πιάτσα, η, ουσ. [<ιταλ. piazza <λατιν. platea <αρχ. ελλ. επίθ. πλατεῖα (ὁδός)]. 1. (γενικά) η αγορά, το παζάρι, το εμπορικό κέντρο, όπου ασκούνται διάφορες εμπορικές δραστηριότητες, όπου γίνεται το αλισβερίσι, το νταραβέρι, όπου διακινείται το χρήμα: «τον τελευταίο καιρό δεν υπάρχει καθόλου κίνηση στην πιάτσα». (Λαϊκό τραγούδι: στην πιάτσα που μεγάλωσα όλοι μ’ έχουν θαυμάξει, γιατ’ είμαι μάγκας έξυπνος και σ’ όλα μου εντάξει). 2. το σύνολο των ατόμων ή των συντεχνιών που κινούνται και συναλλάσσονται σε έναν εμπορικό ή επαγγελματικό χώρο: «είναι χρόνια έμπορος κι είναι γνωστός σ’ όλη την πιάτσα». (Λαϊκό τραγούδι: είμαστε αλάνια, διαλεχτά παιδιά μέσα στην πιάτσα και δεν την τρομάζουν οι φουρτούνες τη δική μας ράτσα). 3. μόνιμος χώρος όπου σταθμεύουν ταξί, αυτοκίνητα ή τρίκυκλα μεταφορών: «στην πιάτσα της οδού Μητροπόλεως δεν υπήρχε κανένα ταξί || θέλει να μεταφέρει ένα ψυγείο στο σπίτι του και πήγε στην πιάτσα να βρει κανένα τρίκυκλο». (Λαϊκό τραγούδι: αν είστε φίλοι, βρέστε μου τους πρώτους μπουζουξήδες κι από την πιάτσα φέρτε μου όλους τους ταξιτζήδες).4. συγκεκριμένος χώρος της πόλης όπου είναι συγκεντρωμένη μια τάξη επαγγελματιών ή εμπόρων, όπου ασκούν το επάγγελμά τους: «πιάτσα των χοντρεμπόρων || πιάτσα των χρυσοχόων || πιάτσα των ηλεκτρολόγων || πιάτσα των μπογιατζήδων κ. ά.». 5. (για γυναίκες, ομοφυλόφιλους ή τραβεστί) συγκεκριμένος χώρος της πόλης όπου συχνάζουν για τη συγκεκριμένη συναλλαγή τους: «στην οδό Πολυτεχνείου ήταν για ένα μεγάλο διάστημα η πιάτσα των τραβεστί». (Τραγούδι: μόνη είμαι μέσ’ στο κρύο, γύρω μου όλο φαντάροι, νοσταλγώ το Δημαρχείο και την πιάτσα του Βαρδάρη). (Ακολουθούν 12 φρ.)·
- άνθρωπος της πιάτσας, βλ. λ. άνθρωπος·
- βγάζω στην πιάτσα, οδηγώ γυναίκα στην πορνεία: «στην αρχή έκανε τον ερωτευμένο μαζί της, μέχρι που την έβγαλε στην πιάτσα»· βλ. και φρ. ρίχνω στην πιάτσα·
- βγαίνω στην πιάτσα, α. αρχίζω να ασχολούμαι με τον κόσμο της αγοράς, αρχίζω να κερδίζω μοναχός μου τη ζωή μου: «αυτός είδε και γνώρισε πολλά, γιατί από μικρός βγήκε στην πιάτσα». β. (για γυναίκες) πορνεύομαι, κάνω πεζοδρόμιο: «επειδή την καταπίεζε ο πατέρας της, έφυγε απ’ το σπίτι της και βγήκε στην πιάτσα»·
- η γλώσσα της πιάτσας, η γλώσσα του απλού λαού, που έχει καθιερωθεί για να συνεννοείται και να συναλλάσσεται στις διάφορες καθημερινές εμπορικές δραστηριότητές του μέσα στο χώρο του εμπορικού κέντρου, της αγοράς: «πρέπει να μάθεις τη γλώσσα της πιάτσας, για να κάνεις αλισβερίσι μ’ έναν άνθρωπο της αγοράς, γιατί αλλιώς μπορεί να τα κάνεις θάλασσα»· βλ. και φρ. η γλώσσα της μαγκιάς, λ. μαγκιά·   
- η τιμή της πιάτσας, βλ. λ. τιμή·
- κάνω πιάτσα, α. συχνάζω: «για πες μου, πού κάνεις πιάτσα, για να σε βρω, αν τύχει και ποτέ σε χρειαστώ;». (Λαϊκό τραγούδι: δεν ξέρω ο Θεός πού κάνει πιάτσα να πάω να ξομολογηθώ τις μπόρες, τα ξενύχτια, τα στραπάτσα που τράβηξα γιατί σε αγαπώ). β. συχνάζω σε κάποιο συγκεκριμένο μέρος ως επαγγελματίας: «πού κάνεις πιάτσα, αν τύχει και σε χρειαστώ για τη μεταφορά;». (Λαϊκό τραγούδι: ήταν Βικτώρια τ’ αμάξι του Τσαλίκη κι έκανε πιάτσα στου Γιαννάκη τη γωνιά, με το ημίψηλο και με το καμουτσίκι τονε θαυμάζανε στην κάθε γειτονιά).γ. (για γυναίκες, ομοφυλόφιλους ή τραβεστί) εκδίδομαι: «έκανε πιάτσα πολλά χρόνια, μέχρι που βρήκε έναν και τον παντρεύτηκε, κι έγινε κυρία»·
- κυκλοφορεί στην πιάτσα, α.εμφανίζεται, επιδεικνύεται στα γνωστά στέκια: «τον τελευταίο καιρό κυκλοφορεί στην πιάτσα με μια θεογκόμενα || απ’ τη μέρα που παντρεύτηκε, δεν κυκλοφορεί στην πιάτσα». β. διαδίδεται, φημολογείται: «κυκλοφορεί στην πιάτσα πως θα γίνει ανασχηματισμός». γ. (για προϊόντα) διατίθεται στα μαγαζιά: «ξέρεις αν κυκλοφορεί στην πιάτσα αυτό το είδος;»·
- παιδιά της πιάτσας, βλ. λ. παιδί·
- ρίχνω στην πιάτσα, προωθώ, δειγματίζω στην αγορά εμπόρευμα για πώληση: «απ’ τη μέρα που έριξε στην πιάτσα αυτό το είδος, χέστηκε στις παραγγελίες»·
- συμμορφώσου με την πιάτσα, (συμβουλευτικά ή προτρεπτικά) ακολούθησε τον τρόπο ζωής και συμπεριφοράς με τον περίγυρο στον οποίο κινείσαι: «συμμορφώσου με την πιάτσα κι αυτά που ήξερες αλλού να τα ξεχάσεις». (Λαϊκό τραγούδι: κόψε τώρα τους νταλκάδες κι άφησε τα πονηρά, συμμορφώσου με την πιάτσα, μη με βάλεις σε μπελά)·
- χάθηκε απ’ την πιάτσα, δεν εμφανίζεται στα γνωστά μέρη, όπου εμφανιζόταν, όπου σύχναζε. (Λαϊκό τραγούδι: ως και ο γάτος έβγαλε τη γάτα στην ταράτσα, και μοναχά εμείς οι δυο χαθήκαμε απ’ την πιάτσα)·
- χαλώ την πιάτσα, α. ενεργώ διαφορετικά από τα καθιερωμένα μιας ομάδας, μέσα στην οποία κινούμαι και εγώ, και βλάπτω τα συμφέροντά μας: «μην ξαναφέρεις τη γυναίκα σου μαζί μας στα μπουζούκια, γιατί χαλάς την πιάτσα και θα θέλουν κι οι δικές μας || μην αργείς το πρωί στη δουλειά σου, γιατί χαλάς την πιάτσα και θ’ αρχίσουν κι οι άλλοι να ’ρχονται αργοπορημένοι». β. πουλώ φθηνότερα, κάνω αθέμιτο ανταγωνισμό: «πουλάει φθηνότερα και χαλάει την πιάτσα».

φλέβα, η, ουσ. [<μτγν. φλέβα <αρχ. φλέψ], η φλέβα. 1. υπόγειο νερό, κοίτασμα πετρελαίου ή μετάλλου: «εκεί που σκάβανε βρήκανε φλέβα νερού || φλέβα πετρελαίου || φλέβα λιγνίτη». 2. καταγωγή, προέλευση: «έχει βασιλική φλέβα». 3α. έμφυτη ή κληρονομημένη ικανότητα σε κάτι, ιδίως καλλιτεχνική, η κλίση, το ταλέντο: «έχει τη μουσική στη φλέβα του || είναι ποιητική φλέβα». β. λέγεται και για έμφυτες ή κληρονομημένες κακές ιδιότητες: «έχει το ψέμα στη φλέβα του || έχει την απατεωνιά στη φλέβα του». Υποκορ. φλεβίτσα, η. (Ακολουθούν 21 φρ.)·
- άνοιξε τις φλέβες του, βλ. συνηθέστ. έκοψε τις φλέβες μου·
- βρήκα τη φλέβα του ή του βρήκα τη φλέβα, βλ. συνηθέστ. βρήκα το σφυγμό του·
- βρήκα φλέβα, βλ. φρ. χτύπησα φλέβα·
- δεν έχει αίμα στις φλέβες του ή δεν κυλάει αίμα στις φλέβες του ή δεν τρέχει αίμα στις φλέβες του, βλ. λ. αίμα·
- έκαψε τις φλέβες του, (στη γλώσσα των ναρκωτικών) από τη συνεχή ενδοφλέβια χρήση κατέστρεψε τις φλέβες του: «απ’ το τρύπα τρύπα, έκαψε όλες τις φλέβες του»·
- έκοψε τις φλέβες του, αυτοκτόνησε ή αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει κόβοντας τις φλέβες του, ιδίως τις φλέβες που υπάρχουν στους καρπούς των χεριών του: «ήταν τόσο απελπισμένος, που έκοψε τις φλέβες του»·
- έπιασα τη φλέβα του ή του έπιασα τη φλέβα, βλ. συνηθέστ. έπιασα το σφυγμό του·
- έχει μέσ’ στη φλέβα του (κάτι) ή έχει στη φλέβα του (κάτι), έχει έμφυτη μια καλή ή κακή ιδιότητα: «έχει στη φλέβα του τη ζωγραφική || έχει στη φλέβα του τη μουσική || έχει στη φλέβα του το χορό || έχει μέσ’ στη φλέβα του την απάτη». (Λαϊκό τραγούδι: μα η γυναίκα, σαν την Εύα, την απιστία έχει στη φλέβα)· βλ. και φρ. κυκλοφορεί στις φλέβες του (κάποιος)·
- έχει νερό στις φλέβες του, βλ. λ. νερό·
- έχει φλέβα αριστοκράτη, βλ. λ. αριστοκράτης·
- θα κόψω τις φλέβες μου, βρίσκομαι σε απελπιστική κατάσταση: «έχω τόσα πολλά προβλήματα, που θα κόψω τις φλέβες μου». Άλλες φορές προτάσσεται και άλλες ακολουθεί το μου φαίνεται·
- κόβω τις φλέβες μου (για κάποιον), τον αγαπώ πάρα πολύ, τον λατρεύω, θυσιάζομαι γι’ αυτόν: «είναι τόσο ερωτευμένος με τη γυναίκα του, που κόβει τις φλέβες του γι’ αυτήν»·
- κρατώ από φλέβα, κατάγομαι από μεγάλη γενιά, από μεγάλο σόι: «έχει μια αρχοντιά αυτός ο άνθρωπος, γιατί κρατάει από φλέβα»·
- κυκλοφορεί στις φλέβες του (κάποιος), τον έχει συνεπάρει, έχει ταυτιστεί μαζί του: «απ’ τη μέρα που τη γνώρισε, κυκλοφορεί στις φλέβες του». (Λαϊκό τραγούδι: μέσα στο αίμα σου είμαι ’γω, στις φλέβες σου κυκλοφορώ)·  
- κυλάει νερό στις φλέβες του, βλ. λ. νερό·
- πάγωσε το αίμα στις φλέβες μου, βλ. λ. αίμα·
- στις φλέβες του τρέχει (ρέει) αίμα…, κατάγεται από…: «στις φλέβες του τρέχει αίμα βασιλικό || στις φλέβες του τρέχει αίμα αριστοκρατικό»·
- το ’χει μέσ’ στη φλέβα του ή το ’χει στη φλέβα του, έχει έμφυτη μια καλή ή κακή ιδιότητα: «το ’χει μέσ’ στη φλέβα του να ’ναι καλλιτέχνης || το ’χει στη φλέβα του να ’ναι αλήτης». Συνών. το ’χει μέσ’ στο αίμα του ή το ’χει στο αίμα του·
- τρέχει νερό στις φλέβες του, βλ. λ. νερό·
- χάραξε τις φλέβες του, βλ. συνηθέστ. έκοψε τις φλέβες του·
- χτύπησα φλέβα, α. ανακάλυψα κάποιο κοίτασμα: «χτύπησα φλέβα χρυσού || χτύπησα φλέβα πετρελαίου». β. (στη γλώσσα της αργκό) βρήκα τον τρόπο ή το μέσο να περνώ άνετα στη ζωή μου δίχως να δουλεύω: «χτύπησα φλέβα τον πεθερό μου, που μου ’χει αδυναμία, και τη γαζώνω μια χαρά».