ανάσα, η, ουσ. [<ανασαίνω], η ανάσα. 1. οτιδήποτε θεωρούμε πολύτιμο στη ζωή μας. (Τραγούδι: σώμα και ψυχή μου, ανάσα πρωινή μου, πόσο σ’ αγαπώ). 2. η ανακούφιση: «τα οικονομικά μέτρα της κυβέρνησης ήταν μια ανάσα για τους χαμηλόμισθους»· βλ. και λ. αναπνοή. (Ακολουθούν 18 φρ.)·
- ανάσα μου! προσφώνηση σε λατρευτό μας πρόσωπο με έντονη συναισθηματική φόρτιση. (Λαϊκό τραγούδι: φεύγεις στα ξένα, φεύγεις, παιδί μου, φεύγεις, ανάσα μου, φεύγεις, πνοή μου)·
- βαστώ την ανάσα μου, βλ. φρ. βαστώ την αναπνοή μου, λ. αναπνοή·
- βρίσκεται μια ανάσα από…, βλ. φρ. είναι μια ανάσα από(…)·
- δε θέλω ανάσα, βλ. φρ. δε θέλω ν’ ακούγεται ανάσα·
- δε θέλω ν’ ακούγεται ανάσα, απαγορεύω και τον παραμικρό θόρυβο, απαιτώ απόλυτη ησυχία: «όση ώρα θα λείπω απ’ την αίθουσα, δε θέλω ν’ ακούγεται ανάσα»·
- δεν ακούγεται ανάσα, επικρατεί απόλυτη ησυχία: «όση ώρα μιλούσε ο πρόεδρος, δεν ακουγόταν ανάσα». Συνών. δεν ακούγεται αναπνοή / δεν ακούγεται άχνα / δεν ακούγεται κιχ / δεν ακούγεται μιλιά / δεν ακούγεται τσικ / δεν ακούγεται τσιμουδιά·
- δεν παίρνω ανάσα ή δεν προλαβαίνω να πάρω ανάσα, βλ. φρ. δεν παίρνω αναπνοή, λ. αναπνοή·
- δεν πήρα ανάσα, βλ. φρ. δεν πήρα αναπνοή, λ. αναπνοή·   
- δίχως ανάσα, βλ. φρ. δίχως αναπνοή, λ. αναπνοή·
- είναι μια ανάσα από…, α. πρόκειται για πολύ κοντινή απόσταση: «θα πάμε με τα πόδια στο σπίτι μου, γιατί είναι μια ανάσα από δω που βρισκόμαστε». β. είναι πολύ κοντά σε κάτι: «η δουλειά είναι μια ανάσα απ’ το τέλος»·
- κόπηκε η ανάσα μου ή μου κόπηκε η ανάσα, βλ. φρ. κόπηκε η αναπνοή μου, λ. αναπνοή·
- κρατώ την ανάσα μου, βλ. φρ. κρατώ την αναπνοή μου·
- με κομμένη ανάσα ή με κομμένη την ανάσα, α. με μεγάλη αγωνία: «μόλις έμαθε για το δυστύχημα που είχε γίνει στην εθνική, περίμενε με κομμένη ανάσα να γυρίσουν τα παιδιά του στο σπίτι». β. με μεγάλο φόβο: «μόλις τον είδε να ’ρχεται αγριεμένος κατ’ απάνω του, πήγε και κρύφτηκε με κομμένη την ανάσα»·
- με μια ανάσα, βλ. φρ. δίχως ανάσα·
- νιώθω πίσω μου την ανάσα (κάποιου), (για δρομείς ή για βαθμολογία αθλητικών ομάδων) με πλησίασε πάρα πολύ, σχεδόν με έφτασε: «μόλις οι δρομείς μπήκαν στην τελευταία στροφή, ο δρομέας που προπορευόταν ένιωσε πίσω του την ανάσα του δρομέα που ακολουθούσε || με την ήττα της Κυριακής μειώθηκε η διαφορά που υπήρχε στη βαθμολογία, και η ομάδα μας ένιωσε πίσω της την ανάσα της ομάδας που ακολουθούσε». Πολλές φορές, μετά το πίσω μου, ακούγεται για μεγαλύτερη έμφαση το καυτή·
- παίρνω ανάσα, α. ανακουφίζομαι ψυχικά, ησυχάζω, ηρεμώ από διάφορες πιεστικές καταστάσεις: «πήρε ανάσα ο άνθρωπος απ’ τη στιγμή που πάντρεψε την κόρη του, γιατί φοβόταν πως θα μείνει γεροντοκόρη». (Λαϊκό τραγούδι: και πριν χαράξει η αυγή και πριν ο ήλιος καλοβγεί τον στόλισαν στην κάσα, τον κλαίει Τσεσμές και Αϊβαλί τον μπάρμπα μου τον Παναή πήρε η Τουρκιά ανάσα). β. ανακουφίζομαι, ξελαφρώνω οικονομικά: «μόνο αν ξοφλήσω τις δόσεις του δανείου μου στην τράπεζα, θα πάρω ανάσα». γ. διακόπτω προσωρινά αυτό που κάνω για να ξεκουραστώ, ξαποσταίνω, ξεκουράζομαι για λίγο: «στάσου και λίγο, ρε παιδάκι μου, να πάρω ανάσα, γιατί με ξεθέωσες στο περπάτημα!»·
- παίρνω βαθιά ανάσα, α. νιώθω μεγάλη ψυχική ανακούφιση, ησυχάζω, ηρεμώ εντελώς από διάφορες πιεστικές καταστάσεις: «μόλις έγινε γνωστό πως δεν ήταν τα παιδιά του ανάμεσα στους τραυματίες του πούλμαν, πήρε βαθιά ανάσα». β. ανακουφίζομαι, ξελαφρώνω οικονομικά σε ικανοποιητικό βαθμό: «απ’ τη στιγμή που ξόφλησα όλες τις δόσεις του δανείου μου στην τράπεζα, πήρα βαθιά ανάσα». γ. ξεκουράζομαι ικανοποιητικά: «αφού κάθισα για ένα διάστημα και πήρα βαθιά ανάσα, συνέχισα την εργασία μου»·
- χωρίς ανάσα, βλ. φρ. δίχως ανάσα.