Περισσότερες επιλογές αναζήτησης
Βρέθηκε 1 αποτέλεσμα
μάρμαρο

ΕΚΤΥΠΩΣΗ ΣΕ PDF

μάρμαρο, το, ουσ. [<αρχ. μάρμαρον <μάρμαρος, ὁ], το μάρμαρο. 1. άντρας, ιδίως γυναίκα, που είναι ψυχρή στον έρωτα: «τι να πάω να κάνω μαζί της, απ’ τη στιγμή που είναι σκέτο μάρμαρο!». 2. (με κατηγορηματική χρήση) στητό, σκληρό, δυνατό: «έχει πολύ γυμνασμένο κορμί, που είναι σκέτο μάρμαρο || έχει ένα στήθος μάρμαρο»·
- άλλος πληρώνει το μάρμαρο, βλ. φρ. πληρώνω το μάρμαρο·
- έχει καρδιά (από) μάρμαρο ή η καρδιά του είναι από μάρμαρο, βλ. λ. καρδιά·
- μένω μάρμαρο, α. μένω ακίνητος από μεγάλη έκπληξη, μένω άναυδος, απολιθώνομαι από κάποιο έντονο συναίσθημα: «τον είδα τη στιγμή που έβαζε χέρι στο ταμείο κι έμεινα μάρμαρο, γιατί δεν το περίμενα απ’ αυτόν τον άνθρωπο || έμεινα μάρμαρο μόλις τράβηξε ο άλλος το πιστόλι του!». Από την εικόνα του μαρμάρινου αγάλματος. β. κρατώ περήφανη στάση: «έκανε ένα σωρό προσπάθειες να με θίξει, αλλά έμεινα μάρμαρο μέχρι το τέλος». Από την εικόνα του μαρμάρινου αγάλματος· βλ. και φρ. μένω άγαλμα, λ. άγαλμα·
- πληρώνω το μάρμαρο, α. πληρώνω τη ζημιά χωρίς να είμαι ο υπαίτιος, πληρώνω κοροϊδίστικα: «έφαγαν, ήπιαν, χόρεψαν, δεν είχαν στο τέλος να πληρώσουν κι επειδή ήταν κι ο αδερφός μου σ’ αυτή τη συντροφιά, πάω τώρα να πληρώσω το μάρμαρο». β. υφίσταμαι τις συνέπειες των πράξεων κάποιου ή κάποιων άλλων, χωρίς να έχω καμιά ανάμειξη: «δε θα πληρώνω το μάρμαρο για τις δικές σου λοβιτούρες». Από το ότι, όταν κάποιο άτομο σπάσει κάποιο μάρμαρο σε ένα σπίτι, τις πιο πολλές φορές, από ευγένεια, το πληρώνει ο ιδιοκτήτης. Συνών. πληρώνω τα γαμησιάτικα / πληρώνω τα κερατιάτικα / πληρώνω τα σπασμένα / πληρώνω τη νύφη·
- ποιος φταίει για το μάρμαρο, ποιος είναι ο υπαίτιος κάποιας ζημιάς ή κάποιας παράνομης πράξης: «η προκαταρκτική εξέταση που διέταξε ο ανακριτής, θα δείξει ποιος φταίει για το μάρμαρο»·
- στήθος μάρμαρο! βλ. λ. στήθος·
- τον αφήνω μάρμαρο, τον αφήνω άναυδο, κατάπληκτο, τον ακινητοποιώ από την μεγάλη έκπληξη, από το έντονο συναίσθημα που του προξενώ: «μόλις του ’δειξα το λαχείο που κέρδιζε τον πρώτο αριθμό, τον άφησα μάρμαρο || μας έκανε τον νταή, αλλά μόλις τράβηξα το μαχαίρι μου, τον άφησα μάρμαρο»· βλ. και φρ. τον αφήνω άγαλμα, λ. άγαλμα.

άγαλμα

άγαλμα, το, ουσ. [<αρχ. ἄγαλμα <ἀγάλλομαι (= χαίρομαι, ευχαριστιέμαι)], το άγαλμα. 1. πάρα πολύ όμορφος άντρας ή γυναίκα και με πολύ καλλίγραμμο κορμί: «χαιρόσουν να τη βλέπεις, γιατί φάνταζε σαν άγαλμα». Αναφορά στα αρχαία ελληνικά αγάλματα. 2. στον πλ. τα αγάλματα, παιδικό παιχνίδι που παιζόταν στην ύπαιθρο: «τα παιδιά της γειτονιάς έπαιζαν στην αλάνα τα αγάλματα». Στο παιχνίδι αυτό, ένα από τα παιδιά που ξεχωριζόταν με κλήρο, κυνηγούσε τα άλλα παιδιά, που, αν δεν προλάβαιναν να μείνουν εντελώς ακίνητα (όπως τα αγάλματα), όταν τα πλησίαζε για να τα πιάσει, έβγαιναν απ’ το παιχνίδι. Υποκορ. αγαλματάκι, το (βλ. λ.)·
- γίνομαι άγαλμα (ενν. από το κρύο), δεν μπορώ να κουνηθώ από το υπερβολικό κρύο, παγώνω: «κοίτα να ’ρθεις στην ώρα σου, γιατί δε θα γίνω πάλι άγαλμα να σε περιμένω μέσ’ στο κρύο». Από παρομοίωση του παγωμένου ατόμου που βρίσκεται λόγω ψύχους σε πλήρη ακινησία με το άγαλμα. Συνών. γίνομαι αρχαίος / γίνομαι κασάτο / γίνομαι παγοκολόνα / γίνομαι παγωτό·
- θα σε κάνω άγαλμα, υπόσχεση που δίνουμε σε κάποιον, αν μας βοηθήσει ή μας εξυπηρετήσει τη στιγμή που έχουμε ανάγκη, και έχει την έννοια πως θα του είμαστε αιώνια  υπόχρεοι: «αν με βοηθήσεις να ξεπεράσω αυτή τη δύσκολη κατάσταση στην οποία βρίσκομαι, θα σε κάνω άγαλμα». Από το ότι η ανέγερση αγάλματος είναι αιώνια ένδειξη τιμής και υποχρέωσης στο πρόσωπο που παριστάνεται·
- κάθεται σαν άγαλμα, βλ. φρ. στέκεται σαν άγαλμα·
- μένω άγαλμα, α. μένω ακίνητος, εμβρόντητος, άναυδος από έκπληξη, φόβο ή τρόμο: «κι ενώ πίστευα πως τους είχα ξεφύγει, στην πρώτη γωνιά τους είδα φάτσα κάρτα μπροστά μου κι έμεινα άγαλμα». β. μένω ακίνητος, εμβρόντητος, άναυδος από κάτι αναπάντεχο, ευχάριστο ή δυσάρεστο: «κι εκεί που δεν το περίμενα, μου ’δωσε τα δανεικά που του ζήτησα κι έμεινα άγαλμα || ξαφνικά έβγαλε το μαχαίρι κι έμεινα άγαλμα». γ. (για τερματοφύλακες) δεν προλαβαίνω να κάνω την παραμικρή κίνηση, για να αποκρούσω την μπάλα, που κατευθύνεται προς τα δίχτυα της εστίας μου: «του ’ριξε τέτοια βολίδα, που έμεινε άγαλμα». Από την ακινησία του αγάλματος· βλ. και φρ. μένω μάρμαρο, λ. μάρμαρο·
- στέκεται σαν άγαλμα, μένει ακίνητος και αμίλητος, δεν αντιδρά, δε συμμετέχει σε μια εκδήλωση: «κάθε φορά που βλέπει κάτι στραβό, επεμβαίνει, γιατί δεν μπορεί να στέκεται σαν άγαλμα».
- τον αφήνω άγαλμα, α. τον αφήνω εμβρόντητο, άναυδο από την έκπληξη ή τον τρόμο που του προξενώ: «μόλις του ’δειξα πόσα λεφτά κουβαλούσα μέσα στην τσάντα μου, τον άφησα άγαλμα || μόλις έβγαλα το μαχαίρι, τον άφησα άγαλμα». β. τον αφήνω εμβρόντητο, άναυδο από αναπάντεχη ευχάριστη ή δυσάρεστη γι’ αυτόν ενέργεια ή κίνησή μου: «μόλις του ’δωσα τα δανεικά που μου ζήτησε, τον άφησα άγαλμα || μόλις έβγαλα φουλ του άσου, τους άφησα άγαλμα». γ. (για τερματοφύλακες) εξαπολύω τόσο δυνατό σουτ κατά της εστίας του, που δεν του αφήνω περιθώρια να αντιδράσει: «έπιασα τέτοια σουτάρα έξω απ’ τη μεγάλη περιοχή, που τον άφησα άγαλμα και η μπάλα κατέληξε στα δίχτυα»· βλ. και φρ. τον αφήνω μάρμαρο, λ. μάρμαρο.

στήθος

στήθος κ. στήθι κ. στηθί, το, ουσ. [<αρχ. στῆθος], το στήθος. 1. η καρδιά ως έδρα συναισθημάτων και παθών του ανθρώπου: «πώς να γελάσει ο άνθρωπος με τόσες πίκρες που έχει μαζέψει στο στήθος του!». 2. τα πνευμόνια: «μαύρισαν τα στήθια του απ’ το τσιγάρο». (Λαϊκό τραγούδι: μάνα μου, το στήθος μου πονεί (ακολουθεί βήχας, ώστε ο ακροατής του τραγουδιού να υπονοήσει πως υπάρχει κάποια ασθένεια στα πνευμόνια του ήρωα, στον οποίο αναφέρεται ο τραγουδιστής). 3. οι μαστοί της γυναίκας, τα βυζιά: «αυτή η γυναίκα έχει το ωραιότερο στήθος που είδα ποτέ σε γυναίκα». 4. (για πουλιά) η λευκή σάρκα γύρω απ’ το στέρνο: «κάθε φορά που τρώει κοτόπουλο, προτιμάει το στήθος»·
- από στήθους, απέξω, από μνήμης: «μπορεί να σου πει ολόκληρο βιβλίο από στήθους»·
- βράζει το στήθος μου, είμαι πολύ κρυωμένος: «πίνω όλο ζεστά, σύμφωνα με την οδηγία του γιατρού, γιατί βράζει το στήθος μου»·
- έχει πληγή στα στήθια, βλ. λ. πληγή·
- μ’ άναψε φωτιά στα στήθια, βλ. λ. φωτιά·
- ματώνει το στήθος μου, βλ. συνηθέστ. ματώνει η καρδιά μου, λ. καρδιά. (Λαϊκό τραγούδι: σαν βγαίνει ο χότζας στο τζαμί, αργά σαν σουρουπώνει, όταν θα πει το μπιρ Αλλάχ, το στήθος μου ματώνει)·
- με διαφορά στήθους, βλ. λ. διαφορά·
- προτάσσω τα στήθη μου, αμύνομαι, υπερασπίζομαι σθεναρά: «όλοι οι Μακεδόνες θα προτάξουν τα στήθη τους σε περίπτωση εχθρικής επιβουλής κατά της Μακεδονίας»·
- στήθος μάρμαρο! α. λέγεται για γερό αντρικό στήθος και, κατ’ επέκταση, για γενναίο, για ατρόμητο άτομο: «είναι γενναίο παλικάρι ο τάδε; -Στήθος μάρμαρο!». β. λέγεται ειρωνικά για άτομο που παριστάνει τον ανδρείο, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι. Συνήθως περιπαιχτική φρ. των μεγάλων στα μικρά παιδιά ή στους νεαρούς. Η ολοκληρωμένη φρ. είναι: στήθος μάρμαρο κοιλιά (κατ’ άλλους καρδιά) πατάτα κι από κάτω κρέμεται αγγούρι με ντομάτα·
- στήθος με στήθος, α. αγκαλιά με τον αντίπαλο στο αγώνισμα της πάλης: «απ’ την ώρα που μπήκαν στο ρινγκ, αγκαλιάστηκαν και μέχρι το τέλος πάλευαν στήθος με στήθος». β. μεγάλος συναγωνισμός μεταξύ δρομέων σε αγώνισμα δρόμου ή μεταξύ υποψηφίων σε κάποια εκλογή: «από την αρχή μέχρι το τέλος όλη η απόσταση έγινε στήθος με στήθος μεταξύ τριών δρομέων || στο νομό μας δυο βουλευτές  μέχρι τα ξημερώματα πάλευαν στήθος με στήθος ποιος θα εκλεγεί». γ. (για μάχες) σώμα με σώμα, εκ του συστάδην: «η μάχη ήταν πολύ σκληρή και δόθηκε στήθος με στήθος».