34.jpg

Αφήγησις Λιβίστρου και Ροδάμνης

Πρόκειται για την εκτενέστερη, δομικά πολυπλοκότερη και τεχνικά αρτιότερη από τις πέντε βυζαντινές ερωτικές μυθιστορίες της παλαιολόγειας περιόδου (13ος-15ος αι.), ίσως και την παλαιότερη χρονολογικά. Η πλούσια χειρόγραφη παράδοσή της (σε πέντε κώδικες) περιλαμβάνει τρεις διαφορετικές διασκευές, αποτελώντας αδιάψευστο μάρτυρα της δημοφιλίας ενός κειμένου που σε μεγάλο βαθμό συνεχίζει και παράλληλα ανανεώνει, με πρωτοποριακές αφηγηματικές τεχνικές, καθώς και με άλλα στοιχεία, τη μακραίωνη μυθιστορ(ηματ)ική παραγωγή σε ελληνική γλώσσα.
24_a.jpg

Αφήγησις παράξενος του ταπεινού Σαχλίκη

Ποίημα του 14ου αιώνα, αποτελούμενο στην παρούσα έκδοση από 390 δεκαπεντασύλλαβους στίχους, στο οποίο ο κρητικός σατιρικός ποιητής Στέφανος Σαχλίκης εξιστορεί, σε ομοιοκατάληκτα δίστιχα, με πικρία τα παθήματα της ζωής του. Θεωρείται η πρώτη γνωστή ποιητική αυτοβιογραφία στα νέα ελληνικά. Εκτός από τα καθαρά αυτοβιογραφικά στοιχεία, το έργο περιέχει και διδακτικές περικοπές.
63.jpg

Διγενής Ακρίτης

Ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτης είναι ο γνωστότερος από τους ήρωες των ακριτικών τραγουδιών και πρωταγωνιστής ενός έμμετρου αφηγηματικού έργου του 12ου αιώνα, το οποίο είναι γνωστό ως Διγενής Ακρίτης ή Έπος του Διγενή Ακρίτη. Είναι γραμμένο σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο στίχο, σώζεται σε έξι χειρόγραφες παραλλαγές και συνιστά το παλαιότερο λογοτεχνικό γραπτό μνημείο της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γλώσσας.
64.jpg

Διήγησις Βελισαρίου

Η Ιστορία του Βελισαρίου είναι μία έμμετρη ηθικοδιδακτική μυθιστορία του 14ου αιώνα. Η υπόθεση του έργου αφορά τον θρυλικό στρατηγό του Ιουστινιανού, Βελισάριο, ο οποίος πέφτει θύμα του φθόνου της αριστοκρατίας εξαιτίας των λαμπρών κατορθωμάτων του και της αγάπης που του δείχνει ο λαός.
32.jpg

Διήγησις εξαίρετος Βελθάνδρου του Ρωμαίου

Ερωτική μυθιστορία του 14ου αιώνα που αποτελείται από 1348 ανομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους στίχους και παραδίδεται μόνο σε ένα μεταγενέστερο χειρόγραφο (του 16ου αιώνα). Παρόλο που παρουσιάζει πολλά κοινά στοιχεία με τη μυθιστορ(ηματ)ική παράδοση της ύστερης αρχαιότητας αλλά και με τα λόγια ομοειδή κείμενα της εποχής των Κομνηνών (12ος αι. μ.Χ.), διακρίνεται για την απουσία παραμυθικών στοιχείων, το ηρωικό/επικό ύφος και τον έντονα βυζαντινό/ελληνικό («ρωμαίικο») χαρακτήρα του.
49.jpg

Διήγησις εξαίρετος ερωτική και ξένη Φλωρίου του πανευτυχούς και κόρης Πλάτζια Φλώρης

Η Διήγησις εξαίρετος ερωτική και ξένη Φλωρίου του πανευτυχούς και κόρης Πλάτζια Φλώρης ανήκει στην κατηγορία των έμμετρων ερωτικών-ιπποτικών μυθιστορημάτων της παλαιολόγειας περιόδου. Πιο συγκεκριμένα, η σύνθεσή της τοποθετείται ανάμεσα στα τέλη του 14ου και στις αρχές του 15ου αιώνα. Το έργο, γραμμένο σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο στίχο και σε δημώδη γλώσσα, διασκευάζει ένα ξένο πρότυπο και μας παραδίδεται ανώνυμο.
62.jpg

Διήγησις του Αχιλλέως

Έμμετρο ερωτικό μυθιστόρημα (ή μυθιστορία) του 14ου-15ου αιώνα, που παραδίδεται ανώνυμα σε τρεις παραλλαγές και παρουσιάζει ως κεντρικό ήρωα τον Αχιλλέα, του οποίου –όπως φαίνεται– μόνο το όνομα σχετίζεται με το γνωστό μυθικό πρόσωπο. Όλο το έργο δείχνει μια σχέση επιρροής από το έπος ή από τα πρότυπα του έπους του Διγενή Ακρίτη, ενώ, ταυτοχρόνως, παρουσιάζει πολλά κοινά στοιχεία με τα βυζαντινά ερωτικά-ιπποτικά μυθιστορήματα.
7.jpg

Διήγησις του Πωρικολόγου

Πρόκειται για ένα σύντομο πεζό κείμενο της βυζαντινής ρητορικής με ευτράπελο περιεχόμενο, το οποίο περιγράφει μια δίκη λαχανικών και παρωδεί την δικαστική διαδικασία, τη λόγια γλώσσα της βυζαντινής αυλής και τις στερεότυπες εκφράσεις της. Χρονολογείται στον 14ο αιώνα, διαβάστηκε ευρέως και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες.
15.jpg

Ερωτικόν ενύπνιον

Στο ποίημα αυτό των 130 στίχων ο ήρωας/αφηγητής ονειρεύεται την αγαπημένη του που συνοδεύεται από τον προσωποποιημένο Έρωτα. Το έργο, γραμμένο στις πρώτες δεκαετίες του 15ου αιώνα, δίνει, στο πλαίσιο μιας σύντομης επιστολής σε έναν φίλο, πληροφορίες για τον καημό του έρωτα του ποιητή και για το όνειρο, που ελπίζει να του φέρει ευτυχία. Το όνειρο εντέλει θα διακόψει την αυγή το λάλημα ενός κόκορα.
29.jpg

Η Φυλλάδα του Μεγαλέξαντρου

Πεζή διασκευή, πρωτοτυπωμένη τον 17ο αιώνα, που ανάγεται σε χαμένο σήμερα πρότυπο του 14ου αιώνα, το οποίο με τη σειρά του βασίζεται σε παλαιότερες έμμετρες διασκευές του ελληνιστικού μυθιστορήματος του Ψευδο-Καλλισθένη (3ος αι. μ.Χ.). Αυτό το ιδιαίτερα δημοφιλές λαϊκό ανάγνωσμα της Τουρκοκρατίας περιέχει διηγήσεις και κατορθώματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, συνδυάζοντας πραγματικά περιστατικά με φανταστικούς άθλους και περιπέτειες.
13.jpg

Θρήνος εις τα Πάθη και την Σταύρωσιν του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού

Το ποίημα (404 στίχοι) είναι ένας δραματικά ανεπτυγμένος θρήνος της Παναγίας, τελευταίο έργο του Μαρίνου Φαλιέρου, γραμμένο στις πρώτες δεκαετίες του 15ου αιώνα. Εντάσσεται αφηγηματικά σε μια συζήτηση ανάμεσα σε δύο άτομα (τον ποιητή/αφηγητή και τον Εβραίο Τζαδόκ) που παρατηρούν μια ζωγραφική απεικόνιση της Σταύρωσης. Τα πρόσωπα του πίνακα (Θεοτόκος, Ιωάννης, Μαρία η Μαγδαληνή, Μάρθα, Χριστός) διαλέγονται στα εβραϊκά και ο Τζαδόκ μεταφράζει τα λόγια τους στον αφηγητή. Πυρήνας του έργου είναι η σπαραχτική έκφραση ψυχικού πόνου από τη Θεοτόκο, που θρηνεί και δέχεται παρηγορητικά λόγια.
67.jpg

Ιατροσόφια

Αποτέλεσμα συνδυασμού της λαϊκής σοφίας με ποικίλα παραϊατρικά και παραθρησκευτικά κείμενα φαίνεται να είναι τα ευφάνταστα, κατά τα άλλα, δημώδη, κατά βάση, Ιατροσόφια κάποιου Ιωάννη Σταφιδά, συγγραφέα ή απλώς αντιγραφέα τους στα 1384 και οπωσδήποτε φορέα και συνεχιστή μιας μακρότατης παράδοσης, η οποία, διαμέσου (και) της (υστερο)βυζαντινής γραμματείας, επέζησε στον ελληνικό λαϊκό πολιτισμό μέχρι και τα μέσα του 20ού αιώνα.
14_b.jpg

Ιστορία και όνειρο

Το ποίημα (758 στίχοι) χρονολογείται γύρω στα 1418, και είναι η αφήγηση ενός ονείρου του ήρωα/αφηγητή. Πρόκειται για δραματοποιημένη διήγηση, αποτελούμενη από θεατρικούς διαλόγους που τους συνδέει μεταξύ τους ο αφηγητής. Ο ήρωας ονειρεύεται μια ερωτική συνάντηση με την αγαπημένη του και πυρήνας του έργου είναι ο διάλογος των δύο ερωτευμένων στο παράθυρο. Τα κύρια (αφηγητής, Αθούσα) και τα δευτερεύοντα (Μοίρα, Ποθούλα) πρόσωπα του έργου διαλέγονται, μέχρι να διακοπεί το όνειρο την αυγή από το τσίμπημα ενός ψύλλου.
30.jpg

Λόγος παρηγορητικός περί Δυστυχίας και Ευτυχίας

Ανώνυμο αφηγηματικό ποίημα του 14ου αιώνα, γραμμένο πιθανότατα στο νησί της Κρήτης. Πρόκειται για αλληγορικό και ηθικολογικό κείμενο στο οποίο συγχωνεύονται παραμυθικά και κυρίως μυθιστορ(ηματ)ικά μοτίβα. Παραδίδεται σε δύο χειρόγραφα/παραλλαγές και πραγματεύεται το αγαπητό εκείνη την εποχή θέμα της μεταστροφής της τύχης και, κατ’ επέκταση, το απρόβλεπτο της ανθρώπινης κατάστασης.
6.jpg

Ο Οψαρολόγος

Σύντομο πεζό κείμενο με ευτράπελο περιεχόμενο, γραμμένο γύρω στα τέλη του 14ου ή στις αρχές του 15ου αιώνα. Περιγράφεται μια δίκη ψαριών και παρωδείται η δικαστική διαδικασία, καθώς και η λόγια γλώσσα της βυζαντινής αυλής με τις στερεότυπες εκφράσεις της. Αν και σώθηκε σε ένα μόνο χειρόγραφο, οι μεταφράσεις του σε άλλες γλώσσες δείχνουν πως υπήρξε ένα ιδιαίτερα αγαπητό κείμενο.
18.JPG

Παιδιόφραστος διήγησις των ζώων των τετραπόδων

Το έργο αποτελείται από 1082 ανομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους στίχους και παρουσιάζει τη σύναξη όλων των φυτοφάγων και σαρκοφάγων ζώων ύστερα από το κάλεσμα-προτροπή του βασιλιά λέοντα. Η συγκέντρωση εντέλει καταλήγει σε σύρραξη. Το κείμενο εντάσσεται στην παράδοση των διηγήσεων για τα ζώα, γράφτηκε στο δεύτερο μισό του 14ου αιώνα και ο χαρακτήρας του είναι ψυχαγωγικός, ευτράπελος αλλά και διδακτικός.
55.jpg

Πόλεμος της Τρωάδος

Ο ανώνυμος, μακροσκελής, έμμετρος Πόλεμος της Τρωάδος αποτελεί παράφραση του γνωστού γαλλικού μυθιστορήματος του 12ου αιώνα, Roman de Troie, του Benoît de Sainte-Maure, ενώ, παράλληλα, αντλεί από ομόθεμα λατινικά μεσαιωνικά και βυζαντινά κείμενα. Γραμμένος, πιθανότατα, σε φραγκοκρατούμενο περιβάλλον κατά τον 14ο αιώνα, φαίνεται να γνώρισε μεγάλη διάδοση, όπως μαρτυρά η πλούσια χειρόγραφη παράδοσή του.
23.jpg

Πτωχοπρόδρομος

Τέσσερα επαιτικά ποιήματα, γραμμένα στο δεύτερο μισό του 12ου αιώνα στην Κωνσταντινούπολη. Αρχικά αποδίδονταν στον γνωστό λόγιο της αυλής των Κομνηνών Θεόδωρο Πρόδρομο, ωστόσο η άποψη αυτή αμφισβητείται βάσει των τελευταίων πορισμάτων της έρευνας. Ο ποιητής απευθύνεται στον αυτοκράτορα ζητώντας οικονομική ενίσχυση (Ι και ΙΙ), αναφέρεται στα βάσανα του γραμματισμένου λογίου (ΙΙΙ) ή περιγράφει την άθλια ζωή του στο μοναστήρι (ΙV). Τα Πτωχοπροδρομικά συγκαταλέγονται ανάμεσα στα πρωιμότερα δείγματα λογοτεχνίας σε δημώδη γλώσσα.
41.jpg

Σπανέας

Το ποίημα που είναι ευρύτερα γνωστό ως Σπανέας έχει ηθικοδιδακτικό περιεχόμενο και τοποθετείται χρονικά στον 12ο αιώνα. Είναι γραμμένο σε ανομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους στίχους και σε δημώδη γλώσσα. Συγγραφέας του έργου εικάζεται ότι είναι ο Αλέξιος Κομνηνός, γιος του αυτοκράτορα Ιωάννη Β΄ Κομνηνού και συναυτοκράτορας, ο οποίος μέσα από το έργο νουθετεί τον ανιψιό του.
19.JPG

Σπανός

Ο Σπανός ή Ακολουθία του Σπανού είναι έργο με έντονα χλευαστικό και επικριτικό χαρακτήρα, που στόχο έχει κάποιον «σπανό», δηλαδή άτριχο άνθρωπο χωρίς γένια. Το ανώνυμο αυτό κείμενο του 14ου-15ου αιώνα παρωδεί, κυρίως, κάποια εκκλησιαστικά κείμενα και αποτελείται από διάφορα μέρη με λειτουργική μορφή· παράλληλα, σατιρίζει διάφορα ετερογενή κείμενα, προπαντός νομικού και μαγικού-ιατρικού περιεχομένου.
61b.jpg

Στίχοι γραμματικού Μιχαήλ του Γλυκά ούς έγραψε καθ΄ ον κατεσχέθη καιρόν εκ προσαγγελίας χαιρεκάκου τινός

Το ποίημα αποτελείται από 581 ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους στίχους και γράφτηκε πιθανότατα το 1159. Ο ποιητής απευθύνεται στον αυτοκράτορα Μανουήλ Α΄ Κομνηνό και ζητά να τον απελευθερώσει από τη φυλακή, όπου βρέθηκε άδικα –όπως ισχυρίζεται ο ίδιος– εξαιτίας της διαβολής ενός κακόβουλου γείτονα.
9.jpg

Συναξάριον του τιμημένου γαδάρου

Σατιρικό και διδακτικό ανομοιοκατάληκτο στιχούργημα του 14ου-15ου αιώνα με χιουμοριστικό και σκωπτικό τόνο. Το έργο ανήκει στην παράδοση των διηγήσεων στις οποίες πρωταγωνιστούν ζώα με ανθρωπομορφικά στοιχεία· εν προκειμένω, ήρωες είναι η αλεπού, ο λύκος και ο γάιδαρος. Τον 16ο αιώνα διασκευάστηκε σε ομοιοκατάληκτους στίχους και αναδείχθηκε σε ένα από τα δημοφιλέστερα λαϊκά αναγνώσματα του νέου ελληνισμού.
72.jpg

Το κατά Καλλίμαχον και Χρυσορρόην ερωτικόν διήγημα

Δημώδες ερωτικό μυθιστόρημα του 14ου αιώνα που εκτείνεται σε 2.607 ανομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους στίχους. Φέρει, παράλληλα με τα παραμυθικά στοιχεία, επιδράσεις της λόγιας βυζαντινής λογοτεχνίας και της βυζαντινής ρητορικής. Σύμφωνα με την έρευνα, πιθανός συγγραφέας του κειμένου είναι ο Ανδρόνικος Κομνηνός Βρανάς Άγγελος Παλαιολόγος, ανιψιός του αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου.
52.jpg

Το Χρονικόν του Μορέως

Το ανώνυμο Χρονικόν του Μορέως, έργο του 14ου αιώνα, αποτελεί έμμετρη εξιστόρηση, εκ μέρους εξελληνισμένου δυτικού, της κατάκτησης της Πελοποννήσου από τους Φράγκους. Στους περίπου 9.000 ανομοιοκατάληκτους, δύσκαμπτους, δεκαπεντασύλλαβους στίχους του παρουσιάζονται, με ανθελληνική οπτική, τα γεγονότα από την Α΄ Σταυροφορία μέχρι το 1292. Σώζεται, εκτός από τα ελληνικά χειρόγραφα, και σε τρεις ξενόγλωσσες παραλλαγές.

 

Κατάλογος Έργων


Αφήγησις Λιβίστρου και Ροδάμνης
Αφήγησις παράξενος του ταπεινού Σαχλίκη
Διγενής Ακρίτης
Διήγησις Βελισαρίου
Διήγησις εξαίρετος Βελθάνδρου του Ρωμαίου
Διήγησις εξαίρετος ερωτική και ξένη Φλωρίου του πανευτυχούς και κόρης Πλάτζια Φλώρης
Διήγησις του Αχιλλέως
Διήγησις του Πωρικολόγου
Ερωτικόν ενύπνιον
Η Φυλλάδα του Μεγαλέξαντρου
Θρήνος εις τα Πάθη και την Σταύρωσιν του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού
Ιατροσόφια
Ιστορία και όνειρο
Λόγος παρηγορητικός περί Δυστυχίας και Ευτυχίας
Ο Οψαρολόγος
Παιδιόφραστος διήγησις των ζώων των τετραπόδων
Πόλεμος της Τρωάδος
Πτωχοπρόδρομος
Σπανέας
Σπανός
Στίχοι γραμματικού Μιχαήλ του Γλυκά ούς έγραψε καθ΄ ον κατεσχέθη καιρόν εκ προσαγγελίας χαιρεκάκου τινός
Συναξάριον του τιμημένου γαδάρου
Το κατά Καλλίμαχον και Χρυσορρόην ερωτικόν διήγημα
Το Χρονικόν του Μορέως