έργων.
Ριμάδα κόρης και νιου
Έργο άγνωστου ποιητή των αρχών του 15ου αιώνα, εκτείνεται σε 198 ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους και ανήκει στην κρητική λογοτεχνική παραγωγή της λεγόμενης περιόδου της προετοιμασίας (14ος αι.-περ. 1580). Πρόκειται για μια ερωτική ιστορία με θέμα την ερωτική αποπλάνηση της νεαρής πρωταγωνίστριας που αρνείται να υποκύψει στον ορμητικό νέο. Το ερωτικό στοιχείο σμίγει εδώ με την κατάρα της απαρνημένης. Το ποίημα διακρίνεται για την αφηγηματική του χάρη, καθώς και για έναν αισθησιακό ρεαλισμό ανάμεικτο με ευγένεια και λυρισμό, στοιχεία που βρίσκουμε σε δημοτικά τραγούδια της αγάπης.