71.jpg

Αισώπου Μύθοι

Οι «αισώπειοι μύθοι» εισάγουν στην κλασική αρχαιότητα (6ος-5ος αι. π.Χ.) ένα νέο είδος με μεγάλη επίδραση στη μεταγενέστερη λογοτεχνία, τον διδακτικό μύθο. Αυτές οι σύντομες, αλληγορικές/διδακτικές και διασκεδαστικές ιστορίες με πρωταγωνιστές, συνήθως, ζώα με ανθρωπομορφικά χαρακτηριστικά αρχικά διαδόθηκαν προφορικά, όμως από την ελληνιστική εποχή (4ος αι. π.Χ.) και μετά γνώρισαν αλλεπάλληλες γραπτές επεξεργασίες και πλούσια μεταφραστική τύχη σε άλλες γλώσσες. Οι πρώτες δημώδεις μεταφράσεις εμφανίζονται στον 16ο αι. με μικρή χρονική απόσταση μεταξύ τους. Η πεζή, του Ανδρόνικου Νούκιου, σηματοδοτεί την απαρχή της έντυπης σταδιοδρομίας των νεοελληνικών Μύθων και η έμμετρη, του Γεώργιου Αιτωλού, φανερώνει τις μεγάλες δυνατότητες του δημώδους ποιητικού λόγου.
24_a.jpg

Αφήγησις παράξενος του ταπεινού Σαχλίκη

Ποίημα του 14ου αιώνα, αποτελούμενο στην παρούσα έκδοση από 390 δεκαπεντασύλλαβους στίχους, στο οποίο ο κρητικός σατιρικός ποιητής Στέφανος Σαχλίκης εξιστορεί, σε ομοιοκατάληκτα δίστιχα, με πικρία τα παθήματα της ζωής του. Θεωρείται η πρώτη γνωστή ποιητική αυτοβιογραφία στα νέα ελληνικά. Εκτός από τα καθαρά αυτοβιογραφικά στοιχεία, το έργο περιέχει και διδακτικές περικοπές.
33.jpg

Διήγησις εξαίρετος ερωτική και ξένη του Ιμπερίου θαυμαστού και κόρης Μαργαρώνης

Έρωτική μυθιστορία της παλαιολόγειας περιόδου που διασκευάζει το δημοφιλές γαλλικό ιπποτικό μυθιστόρημα Pierre de Provence et la Belle Marguelonne. Η αρχική της σύνθεση τοποθετείται κάπως αόριστα στον 15ο αιώνα και αποτελεί το μοναδικό έργο του είδους του που σώζεται τόσο σε ανομοιοκατάληκτη όσο και σε μεταγενέστερη ομοιοκατάληκτη μορφή. Το κείμενο γνώρισε πλούσια διάδοση, χειρόγραφη και προπαντός έντυπη, καθώς με τη μορφή της ριμάδας αποτέλεσε ένα από τα διαχρονικότερα ψυχαγωγικά αναγνώσματα του νέου ελληνισμού.
49.jpg

Διήγησις εξαίρετος ερωτική και ξένη Φλωρίου του πανευτυχούς και κόρης Πλάτζια Φλώρης

Η Διήγησις εξαίρετος ερωτική και ξένη Φλωρίου του πανευτυχούς και κόρης Πλάτζια Φλώρης ανήκει στην κατηγορία των έμμετρων ερωτικών-ιπποτικών μυθιστορημάτων της παλαιολόγειας περιόδου. Πιο συγκεκριμένα, η σύνθεσή της τοποθετείται ανάμεσα στα τέλη του 14ου και στις αρχές του 15ου αιώνα. Το έργο, γραμμένο σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο στίχο και σε δημώδη γλώσσα, διασκευάζει ένα ξένο πρότυπο και μας παραδίδεται ανώνυμο.
25.jpg

Διήγησις του Ρεμπελιού των Ποπολάρων

Πεζό χρονικό του 17ου αιώνα, έργο του ζακυνθινού άρχοντα Άντζολου [Άγγελου] Σουμάκη, ο οποίος ως αυτόπτης μάρτυρας μάς μεταφέρει, από τη δική του οπτική γωνία, τα γεγονότα των τεσσάρων χρόνων της εξέγερσης του λαού της Ζακύνθου εναντίον των αρχόντων το 1628. Το έργο αποτελεί σπουδαίο μνημείο της λαϊκής ζακυνθινής γλώσσας της εποχής.
73.jpg

Εξήγησις της γλυκείας χώρας Κύπρου, η ποία λέγεται Κρόνικα, τουτέστιν Χρονικόν

Ο Λεόντιος Μαχαιράς έζησε πιθανότατα μεταξύ του β΄ μισού του 14ου και του α΄ μισού του 15ου αι. Το έργο του καλύπτει μια μακρά περίοδο της κυπριακής ιστορίας, δίνεται όμως ιδιαίτερη έμφαση στην αυτοκρατορική δυναστεία των Φράγκων Λουζινιάν. Το εγκωμιασμένο κείμενό του κατέχει δύο σημαντικά πρωτεία στο ευρύτερο πλαίσιο της δημώδους γραμματείας: είναι το πρώτο πεζό και συνάμα το πρώτο γραμμένο σε ιδιωματική (κυπριακή) γλώσσα χρονικό, που ανανεώνει με αυτόν τον τρόπο τη μακραίωνη ελληνική ιστοριογραφική/χρονικογραφική παράδοση.
29.jpg

Η Φυλλάδα του Μεγαλέξαντρου

Πεζή διασκευή, πρωτοτυπωμένη τον 17ο αιώνα, που ανάγεται σε χαμένο σήμερα πρότυπο του 14ου αιώνα, το οποίο με τη σειρά του βασίζεται σε παλαιότερες έμμετρες διασκευές του ελληνιστικού μυθιστορήματος του Ψευδο-Καλλισθένη (3ος αι. μ.Χ.). Αυτό το ιδιαίτερα δημοφιλές λαϊκό ανάγνωσμα της Τουρκοκρατίας περιέχει διηγήσεις και κατορθώματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, συνδυάζοντας πραγματικά περιστατικά με φανταστικούς άθλους και περιπέτειες.
10.jpg

Ιστορία του Ταγιαπιέρα

Ποίημα γραμμένο από τον Ιάκωβο Τριβώλη, κερκυραίο ποιητή, και τυπωμένο για πρώτη φορά το 1528 στη Βενετία. Εκτείνεται σε 313 τροχαϊκούς, κυρίως, οκτασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους και γράφτηκε για να εξυμνήσει τον Giovani Antonio Tagliapietra, τριήραρχο του βενετικού στόλου, που το 1520 προστάτευσε την Κέρκυρα από πειρατική επιδρομή.
31.jpg

Λαϊκές αφηγήσεις

Με τον συμβατικό τίτλο «Λαϊκές αφηγήσεις» αναφερόμαστε σε δύο σύντομα πεζά κείμενα που εντοπίστηκαν στον κώδικα Neap. gr. III B 27. Τα κείμενα παραδίδονται άτιτλα και ανώνυμα, ενώ βάσει παλαιογραφικών ενδείξεων χρονολογούνται στο β΄ μισό του 16ου-αρχές 17ου αιώνα. Μολονότι περιέχουν κάποια σποραδικά κρητικά ιδιωματικά στοιχεία, η έρευνα τα τοποθετεί στον ευρύτερο βενετοκρατούμενο/δυτικοκρατούμενο χώρο. Οι σύντομες αυτές ιστορίες φαίνεται ότι ανήκουν στην παράδοση των λαϊκών αφηγήσεων/ανεκδότων που ενίοτε καταγράφονταν· η πρώτη εκφράζει περισσότερο το άσεμνο πνεύμα των φλωρεντινικών «νοβελιστικών» διηγήσεων (14ος αι.), ενώ στη χιουμοριστική δεύτερη είναι περισσότερο ευδιάκριτα τα ίχνη της παράδοσης των παραμυθιών.
75.jpg

Ο Χρονογράφος

Χρονογραφία που περιγράφει γεγονότα από κτίσεως κόσμου έως και το 1589. Η επιλογή των αποσπασμάτων δεν φαίνεται να έχει γίνει με κριτήριο τη σπουδαιότητα των περιγραφόμενων γεγονότων, αλλά με βάση προσωπικά κριτήρια του συγγραφέα. Παρατίθενται συμβάντα και πληροφορίες που, εκτός από τη βυζαντινή, σχετίζονται και με τη ρωμαϊκή, οθωμανική και βενετική ιστορία. Το έργο εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1631 και σώζεται σε περισσότερα από 40 χειρόγραφα τα οποία παραδίδουν διαφορετικές παραλλαγές.
18.JPG

Παιδιόφραστος διήγησις των ζώων των τετραπόδων

Το έργο αποτελείται από 1082 ανομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους στίχους και παρουσιάζει τη σύναξη όλων των φυτοφάγων και σαρκοφάγων ζώων ύστερα από το κάλεσμα-προτροπή του βασιλιά λέοντα. Η συγκέντρωση εντέλει καταλήγει σε σύρραξη. Το κείμενο εντάσσεται στην παράδοση των διηγήσεων για τα ζώα, γράφτηκε στο δεύτερο μισό του 14ου αιώνα και ο χαρακτήρας του είναι ψυχαγωγικός, ευτράπελος αλλά και διδακτικός.
2.JPG

Πανουργίαι υψηλόταται του Μπερτόλδου

Πεζό κείμενο που εκδόθηκε το 1646 στη Βενετία και αποτελεί μετάφραση του έργου Le sottilissime astuzie di Bertoldo του Giulio Cesare dalla Croce. Το έργο, στο οποίο πρωταγωνιστεί ο Μπερτόλδος, ένας πονηρός χωρικός, είναι σατιρικό με χιουμοριστικά στοιχεία και λαϊκή θυμοσοφία. Υπήρξε εξαιρετικά δημοφιλές ανάγνωσμα μέχρι και τον 19ο αιώνα.
55.jpg

Πόλεμος της Τρωάδος

Ο ανώνυμος, μακροσκελής, έμμετρος Πόλεμος της Τρωάδος αποτελεί παράφραση του γνωστού γαλλικού μυθιστορήματος του 12ου αιώνα, Roman de Troie, του Benoît de Sainte-Maure, ενώ, παράλληλα, αντλεί από ομόθεμα λατινικά μεσαιωνικά και βυζαντινά κείμενα. Γραμμένος, πιθανότατα, σε φραγκοκρατούμενο περιβάλλον κατά τον 14ο αιώνα, φαίνεται να γνώρισε μεγάλη διάδοση, όπως μαρτυρά η πλούσια χειρόγραφη παράδοσή του.
23.jpg

Πτωχοπρόδρομος

Τέσσερα επαιτικά ποιήματα, γραμμένα στο δεύτερο μισό του 12ου αιώνα στην Κωνσταντινούπολη. Αρχικά αποδίδονταν στον γνωστό λόγιο της αυλής των Κομνηνών Θεόδωρο Πρόδρομο, ωστόσο η άποψη αυτή αμφισβητείται βάσει των τελευταίων πορισμάτων της έρευνας. Ο ποιητής απευθύνεται στον αυτοκράτορα ζητώντας οικονομική ενίσχυση (Ι και ΙΙ), αναφέρεται στα βάσανα του γραμματισμένου λογίου (ΙΙΙ) ή περιγράφει την άθλια ζωή του στο μοναστήρι (ΙV). Τα Πτωχοπροδρομικά συγκαταλέγονται ανάμεσα στα πρωιμότερα δείγματα λογοτεχνίας σε δημώδη γλώσσα.
59.jpg

Στάθης

Κρητική κωμωδία, έργο άγνωστου συγγραφέα, αλλά με πιθανότητες να αποδοθεί στον Χορτάτση. Μαζί με τον Κατζούρμπο και τον Φορτουνάτο αποτελούν την τριάδα των σωζόμενων αστικών κωμωδιών του κρητικού θεάτρου. Η υπόθεση πλέκεται γύρω από τις ερωτικές σχέσεις δύο ζευγαριών μέσα σε ένα πολυπρόσωπο περιβάλλον. Κεντρικό θέμα είναι οι παραξενιές του έρωτα: η Φαίδρα αγαπά τον Χρύσιππο, αυτός όμως αγαπά τη Λαμπρούσα, ενώ τη Φαίδρα την αγαπά ο Πάμφιλος. Στο τέλος θα έρθει ο αναγνωρισμός ενός χαμένου παιδιού και ο διπλός γάμος των ερωτευμένων νέων. Ελλείψει εξωτερικών μαρτυριών για τη χρονολόγηση του έργου, η συγγραφή του τοποθετείται στα τέλη του 16ου αιώνα.
38.jpg

Φορτουνάτος

Έμμετρη κωμωδία του βενετοκρητικού φεουδάρχη Μαρκαντώνιου Φόσκολου που γράφτηκε στη διάρκεια της πολιορκίας του Κάστρου (Χάνδακα) από τους Τούρκους και διαδραματίζεται στην ίδια αυτή πόλη, την πρωτεύουσα της βενετοκρατούμενης Κρήτης. Με μοτίβα και ήρωες ανάλογους με του Κατζούρμπου, τελειώνει κι αυτή με τον γάμο του ερωτευμένου ζευγαριού, αφού αποκαλύπτεται ότι ο νεαρός είναι ο χαμένος γιος του πλούσιου γιατρού Λούρα, ο οποίος επρόκειτο να παντρευτεί την κοπέλα. Το έργο συνοδεύεται από 4 ιντερμέδια με θέμα τον Τρωικό Πόλεμο.
28.jpg

Χρονικό του Γαλαξειδιού

Πεζό τοπικό χρονικό του 1703 που καταγράφει με ζωντάνια ιστορικά και πολιτικά γεγονότα (επιδρομές, μάχες, καταστροφές, δόξες και πάθη) της περιοχής του Γαλαξιδιού, από τα τέλη του 10ου ώς και τον 17ο αιώνα. Ο συγγραφέας του πιθανώς ταυτίζεται με τον αντιγραφέα του χειρογράφου, ιερομόναχο Ευθύμιο (Πενταγιώτη), ο οποίος μόναζε στη Μονή του Σωτήρος, κοντά στο Γαλαξίδι.
3.jpg

Χρονικό του μοναστηριού του Αγίου Θεοδώρου Κυθήρων

Γραμμένο το 1457 από τον κυθήριο μοναχό Χειλά, εξιστορεί σε πεζό λόγο τα συμβάντα στο μοναστήρι του Aγίου Θεοδώρου, από τον 14ο μέχρι τον 15ο αιώνα. Είναι γραμμένο σε αρκετά λόγια γλώσσα, στην οποία μπολιάζονται κάμποσοι τοπικοί ιδιωματισμοί, και περιέχει πολλά (αυτο)βιογραφικά στοιχεία.
27.jpg

Χρονικό των Σερρών

Γράφτηκε από τον παπα-Συναδινό που έζησε στις Σέρρες στο πρώτο μισό του 17ου αιώνα. Η ιστορική αφήγηση (μια σειρά ενθυμήσεων τοποθετημένων σε χρονολογική σειρά) διανθίζεται από ηθικοδιδακτικά σχόλια, αυτοβιογραφικά στοιχεία και άλλες πληροφορίες. Το κείμενο ελκύει το ενδιαφέρον για τον λαϊκό χαρακτήρα του, τη ζωντανή δημώδη γλώσσα και την αυθεντική αναπαράσταση της σερραϊκής κοινωνίας του πρώτου μισού του 17ου αιώνα.