σκοτάδι, το, ουσ. [υποκορ. του αρχ. ουσ. σκότος], το σκοτάδι· κατάσταση πλήρους αβεβαιότητας, μυστηρίου, ασάφειας, άγνοιας: «ο ανακριτής κινείται στο σκοτάδι για την εξιχνίαση του εγκλήματος || σκοτάδι καλύπτει το άγριο έγκλημα»·
- έχει μαύρο σκοτάδι ή έχει σκοτάδι, έχει πλήρη άγνοια πάνω σε κάποιο θέμα ή πάνω στο θέμα που κουβεντιάζουμε: «δεν υπάρχει λόγος να ρωτήσουμε τον τάδε, γιατί έχει μαύρο σκοτάδι για την υπόθεση που κουβεντιάζουμε». Συνών. έχει μαύρα μεσάνυχτα ή έχει μεσάνυχτα·  
- ζει στο μαύρο (το) σκοτάδι ή ζει στο σκοτάδι, α. είναι τυφλός: «από μικρό παιδί ζει στο μαύρο σκοτάδι». β. έχει πλήρη άγνοια σε κάποιο θέμα που του αφορά: «η γυναίκα του γυρίζει με τον έναν και με τον άλλον κι αυτός ζει στο σκοτάδι»·
- σκοτάδι βαθύ, βλ. φρ. σκοτάδι πίσσα. (Λαϊκό τραγούδι: τον φάγανε μπαμπέσικα δυο μαύροι κάποιο βράδυ, κρυφά του τηνε στήσανε μες το βαθύ σκοτάδι)·
- σκοτάδι πήχτρα, βλ. φρ. σκοτάδι πίσσα·
- σκοτάδι πίσσα, βαθύ, απόλυτο σκοτάδι: «χτες βράδυ η νύχτα ήταν σκοτάδι πίσσα». (Λαϊκό τραγούδι: σκοτάδι πίσσα πέφτει βαρύ, γυρνώ σαν ξένος μες τη ζωή)·
 - το αιώνιο σκοτάδι, ο θάνατος: «έρχεται κάποτε καιρός, που όλους μας τυλίγει το αιώνιο σκοτάδι»·
- το μαύρο (το) σκοτάδι, ο τάφος, ο Άδης: «τι πλούσιοι, τι φτωχοί. Όλους μια μέρα μας περιμένει το μαύρο το σκοτάδι». Συνών. η μαύρη γη / το μαύρο (το) χώμα·
- το ’φαγε το μαύρο (το) σκοτάδι ή το ’φαγε το σκοτάδι, (για πράγματα ή μηχανήματα) χάθηκε ή καταστράφηκε: «ακούμπησα το ρολόι μου στο νιπτήρα να πλύνω τα χέρια μου κι όταν θέλησα να το ξαναφορέσω, αντιλήφθηκα, δυστυχώς, πως το ’φαγε το μαύρο το σκοτάδι || παλιά είχα κι εγώ αυτοκίνητο, αλλά το ’φαγε το σκοτάδι»· 
- τον έφαγε το μαύρο (το) σκοτάδι ή τον έφαγε το σκοτάδι, πέθανε, σκοτώθηκε, δολοφονήθηκε από άγνωστο ή εξαφανίστηκε μυστηριωδώς: «κάποτε έμενε σ’ αυτό το σπίτι αυτός που ζητάς, αλλά είναι καιρός τώρα που τον έφαγε το σκοτάδι || έτρεχε σαν τρελός με τ’ αυτοκίνητό του, ώσπου μια μέρα τράκαρε και τον έφαγε το μαύρο σκοτάδι || κάποτε ερχόταν στην παρέα μας, αλλά είναι καιρός που τον έφαγε το μαύρο σκοτάδι».