Περισσότερες επιλογές αναζήτησης
Βρέθηκε 1 αποτέλεσμα
πέρα

ΕΚΤΥΠΩΣΗ ΣΕ PDF

πέρα, επίρρ. [<αρχ. πέρα(ν)], πέρα. 1. σε μέρος που είναι συνήθως μακριά από το σημείο του ομιλούντος: «πρέπει να πας πέρα στην άλλη γειτονιά για να βρεις περίπτερο ανοιχτό». 2. απέναντι: «πήγαμε βόλτα με τη βάρκα στην πέρα ακτή». 3. (για χρονικό ή τοπικό προσδιορισμό) μετά: «θα είμαι στο σπίτι πέρα από τις οκτώ || θα προχωρήσεις ευθεία και στο πρώτο δρομάκι πέρα απ’ την κολόνα θα στρίψεις δεξιά». (Ακολουθούν 39 φρ.)·
- απ’ τ’ Άι-Γιωργιού και πέρα, δώσ’ του φουστανιού σου αέρα, βλ. λ. φουστάνι·
- από δω και πέρα, βλ. λ. εδώ·
- από δω και πέρα αρχίζουν τα δύσκολα, βλ. λ. δύσκολος·
- από κει και πέρα, βλ. λ. εκεί·
- από πέρα, από μακρινή απόσταση, από μακριά: «από πέρα ακούστηκε το σφύριγμα του τρένου, που πλησίαζε στο σταθμό»·
- βγαίνω πέρα, αντεπεξέρχομαι στις οικονομικές μου υποχρεώσεις και γενικά στις δυσκολίες της ζωής, καταφέρνω και ζω κάπως καλά: «ευτυχώς μου ’πεσε μια μικρή κληρονομιά και βγαίνω πέρα, γιατί αλλιώς ήμουν για κλάματα»·
- βγαίνω στην πέρα μπάντα, βλ. λ. μπάντα·
- για τα παρά πέρα, βλ. φρ. για τα παραπέρα, λ. παραπέρα·
- δε βγαίνω πέρα, δεν μπορώ να αντεπεξέλθω στις οικονομικές μου υποχρεώσεις και γενικά στις δυσκολίες της ζωής: «δεν μπορώ να σου δώσω τα λεφτά που μου ζητάς, γιατί με την αναδουλειά που έπεσε δε βγαίνω πέρα»·
- δε βλέπει πέρα απ’ τη μύτη του, βλ. λ. μύτη·
- δεν τα βγάζω πέρα, α. δεν έχω τη δυνατότητα να φέρω σε πέρας μια δύσκολη δουλειά, υπόθεση, ή να νικήσω κάποιον αντίπαλό μου σε δυναμική ή άλλη  αναμέτρηση: «την άφησα εκείνη τη δουλειά, γιατί δεν μπορούσα να τα βγάλω πέρα || δε μαλώνω μ’ αυτόν τον άνθρωπο, γιατί δεν τα βγάζω πέρα μαζί του». β. δεν μπορώ να αντεπεξέλθω στις οικονομικές μου υποχρεώσεις και γενικά στις δυσκολίες της ζωής: «αν συνεχιστεί αυτή η αναδουλειά, αυτό το μήνα δεν τα βγάζω πέρα». (Λαϊκό τραγούδι: κοίτα, βρε Αθηναίισσα, τα κόλπα σου μην κάνεις, με μένανε που έμπλεξες, βρ’ αμάν, αμάν πέρα δε θα τα βγάλεις
- εδώ πέρα, βλ. λ. εδωπέρα·
- είναι πέρα νυχτωμένος, βλ. λ. νυχτωμένος·
- ένα μήλο την ημέρα το γιατρό τον κάνει πέρα, βλ. λ. γιατρός·
- κάνω πέρα, α. παραμερίζω, αποτραβιέμαι, απομακρύνομαι: «μόλις είδα πως άρχισαν να μαλώνουν, έκανα πέρα». (Λαϊκό τραγούδι: βρε μάγκα, σπάσε και κάνε πέρα,δε σε γουστάρω, δε σ’ αγαπώ· άσε τα λούσα και τη φοβέρα κι εγώ μαζί σου δεν περπατώ // κάν ’τε πέρα να περάσω, κάν ’τε πέρα να διαβώ, μην τα κάνω όλα λίμπα, μην τα κάνω ρημαδιό). β. αποτραβιέμαι από κάποιον ή κάποιους, διακόπτω τις επαφές μου: «μόλις κατάλαβα ότι ήταν παλιόπαιδα, έκανα πέρα απ’ την παρέα τους». (Λαϊκό τραγούδι: μια γυναίκα σε φέρνει βόλτα και σ’ έχει κάνει να κλαις, κάνε πέρα,γυναίκες θα ’βρεις να σ’ αγαπήσουν πολλές). γ. απομακρύνω κάτι από τη θέση στην οποία βρίσκεται: «κάνε πέρα αυτό το βάζο, γιατί θα ’ρθουν τα παιδιά και μπορεί να το σπάσουν»· βλ. και φρ. τον κάνω πέρα·
- κάνω κατά πέρα, βλ. φρ. κάνω καταπέρα, λ. καταπέρα·
- κάνω παρά πέρα, βλ. φρ. κάνω παραπέρα, λ. παραπέρα·
- κάνω πιο πέρα, βλ. φρ. κάνω πέρα·
- λίγο πιο πέρα, σε μικρή απόσταση από το σημείο στο οποίο βρίσκεται ο ομιλητής: «πήγε λίγο πιο πέρα, γιατί του ’τυχε κάποια δουλίτσα, και θα ξανάρθει σύντομα»·
- πάω πέρα, βλ. φρ. κάνω πέρα. (Λαϊκό τραγούδι: βρε μάγκα, σπάσε και πάνε πέρα, δε σε γουστάρω, δε σ’ αγαπώ, άσε τα λούσα και τη φοβέρα κι εγώ μαζί σου δεν περπατώ
- πέρα από…, πιο μακριά από το σημείο που αναφέρει ο ομιλητής: «το χωριό που ζητάς βρίσκεται πέρα απ’ αυτό το βουνό || δε θα φύγεις πέρα απ’ το σπίτι, αν προηγουμένως δεν κάνεις τα μαθήματά σου»·
- πέρα από κάθε αμφιβολία, βλ. λ. αμφιβολία·
- πέρα από το δέον ή πέρα του δέοντος, βλ. λ. δέον·
- πέρα βρέχει, δεν προσέχω, προσποιούμαι τον αδιάφορο, κάνω πως δεν καταλαβαίνω, μου είναι αδιάφορο, δε με νοιάζει, δε δίνω σημασία: «εγώ σου μιλάω κι εσύ πέρα βρέχει || εδώ ο κόσμος χάνεται κι αυτός πέρα βρέχει». (Λαϊκό τραγούδι: στο σεράι δάκρυ τρέχει, στην καλύβα πέρα βρέχει,ευτυχία και παράς δεν πάν’ μαζί
- πέρα για πέρα, εντελώς, τελείως, υπερβολικά: «είσαι πέρα για πέρα βλάκας || έχεις πέρα για πέρα λάθος || είσαι πέρα για πέρα εκτός θέματος»· βλ. και φρ. πέρα ως πέρα·
- πέρα δώθε, α. εδώ και εκεί: «όλη τη μέρα γύριζε πέρα δώθε». β. επαναλαμβανόμενη απομάκρυνση και επιστροφή στο ίδιο σημείο: «όλο το βράδυ πήγαινε πέρα δώθε έξω απ’ το μπαρ περιμένοντας η καημενούλα να βγει ο άντρας της»·
- πέρα ως πέρα, α. εντελώς, ολοκληρωτικά: «είσαι πέρα ως πέρα εκτός θέματος || είναι πέρα ως πέρα κατεστραμμένο». (Λαϊκό τραγούδι: ντυμένο σε προσέχουνε κι όλοι κοντά σου τρέχουνε! Σαν παλιώσουν πέρα ως πέρα,δε σου λένε καλημέρα!). β. από τη μια πλευρά έως την άλλη: «η δυνατή του φωνή ακούστηκε πέρα ως πέρα στον κάμπο»· βλ. και φρ. πέρα για πέρα·
- πήγε κατά πέρα, βλ. φρ. πήγε καταπέρα, λ. καταπέρα·
- τα βγάζω πέρα, α. τα καταφέρνω σε μια δύσκολη δουλειά, υπόθεση ή με ένα δυνατό αντίπαλο: «μου ’πεσε μια πολύ δύσκολη δουλειά, αλλά ευτυχώς, προς το παρόν, τα βγάζω πέρα || δε μαλώνω μαζί του, γιατί δεν μπορώ να τα βγάλω πέρα». (Λαϊκό τραγούδι: ο πλάστης, όπου είχε και τα μέσα, με τη γυναίκα είχε μια μέρα παιδευτεί· εγώ, ο δόλιος, πώς θέλ’ να τα βγάλω πέρα, που είμαι ένας μικρός πάνω στη γη;).β. αντεπεξέρχομαι στις οικονομικές μου υποχρεώσεις και γενικά στις δυσκολίες της ζωής, καταφέρνω και ζω κάπως καλά: «αυτόν το μήνα τα βγάζω πέρα, αλλά, αν συνεχιστεί η αναδουλειά, δεν ξέρω τι θα κάνω || είναι δύσκολη η ζωή σε μια μεγαλούπολη, αλλά, ευτυχώς, τα βγάζω πέρα». (Λαϊκό τραγούδι: σ’ ένα μικρό φτωχόσπιτο σπούδαξα νύχτα μέρα και έμαθα μες τη ζωή πώς να τα βγάζω πέρα
- τα φέρνω πέρα, βλ. συνηθέστ. τα βγάζω πέρα·
- την κάνω πέρα, διαλύω τον ερωτικό δεσμό που έχω μαζί της: «κάθε φορά που ακούω γκόμενα να μου μιλάει για γάμο, την κάνω πέρα»·
- το βρήκα πιο πέρα, ήρθα μετά από καιρό αντιμέτωπος με κάποια κατάσταση, ιδίως όχι επιθυμητή: «όλο το καλοκαίρι δεν άνοιξα βιβλίο αλλά το βρήκα πιο πέρα, γιατί δεν πέρασα στις εξετάσεις». (Λαϊκό τραγούδι: έννοια σου και θα τα βρεις πιο πέρα, όταν θα με ψάχνεις νύχτα μέρα
- τον βρήκα πιο πέρα, ήρθα αντιμέτωπος μετά από καιρό με κάποιον, που για κάποιο λόγο απέφευγα να συναντήσω, να αντιμετωπίσω: «επειδή δεν του ’χα φερθεί καλά δεν ήθελα να τον συναντήσω, όμως τον βρήκα πιο πέρα διευθυντή στο εργοστάσιο που είχα πιάσει δουλειά»·
- τον κάνω πέρα, α. τον διώχνω από τη δουλειά μου, από την επιχείρησή μου: «μου δημιουργούσε συνέχεια προβλήματα στο εργοστάσιο με τα συνδικαλιστικά του και τον έκανα πέρα». β. (για γυναίκες) διαλύω τον ερωτικό δεσμό που έχω μαζί του. (Λαϊκό τραγούδι: μην ξαναπερνάς, μην ξαναρωτάς, σ’ έχω κάνει πέρα και πια δε με κρατάς!). γ. (γενικά)παύω να τον κάνω παρέα, τον παραμερίζω: «επειδή, όπου πηγαίναμε, δημιουργούσε φασαρίες, τον έκανα πέρα»·
- τραβιέμαι πέρα, απομακρύνομαι, αποτραβιέμαι, παραμερίζω: «κάθε φορά που βλέπω καβγά, τραβιέμαι πέρα || τραβήξου λίγο πέρα για να καθίσω κι εγώ»·
- τραβώ κατά πέρα, βλ. φρ. τραβώ καταπέρα, λ. καταπέρα·
- τραβώ πάρα πέρα, βλ. φρ. τραβώ παραπέρα, λ. παραπέρα·
- τραβώ πέρα, βλ. συνηθέστ. τραβιέμαι πέρα.

αμφιβολία

αμφιβολία, η, ουσ. [<αρχ. ἀμφιβολία], η αμφιβολία·
- δε χωράει αμφιβολία, βλ. φρ. χωρίς αμφιβολία·
- δεν υπάρχει αμφιβολία, βλ. φρ. χωρίς αμφιβολία·
- δίχως αμφιβολία, βλ. φρ. χωρίς αμφιβολία·
- έξω από κάθε αμφιβολία, βλ. φρ. χωρίς αμφιβολία·
- πέρα από κάθε αμφιβολία, βλ. φρ. χωρίς αμφιβολία·
- χωρίς αμφιβολία, έκφραση μεγάλης βεβαιότητας, σιγουριάς για κάτι, σίγουρα, αναμφίβολα: «χωρίς αμφιβολία, θεωρώ πως αυτός είναι ο ένοχος». Πολλές φορές, μετά το χωρίς ακούγεται το καμιά ή το καμία.

δέον

δέον, το, ουσ. [μτχ. ουδ. του αρχ. απρόσ. δεῖ (= πρέπει)]. 1. αυτό που είναι σωστό να γίνει, το ενδεδειγμένο: «αφού είναι ξένοι στην πόλη μας, το δέον είναι να τους περιποιηθούμε για να μη νιώσουν άσχημα». 2α. στον πλ. τα δέοντα, τα επιβαλλόμενα από τις υπάρχουσες συνθήκες ή από τους κανόνες της καλής συμπεριφοράς: «περιμένουμε το βράδυ μουσαφιραίους κι η γυναίκα μου έχει ετοιμάσει τα δέοντα». Συνών. πρέπον. β. τα χαιρετίσματα: «τα δέοντα στους γονείς σου»·
- κάνω το δέον, βλ. φρ. κάνω τα δέοντα·
- κάνω τα δέοντα, ενεργώ, συμπεριφέρομαι όπως ταιριάζει στην περίπτωση, κάνω τα πρέποντα: «θα ’ρθει ο κουμπάρος μου το βράδυ στο σπίτι και πρέπει να κάνω τα δέοντα»·
- πέρα από το δέον ή πέραν του δέοντος, α. περισσότερο από αυτό που έπρεπε να γίνει, περισσότερο από το σωστό, από το ορθό: «ήρθαν να μας επισκεφθούν στο σπίτι και τους περιποιηθήκαμε πέραν του δέοντος». β. σε σημείο που δεν είναι ανεκτός, που ενοχλεί, που δεν είναι υποφερτός: «είναι πέραν του δέοντος τσιγκούνης || είναι πέραν του δέοντος σκληρός».  

εδώ

εδώ, επίρρ. [<μσν. ἐδῶ· όταν υπάρχει μπροστά πρόθεση γίνεται και δω]. 1. ως τοπικό επίρρ. δηλώνει το μέρος στο οποίο βρισκόμαστε ή επιτείνει την ακρίβεια με την οποία προσδιορίζουμε τον τόπο: «κοίτα εδώ πάνω». 2. ως χρονικό επίρρ. αντί τουπριν: «έχει φύγει εδώ και μια ώρα». 3. αντί της δεικτικής αντωνυμίας αυτός, -ή, -ό: «ο χαρτοφύλακας εδώ κύριε είναι δικός σας; || το σκυλάκι εδώ είναι δικό σας μαντάμ;». (Ακολουθούν 143 φρ.)·
- άντε από δω! απειλητική έκφραση με την έννοια φύγε από δω, ξεκουμπίσου, δίνε του: «άντε από δω μην αγριέψω κι ύστερα δε σε σώνει ούτε ο Θεός!». Πολλές φορές, η φρ. κλείνει με το ρε παιδί μου ή το ρε παιδάκι μου·
- από δω, α. από αυτή την πλευρά, από αυτή την κατεύθυνση: «πήγαν από δω». Πάντοτε συνοδεύεται από χειρονομία που δείχνει την πλευρά ή την κατεύθυνση. β. από αυτό το σημείο που μιλάμε τώρα: «έφυγαν από δω κατά τις πέντε»·
- από δω ίσαμ’ απέναντι, βλ. λ. απέναντι·
- από δω ίσαμ’ εκεί απάνω, βλ. λ. απάνω·
- από δω και μπρος, στο εξής: «από δω και μπρος δε θα ξενυχτάς». (Λαϊκό τραγούδι: όταν θα φύγεις και κλείσεις την πόρτα, θ’ ανάψω τα φώτα θα ντυθώ γαμπρός κι από δω και μπρος…
- από δω και πέρα, στο εξής: «από δω και πέρα δε θέλω να ’χω παρτίδες μαζί σου». (Λαϊκό τραγούδι: μου ’πανε το παρελθόν σου ότι είναι σκοτεινό· ως και γράμματα που στείλανε ανώνυμα, από δω και πέρα όμως κάτσε φρόνιμα
- από δω και πέρα αρχίζουν τα δύσκολα, βλ. λ. δύσκολος·
- από δω κι από κει, α. προς διάφορες κατευθύνσεις: «μόλις τους επιτέθηκαν τα Μ.Α.Τ., οι διαδηλωτές σκόρπισαν από δω κι από κει». β. σε διάφορα μέρη, σε διάφορα σημεία: «αφήνει τα πράγματά του από δω κι από κει κι όταν τα χρειάζεται δεν μπορεί να τα βρει». γ. από διάφορα μέρη, από διάφορα σημεία: «πολλοί έρχονται από δω κι από κει σαν επισκέπτες και στο τέλος κατασταλάζουν στη Θεσσαλονίκη»·
- από δω κι εξής ή από δω και στο εξής, βλ. φρ. από δω και πέρα·
- από δω πάν’ κι άλλοι, βλ. λ. άλλος·
- από δω τον είχα, από κει τον είχα, έκανα διάφορες επίμονες προσπάθειες να πείσω κάποιον για κάτι ή για να του αποσπάσω κάποιο όφελος: «στην αρχή δε με πίστευε, αλλά από δω τον είχα, από κει τον είχα, στο τέλος τον έπεισα πως είχα δίκιο || στην αρχή ήταν ανένδοτος, αλλά από δω τον είχα, από κει τον είχα, στο τέλος τον κατάφερα και του πήρα τα δανεικά». Από την εικόνα του ατόμου που παρενοχλεί κάποιον επίμονα, ιδίως στο δρόμο, ζητώντας του κάτι και, καθώς περπατούν, επανέρχεται από διαφορετική πλευρά, κάθε φορά που παίρνει αρνητική απάντηση·
- βλέπεις πόσα γράφει εδώ; (ενν. χτυπήματα), βλ. λ. γράφω·
- βλέπεις πόσες γράφει εδώ; (ενν. ξυλιές, μπάτσες), βλ. λ. γράφω·
- βλέπεις τι γράφει εδώ; βλ. λ. γράφω·
- γκρεμίσου από δω! βλ. λ. γκρεμίζω·
- γκρεμοτσακίσου από δω! βλ. λ. γκρεμοτσακίζομαι·
- δεν είν’ εδώ του μπαμπάς σου τ’ αμπέλι (το μαγαζί, το χωράφι), βλ. λ. μπαμπάς1·
- δεν είν’ εδώ του παππού σου τ’ αμπέλι (το μαγαζί, το τσιφλίκι, το χωράφι), βλ. λ. παππούς·
- δεν έχει τέτοια εδώ, βλ. λ. τέτοιος·
- δεν έχεις θέση εδώ, βλ. λ. θέση·
- δεν έχεις (καμιά) δουλειά εδώ, βλ. λ. δουλειά·
- δώσ’ εδώ και δώσ’ εκεί πώς θα κάνουμε βρακί; βλ. λ. βρακί·
- εγώ γιατί είμ’ εδώ! βλ. λ. εγώ· 
- εγώ είμ’ εδώ ή εδώ είμ’ εγώ, βλ. λ. εγώ·
- εδώ γελάνε! α. λέγεται ειρωνικά σε κάποιον που μας λέει ή μας ζητάει παράλογα πράγματα, που δεν τα πιστεύουμε ή δεν είμαστε διατεθειμένοι να του τα δώσουμε. Συνήθως της φρ. προτάσσεται διπλό και πιο σπάνια τριπλό χα: «θέλω να μου δώσεις δέκα εκατομμύρια δανεικά. -Χα, χα, εδώ γελάνε!». β. λέγεται ειρωνικά και σε άτομο που μας είπε κάποιο άνοστο ανέκδοτο·
- εδώ γίνεται η δουλειά, βλ. λ. δουλειά·
- εδώ διψάει η αυλή σου! βλ. λ. αυλή·
- εδώ είμαι κι εδώ είσαι ή εδώ είσαι κι εδώ είμαι, βλ. φρ. εδώ είμαστε·
- εδώ είμαστε! α. επιτέλους φτάσαμε στο τέλος μιας διαδρομής, φτάσαμε στον προορισμό μας: «εδώ είμαστε! Το σπίτι μου είναι αυτό που βλέπετε μπροστά σας». β. επιτέλους φτάσαμε στο επίμαχο σημείο, στο σημείο που μας ενδιαφέρει: «μετά απ’ όσα είπαμε, πρέπει τώρα να κουβεντιάσουμε και τον τρόπο με τον οποίο θα γίνει η πληρωμή. -Εδώ είμαστε!». γ. λέγεται και με ειρωνική διάθεση, όταν μετά από την εισαγωγική κουβέντα που μας κάνει κάποιος, φτάνει και στο σημείο να μας αποκαλύψει τον πραγματικό λόγο της επίσκεψής του, τον οποίο όμως υποπτευόμασταν από την πρώτη στιγμή: «όπως ξέρεις, περνώ διάφορες οικονομικές δυσκολίες, γι’ αυτό θα σε παρακαλούσα να μου δάνειζες ένα χρηματικό ποσό. -Εδώ είμαστε!». Πολλές φορές, της φρ. προτάσσεται το απ ή το οπ· βλ. και φρ. εδώ θα είμαστε και να με θυμηθείς·
- εδώ είναι Βαλκάνια, δεν είναι παίξε γέλασε, βλ. λ. Βαλκάνια·
- εδώ είναι δουλειά, βλ. λ. δουλειά·
- εδώ είναι η δουλειά! ή εδώ είναι όλη η δουλειά! βλ. λ. δουλειά·
- εδώ είναι η δουλειά ή εδώ είναι όλη η δουλειά, βλ. λ. δουλειά·
- εδώ είναι ο καβγάς ή εδώ είναι όλος ο καβγάς, βλ. λ. καβγάς·
- εδώ είναι ο κόμπος! ή εδώ είναι όλος ο κόμπος! βλ. λ. κόμπος·
- εδώ είναι ο κόμπος ή εδώ είναι όλος ο κόμπος, βλ. λ. κόμπος·
- εδώ είναι ο Παράδεισος, εδώ κι η Κόλαση, βλ. λ. παράδεισος·
- εδώ είναι το γαμώτο ή εδώ είναι όλο το γαμώτο, βλ. λ. γαμώτο·
- εδώ είναι το ζουμί ή εδώ είναι όλο το ζουμί, βλ. λ. ζουμί·
- εδώ ήρθαμε! βλ. λ. ήρθα·
- εδώ θα γίνει ο τά-φος σας! βλ. λ. τάφος·
- εδώ θα γίνει ο τά-φος σου! βλ. λ. τάφος·
- εδώ θα είμαστε και να με θυμηθείς ή εδώ θα είμαστε, να μου το θυμηθείς, έκφραση με την οποία δηλώνουμε στο συνομιλητή μας τη βεβαιότητά μας πως, αυτό που του είπαμε, καλό ή κακό, για κάποιον ή για κάτι, θα πραγματοποιηθεί σίγουρα: «σίγουρα ένας τόσο μακροχρόνιος δεσμός θα καταλήξει σε γάμο, εδώ θα είμαστε και να με θυμηθείς || εδώ θα είμαστε, να μου το θυμηθείς, αυτοί οι δυο θα φτάσουν μέχρι τα δικαστήρια || εδώ θα είμαστε και να με θυμηθείς, δε θα κάνει το παραμικρό απ’ όσα υπόσχεται || εδώ θα είμαστε, να μου το θυμηθείς, αυτό το σπίτι, όπως χτίζεται, με τον παραμικρό σεισμό θα γίνει χαλάσματα». (Λαϊκό τραγούδι: κι εγώ να ξέρεις στο εξής πια δε θα κλάψω, έστω ακόμα κι αν μου πεις πως δυστυχείς, όπως με πέταξες κι εγώ θα σε πετάξω, εδώ θα είμαστε και να το θυμηθείς)· βλ. και φρ. εδώ είμαστε(!)·
- εδώ θα κολλήσουμε; δεν είναι τόσο σοβαρό αυτό που μου αναφέρεις, ώστε να μας εμποδίσει να συνεχίσουμε αυτό που ξεκινήσαμε: «επίσης, πρέπει να βρούμε ένα μοντέρνο κτίριο για να στεγάσουμε την επιχείρησή μας. -Υπάρχουν τόσα μέσα στην πόλη, εδώ θα κολλήσουμε;». Πολλές φορές, της φρ. προτάσσεται το έλα μωρέ ή το σιγά μωρέ·
- εδώ θα τα πούμε όλα, βλ. λ. είπα·
- εδώ θα τα χαλάσουμε; δεν είναι τόσο σοβαρό αυτό που μου αναφέρεις, ώστε να διαφωνήσουμε, για να μη συμφωνήσουμε: «για να κάνουμε τη δουλειά, θέλω μέσα στο συμβόλαιο ν’ αναφέρεται ως συνέταιρος κι ο γιος μου. -Εδώ θα τα χαλάσουμε;». Πολλές φορές, της φρ. προτάσσεται το έλα μωρέ ή το σιγά μωρέ·
- εδώ θα τα χαλάσουμε, έκφραση που δηλώνει πρόθεση για διαφωνία: «αν θέλεις να κάνουμε τη δουλειά, θέλω να πάρω μεγαλύτερο ποσοστό από σένα στα κέρδη. -Εδώ θα τα χαλάσουμε». Πολλές φορές, της φρ. προτάσσεται το ααα και παρατηρείται χειρονομία με το χέρι να σηκώνεται με τέτοιο τρόπο σαν να επιβάλει σε κάποιον να σταματήσει·
- εδώ και καιρό ή εδώ και τόσο καιρό, βλ. λ. καιρός·
- εδώ και μέρες ή εδώ και τόσες μέρες, βλ. λ. μέρα·
- εδώ και μήνες ή εδώ και τόσους μήνες, βλ. λ. μήνας·
- εδώ και τώρα, κατηγορηματική απαίτηση να γίνει κάτι αυτή την ίδια τη στιγμή που μιλάμε, που το ζητάμε: «θέλω να μου δώσεις τα λεφτά που μου χρωστάς εδώ και τώρα». (Λαϊκό τραγούδι: θέλω να γυρίσω στα παλιά εδώ και τώρα, θέλω την παλιά μου γειτονιά αυτή την ώρα). Σε ευρεία διάδοση μετά τη χρησιμοποίηση της φράσης από το ΠΑ.ΣΟ.Κ. ως πολιτικό σύνθημα από την εποχή της ίδρυσής του·
- εδώ και χρόνια ή εδώ και τόσα χρόνια, βλ. λ. χρόνος·
- εδώ και ώρα ή εδώ και ώρες ή εδώ και τόση ώρα ή εδώ και τόσες ώρες, βλ. λ. ώρα
- εδώ καράβια χάνονται, βλ. λ. καράβι·
- εδώ καράβια χάνονται, βαρκούλες μου πού πάτε; ή εδώ καράβια χάνονται, βαρκούλες τι ζητάτε; ή εδώ ο κόσμος καίγεται, βαρκούλες μου πού πάτε; ή εδώ ο κόσμος καίγεται, βαρκούλες τι ζητάτε; ή εδώ ο κόσμος χάνεται, βαρκούλες μου πού πάτε; ή εδώ ο κόσμος χάνεται, βαρκούλες τι ζητάτε; βλ. λ. βαρκούλα·
- εδώ καράβια χάνονται κι αλλού βαρκούλες αρμενίζουν ή εδώ ο κόσμος καίγεται κι αλλού βαρκούλες αρμενίζουν ή εδώ ο κόσμος χάνεται κι αλλού βαρκούλες αρμενίζουν, βλ. λ. βαρκούλα·
- εδώ καράβια χάνονται, παλιόβαρκες πού πάτε; βλ. λ. καράβι·
- εδώ καταντήσαμε! έκφραση που τονίζει το σημείο της κατάπτωσης ή του ξεπεσμού στο οποίο βρίσκεται κάποιος ή κάποιοι: «εγώ, που κάποτε δεν ήξερα τι είχα, έφτασα στο σημείο να ζητώ δανεικά για να ζήσω. Εδώ καταντήσαμε! || σήμερα η νεολαία δεν έχει ηθικές αρχές και αξίες και για το μόνο που ενδιαφέρεται είναι πώς να γλεντάει. Εδώ καταντήσαμε!». Πολλές φορές, άλλοτε προτάσσεται της φρ. και άλλοτε ακολουθεί το μάλιστα φίλε μου. Ο πλ. και όταν το άτομο μιλάει μόνο για τον εαυτό του·
- εδώ κι εκεί, σε διάφορα μέρη, διάσπαρτα: «τρέχει εδώ κι εκεί για να βρει δουλειά || όλα τα πράγματά του ήταν πεταμένα εδώ κι εκεί». (Λαϊκό τραγούδι: με πνίγει απόψε η μοναξιά και παίρνω σβάρνα τα καπηλειά. Τρέχω στους δρόμους εδώ κι εκεί κανείς δεν ξέρει πού να ’σαι εσύ
- εδώ κολλάει η δουλειά! ή εδώ κολλάει όλη η δουλειά! βλ. λ. δουλειά·
- εδώ κολλάει η δουλειά ή εδώ κολλάει όλη η δουλειά, βλ. λ. δουλειά·
- εδώ μένω κι αλλού φουρνίζω, βλ. λ. φουρνίζω·
- εδώ μου κάθεται, (για πρόσωπα) το άτομο για το οποίο γίνεται λόγος, μου είναι ανυπόφορα αντιπαθητικό: «απ’ τη μέρα που γνώρισα αυτόν τον άνθρωπο, εδώ μου κάθεται, γιατί έχει την εντύπωση πως τα ξέρει όλα». Συνήθως συνοδεύεται από χειρονομία με το χέρι να δείχνει το σημείο του στομαχιού, υπονοώντας τη δυσπεψία, και πιο σπάνια το σημείο του λαιμού·
- εδώ μου κάθισε (ενν. το φαγητό που έφαγα), βλ. συνηθέστ. εδώ μου στάθηκε·
- εδώ μου στάθηκε (ενν. το φαγητό που έφαγα), δεν το ευχαριστήθηκα, γιατί το έφαγα βιαστικά ή γιατί δεν το έφαγα με ηρεμία: «βιαζόμουν να φύγω κι ό,τι έφαγα εδώ μου στάθηκε || μόλις γύρισα στο σπίτι, μ’ έβαλε η γυναίκα μου να φάω, αλλά εδώ μου στάθηκε, γιατί γκρίνιαζε συνεχώς». Συνήθως συνοδεύεται από χειρονομία με το χέρι να δείχνει το σημείο του λαιμού και πιο σπάνια το στομάχι·
- εδώ μου στέκεται, (για πρόσωπα), βλ. συνηθέστ. εδώ μου κάθεται·
- εδώ μπαίνουν τα βιολιά, βλ. λ. βιολί·
- εδώ ο κόσμος καίγεται, βλ. λ. κόσμος·
- εδώ ο κόσμος καίγεται και η γριά χτενίζεται ή εδώ ο κόσμος χάνεται και η γριά χτενίζεται, βλ. λ. κόσμος·
- εδώ ο κόσμος καίγεται και το μουνί χτενίζεται ή εδώ ο κόσμος χάνεται και το μουνί χτενίζεται, βλ. λ. κόσμος·
- εδώ ο κόσμος καίγεται κι αυτή το μουνί της ή εδώ ο κόσμος χάνεται κι αυτή το μουνί της, βλ. λ. κόσμος·
- εδώ ο κόσμος καίγεται κι αυτός το καυλί του ή εδώ ο κόσμος χάνεται κι αυτός το καυλί του, βλ. λ. κόσμος·
- εδώ ο κόσμος πνίγεται και η κούρβα λούζεται, βλ. λ. κόσμος·
- εδώ οι καλές οι πίπες! βλ. λ. πίπα·
- εδώ παπάς, εκεί παπάς, βλ. λ. παπάς·
- εδώ πατάει κι αλλού βρίσκεται, βλ. λ. αλλού·
- εδώ πατάει κι εκεί βρίσκεται, βλ. λ. εκεί·
- εδώ πέρα, βλ. λ. εδωπέρα·
- εδώ πληρώνονται όλα, βλ. φρ. όλα εδώ πληρώνονται. (Λαϊκό τραγούδι: γι’ αυτό στα λέω Γιάννη μου, εδώ πληρώνονται όλα, αμάρτησες, το σέβομαι, μα τώρα πια ξεκόλλα
- εδώ που καταντήσαμε, στην άσχημη κατάσταση στην περιήλθαμε: «εδώ που καταντήσαμε, δεν μπορεί κανείς να μας γλιτώσει». Ο πλ. και όταν το άτομο μιλάει μόνο για τον εαυτό του·
- εδώ που τα λέμε, παρενθετική έκφραση με την οποία αναφέρουμε πώς έχουν όντως τα πράγματα ή ποια ακριβώς είναι η γνώμη μας για κάτι: «εδώ που τα λέμε, δεν πιστεύω πως ο τάδε είναι ο ένοχος || εδώ που τα λέμε, είμαι σίγουρος πως ο τάδε είναι ο ένοχος»·
- εδώ που φτάσαμε, βλ. φρ. εδώ που καταντήσαμε·
- εδώ σ’ έχω, σε έχω υποχείριό μου, σε κρατώ στο χέρι μου: «ό,τι και να κάνεις, εδώ σ’ έχω». Αν πρόκειται για χρηματική υπόθεση, συνοδεύεται από χειρονομία με την παλάμη να χτυπάει επανειλημμένα την τσέπη του παντελονιού ή την εξωτερική τσέπη του σακακιού ή συνοδεύεται από χειρονομία με τον αντίχειρα και το δείκτη να μπαίνουν ελαφρά στο τσεπάκι του παντελονιού ή του γιλέκου. Αν πρόκειται για οποιαδήποτε άλλη υπόθεση, τότε συνοδεύεται από επίδειξη της χούφτας, σφιγμένης σε γροθιά, με την έννοια ότι κρατάει σφιχτά κάτι μέσα της, ή από επίδειξη της παλάμης, σε οριζόντια θέση, με την έννοια ότι κρατάει κάτι επάνω της·
- εδώ σε θέλω (ενν. να σταθείς, να φανείς άξιος, παλικάρι), α. λέγεται στην περίπτωση που βρίσκεται κάποιος σε δύσκολη θέση και του δίνουμε θάρρος ή κουράγιο να αγωνιστεί για να την ξεπεράσει: «βέβαια, ο θάνατος του πατέρα σου δεν ήταν μικρό πράγμα, όμως εδώ σε θέλω». β. λέγεται στην περίπτωση που προτρέπουμε κάποιον να καταπιαστεί με κάτι δύσκολο ή ασυνήθιστο: «μα είσαι με τα καλά σου, που θα μπορέσω να φέρω σε πέρας μια τέτοια δύσκολη υπόθεση; -Εδώ σε θέλω». Πολλές φορές, της φρ. προτάσσεται το εμ και άλλες φορές η φρ. κλείνει με το ντε ·
- εδώ σε θέλω κάβουρα, να περπατάς στα κάρβουνα, βλ. λ. κάβουρας·
- εδώ σε θέλω μάστορα, βλ. λ. μάστορας·
- εδώ σταματάει ο νους του ανθρώπου, βλ. λ. νους·
- εδώ σταματάει το μυαλό του ανθρώπου, βλ. λ. μυαλό·
- εδώ το έχω, λέγεται στην περίπτωση που πλησιάζουμε να θυμηθούμε κάτι που στριφογυρίζει στο μυαλό μας αόριστα, αλλά δεν μπορούμε να θυμηθούμε επακριβώς τι. Πολλές φορές, της φρ. προτάσσεται το αχ ή το αχ μωρέ, ενώ συνήθως παρατηρείται χειρονομία με το χέρι να κινείται ανεπαίσθητα προς το στόμα (προς την άκρη της γλώσσας). Συνών. στην άκρη της γλώσσας μου το ’χω·
- εδώ το ζεστό σαλέπι! βλ. λ. σαλέπι·
- εδώ το καζάνι βράζει κι ο κώλος της μαϊμούς γιορτάζει, βλ. λ. καζάνι·
- εδώ το καλό κουλούρι! βλ. λ. κουλούρι·
- εδώ το καλό το γάλα! βλ. λ. γάλα·
- εδώ το καλό το πράμα! βλ. λ. πρά(γ)μα·
- εδώ φτάσαμε! βλ. φρ. εδώ καταντήσαμε(!)·
- εδώ χάνει η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα, βλ. λ. μάνα·
- εδώ χάνει ο σκύλος τον αφέντη του, βλ. λ. σκύλος·
- εδώ χρειάζεται νου κι όχι ανασινί ναμού, βλ. λ. νους·
- είμαι από δω, βλ. φρ. είμαι αποδώ, λ. αποδώ·
- είμαι μέχρι δω απάνω ή είμαι ως εδώ απάνω, βλ. λ. απάνω·
- είναι εδώ, αλλά βρίσκεται αλλού, βλ. λ. αλλού·
- εκεί που ήσουν ήμουνα κι εδώ που είμαι θα ’ρθεις, βλ. λ. εκεί·
- έξω από δω! βλ. λ. έξω·
- έτσι το ’χετ’ εδώ; ή έτσι το ’χετ’ εσείς εδώ; βλ. λ. έτσι·
- έτσι το ’χουμ’ εδώ ή έτσι το ’χουμ’ εμείς εδώ, βλ. λ. έτσι·
- η εδώ ζωή, βλ. λ. ζωή·
- θ’ αφήσω εδώ τα κόκαλά μου, βλ. λ. κόκαλο·
- θ’ αφήσω εδώ τα κόκαλά σου, βλ. λ. κόκαλο·
- θ’ αφήσω εδώ τα κοκαλάκια μου, βλ. λ. κόκαλο·
- ίσαμ’ εδώ και μη παρέκει, βλ. συνηθέστ. ως εδώ και μη παρέκει·
- κατά δω, προς το μέρος στο οποίο βρίσκεται αυτός που μιλάει: «για έλα κατά δω να σε δω καλύτερα»· βλ. και λ. καταδώ·
- κάτσε δω πάνω, την έπαθες, ξεγελάστηκες, σου έτυχε δύσκολη περίπτωση, δύσκολη κατάσταση: «αφού δεν άκουγες τις συμβουλές μου, κάτσε δω πάνω». Πολλές φορές, της φρ. προτάσσεται κι άλλες φορές ακολουθεί το τώρα. Συνοδεύεται πάντα από χειρονομία με την παλάμη σε οριζόντια θέση και με τη ράχη της προς τα κάτω να προβάλλει εμφανέστατα το μεσαίο δάχτυλο τεντωμένο, υπονοώντας το πέος·
- κι ακόμα εδώ είσαι; βλ. λ. ακόμα·
- λίγο από δω, λίγο από κει, βλ. λ. λίγος·
- με φέρνουν μέχρι δω απάνω ή με φέρνουν ως εδώ απάνω, βλ. λ. απάνω·
- μένει εδώ η κουβέντα, βλ. λ. κουβέντα·
- μέχρις εδώ και μη παρέκει, βλ. συνηθέστ. ως εδώ κι μη παρέκει·
- μια εδώ και μια εκεί, λέγεται για κάποιον ή για κάτι, που δεν είναι πάντα σταθερός, μόνιμος σε κάποιο ορισμένο σημείο: «δεν μπορείς να τον βρεις εύκολα, γιατί είναι μια εδώ και μια εκεί || όταν φυσάει αέρας, δεν μπορείς να το πιάσεις εύκολα, γιατί πάει μια εδώ και μια εκεί»·
- μου κάθεται εδώ, γροθιά, βλ. λ. γροθιά·
- όλα εδώ πληρώνονται ή εδώ πληρώνονται όλα, έρχεται πάντα η στιγμή σε αυτή τη ζωή, που τιμωρείται κάποιος για το κακό που έχει κάνει: «όσο ήταν διευθυντής, άρπαζε κι έκλεβε απ’ όπου μπορούσε, ώσπου τον ανακάλυψαν και τον έστειλαν στη φυλακή. -Όλα εδώ πληρώνονται». (Λαϊκό τραγούδι: έπιασα και το δρεπάνι και ο Χάρος τα ’χει κάνει. Τι ψυχή θα παραδώστε; Όλα δω θα τα πληρώστε). Είναι και φορές που της φρ. προτάσσεται το εμ ·
- όξω από δω! βλ. φρ. έξω από δω(!)·
- πατάει εδώ και βρίσκεται αλλού, βλ. λ. αλλού·
- πατάει εδώ και βρίσκεται εκεί, βλ. λ. εκεί·
- πέντε γράφει εδώ, βλ. λ. γράφω·
- πιο εδώ, πιο κοντά προς εμένα, προς το σημείο που βρίσκομαι: «σπρώξε πιο εδώ το ποτήρι, γιατί δεν το φτάνω»·
- ποιος καλός αέρας σ’ έριξ’ εδώ; βλ. λ. αέρας·
- ποιος καλός αέρας σ’ έφερ’ εδώ; ή ποιος καλός αέρας σε φέρνει εδώ; βλ. λ. αέρας·
- ποιος καλός δρόμος σ’ έφερ’ εδώ; ή ποιος καλός δρόμος σε φέρνει εδώ; βλ. λ. δρόμος·
- τα ’φερε από δω τα ’φερε από κει, χρησιμοποίησε διάφορους τρόπους, τεχνάσματα, μέσα ή γνωριμίες για να πετύχει το στόχο του: «τα ’φερε από δω τα ’φερε από κει, στο τέλος τον έχωσε το γιο του στην τράπεζα»·
- την έφερε από δω, την έφερε από κει, (για γυναίκες) την πολιόρκησε ερωτικά με όλους τους πιθανούς τρόπους για να την κατακτήσει: «στην αρχή ήταν ανένδοτη η κοπέλα, την έφερε όμως από δω ο μπαγάσας, την έφερε από κει, στο τέλος την κατάφερε και του στάθηκε»·
- τι γράφει εδώ; βλ. λ. γράφω·
- τι δουλειά έχεις εδώ; βλ. λ. δουλειά·
- τι είν’ εδώ, του μπαμπά σου τ’ αμπέλι; (το μαγαζί; το χωράφι;), βλ. λ. μπαμπάς1·
- τι είν’ εδώ, του παππού σου τ’ αμπέλι; (το μαγαζί; το τσιφλίκι; το χωράφι;), βλ. λ. παππούς·
- τι το πέρασες εδώ, του μπαμπά σου τ’ αμπέλι; (το μαγαζί; το χωράφι;), βλ. λ. μπαμπάς1·
- τι το πέρασες εδώ, του παππού σου τ’ αμπέλι; (το μαγαζί; το τσιφλίκι; το χωράφι;), βλ. λ. παππούς·
- τον έφερε από δω, τον έφερε από κει, τον πολιόρκησε με επιμονή, χρησιμοποιώντας όλα τα πιθανά και δυνατά μέσα για να πετύχει το στόχο του: «μην του πολυανοίγεσαι, γιατί είναι τέτοια σουπιά, που θα σε φέρει από δω θα σε φέρει από κει, θα σε ξαλαφρώσει μέχρι να πεις κύμινο κι ύστερα τρέχα γύρευε»·
- τον φέρνω μέχρις εδώ απάνω ή τον φέρνω ως εδώ απάνω, βλ. λ. απάνω·
- τούτο(ς) (ε)δώ, βλ. λ. τούτος·
- τράβα από δω! (απειλητικά) φύγε, απομακρύνσου, ξεκουμπίσου: «τράβα από δω, γιατί θα σε πλακώσω στο ξύλο!». Είναι φορές που της φρ. προτάσσεται το βρε ουστ·
- τριγυρνώ (τριγυρίζω) εδώ κι εκεί, περιφέρομαι άσκοπα στους δρόμους: «απ’ το πρωί τριγυρνούσε εδώ κι εκεί χωρίς σκοπό»·
- τσακίσου από δω! γκρεμίσου, γκρεμοτσακίσου, χάσου, ξεκουμπίσου: «τσακίσου απ’ εδώ, παλιόπαιδο!». Είναι φορές που της φρ. προτάσσεται το βρε ουστ·
- τσακίσου εδώ! έλα γρήγορα εδώ που σε φωνάζω: «παράτα αμέσως ότι κάνεις και τσακίσου εδώ!»·
- φεύγ’ από δω! ή φύγ’ από δω! έκφραση απορίας, αμφισβήτησης ή δυσπιστίας σε αυτά που μας λέει κάποιος: «ο τάδε αγόρασε καινούριο αυτοκίνητο. -Φύγ’ από δω, αυτός μέχρι τα χτες δεν είχε να φάει! || τα ’μαθες ότι ο τάδε έδιωξε τη γυναίκα του; -Φεύγ’ από δω, αυτός τρελαίνεται για πάρτη της! || ο τάδε παντρεύεται τον άλλον μήνα. -Φεύγ’ από δω, αυτός είναι εναντίον του γάμου!». Πολλές φορές, η φρ. κλείνει με το ρε·
- φεύγ’ από δω ή φύγ’ από δω, άφησέ με ήσυχο, μη με ενοχλείς: «φύγε από δω, ρε παιδάκι μου, δε βλέπεις που έχω δουλειά;»·
- φύσα να δεις την Πόλη! βλ. λ. Πόλη·
- χάσου από δω! βλ. φρ. τράβα από δω(!)·
- ως εδώ και μη παρέκει, κατηγορηματική έκφραση με απειλητική διάθεση, που δηλώνει πως εξαντλήθηκε η υπομονή μας ή η ανοχή μας, και για το λόγο αυτό δεν πρόκειται να υποχωρήσουμε περισσότερο ή να ανεχτούμε άλλο κάτι: «δεν αντέχω άλλο αυτή την γκρίνια σου, ως εδώ και μη παρέκει. (Λαϊκό τραγούδι: ως εδώ και μη παρέκει, πάω να βρω καινούριο στέκι).

εδωπέρα

εδωπέρα, επίρρ. [<εδώ + πέρα], σε αυτό το σημείο της συζήτησης ή σε αυτόν τον τόπο, σε αυτόν το χώρο που βρισκόμαστε και κουβεντιάζουμε: «όσο και να το υποστηρίζεις, σε πληροφορώ πως εδωπέρα έχεις λάθος || δεν ξέρω τι κάνετε εσείς στα μέρη σας, πάντως εμείς εδωπέρα συμπεριφερόμαστε με διαφορετικό τρόπο || εδωπέρα που μαζευτήκαμε, πρέπει ο καθένας να εκφράσει τη γνώμη του».

εκεί

εκεί, επίρρ. [<αρχ. ἐκεῖ], στο σημείο εκείνο που αναφέρει ή δείχνει κάποιος. (Ακολουθούν 86 φρ.)·
- άκου εκεί!  έκφραση αγανάκτησης, αμφισβήτησης, απορίας, έκπληξης ή θαυμασμού: «άκου εκεί, να μου βγάλει γλώσσα το τσογλάνι! || άκου εκεί, ν’ αγοράσει αυτοκίνητο είκοσι εκατομμυρίων! || άκου εκεί, μέχρι τι μπορεί να καταφέρει το μυαλό του ανθρώπου!»· βλ. και φρ. για δες, λ. είδα·
- ακούς εκεί! έκφραση αγανάκτησης, οργής ή αποδοκιμασίας, με την οποία θέλουμε να προετοιμάσουμε το συνομιλητή μας για κάτι πολύ σοβαρό, που ετοιμαζόμαστε να του πούμε: «ακούς εκεί, να μου βρίσει τη μάνα ο παλιοαλήτης! || ακούς εκεί, τι κάθισε και είπε για μένα, που μια ζωή τον βοηθούσα και τον συμπαραστεκόμουνα!»·
- απλώνω τα πόδια μου μέχρις εκεί που φτάνει το πάπλωμα, βλ. λ. πόδι·
- απλώνω τα χέρια μου εκεί που δε φτάνουν, βλ. λ. χέρι·
- από δω ίσαμ’ εκεί απάνω, βλ. λ. απάνω·
- από δω κι από κει, βλ. λ. εδώ·
- από δω τον είχα, από κει τον είχα, βλ. λ. εδώ·
- από κει, από εκείνη την πλευρά, την κατεύθυνση, από εκείνο το σημείο: «έφυγε από κει». Συνήθως συνοδεύεται από χειρονομία ή νεύμα του κεφαλιού που δείχνει την πλευρά, την κατεύθυνση, το σημείο·
- από κει και κάτω, βλ. συνηθέστ. από κει και πέρα. (Λαϊκό τραγούδι: έφυγες, θα με γνωρίσεις από κει και κάτω από αγάπη θ’ αρρωστήσεις να το θυμηθείς
- από κει και μπρος, βλ. συνηθέστ. από κει και πέρα·
- από κει και πέρα, α. στο εξής, στο μέλλον: «αντάλλαξαν βαριές κουβέντες κι από κει και πέρα δεν ξαναμίλησαν». β. δηλώνει κάποιο τοπικό όριο: «μέχρι εδώ είναι δικό μου κι από κει και πέρα είναι δικό σου»·
- αυτά που κρατάς, θα στα βάλω εκεί που ξέρεις (ενν. στον κώλο σου και συνήθως ενν. τα λεφτά σου), βλ. λ. ξέρω·
- αυτά που κρατάς, θα στα χώσω εκεί που ξέρεις (ενν. στον κώλο σου και συνήθως ενν. τα λεφτά σου), βλ. λ. ξέρω·
- αυτά που κρατάς, να τα βάλεις εκεί που ξέρεις (ενν. στον κώλο σου και συνήθως ενν. τα λεφτά σου), βλ. λ. ξέρω·
- αυτά που κρατάς, να τα χώσεις εκεί που ξέρεις (ενν. στον κώλο σου και συνήθως ενν. τα λεφτά σου), βλ. λ. ξέρω·
- αυτό που κρατάς, θα στο βάλω εκεί που ξέρεις (ενν. στον κώλο σου), βλ. λ. ξέρω·
- αυτό που κρατάς, θα στο χώσω εκεί που ξέρεις (ενν. στον κώλο σου), βλ. λ. ξέρω·
- αυτό που κρατάς, να το βάλεις εκεί που ξέρεις (ενν. στον κώλο σου), βλ. λ. ξέρω·
- αυτό που κρατάς, να το χώσεις εκεί που ξέρεις (ενν. στον κώλο σου), βλ. λ. ξέρω·
- βάλ’ το εκεί που ξέρεις! βλ. λ. ξέρω·
- βόσκει ο γάιδαρος εκεί που τονε δένουνε, βλ. λ. γάιδαρος·
- (για) δες εκεί! βλ. φρ. άκου εκεί(!)·
- δε βγαίνει καπνός εκεί που δεν υπάρχει φωτιά, βλ. λ. καπνός1·
- δε γλείφω εκεί που φτύνω, βλ. λ. γλείφω·
- δε φυτρώνω εκεί που δε με σπέρνουν, βλ. λ. φυτρώνω·
- δεν υπάρχει καπνός εκεί που δεν υπάρχει φωτιά, βλ. λ. καπνός1·
- δώσ’ εδώ και δώσ’ εκεί πώς θα κάνουμε βρακί; βλ. λ. βρακί·
- εδώ κι εκεί, βλ. λ. εδώ·
- εδώ παπάς, εκεί παπάς, βλ. λ. παπάς·
- εδώ πατάει κι εκεί βρίσκεται, βλ. φρ. πατάει εδώ και βρίσκεται εκεί·
- είδες εκεί! βλ. λ. ακούς εκεί(!)·
- εκεί, εκεί, στη βήτα εθνική! βλ. λ. βήτα·
- εκεί είν’ όλ’ η γλύκα, βλ. λ. γλύκα·
- εκεί καταντήσαμε! βλ. φρ. εδώ καταντήσαμε! λ. εδώ·
- εκεί που ..., α. δηλώνει αντίθεση: «εκεί που έλεγε ότι ξελάσπωσε από την εφορία, του ’ρθε κι άλλο πρόστιμο και πάει να τρελαθεί ο άνθρωπος!». β. τη στιγμή που, την ώρα που, κατά τη διάρκεια, ενώ: «εκεί που περπατούσαμε κουβεντιάζοντας, του ’ρθε μια πέτρα στο κεφάλι»·
- εκεί που βρίζει, σφυρίζει ή εκεί που σφυρίζει, βρίζει, βλ. λ. σφυρίζω
- εκεί που δε σε τρώει, μην ξύνεσαι άδικα, βλ. λ. άδικος·
- εκεί που θα… ή εκεί που να…, αντί, προκειμένου: «εκεί που θα χάσεις τα λεφτά σου παίζοντας χαρτιά μ’ αυτούς τους χαρτοκλέφτες, δεν τα δίνεις σε μένα να κάνω καμιά δουλειά! || εκεί που να γυρνάς άσκοπα στους δρόμους, δεν κάθεσαι στο σπίτι σου να διαβάσεις κανένα βιβλίο!»·
- εκεί που είσαι ήμουνα κι εδώ που είμαι θα ’ρθεις, α. λέγεται από ηλικιωμένο, όταν κάποιος νέος τον ειρωνεύεται για την ηλικία του, και το νόημα είναι πως, όπως τώρα εσύ ειρωνεύεσαι εμένα, έτσι κι εσένα, όταν φτάσεις στην ηλικία μου, θα σε ειρωνεύεται κάποιος νεότερος. β. λέγεται από ηλικιωμένο σε νέο που παίρνει αψήφιστα τη ζωή πως, όταν φτάσει στην ηλικία του, θα καταλάβει τις αγωνίες και τις στεναχώριες που έχει η ζωή. Είναι και φορές που η φρ. εκφέρεται ερωτηματικά: εκεί που ήσουν ήμουνα, εδώ που είμαι θα ’ρθεις; και λέγεται από ηλικιωμένο, όταν κάποιος νέος τον ειρωνεύεται για την ηλικία του και το νόημα είναι πως εγώ πρόλαβα κι έφτασα σ’ αυτή την ηλικία που τώρα εσύ ειρωνεύεσαι, εσύ όμως θα έχεις την τύχη να φτάσεις(;)·
- εκεί που θα λέγαμε δόξα σοι ο Θεός, είπαμε βόηθα Παναγιά ή εκεί που θα λέγαμε δόξα σοι ο Θεός, είπαμε Παναγία βοήθα, βλ. λ. Θεός·
- εκεί που καθόμουν…, βλ. λ. κάθομαι·
- εκεί που καταντήσαμε, βλ. φρ. εδώ που καταντήσαμε, λ. εδώ·
- εκεί που κλάνει η αλεπού και φωνάζει παππού, βλ. λ. αλεπού·
- εκεί που κρεμούσαμε τ’ άρματα κρεμάμε τις κολοκύθες, βλ. λ. κολοκύθα·
- εκεί που μας χρωστούσανε μας πήραν και το βόδι, βλ. λ. βόδι·
- εκεί που πήγαινε να δέσει το γλυκό, βλ. λ. γλυκό·
- εκεί που πήγαινε να δέσει το πράγμα, βλ. λ. πρά(γ)μα·
- εκεί που πονάει ή εκεί που τον πονάει, αναφέρεται ειρωνικά ή επιθετικά ακριβώς στο σημείο στο οποίο είναι ευάλωτος, που είναι οδυνηρό γι’ αυτόν: «κάθε τόσο έφερνε τη συζήτηση εκεί που τον πονάει, δηλ. στο πώς νιώθουν όλοι μέσα σε μια ευτυχισμένη οικογένεια, γιατί ο συνομιλητής του είχε διαλύσει το σπίτι του για μια παλιογυναίκα, που, μόλις του τα ’φαγε, τον παράτησε». (Λαϊκό τραγούδι: γιατί με χτυπάτε εκεί που πονώ, γιατί με κερνάτε φαρμάκι να πιω
- εκεί που φτάσαμε, βλ. φρ. εδώ που φτάσαμε, λ. εδώ·
- εκεί φτάσαμε! βλ. φρ. εδώ φτάσαμε! βλ. λ. εδώ·
- έφυγ’ από κει που ’ρθε, α. έφυγε αστραπιαία, εξαφανίστηκε: «μόλις τον πληροφόρησαν πως έρχονταν οι αστυνομικοί να τον συλλάβουν, έφυγ’ από κει που ’ρθε». β. εκδιώχθηκε από κάπου βίαια: «κάποια στιγμή δεν άντεξα την γκρίνια του κι έφυγ’ από κει που ’ρθε». γ. έφυγε από κάπου άπρακτος: «μόλις μου ζήτησε πάλι δανεικά, έφυγ’ από κει που ’ρθε»·
- θα σου ’ρθει από κει που δεν το περιμένεις! βλ. λ. περιμένω·   
- κάν’ τα μασούρι (ενν. τα λεφτά σου) και βάλ’ τα εκεί που ξέρεις, βλ. λ. μασούρι·
- κατά κει, δηλώνει κατεύθυνση και συνοδεύεται πάντοτε από χειρονομία ή από νεύμα του κεφαλιού που δείχνει το σημείο προς το οποίο κατευθύνθηκε κάποιος ή κάτι: «τον είδα που έφυγε κατά κει || τ’ αυτοκίνητο έφυγε κατά κει»·
- κοίτα εκεί! βλ. φρ. άκου εκεί(!)·
- μ’ έφερε ίσαμ’ εκεί που δεν πάει άλλο, με έφερε σε οριακό σημείο, με έφερε στο απροχώρητο: «δεν την αντέχω αυτή την γκρίνια της, γιατί μ’ έφερε ίσαμ’ εκεί που δεν πάει άλλο»·
- μ’ έφερε ίσαμ’ εκεί που δεν παίρνει άλλο, βλ. φρ. μ’ έφερε ίσαμ’ εκεί που δεν πάει άλλο·
- με χτυπάει εκεί που πονώ, βλ. λ. χτυπώ·
- μέχρις εκεί απάνω, βλ. λ. απάνω·
- μέχρις εκεί έφτασε η χάρη του! βλ. λ. χάρη·
- μέχρις εκεί πάει το μυαλό του ή μέχρις εκεί φτάνει το μυαλό του, βλ. λ. μυαλό·
- μέχρις εκεί που φτάνει το μάτι σου, βλ. λ. μάτι·
- μια εδώ και μια εκεί, βλ. λ. εδώ·
- μου ’ρθε από κει που δεν το περίμενα! βλ. λ. περιμένω·
- να μη φυτρώνεις εκεί που δε σε σπέρνουν, βλ. λ. φυτρώνω·
- να πάει από κει που ήρθε! (απειλητικά ή υβριστικά) να φύγει, να ξεκουμπιστεί, να εξαφανιστεί: «αν έρθει και με ζητήσει ο τάδε, να του πεις να πάει από κει που ήρθε!»·
- όπου περπατεί το ποτάμι, από κει θα πιεις νερό, βλ. λ. νερό·
- πατάει εδώ και βρίσκεται εκεί, α. είναι πολύ γρήγορος, σβέλτος, αεικίνητος: «παρόλο που είναι πολύ χοντρός, εντούτοις πατάει εδώ και βρίσκεται εκεί». β. λέγεται και για άνθρωπο με αβέβαιο βάδισμα, ιδίως μεθυσμένου ή που βρίσκεται κάτω από την επήρεια ναρκωτικού: «τον καταλαβαίνεις αμέσως ότι είναι μεθυσμένος, γιατί πατάει εδώ και βρίσκεται εκεί»·
- πάω εκεί που και ο βασιλιάς πάει μόνος, βλ. λ. βασιλιάς·
- πήγε από κει που ’ρθε, βλ. φρ. έφυγε από κει που ’ρθε·
- πήδηξε μέχρι κει πάνω, βλ. λ. πηδώ·
- πιο κει, πιο μακριά από μένα: «βάλε πιο κει την καρέκλα σου, γιατί μ’ εμποδίζει»·
- τα γράφω εκεί που δεν πιάνει μελάνι ή τα έχω γραμμένα εκεί που δεν ιάνει μελάνι (ενν. τα λόγια σου, αυτά που μου λες), βλ. λ. μελάνι·
- τα γράφω όλα εκεί που δεν πιάνει μελάνι ή τα έχω γραμμένα όλα εκεί που δεν πιάνει μελάνι, βλ. λ. μελάνι·
- τα ’φερε από δω, τα ’φερε από κει, βλ. λ. εδώ·
- την έφερε από δω, την έφερε από κει, βλ. λ. εδώ·
- τι καιρό κάνει εκεί πάνω; βλ. λ. καιρός·
- τον γράφω εκεί που δεν πιάνει μελάνι ή τον έχω γραμμένο εκεί που δεν πιάνει μελάνι, βλ. λ. μελάνι·
- τον έστειλα από κει που ’ρθε, τον έδιωξα βίαια, τον εξεδίωξα, τον ξαπέστειλα: «ήρθε και μου ζητούσε πάλι δανεικά και τον έστειλα από κει που ’ρθε»·
- τον έφερε από δω, τον έφερε από κει, βλ. λ. εδώ·
- τριγυρνώ (τριγυρίζω) εδώ κι εκεί, βλ. λ. εδώ·
- φεύγ’ από κει! ή φύγ’ από κει! βλ. φρ. φεύγ’ από δω, λ. εδώ· 
- φεύγ’ από κει ή φύγ’ από κει, φύγε, απομακρύνσου από το σημείο που βρίσκεσαι: «φεύγ’ από κει, γιατί πέφτουν σοβάδες απ’ την οικοδομή»·
- φυτρώνει εκεί που δεν τον σπέρνουν, βλ. λ. φυτρώνω·
- ως εκεί απάνω, βλ. λ. απάνω·
- ως εκεί έφτασε η χάρη του! βλ. λ. χάρη·
- ως εκεί πάει το μυαλό του ή ως εκεί φτάνει το μυαλό του, βλ. λ. μυαλό·
- ως εκεί που φτάνει το μάτι σου, βλ. λ. μάτι.

νυχτωμένος

νυχτωμένος, -η, -ο, επίθ. [μτχ. του ρ. νυχτώνω], ιδίως εύχρ. στις φρ. είναι αλλού νυχτωμένος ή είναι βαθιά νυχτωμένος ή είναι βαριά νυχτωμένος ή είναι μακριά νυχτωμένος ή είναι πέρα νυχτωμένος, λέγεται στην περίπτωση που κάποιος απέχει πολύ από την αλήθεια, γιατί δεν παρακολουθεί ή δε γνωρίζει το γεγονός, ή την υπόθεση για την οποία γίνεται λόγος, που δε συμμετέχει στην καθημερινότητα, δεν παρακολουθεί τα γεγονότα που εξελίσσονται γύρω του και για το λόγο αυτό είναι γελασμένος, αν έχει για σίγουρο κάτι, που ζει στο δικό του κόσμο: «αν νομίζει πως θα γίνουν έτσι τα πράγματα, να του πεις πως είναι μακριά νυχτωμένος || τρία χρόνια τον κεράτωνε μπροστά στα μάτια του η γυναίκα του κι αυτός ήταν βαθιά νυχτωμένος και χαρούμενος».