Πρόκειται για την εκτενέστερη, δομικά πολυπλοκότερη και τεχνικά αρτιότερη από τις πέντε βυζαντινές ερωτικές μυθιστορίες της παλαιολόγειας περιόδου (13ος-15ος αι.), ίσως και την παλαιότερη χρονολογικά. Η πλούσια χειρόγραφη παράδοσή της (σε πέντε κώδικες) περιλαμβάνει τρεις διαφορετικές διασκευές, αποτελώντας αδιάψευστο μάρτυρα της δημοφιλίας ενός κειμένου που σε μεγάλο βαθμό συνεχίζει και παράλληλα ανανεώνει, με πρωτοποριακές αφηγηματικές τεχνικές, καθώς και με άλλα στοιχεία, τη μακραίωνη μυθιστορ(ηματ)ική παραγωγή σε ελληνική γλώσσα.

Αγιολογικό μυθιστόρημα που αποτελεί μετάφραση/διασκευή σε ελληνική γλώσσα του βίου του Βούδα. Το κείμενο αφηγείται την ιστορία του ινδού και ειδωλολάτρη βασιλιά Αβενήρ και του υιού του Ιωάσαφ, ο οποίος, με τη μεσολάβηση του ασκητή Βαρλαάμ, ασπάστηκε το χριστιανικό δόγμα. Η δημιουργία της πρώτης παραλλαγής σε ελληνική λόγια γλώσσα χρονολογείται στον 7ο-8ο αιώνα, ενώ η εμφάνιση των δημωδών παραλλαγών αρχίζει από τον 16ο αιώνα και εξής.

Ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτης είναι ο γνωστότερος από τους ήρωες των ακριτικών τραγουδιών και πρωταγωνιστής ενός έμμετρου αφηγηματικού έργου του 12ου αιώνα, το οποίο είναι γνωστό ως Διγενής Ακρίτης ή Έπος του Διγενή Ακρίτη. Είναι γραμμένο σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο στίχο, σώζεται σε έξι χειρόγραφες παραλλαγές και συνιστά το παλαιότερο λογοτεχνικό γραπτό μνημείο της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γλώσσας.

Η Ιστορία του Βελισαρίου είναι μία έμμετρη ηθικοδιδακτική μυθιστορία του 14ου αιώνα. Η υπόθεση του έργου αφορά τον θρυλικό στρατηγό του Ιουστινιανού, Βελισάριο, ο οποίος πέφτει θύμα του φθόνου της αριστοκρατίας εξαιτίας των λαμπρών κατορθωμάτων του και της αγάπης που του δείχνει ο λαός.

Ερωτική μυθιστορία του 14ου αιώνα που αποτελείται από 1348 ανομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους στίχους και παραδίδεται μόνο σε ένα μεταγενέστερο χειρόγραφο (του 16ου αιώνα). Παρόλο που παρουσιάζει πολλά κοινά στοιχεία με τη μυθιστορ(ηματ)ική παράδοση της ύστερης αρχαιότητας αλλά και με τα λόγια ομοειδή κείμενα της εποχής των Κομνηνών (12ος αι. μ.Χ.), διακρίνεται για την απουσία παραμυθικών στοιχείων, το ηρωικό/επικό ύφος και τον έντονα βυζαντινό/ελληνικό («ρωμαίικο») χαρακτήρα του.

Έρωτική μυθιστορία της παλαιολόγειας περιόδου που διασκευάζει το δημοφιλές γαλλικό ιπποτικό μυθιστόρημα Pierre de Provence et la Belle Marguelonne. Η αρχική της σύνθεση τοποθετείται κάπως αόριστα στον 15ο αιώνα και αποτελεί το μοναδικό έργο του είδους του που σώζεται τόσο σε ανομοιοκατάληκτη όσο και σε μεταγενέστερη ομοιοκατάληκτη μορφή. Το κείμενο γνώρισε πλούσια διάδοση, χειρόγραφη και προπαντός έντυπη, καθώς με τη μορφή της ριμάδας αποτέλεσε ένα από τα διαχρονικότερα ψυχαγωγικά αναγνώσματα του νέου ελληνισμού.

Η Διήγησις εξαίρετος ερωτική και ξένη Φλωρίου του πανευτυχούς και κόρης Πλάτζια Φλώρης ανήκει στην κατηγορία των έμμετρων ερωτικών-ιπποτικών μυθιστορημάτων της παλαιολόγειας περιόδου. Πιο συγκεκριμένα, η σύνθεσή της τοποθετείται ανάμεσα στα τέλη του 14ου και στις αρχές του 15ου αιώνα. Το έργο, γραμμένο σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο στίχο και σε δημώδη γλώσσα, διασκευάζει ένα ξένο πρότυπο και μας παραδίδεται ανώνυμο.

Έμμετρο ερωτικό μυθιστόρημα (ή μυθιστορία) του 14ου-15ου αιώνα, που παραδίδεται ανώνυμα σε τρεις παραλλαγές και παρουσιάζει ως κεντρικό ήρωα τον Αχιλλέα, του οποίου –όπως φαίνεται– μόνο το όνομα σχετίζεται με το γνωστό μυθικό πρόσωπο. Όλο το έργο δείχνει μια σχέση επιρροής από το έπος ή από τα πρότυπα του έπους του Διγενή Ακρίτη, ενώ, ταυτοχρόνως, παρουσιάζει πολλά κοινά στοιχεία με τα βυζαντινά ερωτικά-ιπποτικά μυθιστορήματα.

Ερωτική μυθιστορία του Βιτσέντζου Κορνάρου, γραμμένη στις αρχές του 17ου αιώνα, δομημένη σε πέντε μέρη και αποτελούμενη από περίπου 10.000 στίχους. Πρόκειται για την πολύ δημοφιλή στον τουρκοκρατούμενο ελληνισμό, και μέχρι σήμερα, ιστορία της βασιλοπούλας Αρετούσας που αγαπήθηκε με τον γιο ενός συμβούλου του πατέρα της και υπέμειναν τέσσερα χρόνια εκείνος την εξορία και αυτή τη φυλακή, μέχρι ο βασιλιάς να αποδεχτεί τον Ρωτόκριτο αναγνωρίζοντας την ανδρεία και τη φρόνησή του.

Πεζή διασκευή, πρωτοτυπωμένη τον 17ο αιώνα, που ανάγεται σε χαμένο σήμερα πρότυπο του 14ου αιώνα, το οποίο με τη σειρά του βασίζεται σε παλαιότερες έμμετρες διασκευές του ελληνιστικού μυθιστορήματος του Ψευδο-Καλλισθένη (3ος αι. μ.Χ.). Αυτό το ιδιαίτερα δημοφιλές λαϊκό ανάγνωσμα της Τουρκοκρατίας περιέχει διηγήσεις και κατορθώματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, συνδυάζοντας πραγματικά περιστατικά με φανταστικούς άθλους και περιπέτειες.

Ανώνυμο αφηγηματικό ποίημα του 14ου αιώνα, γραμμένο πιθανότατα στο νησί της Κρήτης. Πρόκειται για αλληγορικό και ηθικολογικό κείμενο στο οποίο συγχωνεύονται παραμυθικά και κυρίως μυθιστορ(ηματ)ικά μοτίβα. Παραδίδεται σε δύο χειρόγραφα/παραλλαγές και πραγματεύεται το αγαπητό εκείνη την εποχή θέμα της μεταστροφής της τύχης και, κατ’ επέκταση, το απρόβλεπτο της ανθρώπινης κατάστασης.

Βιογραφικό μυθιστόρημα που αποτελείται από διαδοχικά επεισόδια, συνυφασμένα με μια σειρά από μύθους οι οποίοι περιέχουν ένα ηθικό δίδαγμα. Αποτελεί έργο ανοιχτής προφορικής παράδοσης, μια χιουμοριστική λαϊκή διήγηση που κυκλοφορούσε ανώνυμη σε διάφορες δημώδεις παραλλαγές (μία από τις οποίες τυπώθηκε πρώτη φορά το 1644) για την τέρψη, αλλά και την ηθική διδασκαλία των απλών ανθρώπων του λαού.

Ο ανώνυμος, μακροσκελής, έμμετρος Πόλεμος της Τρωάδος αποτελεί παράφραση του γνωστού γαλλικού μυθιστορήματος του 12ου αιώνα, Roman de Troie, του Benoît de Sainte-Maure, ενώ, παράλληλα, αντλεί από ομόθεμα λατινικά μεσαιωνικά και βυζαντινά κείμενα. Γραμμένος, πιθανότατα, σε φραγκοκρατούμενο περιβάλλον κατά τον 14ο αιώνα, φαίνεται να γνώρισε μεγάλη διάδοση, όπως μαρτυρά η πλούσια χειρόγραφη παράδοσή του.

Με το όνομα του βασικού πρωταγωνιστή του είναι γνωστό το δημοφιλέστατο ανατολικό φιλοσοφικό-διδακτικό αφηγηματικό έργο Σιντίπας, ένα είδος πρώιμου μυθιστορήματος, το οποίο γνώρισε τεράστια διάδοση κατά τον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση. Πρωτομεταφράστηκε στα ελληνικά γύρω στον 11ο αιώνα και δεν έπαψε έκτοτε να αποτελεί ιδιαίτερα αγαπητό ανάγνωσμα/ακρόαμα, όπως μαρτυρούν οι ποικίλες χειρόγραφες μεταφράσεις, αποδόσεις και παραφράσεις του, αλλά και οι έντυπες τύχες του μέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα.

Ένα από τα παλιότερα ελληνόγλωσσα μυθιστορήματα ανατολικής (ινδικής) προέλευσης αποτελεί το πρώιμο ηθικοπολιτικό μυθιστόρημα Στεφανίτης και Ιχνηλάτης. Αυτός ο εξαιρετικά πολύπλοκος δομικά καθρέφτης ηγεμόνων, που μεταφράστηκε, παραφράστηκε και διασκευάστηκε κατά κόρον, γνώρισε ευρύτατη διάδοση και πλουσιότατες χειρόγραφες και έντυπες τύχες, από τον 11ο μέχρι και τον 19ο αιώνα. Πιθανότατα, στις ελληνόγλωσσες μορφές του έργου βασίστηκε η, μέσω μεταφράσεων, διάδοσή του στις βασικότερες ευρωπαϊκές γλώσσες.

Δημώδες ερωτικό μυθιστόρημα του 14ου αιώνα που εκτείνεται σε 2.607 ανομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους στίχους. Φέρει, παράλληλα με τα παραμυθικά στοιχεία, επιδράσεις της λόγιας βυζαντινής λογοτεχνίας και της βυζαντινής ρητορικής. Σύμφωνα με την έρευνα, πιθανός συγγραφέας του κειμένου είναι ο Ανδρόνικος Κομνηνός Βρανάς Άγγελος Παλαιολόγος, ανιψιός του αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου.