φούρνος, ο, ουσ. [<μτγν. φούρνος <λατιν. furnus], ο φούρνος. 1. χώρος
υπερβολικά ζεστός: «το δωμάτιο ήταν φούρνος». (Λαϊκό τραγούδι: βρε, τι είναι
τούτο το κακό, τι φλόγα, τι καμίνι; λες κι η Αθήνα άναψε και φούρνος έχει
γίνει). 2. το κρεματόριο: «οι Ναζί έστειλαν χιλιάδες Εβραίους στους
φούρνους». Υποκορ. φουρνάκι, το·
-
βάζω το λαγό στο φούρνο, βλ. λ. λαγός·
-
εγώ σ’ έχτισα φούρνε μου, εγώ θα σε χαλάσω, ο καθένας τα έργα του έχει
το δικαίωμα να τα κάνει ό,τι θέλει: «αφού το μαγαζί είναι δικό μου ό,τι ώρα
θέλω το κλείνω γιατί, εγώ σ’ έχτισα φούρνε μου, εγώ θα σε χαλάσω»·
-
κάποιος φούρνος θα γκρεμίστηκε, (ειρωνικά) λέγεται α. στην
περίπτωση που γίνεται απροσδόκητα από κάποιον κάτι που του είναι ασυνήθιστο:
«αποφάσισε να πάει στον κουρέα να κόψει μαλλιά και μούσι. -Κάποιος φούρνος θα
γκρεμίστηκε». β. σε άτομο που έρχεται ξαφνικά να μας επισκεφθεί ύστερα
από πολύ καιρό: «βρε βρε, κάποιος φούρνος θα γκρεμίστηκε για να ’ρθεις να με
δεις». Συνών. κάποιος λύκος θα ψόφησε·
- μόλις βγήκε απ’ το φούρνο, λέγεται για κάτι α. το
οποίο μόλις μαθεύτηκε από κάποιον και αρχίζει να το διαδίδει: «είσαι σίγουρος
πως ο τάδε παντρεύεται την τάδε; -Μόλις βγήκε απ’ το φούρνο, σου λέω». β.
που μόλις κατασκευάστηκε και επιδεικνύεται, παρουσιάζεται σε κάποιον: «μόλις
βγήκε απ’ το φούρνο αυτός ο πίνακας που ζωγράφισα». Από το ότι αυτό που μόλις
βγαίνει από το φούρνο είναι κάτι εντελώς πρόσφατο, εντελώς φρέσκο·
- σαν το φούρνο του Χότζα, λέγεται στην περίπτωση που
δέχεται κάποιος διάφορες αλληλοσυγκρουόμενες υποδείξεις, γνώμες ή συμβουλές, που
στο τέλος, αντί να τον βοηθήσουν, τον μπερδεύουν περισσότερο: «πέσαν’ όλοι γύρω
του και, σαν το φούρνο του Χότζα, του ’λεγε ο ένας το μακρύ του κι ο άλλος το
κοντό του, μέχρι που πελάγωσε ο άνθρωπος και δεν ήξερε τι να κάνει»·
- τα νηστικά σκυλιά φούρνους χαλάνε, βλ. λ. σκυλί·
- το κεφάλι στο φούρνο! βλ. λ. κεφάλι·
-
του φούρνου, τρόπος μαγειρέματος διαφόρων φαγητών: «το γιουβέτσι με
κρέας είναι φαγητό του φούρνου || τα φασόλια γίγαντες είναι φαγητό του φούρνου»·
-
φούρνος να μην καπνίσει! έκφραση πλήρους αδιαφορίας, ιδίως για όσα κακά
συμβαίνουν γύρω μας, ας καταστραφούν τα πάντα, δε μου καίγεται καρφί: «η
κοινωνία μας πάει απ’ το στραβό στο χειρότερο κι αυτός φούρνος να μην
καπνίσει!».