Περισσότερες επιλογές αναζήτησης
Βρέθηκε 1 αποτέλεσμα
σκέφτομαι

ΕΚΤΥΠΩΣΗ ΣΕ PDF

σκέφτομαι κ. σκέπτομαι, ρ. [<αρχ. σκέπτομαι], σκέφτομαι· έχω σκοπό, υπολογίζω, σκοπεύω, σχεδιάζω να κάνω κάτι: «σκέφτομαι ν’ αγοράσω ένα αυτοκίνητο». (Λαϊκό τραγούδι: είναι τώρα λίγος καιρός όπου την αγαπάω και σκέφτομαι,μα το Θεό, στη μάνα της να πάω
- για σκέψου! α. έκφραση απορίας ή θαυμασμού στα λεγόμενα κάποιου: «ο τάδε μου δάνεισε ένα εκατομμύριο. -Για σκέψου! Εμένα μου είπε πως δε σου ’δωσε δραχμή || ο γιος του τάδε πέρασε πρώτος στο πανεπιστήμιο. -Για σκέψου!». β. εκφράζει επιθυμία: «για σκέψου, τι όμορφα που θα είναι, να μαζευτεί στις γιορτές όλη η οικογένεια γύρω απ’ το γιορταστικό τραπέζι!». γ. εκφράζει φόβο: «για σκέψου τι έχει να γίνει αν έρθει ο έφορας για έλεγχο!». δ. πολλές φορές, εκφράζει ειρωνεία: «λέω ν’ αγοράσω κι εγώ μια τηλεόραση για το σπίτι. -Για σκέψου!». Το για τονισμένο·
- ούτε να το σκέφτεσαι ή ούτε που να το σκέφτεσαι, βλ. λ. ούτε·
- ποιος ξέρει τι σκέφτεται! βλ. λ. ποιος·
- σκέφτεται με το πουλί του, βλ. λ. πουλί·
- σκέψου καλά! ή σκέψου το καλά! βλ. λ. καλός·
- σκέψου φρόνιμα, βλ. λ. φρόνιμος.

ούτε

ούτε, σύνδ. [<αρχ. οὔτε], ούτε. 1. συνδέει αρνητικές προτάσεις, συνήθως σε επανάληψη: «ούτε τον είδα ούτε τον ξέρω». 2. ως μόριο αρνητικό, επιτακτικό: «ούτε που το συζήτησα». (Ακολουθούν 192 φρ.)·
- από δουλειά ούτε λόγος, βλ. λ. δουλειά·
- από δουλειά ούτε λόγος να γίνεται, βλ. λ. δουλειά·
- από υγεία ούτε λόγος, βλ. λ. υγεία·
- αυτά δε γίνονται ούτε στα έργα! βλ. λ. έργο·
- αυτά δε γίνονται ούτε στις ταινίες! βλ. λ. ταινία·
- αυτά δε γίνονται ούτε στο σινεμά! βλ. λ. σινεμά·
- αυτά δε γίνονται ούτε στον κινηματογράφο! βλ. λ. κινηματογράφος·
- αυτό δεν το παίζουν ούτε οι πυροσβέστες, βλ. λ. πυροσβέστης·
- αυτό δεν το παίζουν ούτε οι φυλακισμένοι, βλ. λ. φυλακισμένος·
- δε βλέπω ούτε τη μύτη μου, βλ. λ. μύτη·
- δε βρίσκω ούτ’ αρχή ούτε τέλος, βλ. λ. αρχή·
- δε δίνει ούτε στον άγγελό του νερό, βλ. λ. άγγελος·
- δε δίνει ούτε στον άγιό του θυμίαμα, βλ. λ. άγιος·
- δε δίνει ούτε στον άγιό του νερό, βλ. λ. άγιος·
- δε δίνει ούτε την αμαρτία του, βλ. λ. αμαρτία·
- δε θέλω να τον δω ούτε ζωγραφιστό, βλ. λ. ζωγραφιστός·
- δε θέλω ούτε ν’ ακούσω (για κάποιον ή για κάτι), βλ. λ. ακούω·
- δε θέλω ούτε την καλημέρα του, βλ. λ. καλημέρα·
- δε λείπει ούτε τρίχα, βλ. λ. τρίχα·
- δε λέμε ούτε καλημέρα, βλ. λ. καλημέρα·
- δε με σώνει ούτε (ο) Θεός, βλ. λ. Θεός·
- δε μου κάνει ούτε κρύο ούτε ζέστα, βλ. λ. κρύο·
- δε μου σηκώνεται ούτε με βίντσι (ενν. ο πούτσος, ο ψώλος, η πούτσα, η ψωλή, το πέος, το καυλί), βλ. λ. βίντσι·
- δε μου σηκώνεται ούτε με γερανό (ενν. ο πούτσος, ο ψώλος, η πούτσα, η ψωλή, το πέος, το καυλί), βλ. λ. γερανός·
- δε σε ξεπλένει ούτε ο Νιαγάρας, βλ. λ. Νιαγάρας·
- δε σε ξεπλένει ούτε ο ποταμός, βλ. λ. ποταμός·
- δε σε ξεπλένει ούτε ο ωκεανός, βλ. λ. ωκεανός·
- δε σηκώνεται ούτε με βίντσι, βλ. λ. βίντσι·
- δε σηκώνεται ούτε με γερανό, βλ. λ. γερανός·
- δε φοβάται ούτε Θεό, βλ. λ. Θεός·
- δε φτάνει ούτε για ζήτω, βλ. λ. ζήτω·
- δε φτάνει ούτε για χαρτζιλίκι, βλ. λ. χαρτζιλίκι·
- δεν αγαπάει ούτε τ’ άντερά του, βλ. λ. άντερο·
- δεν άγγιξα ούτε τρίχα, βλ. λ. τρίχα·
- δεν αφήνει ούτε θηλυκιά γάτα, βλ. λ. γάτα·
- δεν αφήνει ούτε ψύλλο ακαλίγωτο, βλ. λ. ψύλλος·
- δεν είδα απ’ το χέρι του ούτ’ ένα ποτήρι νερό, βλ. λ. χέρι·
- δεν είναι ούτε για ζήτω, βλ. λ. ζήτω·
- δεν είναι ούτε για να τον φτύνεις, βλ. λ. φτύνω·
- δεν είναι ούτε για τα μπάζα, βλ. λ. μπάζα2·
- δεν είναι ούτε για τα σκυλιά, βλ. λ. σκυλί·
- δεν είναι ούτε για τα φίδια, βλ. λ. φίδι·
- δεν είναι ούτε για χαρτζιλίκι, βλ. λ. χαρτζιλίκι·
- δεν είναι ούτε μια ούτε δυο, βλ. λ. δυο·
- δεν είναι ούτε ο πρώτος ούτε ο τελευταίος, βλ. λ. πρώτος·
- δεν είσαι ούτε κολόνια για τ’ αρχίδια μου, βλ. λ. αρχίδι·
- δεν είσαι ούτε μια μου ψωλότριχα, βλ. λ. ψωλότριχα·
- δεν είσαι ούτε μια τρίχα απ’ τ’ αρχίδια μου, βλ. λ. αρχίδι·
- δεν έρχεται ούτε με βίντσι, βλ. λ. βίντσι·
- δεν έρχεται ούτε με γερανό, βλ. λ. γερανός·
- δεν έχει εμπιστοσύνη ούτε στον κώλο του, βλ. λ. εμπιστοσύνη·
- δεν έχει ούτ’ αρχή ούτε τέλος, βλ. λ. αρχή·
- δεν έχει ούτε γατιά ούτε σκυλιά, βλ. λ. γατί·
- δεν έχει ούτε ιερό ούτε όσιο, βλ. λ. ιερός·
- δεν έχουμε ούτε καλημέρα, βλ. λ. καλημέρα·
- δεν ήταν ούτε κολόνια απ’ τ’ αρχίδια μου, βλ. λ. αρχίδι·
- δεν ήταν ούτε μια μου ψωλότριχα, βλ. λ. ψωλότριχα·
- δεν ήταν ούτε μια τρίχα απ’ τ’ αρχίδια μου, βλ. λ. αρχίδι·
- δεν κάνει ούτε για ζήτω, βλ. λ. ζήτω·
- δεν καταλαβαίνει ούτε τη μάνα του, βλ. λ. μάνα·
- δεν κουνάω ούτε το δαχτυλάκι μου, βλ. λ. δαχτυλάκι·
- δεν κρατιέται ούτε μ’ αλυσίδες, βλ. λ. αλυσίδα·
- δεν μπορεί να βλάψει ούτε μυρμήγκι, βλ. λ. μυρμήγκι·
- δεν μπορεί ούτε να βήξει, βλ. λ.. βήχω·
- δεν ξέρει ούτε την αλφαβήτα, βλ. λ. αλφαβήτα·
- δεν ξέρει ούτε το άλφα, βλ. λ. άλφα·
- δεν παρέλειψε ούτ’ ένα και, βλ. λ. και·
- δεν πατάει ούτε μυρμήγκι, βλ. λ. μυρμήγκι·
- δεν πάω ούτε για κατούρημα, βλ. λ. κατούρημα·
- δεν πάω ούτε με ενέσεις, βλ. λ. ένεση·
- δεν πάω ούτε με σφαίρες, βλ. λ. σφαίρα·
- δεν πειράζει ούτε μυρμήγκι, βλ. λ. μυρμήγκι·
- δεν πείραξα ούτε τρίχα, βλ. λ. τρίχα·
- δεν προλαβαίνω να πάω ούτε για κατούρημα, βλ. λ. κατούρημα·
- δεν πρόσθεσε ούτ’ ένα και, βλ. λ. και·
- δεν το ’χω δει ούτε ζωγραφιστό, βλ. λ. ζωγραφιστός·
- δεν τον βρίσκει ούτε ο χάρος, βλ. λ. χάρος·
- δεν τον ξέρει ούτε (κι) η μάνα του, βλ. λ. μάνα·
- δεν τον ξέρει ούτε ο θυρωρός της πολυκατοικίας του, βλ. λ. θυρωρός·
- δεν τον πάω ούτε με ενέσεις, βλ. λ. ένεση·
- δεν τον πάω ούτε με σφαίρες, βλ. λ. σφαίρα·
- δεν τον φτάνεις ούτε στο δαχτυλάκι του ή δεν τον φτάνεις ούτε στο μικρό του το δαχτυλάκι, βλ. λ. δαχτυλάκι·
- δεν τον φτάνεις ούτε στο μικρό του το νύχι, βλ. λ. νύχι·
- δεν τον φτάνεις ούτε στο νυχάκι του ή δεν τον φτάνεις ούτε στο μικρό του το νυχάκι, βλ. λ. νυχάκι·
- δεν του άγγιξα ούτε τρίχα, βλ. λ. τρίχα·
- δεν του άφησε ούτε τρίχα, βλ. λ. τρίχα·
- δεν του ξεφεύγει ούτε θηλυκιά γάτα, βλ. λ. γάτα·
- δεν του πείραξα ούτε τρίχα, βλ. λ. τρίχα·
- δεν τρώγεται ούτε ωμός ούτε ψημένος, βλ. λ. ωμός·
- δεν χάνω ούτε κόμμα, βλ. λ. κόμμα·
- η φαφούτα τρώει φρούτα και για μας ούτε γιαρμάς, βλ. λ. φαφούτης·
- και ούτε, έκφραση με την οποία δηλώνουμε πως δεν ισχύει αυτό που μόλις προηγουμένως είπαμε: «στην εκδήλωση ήταν εκατό άτομα και ούτε», δηλ. ήταν λιγότερα από εκατό άτομα·
- μαζί του ούτε και στον Παράδεισο, βλ. λ. παράδεισος·
- μην το πεις ούτε γι’ αστείο, βλ. λ. αστείος·
- μην το πεις ούτε στο δεσπότη ή μην το πεις ούτε του δεσπότη, βλ. λ. δεσπότης·
- μην το πεις ούτε στον γκραν πάπα ή μην το πεις ούτε στου γκραν πάπα ή μην του πεις ούτε του γκραν πάπα, βλ. λ. πάπας·
- μην το πεις ούτε στον παπά ή μην το πεις ούτε στου παπά ή μην του πεις ούτε του παπά, βλ. λ. παπάς·
- μοναχός ούτε (και) στον Παράδεισο, βλ. λ. παράδεισος·
- ούτ’ ένα πράσινο φύλο, βλ. λ. πράσινος·
- ούτε αύριο, βλ. λ. αύριο·
- ούτε αχ δε θα πω, θα το υπομένω αγόγγυστα, δε θα παραπονεθώ καθόλου. (Λαϊκό τραγούδι: ούτε αχ δε θα πω, αφού έδωσα μπέσα σε μια σκάρτη καρδιά που δε μ’ έβαλε μέσα
- ούτε γαμπρός να ντυνόσουν! ή ούτε γαμπρός να στολιζόσουν! βλ. λ.γαμπρός·
- ούτε γάτα ούτε ζημιά, βλ. λ. γάτα·
- ούτε γελάει ούτε κλαίει, α. (για πρόσωπα) δηλώνει πως η ψυχική του διάθεση είναι ουδέτερη: «δεν μπορώ να καταλάβω σε τι ψυχική κατάσταση βρίσκεται, γιατί, απ’ την ώρα που ήρθε, ούτε γελάει ούτε κλαίει». β. (για καιρό) δηλώνει πως δεν είναι πολύ καλός ούτε πολύ κακός: «απ’ το πρωί σήμερα ο καιρός ούτε γελάει ούτε κλαίει»·
- ούτε γι’ αστείο, βλ. λ. αστείος·
- ούτε για δείγμα, βλ. λ. δείγμα·
- ούτε για δοκιμή, βλ. λ. δοκιμή·
- ούτε για καλημέρα, βλ. λ. καλημέρα·
- ούτε για κατούρημα, βλ. λ. κατούρημα·
- ούτε για μυρουδιά ή ούτε μυρουδιά, βλ. λ. μυρουδιά·
- ούτε γουλιά, βλ. λ. γουλιά·
- ούτε γρόσι, βλ. λ. γρόσι·
- ούτε δεκάρα (τσακιστή), βλ. λ. δεκάρα·
- ούτε διάκο σ’ είδαμε ούτε πρωτοσύγκελλο, και δεσπότης έγινες; βλ. λ.δεσπότης·
- ούτε δράμι, βλ. λ. δράμι·
- ούτε δραχμή (τσακιστή), βλ. λ. δραχμή·
- ούτε θηλυκιά γάτα, βλ. λ. γάτα·
- ούτε (και) στον εχθρό μου ή ούτε (και) στον χειρότερο εχθρό μου, βλ. λ. εχθρός·
- ούτε (και) στον Παράδεισο με Αμερικάνο, βλ. λ. Αμερικάνος·
- ούτε καν, καθόλου δεν, εντελώς καθόλου: «ούτε καν ξέρω τι μου λες || ούτε καν μπορώ να καταλάβω τι εννοείς»·
- ούτε κατά διάνοια, βλ. λ. διάνοια·
- ούτε κέρμα, βλ. λ. κέρμα·
- ούτε κοκαλάκι, βλ. λ. κοκαλάκι·
- ούτε κότες έχω, ούτε με την αλεπού μαλώνω, βλ. λ. αλεπού·
- ούτε κουκούτσι, βλ. λ. κουκούτσι·
- ούτε λέπι, βλ. λ. λέπι·
- ούτε λεπτό, βλ. λ. λεπτό·
- ούτε λίγο ούτε πολύ, βλ. λ. λίγος·
- ούτε λόγος! ή ούτε λόγος να γίνεται! βλ. λ. λόγος·
- ούτε με ενέσεις, βλ. λ. ένεση·
- ούτε με κιάλια, βλ. λ. κιάλι·
- ούτε με σφαίρες, βλ. λ. σφαίρα·
- ούτε (μια) στιγμή, βλ. λ. στιγμή·
- ούτε μια φορά, βλ. λ. φορά·
- ούτε μιλάει ούτε λαλάει, δε λέει απολύτως τίποτα, δε λέει κουβέντα: «κάθε φορά που θυμώνει αυτός ο άνθρωπος, ούτε μιλάει ούτε λαλάει». Τη φρ. την ακούμε συχνά και στο θέατρο σκιών·
- ούτε ν’ ακούσω! ή ούτε να τ’ ακούσω! βλ. λ. ακούω·
- ούτε να λέγεται! α. δηλώνει κατηγορηματική άρνηση ή κάτι που δεν επιδέχεται αντίρρηση: «δηλαδή, δε θα του δώσεις τα λεφτά που σου ζήτησε; -Ούτε να λέγεται!». β. δηλώνει κατηγορηματική κατάφαση, συναίνεση, αποδοχή: «πιστεύεις κι εσύ πως αυτός είναι ο κλέφτης; -Ούτε να λέγεται!»· βλ. και λ. λέγομαι·
- ούτε να το ξανακούσω, δηλώνει κατηγορηματική άρνηση ή κάτι που δεν επιδέχεται αντίρρηση: «δηλαδή, δε θα τον βοηθήσεις; -Ούτε να το ξανακούσω»·
- ούτε να το σκέφτεσαι ή ούτε που να το σκέφτεσαι, κατηγορηματική έκφραση άρνησης: «θα με βοηθήσεις, αν χρειαστώ τη βοήθειά σου; -Ούτε να το σκέφτεσαι»·
- ούτε να το συζητάς ή ούτε που να το συζητάς, βλ. φρ. ούτε να το σκέφτεσαι·
- ούτε να φτύσεις απάνω του, βλ. λ. απάνω·
- ούτε ναι ούτε όχι, λέγεται στην περίπτωση που δεν είμαστε σίγουροι για μια θετική ή αρνητική απάντηση: «είναι καλός άνθρωπος ο τάδε; -Τι να σου πω, ούτε ναι ούτε όχι»·
- ούτε νύφη να ντυνόσουν! ή ούτε νύφη να στολιζόσουν! βλ. λ. νύφη·
- ούτε νυχιά, βλ. λ. νυχιά·
- ούτε ο γκραν πάπας να το πει, βλ. λ. πάπας·
- ούτε παραγγελία να το ’χαμε! βλ. λ. παραγγελία·
- ούτε πέρσι δεν… βλ. λ. πέρσι·
- ούτε πιθαμή, βλ. λ. πιθαμή·
- ούτε πιρουνιά, βλ. λ. πιρουνιά·
- ούτε πόρτα χωρίς καρφί, ούτε σπίτι χωρίς πομπή, βλ. λ. σπίτι·
- ούτε που, καθόλου δεν: «ούτε που ξέρω πού μπορεί να βρίσκεται || ούτε που μπορώ να καταλάβω τι μου λες»·
- ούτε που τ’ ακούμπησα, βλ. λ.. ακουμπώ·
- ούτε που τον ακούμπησα, βλ. λ. ακουμπώ·
- ούτε ρουφηξιά, βλ. λ. ρουφηξιά·
- ούτε ρώγα, βλ. λ. ρώγα·
- ούτε σκέψη! βλ. λ. σκέψη·
- ούτε σπίτι χωρίς άντρα, ούτε ο άντρας στο σπίτι, βλ. λ. σπίτι·
- ούτε σπυρί, βλ. λ. σπυρί·
- ούτε σταγόνα, βλ. λ. σταγόνα·   
- ούτε στάλα, βλ. λ. στάλα·
- ούτε σταλιά, βλ. λ. σταλιά·
- ούτε στον αιώνα τον άπαντα, βλ. λ. αιώνας·
- ούτε στον παπά να μην το πεις ή ούτε στου παπά να μην το πεις ή ούτε του παπά να μην το πεις, βλ. λ. παπάς·
- ούτε στον ύπνο σου, βλ. λ. ύπνος·
- ούτε στον ύπνο του…, βλ. λ. ύπνος·
- ούτε στον ύπνο του δεν το είδε ή ούτε στον ύπνο του δεν το περίμενε, βλ. λ. ύπνος·
- ούτε στους αιώνες των αιώνων, βλ. λ. αιώνας·
- ούτε συζήτηση! βλ. λ. συζήτηση·
- ούτε συνεννοημένοι να ’μασταν βλ. λ. συνεννοούμαι·
- ούτε τζούρα, βλ. λ. τζούρα·
- ούτε την κόρη του δίνει ούτε το συμπέθερο κακοκαρδίζει, βλ. λ. κόρη·
- ούτε το διάβολο να δεις ούτε το σταυρό σου να κάνεις, βλ. λ. διάβολος·
- ούτε το Θεό μπάρμπα να ’χει, βλ. λ. Θεός·
- ούτε τον γκραν πάπα να ’χει θείο, βλ. λ. πάπας·
- ούτε του αγίου Βασιλείου δεν ήταν έτσι, βλ. λ. άγιος·
- ούτε φράγκο (τσακιστό), βλ. λ. φράγκο·
- ούτε φτερούγα, βλ. λ. φτερούγα·
- ούτε φωνή ούτε ακρόαση, βλ. λ. φωνή·
- ούτε χιλιοστό, βλ. λ. χιλιοστό·
- ούτε ψίχα, βλ. λ. ψίχα·
- ούτε ψίχουλο, βλ. λ. ψίχουλο·
- ούτε ψύλλος στον κόρφο του, βλ. λ. ψύλλος·
- ούτε ώρα, βλ. λ. ώρα·
- τα πράγματα δεν είναι ούτε μαύρα ούτε άσπρα, βλ. λ. πρά(γ)μα.

ποιος

ποιος, -α -ο, γεν. ποιου, ποιας, κ. ποιανού, ποιανής, πλ. ποιων κ. ποιανών, ερωτημ. αντων. [<μσν. ποιός <αρχ. ποῖος (= τι είδους, τι λογής)], ποιος. (Ακολουθούν 97 φρ.)·
- από ποιανού μεριά είσαι; βλ. λ. μεριά·
- από ποιανού μπάντα είσαι; βλ. λ. μπάντα·
- από ποιανού πάρτη είσαι; βλ. λ. πάρτη·
- από ποιανού το μέρος είσαι; βλ. λ. μέρος·
- απόψε με ποιον κοιμάμαι κι αύριο έρχεται ο άντρας μου, βλ. λ. απόψε·
- για να δεις ποιος είμ’ εγώ, βλ. λ. εγώ·
- για να δούμε ποιος είναι ποιος, επιθετική πρόσκληση σε κάποιον για ανταγωνιστική παράθεση των καλών ιδιοτήτων ή ικανοτήτων που έχουμε, από τη στιγμή που είμαστε σίγουροι πως υπερέχουμε απέναντί του, ή επιθετική πρόσκληση σε κάποιον να μας αποδείξει τις καλές ιδιότητες ή τις ικανότητες που διατείνεται πως έχει: «ακούω ένα σωρό γι’ αυτόν τον άνθρωπο. Φέρ’ τον λοιπόν να τον γνωρίσουμε, για να δούμε ποιος είναι ποιος». Ίσως αναφορά στο who is who, που είναι ένας τόμος όπου αναγράφονται οι βιογραφίες διάσημων ατόμων·
- για ποιον με παίρνεις; βλ. συνηθέστ. για ποιον με πέρασες(;)·
- για ποιο λόγο; βλ. λ. λόγος·
- για ποιον με πέρασες; επιθετική έκφραση σε άτομο που μας προτείνει κάτι παράνομο, ιδίως αν είμαστε δημόσιοι υπάλληλοι, που μας προτείνει να μας δωροδοκήσει για να διεκπεραιώσουμε πιο γρήγορα ή με πλάγια μέσα μια υπόθεσή του, που για κάποιο λόγο καθυστερεί ή εκκρεμεί· βλ. και φρ. για ποιον με πήρες(;)·
- για ποιον με περνάς; βλ. φρ. για ποιον με πέρασες(;)·
- για ποιον με πήρες; ποιος νόμισες ότι ήμουν; για ποιον άλλον με εξέλαβες(;): «απ’ τη στιγμή που δε γνωριζόμαστε, για ποιον με πήρες και με μούντζωνες;»· βλ. και φρ. για ποιον με πέρασες(;)·
- για ποιον χτυπάει η καμπάνα, βλ. λ. καμπάνα·
- γυναίκα του στραβού, για ποιον στολίζεσαι; βλ. λ. γυναίκα·
- δεν παίζουμε ποιος θα κατουρήσει πιο μακριά, βλ. λ. κατουρώ·
- δείξε μου το φίλο σου, να σου πω ποιος είσαι, βλ. λ. φίλος·
- έλα να δούμε ποιος είναι ποιος, έκφραση που δηλώνει ανταγωνιστική πρόσκληση σε κάποιον, για να αποδείξει ο καθένας την πραγματική αξία ή ικανότητά του σε κάτι ή γενικά: «αν νομίζεις πως είσαι καλύτερος από μένα, έλα να δούμε ποιος είναι ποιος». Είναι και φορές, που μετά το πρώτο ρ. της φρ. ακολουθεί το να τα βάλουμε κάτω· 
- θα δεις ποιος είμ’ εγώ, βλ. λ. εγώ·
- και ποιο το αποτέλεσμα; βλ. λ. αποτέλεσμα·
- και ποιος θα…, η Μαρία! βλ. λ. Μαρία·
- καλά, ποιος είσαι, ο γιος του γαμάω! βλ. λ. γιος·
- καλά, ποιος είσαι, ο γιος του πάρ’ τα όλα! βλ. λ. γιος·
- καλά, ποιος είσαι, ο γκραν πάπας! βλ. λ. πάπας·
- κανείς δεν ξέρει ποιος είναι ποιος, κανείς δε γνωρίζει την ταυτότητα του άλλου, είναι όλοι άγνωστοι μεταξύ τους: «δεν πηγαίνω ποτέ σε οργανωμένος εκδρομές, γιατί κανείς δεν ξέρει ποιος είναι ποιος || δεν μπορούσε να είχε επιτυχία η συνεστίαση, γιατί κανείς δεν ήξερε ποιος είναι ποιος»·
- λούσε με, χτενίσε με (χτένισέ με), ξέρω ποιος με γέννησε, βλ. λ. γεννώ·
- μας κάνει τον δεν ξέρω κι εγώ ποιος είναι! (ειρωνικά) προσποιείται τον σπουδαίο, τον μεγάλο και τρανό: «κέρδισε κάτι λεφτουδάκια, και μας κάνει τον δεν ξέρω κι εγώ ποιος είναι!»·
- με ποιο κουράγιο; βλ. λ. κουράγιο·
- ξέρει ο Θεός ποιο δέντρο μαραίνει, βλ. λ. Θεός·
- όλοι είμαστε λωλοί, ποιος ολίγο, ποιος πολύ, βλ. λ. λωλός·
- όλοι με τα χρυσά βελούδα, ποιος θα βόσκει τα γαϊδούρια; βλ. λ. γαϊδούρι·
- πες μου με ποιον πας, να σου πω ποιος είσαι, βλ. συνηθέστ. πες μου ποιος είναι ο φίλος σου, να σου πω ποιος είσαι·
- πες μου ποιος είναι ο φίλος σου, να σου πω ποιος είσαι, βλ. λ. φίλος·
- ποια είναι η κατάστασή του; βλ. λ. κατάσταση·
- ποια η διαφορά; βλ. λ. διαφορά·
- ποια η τύχη; βλ. λ. τύχη·
- ποια; τύχη βλ. λ. τύχη·
- ποια χαρτιά το γράφουν; βλ. λ. χαρτί·
- ποια χαρτιά το λένε; βλ. λ. χαρτί·
- ποιο αφτί μου βουίζει; ή ποιο αυτί μου σφυρίζει; βλ. λ. αφτί·
- ποιο είναι το πρόβλημά σου! βλ. λ. πρόβλημα·
- ποιο καλό; βλ. λ. καλός·
- ποιο μάτι μου παίζει; βλ. λ. μάτι·
- ποιο το καλό; βλ. λ. καλός·
- ποιον; εμένα! ή ποιον; σε μένα! ή σε ποιον; σε μένα! έκφραση έντονης δυσαρέσκειας για την ενέργεια κάποιου σε βάρος μας, από τη στιγμή που, για κάποιο λόγο, θεωρούμε πως είμαστε ξεχωριστοί ή από τη στιγμή που καταλογίζουμε στον εαυτό μας πολλές θετικές ενέργειες υπέρ αυτού του κάποιου: «άρχισε να βρίζει στα καλά καθούμενα· ποιον; εμένα που με υπολήπτεται όλος ο κόσμος! || ξαφνικά άρχισε να ρίχνει κατηγόριες· ποιον; σε μένα που πάντα τον υπερασπιζόμουν! || γύρισε επιδεικτικά την πλάτη του σε ποιον; σε μένα που πάντα του συμπαραστεκόμουν». (Λαϊκό τραγούδι: ήρθες κι εσύ με αριθμό διακόσια ένα, διπλό παιχνίδι να παίξεις, ποιον; σε μένα!)·    
- ποιον να ρωτήσω, το γείτονα; βλ. λ. γείτονας·
- ποιον να ρωτήσω, τον παπά της ενορίας; βλ. λ. παπάς·
- ποιος αέρας σ’ έριξε…, βλ. λ. αέρας·
- ποιος αέρας σ’ έφερε…, βλ. λ. αέρας·
- ποιος ακούει το στόμα της! βλ. λ. στόμα·
- ποιος δρόμος σ’ έφερε…, βλ. λ. δρόμος·
- ποιος είδε το Θεό και δε τον φοβήθηκε! βλ. λ. Θεός·
- ποιος είμαι τέλος πάντων! βλ. λ. τέλος·
- ποιος είσαι ρε! νεοελληνική έκφραση που γενικά αμφισβητεί την ιεραρχία: «ποιος είσαι ρε, που θα πεις σε μένα ότι δεν μπορώ να μπω μέσα!». Στη νεότερη Ελλάδα, όλοι θεωρούν πως είναι ανώτεροι από όλους·
- ποιος είσαι τέλος πάντων! βλ. λ. τέλος·
- ποιος έχασε την τιμή του, (για) να τη βρεις εσύ; βλ. λ. τιμή·
- ποιος έχασε το μυαλό του, (για) να το βρεις εσύ; βλ. λ. μυαλό·
- ποιος έχασε το φιλότιμό του, (για) να το βρεις εσύ; βλ. λ. φιλότιμο·
- ποιος ζει, ποιος πεθαίνει, βλ. λ. ζω·
- ποιος ήρθε; βλ. λ. ήρθα·
- ποιος θα κρεμάσει το κουδούνι στη γάτα; βλ. λ. κουδούνι·
- ποιος Θανάσης! βλ. λ. Θανάσης·
- ποιος και ποιος! όλοι, οι πάντες: «όταν μαθεύτηκε πως η είσοδος στο γήπεδο ήταν ελεύθερη, ποιος και ποιος δε θέλησε να μπει μέσα!»·
- ποιος καλός αέρας σ’ έριξ’ εδώ; βλ. λ. αέρας·
- ποιος καλός αέρας σ’ έφερ’ εδώ; ή ποιος καλός αέρας σε φέρνει εδώ; βλ. λ. αέρας·
- ποιος καλός δρόμος σ’ έφερ’ εδώ; ή ποιος καλός αέρας σε φέρνει εδώ; βλ. λ. δρόμος·
- ποιος κερδίζει; βλ. λ. κερδίζω·
- ποιος λέει ναι, βλ. λ. ναι·
- ποιος λέει όχι, βλ. λ. όχι·
- ποιος λίγο, ποιος πολύ, βλ. λ. λίγος·
- ποιος μοιράζει χαρτιά; βλ. λ. χαρτί·
- ποιος να βρει αφτιά να σ’ ακούσει; βλ. λ. αφτί·
- ποιος να μου το ’λεγε! βλ. φρ. ποιος το περίμενε(!)·
- ποιος να το ’λεγε! βλ. λ. λέω·
- ποιος να φάει, ποιος να γιάνει, βλ. λ. γιαίνω·
- ποιος ξέρει! δηλώνει άγνοια: «θα ’ρθει ο τάδε; -Ποιος ξέρει!»· βλ. και φρ. ποιος το ξέρει(!)·
- ποιος ξέρει τι νομίζει! λέγεται στην περίπτωση που υποθέτουμε πως κάποιος σκέφτεται κάτι καλό ή κακό για μας, που όμως δεν ευσταθεί: «μ’ είδε μια φορά να κάνω παρέα με πλούσιους και ποιος ξέρει τι νομίζει! || μ’ είδε μια φορά μεθυσμένο και ποιος ξέρει τι νομίζει!». (Λαϊκό τραγούδι: όσοι με βλέπουν που γλεντώ, ποιος ξέρει τι νομίζουν, μα μένα τα ματάκια μου καθημερνώς δακρύζουν                                                          
- ποιος ξέρει τι σκέφτεται! βλ. φρ. ποιος ξέρει τι νομίζει(!)·
- ποιος παινάει τη νύφη; Η τσιμπλού η μάνα της, βλ. λ. νύφη·
- ποιος παινάει το γαμπρό; Η κλανιάρα η πεθερά, βλ. λ. γαμπρός·
- ποιος στραβός δε θέλει τα μάτια του βλ. λ. μάτι·
- ποιος στραβός δε θέλει το φως του! βλ. λ. φως·
- ποιος το ξέρει! δηλώνει άγνοια, έλλειψη σιγουριάς ως προς τη μελλοντική εξέλιξη κάποιου πράγματος ή κάποιας κατάστασης: «λες να μπορέσει να κάνει το γύρο του κόσμου, που ονειρεύεται, μ’ αυτό τ’ αυτοκινητάκι; -Ποιος το ξέρει! || λες να ’ναι παντρεμένοι του χρόνου; -Ποιος το ξέρει!». (Τραγούδι: ποιος το ξέρει, τι μας έγραψε η μοίρα ποιος το ξέρει, κι αν μας βρει μαζί και τ’ άλλο καλοκαίρι, ποιος το ξέρει!)· βλ. και φρ. ποιος ξέρει(!)· 
- ποιος τον ξέρει! δηλώνει άγνοια, έλλειψη σιγουριάς ως προς την ενέργεια κάποιου: «λες να του ζητήσει συγνώμη; -Ποιος τον ξέρει!»·
- ποιος τυφλός δε θέλει τα μάτια του! βλ. λ. μάτι·
- ποιος τυφλός δε θέλει το φως του! βλ. λ. φως·
- ποιος τη χάρη σου! βλ. λ. χάρη·
- ποιος το λέει; βλ. λ. λέω·
- ποιος το λέει αυτό; βλ. λ. αυτός·
- ποιος το ’πε, βλ. λ. είπα·
- ποιος το περίμενε! δηλώνει έκπληξη για κάτι που δεν το περίμενε κανείς να γίνει: «ποιος το περίμενε πως, μετά από τέτοια χρεοκοπία, θα μπορούσε πάλι να ορθοποδήσει! || ποιος το περίμενε ποτέ πως, έπειτα από τέτοια αγάπη που είχαν, θα χώριζαν!»·
- ποιος το ’χασε για να το βρεις εσύ; (ενν. το μυαλό, το φιλότιμο), ειρωνική παρατήρηση σε άμυαλο ή αφιλότιμο άτομο·
- ποιος τον χέζει! βλ. λ. χέζω·
- ποιος τυφλός δε θέλει το φως του! βλ. λ. φως·
- ποιος φταίει για το μάρμαρο, βλ. λ. μάρμαρο·
- ποιος φταίει, ο γείτονας; βλ. λ. γείτονας·
- σε ποιον να το ρίξω, στο γείτονα; βλ. λ. γείτονας·
- σε ποιον τα πουλάς αυτά; επιθετική έκφραση σε κάποιον που αντιλαμβανόμαστε πως επιδιώκει να μας ξεγελάσει, να μας εξαπατήσει, ή γενικά έκφραση έντονης αμφισβήτησης σε αυτά που μας λέει κάποιος, με την έννοια, ποιον προσπαθείς να κοροϊδέψεις, ποιον προσπαθείς να ξεγελάσεις;·
- τώρα ποιος τον πιάνει ή ποιος τον πιάνει τώρα!βλ. λ. πιάνω.

πουλί

πουλί, το, ουσ. [<μσν. πουλλίν <μτγν. πουλλίον, υποκορ. του ουσ. πούλλος <λατιν. pullus (= νεοσσός)], το πουλί. 1. άνθρωπος έξυπνος, πονηρός: «δεν κάθισα να παίξω στο καρέ που έπαιζε ο τάδε, γιατί ήταν όλοι τους πουλιά». 2. το αντρικό σεξουαλικό όργανο, το πέος, ο πούτσος: «έχει ένα πουλί μισό μέτρο!». 3. (ειρωνικά) το μικρό σε μέγεθος πέος: «χαρά στο πουλί που έχεις και μας κάνεις και τον γκομενιάρη!». 4. (στη γλώσσα της αργκό) αυτός που ξέρει πολλά, ιδίως παράνομες υποθέσεις, αλλά δεν ομολογεί τίποτα σε περίπτωση που συλληφθεί, σε περίπτωση που τον καλέσουν στην αστυνομία: «αν υπήρχαν κι άλλα πουλιά σαν τον τάδε μέσα στην πιάτσα, δε θα ’ξεραν τίποτα οι μπάτσοι για τα νταραβέρια που γίνονται». Από το ότι το πουλί δεν μπορεί να μιλήσει, σε αντιδιαστολή με το κελαηδώ (βλ. λ.). (Ακολουθούν 51 φρ.)·
- άπιαστα πουλιά, χίλια στον παρά, λέγεται στις περιπτώσεις που δίνει κάποιος με μεγάλη ευκολία διάφορες υποσχέσεις, παρόλο που η πραγματοποίησή τους είναι πολύ δύσκολη ή και αμφίβολη: «μου υποσχέθηκε πως θα με πάρει στη δουλειά του, θα μ’ αγοράσει ένα διαμέρισμα να μένω, κι ένα αυτοκίνητο για τις μετακινήσεις μου, τι λες εσύ; -Άπιαστα πουλιά, χίλια στον παρά, αγόρι μου!»·
- άπιαστο πουλί, είναι πανέξυπνος, τετραπέρατος και γενικά έχει άπειρες γνώσεις για τη ζωή της πιάτσας: «δε μπορεί κανείς να τον ξεγελάσει, γιατί έμαθε από μικρός στα κόλπα και είναι άπιαστο πουλί». (Λαϊκό τραγούδι: τώρα όμως στα πενήντα είσαι άπιαστο πουλί, έχεις πείρα στην αγάπη, έχεις τέχνη στο φιλί
- βαράω το πουλί μου, βλ. συνηθέστ. παίζω το πουλί μου·
- για να λαλήσει το πουλί, πρέπει ν’ αλλάξει την τροφή, α. δηλώνει πως είναι απαραίτητη η ποικιλία στη ζωή μας, γιατί, όταν δεν υπάρχει, ατονεί η ενεργητικότητά μας: «πρέπει να βρω νέα ενδιαφέροντα στη ζωή μου για να πάρω τ’ απάνω μου, γιατί για να λαλήσει το πουλί, πρέπει ν’ αλλάξει την τροφή». β. (για άντρες) λέγεται και με ειρωνική διάθεση εννοώντας πως η σεξουαλική διάθεση πεθαίνει, όταν βρίσκεται κανείς συνέχεια με την ίδια ερωτική σύντροφο: «είμαι τριάντα χρόνια παντρεμένος και, όταν ξαπλώνω με τη γυναίκα μου, είναι σαν να πιάνω το μπούτι μου, γι’ αυτό, τσιμπολογώ δεξιά αριστερά διάφορα ξέκωλα, γιατί, για να λαλήσει το πουλί, πρέπει ν’ αλλάξει την τροφή»·
- γλυκό πουλί της νιότης, (με συναισθηματική φόρτιση) χαρακτηρίζει τα νεανικά χρόνια. (Λαϊκό τραγούδι: τη μαχαιρώσανε μια νύχτα στην Αμβέρσα μα εγώ την έκλαψα πολύ, γιατί την ήξερα Σοφία κι όχι Πέρσα κι ήταν γλυκό της νιότης μου πουλί
- έγινε πουλί, βλ. φρ. έγινε πουλάκι, λ. πουλάκι. (Λαϊκό τραγούδι: μη μου θυμώνεις μάτια μου, που φεύγω για τα ξένα, πουλί θα γίνω και θα ’ρθω πάλι κοντά σε σένα
- έκατσε το πουλί, τελείωσε αίσια η δουλειά, επιτεύχθηκε ο στόχος: «κάποια στιγμή δυσκόλεψαν τόσο πολύ τα πράγματα, που φοβήθηκα πως δε θα μπορούσα να τελειώσω τη δουλειά, όμως, ευτυχώς, στο τέλος, έκατσε το πουλί»·
- ελεύθερο πουλί, άνθρωπος απαλλαγμένος από κάθε δεσμό ή υποχρέωση, ιδίως απαλλαγμένος από τα δεσμά του γάμου: «τώρα που παρέδωσα την εργασία, είμαι ελεύθερο πουλί και πάμε όπου θες || όλοι απ’ την παρέα μας είμαστε παντρεμένοι και μόνο ο τάδε εξακολουθεί να είναι ελεύθερο πουλί». (Λαϊκό τραγούδι: Ησαΐα μη χορεύεις, τον μπελά σου μη γυρεύεις, ζήσ’ ελεύθερο πουλί
- έμεινα με το πουλί στο χέρι, βλ. συνηθέστ. έμεινα με τον πούτσο στο χέρι, λ. πούτσο·
- έρημο πουλί, άνθρωπος χωρίς συγγενείς και φίλους, που είναι ολομόναχος στη ζωή του: «τόσα χρόνια στην ξενιτιά, ήμουν ένα έρημο πουλί». (Λαϊκό τραγούδι: ούτε μάνα, ούτ’ αδέρφια, κι εγώ έρημο πουλί· βλέπω αράχνες στο κατώφλι και χορτάρια στην αυλή
- έχει και του πουλιού το γάλα ή και του πουλιού το γάλα, (για καταστήματα, σούπερ μάρκετ, νοικοκυριά) διαθέτει μεγάλη αφθονία, μεγάλη ποικιλία υλικών αγαθών, ιδίως τροφίμων: «το τάδε σούπερ μάρκετ έχει και του πουλιού το γάλα || σύμφωνα με το διαφημιστικό σλόγκαν, τα σούπερ μάρκετ του Βασιλόπουλου έχουν και του πουλιού το γάλα». (Λαϊκό τραγούδι: στα χέρια μου δε σου ’λειψε και του πουλιού το γάλα, μα τώρα μπατιρήματα έχω πολύ μεγάλα
- κάθε πουλί στον τόπο του κελαηδεί, ο καθένας συμπεριφέρεται και κινείται στο οικείο περιβάλλον του με μεγάλη άνεση: «στο γραφείο που τον συνάντησα ήταν σεμνός και μετρημένος, αλλά στο μπαράκι της γειτονιάς του ξεσάλωσε ο άνθρωπος, γιατί, βλέπεις, κάθε πουλί στον τόπο του κελαηδεί». Συνών. κάθε πετεινός στην αυλή του κράζει·   
- κάλλιο πουλάκι στο κλαδί παρά πουλί και στο κλουβί, βλ. λ. πουλάκι·
- κάνει το πουλί, (στη γλώσσα της αργκό) αν και ξέρει πολλές παρανομίες που γίνονται στην πιάτσα, εν τούτοις δεν είναι συνεργάσιμος με την αστυνομία: «τον έχουν τρεις μέρες στην Ασφάλεια και προσπαθούν να τον ψαρέψουν για την τελευταία ληστεία που έγινε στην αγορά, αλλά αυτός κάνει το πουλί»·
- κατά φωνή και το πουλί, βλ. λ. φωνή·
- κάτσε κότα μου στ’ αβγά σου, για να βγούνε τα πουλιά σου, βλ. λ. κότα·
- κοιμάται σαν πουλί ή κοιμάται σαν το πουλί, βλ. συνηθέστ. κοιμάται σαν πουλάκι, λ. πουλάκι. (Λαϊκό τραγούδι: σαν πουλί κοιμότανε μες στην αγκαλιά μου ποταμός χυνότανε μέσα στην καρδιά μου
- κουβαλάει και του πουλιού το γάλα, είναι πολύ καλός οικογενειάρχης, δε στερεί τίποτα από την οικογένειά του: «σκοτώνεται όλη τη μέρα στη δουλειά για να κουβαλάει στο σπίτι του και του πουλιού το γάλα»·
- λεύτερο πουλί, βλ. φρ. ελεύθερο πουλί. (Λαϊκό τραγούδι: θα ζήσω λεύτερο πουλί κι όχι κορόιδο στο κλουβί, για μια μονάχα θηλυκιά να κελαηδάω
- μ’ άφησε με το πουλί στο χέρι, βλ. συνηθέστ. μ’ άφησε με τον πούτσο στο χέρι, λ. πούτσος·
- μ’ έπιασε με το πουλί στο χέρι, βλ. φρ. μ’ έπιασε με τον πούτσο στο χέρι, λ. πούτσος·
- να, κάνει το πουλί σου! βλ. φρ. να, κάνει το πουλάκι σου(!) λ. πουλάκι·
- ο αετός μεγάλα πουλιά κυνηγάει, οι επιδιώξεις ενός ισχυρού και ικανού ατόμου είναι και αυτές ανάλογες: «έχει τόσα πολλά λεφτά που δεν ασχολείται με ψιλοδουλειές, γιατί ο αετός μεγάλα πουλιά κυνηγάει»·
- ο βασιλιάς των πουλιών, βλ. λ. βασιλιάς·
- ο Θεός τρέφει τα πουλιά, μα δεν τα βάζει και το φαΐ μέσ’ στη φωλιά, βλ. λ. Θεός·
- παίζω με το πουλί μου, βλ. συνηθέστ. παίζω με το πουλάκι μου, λ. πουλάκι·
- παίζω το πουλί μου, βλ. συνηθέστ. παίζω το πουλάκι μου, λ. πουλάκι·
- πέταξε το πουλί, βλ. φρ. πέταξε το πουλάκι, λ. πουλάκι. Πρβλ.: μη χτυπιέσαι, μην κάνεις σαν τρελή, έφυγε και πάει το πουλί (Λαϊκό τραγούδι)·
- πιάνει πουλιά στον αέρα, είναι πανέξυπνος, είναι ικανότατος: «δεν μπορείς να τον ξεγελάσεις αυτόν τον άνθρωπο, γιατί πιάνει πουλιά στον αέρα  ||οποιαδήποτε δουλειά και να του αναθέσεις, σου την τελειώνει στο πιτς φιτίλι, γιατί είναι τύπος που πιάνει πουλιά στον αέρα»·
- πότε αβγά, πότε πουλιά! λέγεται γι’ αυτούς που με πλάγιες ενέργειες και μέσα καταλαμβάνουν ανώτερες θέσεις και αξιώματα, ιδίως του δημοσίου, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα: «καλά, ρε παιδάκι μου, πριν λίγους μήνες μπήκες στο δημόσιο κι έγινες διευθυντής; Πότε αβγά, πότε πουλιά!». Συνών. ούτε διάκο σ’ είδαμε ούτε πρωτοσύγκελλο, και δεσπότης έγινες(;)·
- πουλί μου! βλ. φρ. πουλάκι μου(!) λ. πουλάκι. (Λαϊκό τραγούδι: έλα, έλα, πουλί μου, έλα, έλα, είναι η ζωή μια τρέλα
- προτού σκάσουν τ’ αβγά, άρχισε να μετράει πουλιά, ειρωνική παρατήρηση σε κάποιον που από κάποια δουλειά ή ενέργειά του υπολογίζει πολύ πρόωρα σε κάποια οφέλη είτε πως θα του συμβεί κάποιο κακό: «μόλις προχτές έστησε τη δουλειά του και προτού σκάσουν τ’ αβγά, άρχισε να μετράει πουλιά, γιατί ονειρεύεται μεγαλεία και πλούτη || δεν κυκλοφορεί με τ’ αυτοκίνητο που αγόρασε για να μην χτυπήσει κανέναν πεζό, αλλά όπως ήταν από πάντα, προτού σκάσουν τ’ αβγά, άρχισε να μετράει πουλιά». Συνών. ακόμη δεν τον είδαμε, Γιάννη τονε βγάλαμε ή ακόμη δεν τον είδαμε, Γιάννη τον βαφτίσαμε / το παιδί ακόμα δε γεννήθηκε κι η σκούφια αγοράστηκε / το τηγάνι στη φωτιά, το ψάρι στη θάλασσα · 
- σαν πουλί ή σαν το πουλί, βλ. συνηθέστ. σαν πουλάκι, λ. πουλάκι·
- σκέφτεται με το πουλί του, οι ενέργειές του επηρεάζονται από τα σεξουαλικά του: «κάθε φορά που σκέφτεται με το πουλί του, κάνει απανωτά λάθη»·
- σκόρπισαν σαν πουλιά ή σκόρπισαν σαν τα πουλιά, διασκορπίστηκαν κάποιοι ή κάτι: «κάποτε ήταν πολύ δεμένη παρέα, αλλά το ’φερε έτσι η ζωή, που σκόρπισαν σαν τα πουλιά || σκόρπισαν σαν πουλιά όλα τα όνειρα που έκανα για σένα». (Λαϊκό τραγούδι: σκορπάνε σαν πουλιά,μέσ’ απ’ την καρδιά χίλιες ελπίδες, φτωχή μου καρδιά, μέσα στη ζωή χαρά δεν είδες
- στα πουλιά μας! ειρωνική απάντηση ή απάντηση αδιαφορίας σε χαιρετιστήριο ή αποχαιρετιστήριο γεια μας! που λέει κάποιος ερχόμενος ή αποχωρώντας από το χώρο στον οποίο βρισκόμαστε·
- τ’ άκουσες πουλί μου! ειρωνική έκφραση με την οποία κλείνουμε την πρότασή μας σε κάποιο άτομο που αντιληφθήκαμε πως επιδιώκει να μας ξεγελάσει: «δε θα σου δώσω τα λεφτά που μου ζητάς, γιατί έμαθα πως είσαι μεγάλος μπαταξής, τ’ άκουσες πουλί μου!». Υπήρξε η αγαπημένη έκφραση του ηθοποιού Κ. Χατζηχρήστου, που ακουγόταν στον τύπο τ’ άκουσες πολί μου, όταν υποδυόταν το χωριάτη Θύμιο από τη Μακρακώμη·
- τι λέει το πουλί σου! βλ. φρ. τι λέει το πουλάκι σου! λ. πουλάκι·
- τι λες πουλί μου! βλ. συνηθέστ. τι λες πουλάκι μου! λ. πουλάκι·
- το γκαβό πουλί ο Θεός δυο φορές το βλέπει, βλ. φρ. το γκαβό πουλί το δίνει ο Θεός φωλιά και ζει·
- το γκαβό πουλί το δίνει ο Θεός φωλιά και ζει, όταν δεν έχει κάποιος τη δυνατότητα να επιβιώσει, επεμβαίνει η θεία πρόνοια: «κανένας δε χάνεται σ’ αυτή τη ζωή, γιατί το γκαβό πουλί το δίνει ο Θεός φωλιά και ζει»·
- το έξυπνο πουλί απ’ την ουρά πιάνεται, βλ. συνηθέστ. το έξυπνο πουλί από τη μύτη πιάνεται·
- το έξυπνο πουλί από τη μύτη πιάνεται, όσο έξυπνος και να είναι κάποιος και να ξέρει να φυλάγεται, έρχεται η στιγμή που πιάνεται με τον πιο εύκολο τρόπο ή για τον πιο ασήμαντο λόγο, επειδή έχει μεγάλη εμπιστοσύνη στην εξυπνάδα του και δεν παίρνει τις απαραίτητες προφυλάξεις: «μην υποτιμάς τους αντιπάλους σου, γιατί, όσο κι αν είσαι ανώτερός τους, το ξέρεις πολύ καλά πως, πολλές φορές, το έξυπνο πουλί από τη μύτη πιάνεται». (Λαϊκό τραγούδι: είσαι τσίφτισσα γυναίκα, γι’ αυτό σ’ αγαπώ πολύ, μα από τη μύτη πιάνεται πάντα το έξυπνο πουλί). Συνών. η πονηρή αλεπού, απ’ τα τέσσερα πιάνεται·
- το θηλυκό πουλί φτιάχνει τη φωλιά, αυτή που φτιάχνει, που κρατάει ένα σπίτι, μια οικογένεια είναι η γυναίκα: «μπορεί να λέμε οτιδήποτε για τις γυναίκες αλλά όλοι αναγνωρίζουμε πως το θηλυκό πουλί φτιάχνει τη φωλιά»·
- το καλό πουλί, απ’ τ’ αβγό του κελαηδεί, θετική διαπίστωση για τις ικανότητες και την εξυπνάδα που δείχνει κάποιο άτομο από την παιδική ακόμα ηλικία: «πήρε τον έλεγχό του και σ’ όλα τα μαθήματα έχει δέκα με οξεία, γιατί το καλό πουλί, απ’ τ’ αβγό του κελαηδεί»· βλ. και φρ. η καλή μέρα απ’ το πρωί φαίνεται, λ. μέρα·
- το πουλί! βλ. συνηθέστ. το πουλάκι! λ. πουλάκι. (Τραγούδι: κι ο φωτογράφος φώναζε πως σε λίγο το πουλί απ’ το φακό θα σας στείλει ένα φιλί
- το πουλί για να τραφεί, πρέπει ν’ αλλάξει την τροφή, βλ. φρ. για να λαλήσει το πουλί, πρέπει ν’ αλλάξει την τροφή·
- το πουλί που ξυπνάει πρωί, τρώει το σκουλήκι, βλ. λ. σκουλήκι·
- τρώει σαν πουλί ή τρώει σαν το πουλί, βλ. συνηθέστ. τρώει σαν πουλάκι, λ. πουλάκι·
- χτυπώ πουλιά, κυνηγώ πουλιά: «όταν ήμασταν πιτσιρίκια, βγαίναμε ομαδικά και χτυπούσαμε πουλιά»·
- χτυπώ το πουλί μου, βλ. συνηθέστ. παίζω το πουλί μου.

φρόνιμος

φρόνιμος, -η, -ο, επίθ. [<αρχ. φρόνιμος], φρόνιμος. 1. (ειδικά για παιδιά) που είναι υπάκουος, που δεν κάνει αταξίες: «όση ώρα έλειπες απ’ το σπίτι, ήταν φρόνιμα τα παιδιά». 2. ως επιφών. φρόνιμα! λέγεται συμβουλευτικά ή προτρεπτικά σε άτομο που ατακτεί με την έννοια πως αν εξακολουθήσει να ατακτεί, θα ενεργήσουμε δυναμικά σε βάρος του, θα το δείρουμε. Συνών. ήσυχος (2) / όμορφος(1β).Επίρρ. φρόνιμα·
-αγάλια αγάλια φύτευε ο φρόνιμος αμπέλι, βλ. λ. αμπέλι·
- κάθισε φρόνιμα, βλ. φρ. κάτσε φρόνιμα·
- καμιά φορά κι ο άγνωστος φρόνιμη γνώμη δίνει, βλ. λ. γνώμη·
- κάτσε φρόνιμα, μην κάνεις αταξίες, μην ατακτείς, μην ενοχλείς, λογικέψου: «κάτσε φρόνιμα, γιατί θα τις φας || κάτσε φρόνιμα, γιατί έχω δουλειά || κάτσε φρόνιμα και δες τη δουλειά σου». (Δημοτικό τραγούδι: Βασίλη, κάτσε φρόνιμα να γίνεις νοικοκύρης
- λέει φρόνιμες κουβέντες, βλ. λ. κουβέντα·
- μιλάει φρόνιμα, μιλάει με σύνεση, με περίσκεψη: «ν’ ακούς τι σου λέει, γιατί μιλάει φρόνιμα αυτός ο άνθρωπος»·
- ο φρόνιμος απ’ το κεφάλι του φαίνεται κι όχι απ’ τα χρόνια, η εξυπνάδα και η λογική δεν εξαρτώνται πάντοτε από την ηλικία: «αν και νέος παίρνει πάντα σωστές αποφάσεις, γιατί ο φρόνιμος απ’ το κεφάλι του φαίνεται κι όχι απ’ τα χρόνια»·
- σκέψου φρόνιμα, σκέψου λογικά, με σύνεση: «σκέψου φρόνιμα, πριν αποφασίσεις ν’ ασχοληθείς μ’ αυτή τη δουλειά»·
- των φρονίμων τα παιδιά, πριν πεινάσουν, μαγειρεύουν, βλ. λ. παιδί.