Περισσότερες επιλογές αναζήτησης
Βρέθηκε 1 αποτέλεσμα
γάμος

ΕΚΤΥΠΩΣΗ ΣΕ PDF

γάμος, ο, ουσ. [<αρχ. γάμος], ο γάμος. 1. η έγγαμη ζωή, ο έγγαμος βίος, η συμβίωση του παντρεμένου ζευγαριού: «πώς τα πας με το γάμο σου;». 2. (στη γλώσσα της αργκό) σπουδαία δουλειά, σοβαρή υπόθεση: «δε θα μπορέσω να ’ρθω μαζί σας, γιατί μου ’τυχε ένας γάμος». Από το ότι είναι υποχρεωμένος να παρευρίσκεται ο οικείος του ζευγαριού, όταν τον προσκαλέσουν, στο γάμο τους. (Ακολουθούν 46 φρ.)·
- αδαμάντινοι γάμοι! η εξηκοστή επέτειος του γάμου: «αύριο γιορτάζουν τους αδαμάντινους γάμους τους»·
- άνθρωπος ακάλεστος σε γάμο τι γυρεύει; βλ. λ. ακάλεστος·
- ανοιχτός γάμος, που γίνεται με πολλούς καλεσμένους και συνήθως ακολουθεί δεξίωση: «όνειρο του ήταν να κάνει ανοιχτό γάμο στην κόρη του»·
- αργυροί γάμοι, η εικοστή πέμπτη επέτειος του γάμου: «τον άλλο μήνα θα γιορτάσουν τους αργυρούς γάμους τους»·
- αφήνω το γάμο και πάω για πουρνάρια ή αφήνω το γάμο και πάω στα πουρνάρια, αφήνω σοβαρές και ουσιαστικές υποθέσεις και ασχολούμαι με άλλες επουσιώδεις ή χωρίς καθόλου σημασία·
- βαράω στο γάμο του Καραγκιόζη, βλ. λ. Καραγκιόζης·
- βαράω στου Κουτρούλη το γάμο, βλ. λ. Κουτρούλης·
- βαριά η καλογερική μ’ ασήκωτος ο γάμος, βλ. λ. καλογερική·
- βρίσκομαι σε ηλικία γάμου, βλ. λ. ηλικία·
- γάμο χωρίς παπά, χέσ’ τονε, τίποτα δεν μπορεί να πετύχει κανείς, αν δεν ακολουθήσει την τυπική, την ενδεδειγμένη, τη νόμιμη διαδικασία: «για να στήσουμε αυτή τη δουλειά, πρέπει να ’χουμε πίσω μας μια τράπεζα, γιατί γάμο χωρίς παπά, χέσ’ τονε». Από το ότι ο λαός αναγνωρίζει και αποδέχεται τον κυρίαρχο ρόλο της ορθόδοξης εκκλησίας και στην κοινωνική του ζωή·
- δεν είναι ο γάμος καρπούζι ή ο γάμος δεν είναι καρπούζι, πρέπει κανείς να διαλέγει με προσοχή το σύντροφο της ζωής του, γιατί, σε περίπτωση άστοχης εκλογής, δεν είναι όπως το καρπούζι, που, αν κατά τον έλεγχο της ποιότητάς του δε βγει καλό, μπορεί κανείς να το αφήσει με ευκολία και να διαλέξει κάποιο άλλο ή, εντέλει, αν το αγοράσει και βγει σκάρτο, μπορεί με ευκολία να το πετάξει, πράγμα που δεν είναι τόσο εύκολο να διώξεις το ταίρι σου, αν κάνεις γάμο·
- δένομαι με τα δεσμά του γάμου (και για τα δυο φύλα) παντρεύομαι: «την προηγούμενη Κυριακή δέθηκαν με τα δεσμά του γάμου»·
- δίνω υπόσχεση γάμου, (ιδίως για άντρα) υπόσχομαι πως θα παντρευτώ τη γυναίκα με την οποία έχω δεσμό ή τη γυναίκα που μου προξενεύουν: «πήγε στους γονείς της κι έδωσε υπόσχεση γάμου || του γνώρισαν μια μεγαλοκοπέλα, αλλά, επειδή ήταν πλούσια, έδωσε υπόσχεση γάμου»·
- έγινε της αλεπούς ο γάμος, (στη νεοαργκό) βλ. φρ. έγινε της μαϊμούς ο γάμος·
- έγινε της μαϊμούς ο γάμος, (στη νεοαργκό) α. επικράτησε μεγάλη αναστάτωση, σύγχυση, φασαρία, έγινε μεγάλος και άγριος καβγάς: «πιάστηκαν οι δυο παρέες για τα ηλίθια τα πολιτικά κι έγινε της μαϊμούς ο γάμος». β. επικράτησε εκρηκτικό κέφι: «στο πάρτι που έκανε ο τάδε για τη γιορτή του, έγινε της μαϊμούς ο γάμος». Από το ότι, όπου παρουσιάζεται μια μαϊμού, ή θα προκαλέσει μεγάλη αναστάτωση ή πολύ γέλιο με τα καμώματά της·
- έγινε του Κουτρούλη ο γάμος, βλ. λ. Κουτρούλης·
- είμαι σε ηλικία γάμου, βλ. λ. ηλικία·
- έκλασε η νύφη, σχόλασε ο γάμος, βλ. λ. νύφη·
- έρχομαι εις γάμου κοινωνία(ν), (και για τα δυο φύλα) παντρεύομαι: «μετά από πολυετή ερωτικό δεσμό, ήρθαν επιτέλους εις γάμου κοινωνία»·
- έρχομαι σε ηλικία γάμου, βλ. λ. ηλικία·
- ευλογώ το γάμο, (για ιερωμένους) τελώ το μυστήριο του γάμου: «το γάμο τους ευλόγησε ο μητροπολίτης»·
- θρησκευτικός γάμος, που γίνεται στην εκκλησία σύμφωνα με το τυπικό της χριστιανικής θρησκείας: «διέλυσε τον αρραβώνα της, γιατί ο αρραβωνιαστικός της δεν ήθελε να παντρευτούν με θρησκευτικό γάμο»·
- και στο γάμο σας! ευχή σε αρραβωνιασμένος ή σε ελεύθερο ζευγάρι να παντρευτούν·
- και στο γάμο σου! ευχή σε άγαμο νέο να παντρευτεί·
- κάλεσέ τον στο γάμο σου να σου πει και του χρόνου, βλ. φρ. πάρ’ τονε στο γάμο σου να σου πει και του χρόνου·
- κάνω πλούσιο γάμο, (και για τα δυο φύλα) παντρεύομαι πλούσιο ταίρι: «τ’ όνειρο του είναι να κάνει πλούσιο γάμο να σωθεί»·
- κλειστός γάμος, που γίνεται με λίγους καλεσμένους, ιδίως σε στενό οικογενειακό κύκλο: «επειδή πρόσφατα πέθανε ο πατέρας του γαμπρού, έκαναν κλειστό γάμο»·
- λευκός γάμος, κατά τη διάρκεια του οποίου το ζευγάρι δεν ήρθε σε σαρκική επαφή: «μπορεί να ήταν ένα χρόνο παντρεμένη, αλλά είναι ακόμη παρθένα, γιατί ο γάμος της αποδείχτηκε λευκός γάμος»·
- λύνω το γάμο μου, τον διαλύω, χωρίζω με τον (την) σύζυγό μου: «είδαν ότι δεν μπορούσαν να ζήσουν άλλο μαζί, γι’ αυτό έλυσαν το γάμο τους», δηλαδή έλυσαν τα δεσμά του γάμου τους με τα οποία ήταν δεμένοι·
- νεκρός γάμος, λέγεται στην περίπτωση που το παντρεμένο ζευγάρι ζει χώρια, χωρίς όμως να έχει πάρει και το τυπικό διαζύγιο: «είναι είκοσι χρόνια παντρεμένοι, αλλά τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν νεκρό γάμο»·
- ο γάμος είναι λαχείο, η πετυχημένη εκλογή του συντρόφου της ζωής είναι και θέμα τύχης: «δεν μπορείς να είσαι απόλυτα σίγουρος όταν παντρεύεσαι, γιατί ο γάμος είναι λαχείο». Πρβλ.: είναι λαχνός η παντρειά και δεν ξέρεις τι θα πέσει το κορίτσι που θα πάρεις, το κορίτσι που σ’ αρέσει (Λαϊκό τραγούδι)·
- ο γάμος θέλει τούμπανα και η εκκλησία ψάλτη, η κάθε κατάσταση θέλει και την ανάλογη αντιμετώπιση: «πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά πώς θ’ αντιμετωπίσουμε την κατάσταση και να μην κάνουμε αψυχολόγητες ενέργειες, γιατί ο γάμος θέλει τούμπανα και η εκκλησία ψάλτη»·
- όλα του γάμου δύσκολα κι η νύφη γκαστρωμένη, λέγεται στην περίπτωση που αντιμετωπίζουμε πολλά προβλήματα, αντίξοες συνθήκες και κοντά σε αυτά εμφανίζεται νέο μεγάλο πρόβλημα, που κάνει τα πράγματα δυσκολότερα·
- όπου γάμος και χαρά, η Βασίλω πρώτη, βλ. λ. χαρά·
- όπου γάμος και χαρά και αυτός στη μέση, βλ. λ. χαρά·
- πάρ’ τονε στο γάμο σου να σου πει και του χρόνου! λέγεται ειρωνικά ή επιτιμητικά όταν ο άστοχος ή δυσάρεστος λόγος κάποιου ή οι συνεχείς γκάφες του, μας δημιουργούν δυσάρεστες καταστάσεις ή προβλήματα: «αντί να πει συλλυπητήρια στη μάνα του νεκρού, της είπε και του χρόνου ο βλάκας. -Πάρ’ τονε στο γάμο σου να σου πει και του χρόνου»·
- πάω για γάμο, με απασχολεί σοβαρά το θέμα του γάμου, σκοπεύω να παντρευτώ: «όπως ήρθαν τα πράγματα, πάω για γάμο, γιατί η κοπέλα με την οποία έχω δεσμό έμεινε έγκυος και δε θέλουμε να το ρίξουμε»·
- πολιτικός γάμος, που γίνεται στο δημαρχείο της πόλης με ληξιαρχική πράξη: «ήθελαν να κάνουν τους προοδευτικούς, γι’ αυτό παντρεύτηκαν με πολιτικό γάμο»· 
- ρίχνω στο γάμο του Καραγκιόζη, βλ. λ. Καραγκιόζης·
- ρίχνω στου Κουτρούλη το γάμο, βλ. λ. Κουτρούλης·
- σε γάμο και ταξίδι μήτε λάδι μήτε ξίδι, μην εκφέρεις ποτέ γνώμη σε κάποιον που σε ρωτάει αν πρέπει να παντρευτεί ή με ποιο μέσο να ταξιδέψει, γιατί, σε περίπτωση αποτυχίας του ή δυστυχήματός του, θα θεωρείσαι κι εσύ υπεύθυνος·
- στο γάμο του Καραγκιόζη, βλ. λ. Καραγκιόζης·
- στου Κουτρούλη το γάμο, βλ. λ. Κουτρούλης·
- τα έξοδα του γάμου η νύφη δεν τα βγάζει, βλ. λ. νύφη·
- της κάνω πρόταση γάμου, προτείνω στη γυναίκα με την οποία συνδέομαι ή γνωρίζω να την παντρευτώ: «επειδή έχουμε τρία χρόνια δεσμό και δεν πάει άλλο, σκέφτομαι να της κάνω πρόταση γάμου»·
- τον ακάλεστο στο γάμο κάτω κάτω τον καθίζουν, βλ. λ. ακάλεστος·
- χρυσοί γάμοι, η πεντηκοστή επέτειος του γάμου: «την άλλη βδομάδα θα γιορτάσουν τους χρυσούς γάμους τους»·
- χωρίς γαμπρό γάμος δε γίνεται, βλ. λ. γαμπρός.

ακάλεστος

ακάλεστος, -η, -ο, επίθ. [<α- στερητ. + θέμα αορ. του ρ. καλώ + κατάλ. -τος], που δεν τον κάλεσε κανείς να προσέλθει σε κάποια γιορτή ή άλλη κοινωνική εκδήλωση: «δε συνηθίζω να πηγαίνω κάπου ακάλεστος»·
- ακάλεστος μουσαφίρης, καθάριος διακονιάρης, αυτός που πηγαίνει κάπου χωρίς να έχει προσκληθεί, δε διαφέρει από έναν ζητιάνο: «αν δε με προσκαλέσουν στο γάμο τους δεν έχω σκοπό να πάω, γιατί ακάλεστος μουσαφίρης, καθάριος διακονιάρης»· 
- άνθρωπος ακάλεστος σε γάμο τι γυρεύει; λέγεται για άτομο που μπερδεύεται σε ξένες υποθέσεις χωρίς να του το έχει ζητηθεί από κάποιον: «αφού δε ζήτησαν τη βοήθειά μου, θα τους αφήσω να τα βρουν μονάχοι τους, γιατί άνθρωπος ακάλεστος σε γάμο τι γυρεύει;»·  
- τον ακάλεστο στο γάμο κάτω κάτω τον καθίζουν, αυτός που πηγαίνει κάπου ακάλεστος, δεν τον υπολογίζει κανένας, είναι ανεπιθύμητος: «ακάλεστος δεν πάω σε καμιά εκδήλωση, γιατί, τον ακάλεστο στο γάμο κάτω κάτω τον καθίζουν».

γαμπρός

γαμπρός, ο, ουσ. [<αρχ. γαμβρός], ο γαμπρός. 1α. αυτός που κατά τις εξόδους του, ιδίως τις νυχτερινές, φροντίζει πάρα πολύ την εμφάνισή του: «κάθε φορά που βγαίνει για διασκέδαση, είναι σαν γαμπρός».β. στον πλ. οι γαμπροί, (ειρωνικά) οι καλοντυμένοι νεαροί, που πηγαίνουν στα μπαρ ή στα μπουζουκτσίδικα και επιδιώκουν να συνάψουν ερωτικές σχέσεις με τις μπαργούμεν ή τις τραγουδίστριες: «απ’ τη μέρα που έφερε εκείνες τις Γεωργιανές, γέμισε το μπαρ του από γαμπρούς». 2. (στη γλώσσα της αργκό) αυτός που ενδιαφέρεται για κάτι, ιδίως να προβεί σε κάποια αγορά: «αν εξακολουθείς να θέλεις να πουλήσεις το διαμέρισμά σου, σου ’χω έτοιμο γαμπρό». (Ακολουθούν 22 φρ.)·
- αν θέλ’ η νύφη κι ο γαμπρός, τύφλα να ’χει ο πεθερός, βλ. λ. πεθερός·
- από γενιά να ’ν’ ο γαμπρός και να ’ναι φημισμένος, λέγεται στην περίπτωση που επιδιώκουμε τον καλύτερο συνδυασμό για το άτομο που θέλουμε να πάρουμε στη δούλεψή μας: «όποιον παίρνει στη δουλειά του, τον περνάει από κόσκινο, γιατί, σύμφωνα με την τακτική του, από γενιά να ’ν’ ο γαμπρός και να ’ναι φημισμένος»·
- για το γαμπρό κι ο κόκορας γεννά αβγό, δηλώνει πως για το χατίρι του γαμπρού, ιδίως όταν βρίσκεται στο στάδιο του αρραβώνα, όλα γίνονται, κάθε επιθυμία του πραγματοποιείται από τα πεθερικά του: «απ’ τη μέρα που αρραβωνιάστηκε την κόρη τους, τον έχουν στα όπα όπα, γιατί για το γαμπρό κι ο κόκορας γεννά αβγό»·
- ήρθε (πήγε) σαν γαμπρός, ήρθε (πήγε) ντυμένος πολύ επίσημα: «τον προσκάλεσα στο πάρτι μου κι ήρθε σαν γαμπρός || τον έστειλα στο σπίτι της κουνιάδας μου και πήγε σαν γαμπρός»·
- και γαμπρός! ευχή σε ανύπαντρο άντρα που είχε μια σπουδαία επιτυχία να τη συμπληρώσει ή να την ολοκληρώσει και με έναν γάμο. Πολλές φορές, της φρ. προτάσσεται το άιντε ή το άντε ή το του χρόνου ή άιντε και του χρόνου ή άντε και του χρόνου·
- καλορίζικος ο γαμπρός! ευχή που δίνεται στους οικείους της νύφης·
- καμαρώνει σαν γαμπρός, νιώθει πολύ περήφανος, πολύ ικανοποιημένος και το δείχνει με την έκφρασή του: «κάθε φορά που στέκεται δίπλα στον αρχηγό του κόμματος, καμαρώνει σαν γαμπρός»·
- ντύνομαι γαμπρός, παντρεύομαι: «ήμουν τρία χρόνια αρραβωνιασμένος μαζί της και την Κυριακή ντύνομαι γαμπρός». (Λαϊκό τραγούδι: εργένης είναι κι ο Χριστός κορόιδο δεν επιάστηκε, ούτε που ντύθηκε γαμπρός ούτε π’ αρραβωνιάστηκε
- ντύνομαι σαν γαμπρός, ντύνομαι πολύ επίσημα, φορώ τα καλά μου: «κάθε φορά που πηγαίνω στα μπουζούκια, ντύνομαι σαν γαμπρός». (Λαϊκό τραγούδι: όταν θα φύγεις και κλείσεις την πόρτα, θ’ ανάψω τα φώτα, θα ντυθώ γαμπρός κι από δω και μπρος…
- ντύνουν το γαμπρό, τον βοηθούν να ντυθεί με το επίσημο κουστούμι του γάμου του: «μέσα στο δωμάτιο είναι οι φίλοι και ντύνουν το γαμπρό»·
- όλη η βρομάδα του γαμπρού κι η Κυριακή της νύφης, βλ. λ. νύφη·
- όρσε γαμπρέ κουφέτα! ειρωνική ή υβριστική επιφωνηματική έκφραση, για να δηλώσουμε την έντονη αντίρρησή μας στα λόγια ή στην επιθυμία κάποιου, και  συνοδεύεται από μούντζα ή συνοδεύει τη μούντζα: «όρσε γαμπρέ κουφέτα, που έγιναν τα πράγματα έτσι όπως μας τα λες! || όρσε γαμπρέ κουφέτα, που θα σ’ αφήσω να περάσεις πρώτος!». Συνήθως, για περισσότερη έμφαση, η μούντζα δίνεται και με τα δυο χέρια με τη μια παλάμη να έρχεται και να χτυπάει με δύναμη πάνω στην εξωτερική επιφάνεια της άλλης παλάμης. Πολλές φορές, αντί της φρ. παρατηρείται μόνο η χειρονομία·
- ούτε γαμπρός να ντυνόσουν! έκφραση αγανάκτησης σε άντρα που καθυστερεί πολύ, προσέχοντας το ντύσιμό του, και μας έχει αναγκάζει να τον περιμένουμε για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αναφορά στην προετοιμασία του γαμπρού πριν από την τελετή του γάμου·
- ούτε γαμπρός να στολιζόσουν! βλ. φρ. ούτε γαμπρός να ντυνόσουν(!)·
- ποιος παινάει το γαμπρό; Η κλανιάρα η πεθερά, ο έπαινος σε συγγενικό πρόσωπο είναι πολλές φορές χωρίς αξία: «να παίνευε κάποιος άλλος το γιο του, θα τον πίστευα αλλά, γι’ αυτόν θα πω: ποιος παινάει το γαμπρό; Η κλανιάρα η πεθερά»·
- πολύφερνος γαμπρός, άντρας που βρίσκεται σε ηλικία γάμου, για τον οποίο, λόγω της ομορφιάς του ή του πλούτου του, εκδηλώνουν το ενδιαφέρον να τον παντρευτούν πολλές ανάλογες γυναίκες: «απ’ τη μέρα που άρχισε να κάνει κοσμική ζωή, είναι απ’ τους πιο πολύφερνους γαμπρούς, γιατί και πολύ ομορφόπαιδο είναι και το εργοστάσιο του πατέρα του θα κληρονομήσει»·
- σαν θέλ’ η νύφη κι ο γαμπρός, τύφλα να ’χει ο πεθερός, βλ. λ. πεθερός·
- στο τέλος ξυρίζουν το γαμπρό, α. προειδοποιητική έκφραση, που λέγεται με ελαφρά ειρωνικό ή απειλητικό τόνο σε κάποιον που ενεργεί απερίσκεπτα ή επιπόλαια, και έχει την έννοια ότι θα εμφανιστούν αργότερα τα κακά επακόλουθα των ενεργειών του: «τώρα δε μ’ ακούς και κάνεις του κεφαλιού σου, αλλά θα ’ρθει η μέρα που θα το μετανιώσεις, γιατί στο τέλος ξυρίζουν το γαμπρό || μην παραγγέλνεις πολλά και ακριβά πράγματα, γιατί στο τέλος ξυρίζουν το γαμπρό». β. προειδοποιητική έκφραση σε κάποιον, που άρχισε μια δουλειά, να μην ξεθαρρέψει που στα πρώτα στάδιά της του φαίνεται εύκολη, γιατί οι δυσκολίες της θα φανούν αργότερα: «έχε το νου σου στη δουλειά και μην ξεθαρρεύεις που άρχισε εύκολα, γιατί στο τέλος ξυρίζουν το γαμπρό».  Συνών. πίσω είναι τα φίδια με τις ουρές / πίσω έχει η αχλάδα την ουρά·
- στολίζομαι σαν γαμπρός, βλ. φρ. ντύνομαι σαν γαμπρός·
- στολίζουν το γαμπρό, βλ. συνηθέστ. ντύνουν το γαμπρό·
- το χαρτί και το μελάνι τον καλό γαμπρό τον κάνει, ο μορφωμένος άντρας είναι γαμπρός περιζήτητος: «τώρα που είσαι σε ηλικία γάμου, κόρη μου, να μη βλέπεις την ομορφιά στον άντρα και να θυμάσαι πως το χαρτί και το μελάνι τον καλό γαμπρό τον κάνει»·
- χωρίς γαμπρό γάμος δε γίνεται, τίποτε δε μπορεί να πετύχει κανείς, αν δεν υπάρχουν οι απαραίτητες προϋποθέσεις: «για να ξεκινήσει η δουλειά, χρειάζονται λεφτά, γιατί χωρίς γαμπρό γάμος δε γίνεται».

ηλικία

ηλικία, η, ουσ. [<αρχ. ἡλικία], η ηλικία. (Ακολουθούν 19 φρ.)·
- βρίσκομαι σε ηλικία γάμου, βλ. φρ. έρχομαι σε ηλικία γάμου·
- δεν έχει ηλικία, βλ. φρ. είναι χωρίς ηλικία·
- είμαι σε ηλικία γάμου, βλ. φρ. έρχομαι σε ηλικία γάμου·
- είναι μεγάλης ηλικίας, βλ. φρ. είναι προχωρημένης ηλικίας·
- είναι μιας κάποιας ηλικίας, (αόριστα και για τα δυο φύλα) το άτομο για το οποίο γίνεται λόγος, είναι κάπως ηλικιωμένο: «δεν μπορώ να πω πως είναι ηλικιωμένος, αλλά είναι μιας κάποιας ηλικίας»·
- είναι περασμένης ηλικίας, (και για τα δυο φύλα) το άτομο για το οποίο γίνεται λόγος, είναι ηλικιωμένο: «δεν μπορώ να πω πως είναι ντιπ γέρος, όμως είναι περασμένης ηλικίας || αν και είναι περασμένης ηλικίας η πεθερά μου δεν το βάζει κάτω»·
- είναι προχωρημένης ηλικίας, (και για τα δυο φύλα) το άτομο για το οποίο γίνεται λόγος, είναι πολύ ηλικιωμένο: «ο παππούς μας είναι συνέχεια άρρωστος, γιατί είναι προχωρημένης ηλικίας || τα άτομα που είναι προχωρημένης ηλικίας, αξίζουν σεβασμού απ’ τους νεότερους»·
- είναι χωρίς ηλικία, (και για τα δυο φύλα) το άτομο για το οποίο γίνεται λόγος, αν και είναι μιας κάποιας ηλικίας, εντούτοις, δεν μπορεί να πει κανείς με βεβαιότητα πόσο χρονών είναι, γιατί είναι καλοδιατηρημένο, γιατί έχει ζωντάνια και ενεργητικότητα: «προσέχει πάρα πολύ τον εαυτό της κι εξακολουθεί αυτή η γυναίκα να είναι χωρίς ηλικία»·
- έρχομαι σε ηλικία γάμου, (και για τα δυο φύλα) έρχομαι στην κατάλληλη ηλικία να παντρευτώ, να αναλάβω τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις του έγγαμου βίου: «ο γιος του ήρθε σε ηλικία γάμου και σκέφτεται σοβαρά να παντρευτεί»·
- έχει μια κάποια ηλικία, βλ. φρ. είναι μιας κάποιας ηλικίας·
- έχει την ηλικία της (του), βλ. φρ. είναι μιας κάποιας ηλικίας·
- κάλεσαν την ηλικία μου, (ιδίως για άντρες) η αρμόδια στρατιωτική υπηρεσία με κάλεσε μαζί με τους συνομήλικούς μου να καταταγώ στο στρατό για να υπηρετήσω τη στρατιωτική μου θητεία: «τον προηγούμενο μήνα κάλεσαν την ηλικία μου και στο τέλος του μηνός θα πάω να παρουσιαστώ στην Τρίπολη». Συνών. κάλεσαν την κλάση μου·
- με την ηλικία, κατά τη διάρκεια που μεγαλώνει κανείς, όσο μεγαλώνει κανείς: «μη στενοχωριέσαι που είναι άτακτος ο γιος σου, γιατί με την ηλικία θα συμμορφωθεί»·
- μέση ηλικία, η περίοδος του ανθρώπου κατά την οποία θεωρείται μεσήλικας: «η μέση ηλικία έχει τις δικές της χάρες, γιατί ο άνθρωπος διαθέτει και πείρα και σοφία»·
- όριο ηλικίας, βλ. λ. όριο·
- πάνω στο άνθος της ηλικίας του, λέγεται για άτομο που βρίσκεται πάνω στη νεότητά του, στην ακμή της ζωής του: «ο πόνος του είναι αβάσταχτος, γιατί έχασε το γιο του, που ήταν πάνω στο άνθος της ηλικίας του || ένιωθε ευτυχισμένος και χαιρόταν τη ζωή πάνω στο άνθος της ηλικίας του»·
- τον έπιασε το όριο ηλικίας, βλ. λ. όριο·
- τον πήρε το όριο ηλικίας, βλ. λ. όριο·
- τρίτη ηλικία, η περίοδος του ανθρώπου που είναι ηλικιωμένος και ιδίως από τη στιγμή που βγαίνει κανονικά στη σύνταξη: «η κυβέρνηση πρέπει να σκύψει με περισσότερη στοργή πάνω στα προβλήματα που βασανίζουν την τρίτη ηλικία». 

καλογερική

καλογερική, η, ουσ. [<μσν. καλογηρική, θηλ. του επιθ. καλογηρικός], η καλογερική. 1. ο τρόπος ζωής ή η ίδια η ζωή του ατόμου που ζει τη μοναστική ζωή: «πήγε στο Άγιο Όρος για ν’ ακολουθήσει την καλογερική». 2. η κατάσταση του άγαμου ατόμου: «καλά είναι να γυρίζεις λεύτερος και χωρίς οικογενειακές υποχρεώσεις, αλλά το βράδυ που πηγαίνεις να κοιμηθείς μονάχος καταλαβαίνεις πως δεν αντέχεται η καλογερική»·
- βαριά δουλειά (είναι) η καλογερική, βλ. λ. δουλειά·
- βαριά η καλογερική, α. η άγαμη ζωή είναι δύσκολη: «καλή είναι η ελευθερία, δε λέω, αλλά βαριά η καλογερική, μωρ’ αδερφάκι μου!». β. είναι βαρύ το έργο ή το καθήκον που απαιτεί κόπους, θυσίες, στερήσεις και στενοχώριες: «απ’ τη μέρα που έχασε την περιουσία του κι αναγκάστηκε να βγάλει μονάχος του το ψωμί του, κατάλαβε πόσο βαριά είναι η καλογερική!»·
- βαριά η καλογερική μ’ αβάσταχτος ο γάμος, δηλώνει πως και η μοναχική ζωή και ο έγγαμος βίος είναι δύσκολες καταστάσεις: «μου παραπονιέσαι πως είναι δύσκολο να ζει κανείς μόνος, ρώτα όμως και μένα τον παντρεμένο, γιατί βαριά η καλογερική μ’ αβάσταχτος ο γάμος». Πρβλ.: όποιος παντρεύεται, μετανιώνει ενενήντα εννιά τοις εκατό, όποιος δεν παντρεύεται, μετανιώνει εκατό τοις εκατό. 

Καραγκιόζης

Καραγκιόζης, ο, ουσ. [<τουρκ. karagöz (= μαυρομάτης)]. 1. ο κεντρικός ήρωας του λαϊκού θεάτρου σκιών, που είναι ένας τύπος καταπιεσμένου ανθρώπου, άσχημου και κακοφτιαγμένου (καμπούρη, φαλακρού, ρακένδυτου και ξυπόλυτου, με μεγάλη μύτη και με το δεξί του χέρι μακρύτερο από το αριστερό) με πηγαία εξυπνάδα και θυμοσοφία, πάντοτε πεινασμένος αλλά και τεμπέλης για οποιαδήποτε δουλειά, που με τις πολλές κωμικές καταστάσεις που περνάει και με τα παθήματά του διασκεδάζει τους θεατές ή τους αναγνώστες και, κατ’ επέκταση, το θέατρο σκιών: «ο Καραγκιόζης φούρναρης και άλλες ιστορίες || αύριο το βράδυ θα πάμε να δούμε Καραγκιόζη». 2. (υποτιμητικά) άτομο γελοίο στην εμφάνιση ή στη συμπεριφορά του, που αποτελεί αντικείμενο απαξίας ή κοροϊδίας, ο γελωτοποιός: «ήταν ντυμένος σαν Καραγκιόζης κι όλοι γελούσαν μαζί του || σταμάτα επιτέλους, ρε Καραγκιόζη, αυτά τα καμώματά σου!». 3. άτομο ανάξιο λόγου, ασήμαντο, τιποτένιο: «αφού δέχεσαι συμβουλές απ’ αυτόν τον Καραγκιόζη, θα προκόψεις!». 4. απευθύνεται σε άτομο και με ειρωνική ή υποτιμητική διάθεση: «πάρε δρόμο από δω, ρε Καραγκιόζη!». 5. (στη γλώσσα της αργκό) το παραποιημένο ζάρι, το καραγκιοζάκι, τα καραγκιοζάκια.  (Λαϊκό τραγούδι: έχω μια μεγάλη ρέντα κι όλοι οι μάγκες απορούν και στην τσόχα καραγκιόζη ψάχνουν άδικα να βρουν). 6. (στη γλώσσα της φυλακής) αυτός που παίζει τυχερά παιχνίδια, ιδίως ζάρια: «απ’ τη μέρα που ήρθε αυτός ο καραγκιόζης στη φυλακή, όλοι το ’χουν ρίξει στα ζάρια»·
- βαράω στο γάμο του Καραγκιόζη, βλ. φρ. ρίχνω στο γάμο του Καραγκιόζη·
- η καλύβα του Καραγκιόζη, βλ. φρ. η παράγκα του Καραγκιόζη·
- η παράγκα του Καραγκιόζη, πολύ μικρό και ετοιμόρροπο φτωχικό σπιτάκι: «απορώ πώς ζούνε τόσα πολλά άτομα σ’ αυτή την παράγκα του Καραγκιόζη!»·
- κάνω τον καραγκιόζη, για διάφορους λόγους προσποιούμαι το φαιδρό, το γελωτοποιό: «όταν θέλει να πετύχει το σκοπό του, κάνει μέχρι και τον καραγκιόζη»·
- ο μπερντές του Καραγκιόζη, βλ. λ. καραγκιόζμπερντες·
- ρίχνω στο γάμο του Καραγκιόζη, πυροβολώ στον αέρα από χαρά ή ενθουσιασμό ή έτσι, χωρίς ιδιαίτερο λόγο: «μόλις άναψε το γλέντι, άρχισαν να ρίχνουν όλοι στο γάμο του Καραγκιόζη». Συνών. ρίχνω στου Κουτρούλη το γάμο·
- στο γάμο του Καραγκιόζη, άσκοπη, μάταιη ενέργεια ή πράξη αδικαιολόγητη: «είχε ένα σωρό λεφτά και πού τα ξόδεψε νομίζεις! Στο γάμο του Καραγκιόζη».

Κουτρούλης

Κουτρούλης, ο, ουσ. [<μσν. κουτρούλης <ίσως κουτροτρούλης (= αυτός που η κούτρα του είναι σαν τρούλος). Κακώς η λ. εκλαμβάνεται ως επώνυμο, γιατί αναφέρεται στον τρόπο διαπόμπευσης κατά το παρελθόν, που ήταν κούρεμα του ατόμου και περιφορά του στους κεντρικούς δρόμους της πόλης πάνω σε γάιδαρο, οπότε επικρατούσε πολύς θόρυβος και φασαρία από το πλήθος που παρακολουθούσε. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο Κουτρούλης ήταν υπαρκτό πρόσωπο που τέλεσε τους γάμους του στη Μεθώνη με μεγάλη λαμπρότητα και θόρυβο, για να δικαιολογήσει την πολυετή καθυστέρησή του]·
- βαράω στου Κουτρούλη το γάμο, βλ. φρ. ρίχνω στου Κουτρούλη το γάμο·
- έγινε του Κουτρούλη ο γάμος, έγινε μεγάλη αναστάτωση, μεγάλη φασαρία από πολλούς ανθρώπους, που δημιούργησαν ευχάριστη κατάσταση ή φασαρία, έγινε χαμός, χαλασμός: «όταν οι δυο παρέες πιάστηκαν στα χέρια, έγινε του Κουτρούλη ο γάμος μέσα στο μαγαζί». Η φρ. του Κουτρούλη ο γάμος, από ομώνυμη κωμωδία του Α. Ραγκαβή·
- έγινε του Κουτρούλη το πανηγύρι, βλ. συνηθέστ. έγινε του Κουτρούλη ο γάμος·
- ρίχνω στου Κουτρούλη το γάμο, πυροβολώ στον αέρα από χαρά ή ενθουσιασμό ή έτσι, χωρίς ιδιαίτερο λόγο: «πάνω στο κέφι του έβγαλε το πιστόλι του κι άρχισε να ρίχνει στου Κουτρούλη το γάμο». Συνών. ρίχνω στο γάμο του Καραγκιόζη·
- ρίχνω στου Κουτρούλη το πανηγύρι, βλ. συνηθέστ. ρίχνω στου Κουτρούλη το γάμο·
- στου Κουτρούλη το γάμο, άσκοπη, μάταιη ενέργεια ή πράξη αδικαιολόγητη: «είχε ένα σωρό λεφτά και πού τα ξόδεψε νομίζεις! Στου Κουτρούλη το γάμο»·
- στου Κουτρούλη το πανηγύρι, βλ. συνηθέστ. στου Κουτρούλη το γάμο.

νύφη

νύφη, η, πλ. νύφες κ. νυφάδες, οι, ουσ. [<μσν. νύφη <αρχ. νύμφη], η νύφη. Υποκορ. νυφούλα κ. νυφίτσα, η (βλ. λ.). (Ακολουθούν 36 φρ.)·
- άλλες νυφάδες ήρθανε κι άλλα κουλούρια πλάσανε, τα καινούρια πρόσωπα σε ένα σπίτι, σε μια επιχείρηση, φέρνουν συνήθως και καινούριες συνήθειες, καινούρια συστήματα: «απ’ τη μέρα που ήρθε νέος διευθυντής στο εργοστάσιο, χάραξε νέα γραμμή στην παραγωγή, γιατί, άλλες νυφάδες ήρθανε κι άλλα κουλούρια πλάσανε»·
- άλλος πληρώνει τη νύφη, βλ. φρ. πληρώνω τη νύφη·
- αλλού βαρούν τα τύμπανα κι αλλού χορεύει η νύφη, λέγεται ειρωνικά στην περίπτωση που δεν κάνει κανείς αυτό που επείγεται να γίνει, αλλά ασχολείται με κάτι διαφορετικό: «λέω ν’ ανοίξουμε τις δουλειές μας και στο χώρο των ηλεκτρονικών. -Αλλού βαρούν τα τύμπανα κι αλλού χορεύει η νύφη. Κάτσε, ρε παιδάκι μου, πρώτα να ξεχρεώσουμε αυτή τη δουλειά που έχουμε και βλέπουμε τι θα κάνουμε μετά!»· 
- αν θέλ’ η νύφη κι ο γαμπρός, τύφλα να ’χει ο πεθερός, βλ. λ. πεθερός·
- βρες τη νύφη εσύ κι εγώ σε στεφανώνω, χρειάζονται ορισμένες προϋποθέσεις για να βοηθηθούμε από κάποιον ή από το περιβάλλον μας: «πώς να σε βοηθήσω, ρε παιδάκι μου, να κάνεις δουλειά αφού δεν ξέρεις τι θέλεις να κάνεις; Βρες τη νύφη εσύ κι εγώ σε στεφανώνω», δηλ. αποφάσισε τι θέλεις να κάνεις κι εγώ σε βοηθάω·
- γιος ο γαμπρός δε γίνεται κι η νύφη θυγατέρα, βλ. λ. γιος·
- διαλέξαμε η νύφη μας να μοιάζει της γενιάς μας, συναναστρεφόμαστε πάντα με άτομα που μας ταιριάζουν ή μας εξυπηρετούν: «αν δυσανασχετήσω τώρα γι’ αυτό το παλιόμουτρο που κάνεις παρέα, ξέρω πως θα μου πεις διαλέξαμε η νύφη μας να μοιάζει της γενιάς μας»· βλ. και φρ. βρήκε ο Φίλιππος το Ναθαναήλ·
- έκλασε η νύφη, σχόλασε ο γάμος, η απρεπής συμπεριφορά δημιουργεί πολλές φορές αβάσταχτα προβλήματα. Λέγεται συνήθως με ειρωνική διάθεση·
- (η) νύ(μ)φη του Θερμαϊκού ή (η) νυφούλα του Θερμαϊκού, η πόλη της Θεσσαλονίκης: «η νύμφη του Θερμαϊκού θεωρείται από πολλούς η πρωτεύουσα των Βαλκανίων». (Λαϊκό τραγούδι: για σένα την αγάπη μου την έκανα τραγούδι, νυφούλα του Θερμαϊκού και του βορρά λουλούδι
- η νύφη, όταν γεννηθεί, της πεθεράς θα μοιάζει, δηλώνει πως ο άντρας τις περισσότερες φορές διαλέγει για σύζυγό του γυναίκα που μοιάζει στο χαρακτήρα με τη μητέρα του·
- η νύφη ό,τι πάρει στην καβάλα, αποκτούμε, πετυχαίνουμε κάτι, όταν το απαιτήσουμε, το επιδιώξουμε στην κατάλληλη ώρα, στην κατάλληλη στιγμή: «έχε το νου σου και, μόλις τον δεις κάπως μπόσικο, ζήτα του την αύξηση που θέλεις, γιατί, η νύφη ό,τι πάρει στην καβάλα»· βλ. και φρ. ό,τι πάρει η νύφη από μπροστά κι η λεχώνα στο κρεβάτι·
- και νύφη! ευχή σε ανύπαντρη γυναίκα που είχε μια σπουδαία επιτυχία να τη συμπληρώσει ή να την ολοκληρώσει και με έναν γάμο. Πολλές φορές, της φρ. προτάσσεται το άιντε ή το άντε ή το και γρήγορα ή το του χρόνου ή το άιντε και γρήγορα ή το άιντε και του χρόνου ή το άντε και γρήγορα ή το άντε και του χρόνου·
- καμαρώνει σαν νύφη, η γυναίκα για την οποία γίνεται λόγος, νιώθει περήφανη, είναι πολύ ικανοποιημένη και το δείχνει με την έκφρασή της: «έπιασε αγκαζέ τον αρραβωνιαστικό της και καμάρωνε σαν νύφη || μόλις πήρε το πτυχίο στα χέρια της καμάρωνε σαν νύφη». Ακούγεται πολύ σπάνια και για άντρα·
- μαλώνουν όπως η νύφη με την πεθερά ή μαλώνουν σαν τη νύφη με την πεθερά, βλ. φρ. τρώγονται όπως η νύφη με την πεθερά·
- ντύνομαι νύφη, παντρεύομαι: «ήταν τρία χρόνια αρραβωνιασμένη και την Κυριακή ντύνεται νύφη»·
- ντύνομαι σαν νύφη, βλ. φρ. στολίζομαι σαν νύφη·
- ντύνουν τη νύφη, βλ. φρ. στολίζουν τη νύφη·
- ξεχνά η γρουσούζα η πεθερά, πως ήταν νύφη μια φορά, βλ. λ. πεθερά·
- όλα τα στραβά καρβέλια απ’ τη νύφη καμωμένα ή όλα τα στραβά ψωμιά απ’ τη νύφη καμωμένα, λέγεται στην περίπτωση που πάντα θεωρούμε το ίδιο πρόσωπο υπεύθυνο για κάτι κακό χωρίς να εξετάσουμε αν πραγματικά είναι. Από την εικόνα της κακιάς πεθεράς που συνήθως, για κάθε κακό που συμβαίνει, ενοχοποιεί τη νύφη της. Συνών. όλα τα στραβά καρβέλια η στραβή πινακωτή τα κάνει·
- όλα του γάμου δύσκολα κι η νύφη γκαστρωμένη, βλ. λ. γάμος·
- όλη η βδομάδα του γαμπρού κι η Κυριακή της νύφης, λέγεται για τα ζευγάρια εκείνα που ο σύζυγος βγάζει τη γυναίκα του για διασκέδαση συνήθως την Κυριακή: «το ’χουμε έθιμο στην οικογένεια, όλη η βδομάδα του γαμπρού κι η Κυριακή της νύφης, γι’ αυτό, σήμερα μη με υπολογίζεται στην παρέα, γιατί θα βγω έξω με τη γυναίκα μου»·
- όποιος δε θέλει να παντρευτεί, λέει ότι η νύφη είναι του δρόμου, όταν δε θέλει κάποιος να κάνει κάτι, βρίσκει και τον τρόπο να το αποφύγει: «αφού τσινάει, δε θα σου τελειώσει τη δουλειά, γιατί, όποιος δε θέλει να παντρευτεί, λέει ότι η νύφη είναι του δρόμου»·
- ό,τι πάρει η νύφη από μπροστά κι η λεχώνα στο κρεβάτι, βλ. λ. παίρνω·
- ούτε νύφη να ντυνόσουν! βλ. φρ. ούτε νύφη να στολιζόσουν(!)·
- ούτε νύφη να στολιζόσουν! έκφραση αγανάκτησης προς γυναίκα, που, καθώς προσέχει πάρα πολύ το ντύσιμό της κατά τη διάρκεια που ντύνεται, μας αναγκάζει να την περιμένουμε πάρα πολύ. Παρομοίωση με την προετοιμασία της νύφης πριν την τελετή του γάμου, που είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα.
- πληρώνω τη νύφη, α. πληρώνω τη ζημιά, το λογαριασμό χωρίς να είμαι ο υπαίτιος, πληρώνω κοροϊδίστικα: «επειδή ξέρει ότι του έχω μεγάλη αδυναμία, πηγαίνει τρώει και πίνει κι ύστερα περνώ εγώ και πληρώνω τη νύφη». β. υφίσταμαι τις συνέπειες κάποιου ή κάποιων, χωρίς να έχω κάποια ανάμειξη σε κάτι: «ό,τι κακό θα γίνεται από δω και πέρα, θα το καρφώνω αμέσως στο διευθυντή, γιατί βαρέθηκα να πληρώνω συνέχεια τη νύφη για μαλακίες άλλων». Συνών. πληρώνω τα γαμησιάτικα / πληρώνω τα κερατιάτικα / πληρώνω τα σπασμένα / πληρώνω το μάρμαρο·
- ποιος παινάει τη νύφη; Η τσιμπλού η μάνα της, ο έπαινος σε συγγενικό πρόσωπο είναι πολλές φορές χωρίς αξία: «να παίνευε κάποια άλλη την κόρη της θα τον πίστευα, αλλά, γι’ αυτήν θα πω: ποιος παινάει τη νύφη; Η τσιμπλού η μάνα της»· βλ. και φρ. αν δεν παινέψεις το σπίτι σου, θα πέσει να σε πλακώσει, λ. σπίτι·
- πολύφερνη νύφη, κοπέλα που βρίσκεται σε ηλικία γάμου και που λόγω της ομορφιάς ή του πλούτου της εκδηλώνουν ενδιαφέρον να την παντρευτούν πολλοί άντρες·
- σαν θέλ’ η νύφη κι ο γαμπρός, τύφλα να ’χει ο πεθερός, βλ. λ. πεθερός·
- σαν ξαναγίνω νύφη, ξέρω να προσκυνήσω, όταν κανείς αποκτήσει πείρα σε κάτι, ξέρει πώς πρέπει να συμπεριφερθεί σε παρόμοια περίπτωση: «δεν μπορούσα να υποπτευθώ πως θα τον ενοχλούσε ο τρόπος με τον οποίον του συμπεριφέρθηκα, αλλά σαν ξαναγίνω νύφη, ξέρω να προσκυνήσω»·
- στολίζομαι σαν νύφη, (για γυναίκες) ντύνομαι πολύ επίσημα: «κάθε φορά που είναι να φάνε έξω το βράδυ με τον άντρα της, στολίζεται σαν νύφη». Ακούγεται πολύ σπάνια και για άντρα·
- στολίζουν τη νύφη, τη βοηθούν να ντυθεί με το νυφικό του γάμου της και με όλα τα παρελκυόμενα: «μέσα στο δωμάτιο είναι μαζεμένες οι φίλες και στολίζουν τη νύφη»·
- τα έξοδα του γάμου η νύφη δεν τα βγάζει, λέγεται ειρωνικά στην περίπτωση, όταν σε ένα γάμο η νύφη είναι πολλή άσχημη: «ο γαμπρός είναι μια χαρά παλικάρι, αλλά τα έξοδα του γάμου η νύφη δεν τα βγάζει»·
- τα λέω στην πεθερά για να τ’ ακούει η  νύφη ή τα λέω της πεθεράς για να τ’ ακούει η νύφη, λέω κάτι σε κάποιον που δεν τον ενδιαφέρει με κύριο σκοπό να το ακούσει αυτός που πραγματικά με ενδιαφέρει να το ακούσει, απευθύνομαι έμμεσα σε κάποιον τρίτο, για να ακούσει αυτός που είναι άμεσα ενδιαφερόμενος: «μια ζωή μ’ αυτόν τον τρόπο συμπεριφέρεται, τα λέει στην πεθερά για να τ’ ακούει η νύφη»·
- τρώγονται όπως η νύφη με την πεθερά ή τρώγονται σαν τη νύφη με την πεθερά, (για γυναίκες) βρίσκονται συνεχώς σε έντονη διαμάχη, γκρινιάζουν και μαλώνουν συνεχώς: «δυο αδερφές είναι κι αντί να ’ναι αγαπημένες, τρώγονται όπως η νύφη με την πεθερά». Από την αντιπαλότητα που παρατηρείται πολλές φορές ανάμεσα στην πεθερά και την νύφη. Λέγεται σπάνια και για άντρες·
- φταρνίστηκε η νύφη, σχόλασε ο γάμος, πολλές φορές από μικρή αιτία καταστρέφονται σπουδαία πράγματα. Λέγεται με ειρωνική διάθεση.

χαρά

χαρά, η, ουσ. [<αρχ. χαρά], η χαρά· ο γάμος: «όλοι έπεσαν με τα μούτρα να συγυρίσουν το σπίτι, γιατί αύριο έχουν χαρά». Υποκορ. χαρούλα, η (βλ. λ.). (Ακολουθούν 81 φρ.)·
- αλάλιασε απ’ τη χαρά του, χάρηκε πάρα πολύ, παραληρούσε από τη χαρά του: «μόλις έμαθε πως κέρδισε τον πρώτο αριθμό του λαχείου, αλάλιασε απ’ τη χαρά του»·
- αν κάνει (ρίξει) ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σ’ αυτόν το γεωργό που ’χει πολλά σπαρμένα, βλ. λ. νερό·
- γεια και χαρά! ή γεια νας και χαρά μας! ή γεια σου και χαρά σου! ή γεια σας και χαρά σας! βλ. λ. γεια·
- γεια σου και χαρά σου και υγεία στου σουγιά σου! βλ. λ. σουγιάς·
- γεια χαρά! ή γεια χαρά σας! ή γεια χαρά σου! βλ. λ. γεια·
- δεν πιάνεται απ’ τη χαρά του, είναι πάρα πολύ χαρούμενος: «την άλλη βδομάδα παντρεύεται η κόρη του και δεν πιάνεται απ’ τη χαρά του»·
- είδε χαρά στα σκέλια της, η γυναίκα για την οποία γίνεται λόγος, ένιωσε τη σεξουαλική ηδονή: «επιτέλους, βρήκε έναν βαρβάτο άντρα κι είδε χαρά στα σκέλια της, η καημένη»·
- είδε χαρά στο μουνί της, βλ. φρ. είδε χαρά στα σκέλια της·
- είμαι μια χαρά, βρίσκομαι σε άριστη κατάσταση από άποψη υγείας ή από άποψη οικονομικών, είμαι πολύ ευχαριστημένος: «ο γιατρός είπε πως είμαι μια χαρά || τώρα που πάντρεψα τα παιδιά μου, είμαι μια χαρά || η δουλειά πάει καλά, γι’ αυτό είμαι μια χαρά»·
- είμαι μια χαρά και δυο τρομάρες, δεν είμαι σε άριστη κατάσταση από άποψη υγείας ή οικονομικών όπως πιστεύει κάποιος, δεν είμαι καθόλου ευχαριστημένος: «απ’ ό,τι βλέπω, είσαι μια χαρά. -Είμαι μια χαρά και δυο τρομάρες, γιατί έχω αυξημένη πίεση || τώρα που πάντρεψες και την κόρη σου, είσαι μια χαρά. -Είμαι μια χαρά και δυο τρομάρες, γιατί ο γαμπρός μου βγήκε κουμάσι || απ’ ό,τι βλέπω, τα οικονομάς, γιατί η δουλειά σου πάει μια χαρά. -Μια χαρά και δυο τρομάρες, γιατί έχω αυξημένα έξοδα κι ό,τι εισπράττω, τα δίνω»·
- είναι μια χαρά…, α. (για πρόσωπα) συνήθως, σε αντίθεση με όλα αυτά τα κακά που λέγονται, είναι καλός, σωστός, είναι καθώς πρέπει: «μου τον παρουσιάζατε για μεγάλο απατεώνα, όμως αυτός απ’ ό,τι αντιλαμβάνομαι, είναι μια χαρά άνθρωπος». β. (για πράγματα) συνήθως, σε αντίθεση με όλα αυτά τα μειονεκτήματα που αναφέρονται, είναι πάρα πολύ καλό: «μου το παρουσιάζατε πως είχε συνέχεια προβλήματα, όμως, όταν το οδήγησα, διαπίστωσα πως είναι μια χαρά αυτοκίνητο»·    
- είναι μέσ’ στην καλή χαρά, εμφανίζεται κάπου πολύ χαρούμενος, ενώ στην πραγματικότητα, λόγω των περιστάσεων, θα έπρεπε να είναι το αντίθετο: «εδώ δεν έχει το σπίτι του να φάει, κι αυτός είναι μέσ’ στην καλή χαρά»· βλ. και φρ. είναι μέσ’ στην τρελή χαρά·  
- είναι μέσ’ στην τρελή χαρά, είναι πάρα πολύ χαρούμενος: «σε μια βδομάδα απολύεται απ’ το στρατό κι είναι μέσ’ στην τρελή χαρά»·
- είναι στις χαρές του, είναι πολύ χαρούμενος: «τα παιδιά είναι στις χαρές τους, γιατί αύριο θα πάνε εκδρομή»·
- είναι χαρά Θεού, λέγεται για ηλιόλουστη μέρα: «σήμερα απ’ το πρωί είναι χαρά Θεού»·
- έκλαψα απ’ τη χαρά μου, χάρηκα πάρα πολύ: «μόλις έμαθα για τις επιτυχίες του γιου μου, έκλαψα απ’ τη χαρά μου». Από το ότι, πολλές φορές, η έντονη χαρά κάνει το άτομο να κλαίει·
- εργασία και χαρά, βλ. λ. εργασία·
- έχουν χαρές και πανηγύρια, βρίσκονται σε κατάσταση ευφροσύνης: «έπεσε στον άντρα της ο πρώτος αριθμός του λαχείου κι έχουν στο σπίτι τους χαρές και πανηγύρια». Ο πλ. γιατί η φρ. αναφέρεται σε οικογένεια·
- η δουλειά πάει μια χαρά, βλ. λ. δουλειά·
- η πουτάνα θέλει να κρυφτεί κι η χαρά δεν την αφήνει, βλ. λ. πουτάνα·
- η τιμή τιμή δεν έχει και χαρά στον που την έχει, βλ. λ. τιμή·
- … και χαρά σ’ αυτόν που… ή και χαρά στον που… ή … και χαρά σ’ όποιον…, έκφραση με την οποία καλοτυχίζουμε αυτόν που έχει, που κατέχει αυτό που ειπώθηκε αμέσως προηγουμένως: «ο φίλος είναι μεγάλη υπόθεση για τον άνθρωπο και χαρά στον που τον έχει || δεν υπάρχει πιο σπουδαίο πράγμα απ’ την υγεία και χαρά στον που την έχει». (Λαϊκό τραγούδι: μαύρο φέρνει από τη Σμύρνη και καλάμι απ’ τ’ Αϊδίνι και χαρά στον που το πίνει // σαν τη μάνα κανείς δε σε προσέχει· και χαρά σ’ αυτόνε που την έχει
- και στις χαρές σας! ευχή σε αρραβωνιασμένους ή σε ζευγάρι ερωτευμένων, που παρακολούθησαν ένα γάμο, να παντρευτούν γρήγορα ή ευχή στους γονείς ζευγαριού να παντρευτούν γρήγορα τα παιδιά τους: «τα δικά μας τα παιδιά παντρεύτηκαν, τώρα και στις χαρές σας!». Πολλές φορές, της φρ. προτάσσεται το άιντε ή το άντε·
- και στις χαρές σου! ευχή σε ανύπαντρο άτομο που παρακολούθησε ένα γάμο, να παντρευτεί γρήγορα: «τώρα που παντρεύτηκε η αδερφή σου και στις χαρές σου!». Πολλές φορές, της φρ. προτάσσεται το άιντε ή το άντε·
- κάνει η πούτσα να κρυφτεί κι η χαρά δεν την αφήνει, βλ. συνηθέστ. δεν τον αφήνουν ν’ αγιάσει οι διαβόλοι, λ. διάβολος·
- κάνουν χαρές και πανηγύρια, βλ. συνηθέστ. έχουν χαρές και πανηγύρια·
- κάνω μια χαρά τη δουλειά μου, βλ. λ. δουλειά·
- κάνω πήδους απ’ τη χαρά μου, βλ. λ. πήδος·
- κάνω χαρά ή κάνω χαρές, εκδηλώνω τη χαρά μου, χαίρομαι για την παρουσία κάποιου: «να δεις τι χαρά κάνει ο εγγονός του, όταν τον παίρνει στην αγκαλιά του || μόλις έμαθε ότι πήρε ο γιος του τ’ απολυτήριο απ’ το στρατό, και κάνει χαρές || κάθε φορά που γυρίζω στο σπίτι, κάνει χαρές ο σκύλος μου»·
- κατάπια τη χαρά μου, πίεσα τον εαυτό μου, να μην εκδηλωθεί η χαρά που ένιωθα: «μόλις τον είδα να ’ρχεται, κατάπια τη χαρά μου για την επιτυχία του γιου μου, γιατί πριν από μια βδομάδα αυτός είχε θάψει το δικό του γιο»·  
- κατουρήθηκε απ’ τη χαρά του, χάρηκα υπερβολικά: «μόλις του ανήγγειλε η κόρη του πως ήταν έγκυος, κατουρήθηκε απ’ τη χαρά μου». Από το ότι έχει παρατηρηθεί, όταν ο άνθρωπος χαίρεται πάρα πολύ από κάποιο γεγονός, να του ξεφεύγουν τα κάτουρά του·
- κρατιέμαι μια χαρά, α. έχω πολλά χρήματα: «δεν έχω την ανάγκη κανενός, γιατί κρατιέμαι μια χαρά». β. είμαι πολύ καλά στην υγεία μου, αν και είμαι μεγάλης ηλικίας: «ο παππούς μας κρατιέται μια χαρά»·
- λάμπει απ’ τη χαρά του, είναι τόσο χαρούμενος, που η χαρά του αντανακλά στο πρόσωπό του: «όταν είναι χαρούμενος κάνει μπαμ από μακριά, γιατί λάμπει απ’ τη χαρά του»·
- λίγ’ απ’ όλα και πολλά, τα βολεύουν μια χαρά, νοικοκύρης και κυρά, βλ. λ. κυρά·
- μαλάκας άνθρωπος, χαρά Θεού, βλ. λ. μαλάκας·
- με γεια σου, με χαρά σου, βλ. λ. γεια·
- μέθυσε απ’ τη χαρά του, βλ. συνηθέστ. τρελάθηκε απ’ τη χαρά του. (Λαϊκό τραγούδι: όλη η γη είναι δική μου, αφού είσαι πλάι μου εσύ. Έχω μεθύσει απ’ τη χαρά μου,σαν να ’πια τόνους με κρασί)·
- μέρας χαρά και χρόνου λύπη, οι στιγμιαίες απολαύσεις φέρνουν μακροπρόθεσμα ταλαιπωρίες και δυστυχίες: «τα γλέντια και τα ξενύχτια του έσκαψαν την υγεία, γιατί μέρας χαρά και χρόνου λύπη»·
- μετά χαράς, ευχαρίστως: «μπορείς να με βοηθήσεις να σηκώσω αυτό το μπαούλο; -Μετά χαράς»·
- μια χαρά και δυο τρομάρες! ειρωνική απάντηση στην ερώτηση κάποιου πώς πας ή πώς τα πας ή πώς είσαι ή πώς περνάς ή πώς πάνε τα κέφια ή πώς πάνε τα πράγματα, και έχει την έννοια ότι βρισκόμαστε σε δύσκολη κατάσταση, ότι τίποτα δεν πάει καλά στη ζωή μας·
- μια χαρά! περίφημα, και δίνεται ως απάντηση στην ερώτηση κάποιου πώς είσαι (ενν. ψυχικά, οικονομικά)·
- μια χαρά… ή μια χαρά είναι…, βλ. φρ. μια χαρά Θεού(…)·
- μια χαρά Θεού… ή μια χαρά Θεού είναι…, βλ. φρ. είναι μια χαρά(…)·
- μοιρασμένη χαρά, διπλή χαρά, αυτός που μοιράζεται τη χαρά του με άλλον, νιώθει περισσότερη χαρά: «όλες τις επιτυχίες του τις μοιράζεται με τη γυναίκα του, γιατί μοιρασμένη χαρά, διπλή χαρά»·
- μου κάνει χαρά, μου προκαλεί χαρά, ευχαρίστηση: «μου κάνει χαρά να βλέπω αυτόν τον άνθρωπο»·
- μουρλάθηκε απ’ τη χαρά του, βλ. συνηθέστ. τρελάθηκε απ’ τη χαρά του·
- να μη δεις χαρά στα σκέλια σου, α. απευθύνεται ως κατάρα σε γυναίκα, με την έννοια να μη νιώσει στο εξής τη σεξουαλική ηδονή: «αν δε με βοηθήσεις, να μη δεις χαρά στα σκέλια σου». β. λέγεται και για άντρα·
- να μη δεις χαρά στο μουνί σου, βλ. φρ. να μη δεις χαρά στα σκέλια σου (α)·  
- να μη δω χαρά στα σκέλια μου, α. όρκος που δίνεται από γυναίκα, ώστε να γίνουν πιστευτά αυτά που λέει, και έχει την έννοια να μη νιώσω στο εξής τη σεξουαλική ηδονή (ενν. αν σου λέω ψέματα): «αν σου λέω ψέματα, να μη δω χαρά στα σκέλια μου». β. λέγεται και από άντρα·
- να μη δω χαρά στο μουνί μου, βλ. φρ. να μη δω χαρά στα σκέλια μου (α)·
- οι χαρές της ζωής, οι απολαύσεις της ζωής: «υπήρξε πολύ πλούσιος και γνώρισε όλες τις χαρές της ζωής»· 
- όπου γάμος και χαρά, η Βασίλω πρώτη, λέγεται για εκείνο το άτομο, που είτε με πρόσκληση είτε όχι, μπορούμε να το συναντήσουμε σε όλες τις ευχάριστες κοινωνικές εκδηλώσεις, κάτι που αντιμετωπίζεται από τους άλλους με ειρωνεία: «αυτός είναι γνωστός τοις πάσι, γιατί, όπου γάμος και χαρά και αυτός στη μέση». (Λαϊκό τραγούδι: όπου γάμος και χαρά πρώτη η Βασίλω, έφαγε όμως μια φορά η ρημάδα ξύλο. Στην κηδεία ένα πρωί της κυρά-Θανάσας, η Βασίλω είχε πει, άι και στα δικά σας  
- όπου γάμος και χαρά και αυτός στη μέση, βλ. φρ. όπου γάμος και χαρά, η Βασίλω πρώτη·
- παιδική χαρά, βλ. λ. παιδικός·
- περνώ μια χαρά, περνώ τη ζωή μου χωρίς στενοχώριες και δυσκολίες, ζω ευχάριστα: «παντρεύτηκα μια πολύ καλή γυναίκα και περνώ μια χαρά»·
- πετώ απ’ τη χαρά μου ή πετώ από χαρά, βλ. φρ. πηδώ απ’ τη χαρά μου·
- πηδώ απ’ τη χαρά μου ή πηδώ από χαρά, είμαι τόσο χαρούμενος, που το εκδηλώνω έξαλλα: «πηδώ απ’ τη χαρά μου, κάθε φορά που κερδίζει η ομάδα μου στο ποδόσφαιρο». Από την εικόνα των μικρών παιδιών (αλλά και των μεγάλων), που, όταν είναι πολύ χαρούμενα από κάτι, χοροπηδάνε·
- πνίγω τη χαρά μου, πιέζω τον εαυτό μου για να μην εκδηλωθεί η χαρά που νιώθω: «όταν βλέπω κάποιον στενοχωρημένο, πνίγω τη χαρά μου, για να μη νιώθει άσχημα»·
- πού τέτοια χαρά! έκφραση με την οποία δηλώνουμε με παράπονο πως δε νιώσαμε παρόμοια χαρά με αυτή που μας αναφέρει ο συνομιλητής μας: «είμαι πολύ χαρούμενος, γιατί ο γιος μου πέρασε στο πανεπιστήμιο, Τι έκανε ο δικός σου; -Πού τέτοια χαρά!», δηλ. ο δικός μου ο γιος δεν πέρασε στο πανεπιστήμιο·
- στις χαρές σας! ευχή σε αρραβωνιασμένους να φτάσουν και στο γάμο. Συνήθως της φρ. προτάσσεται το άιντε και ή το άντε και. Συνών. καλά στέφανα! / καλά τέλη! (α)·
- στις χαρές σου! ευχή σε άγαμη νέα να παντρευτεί. Δεν ακούγεται για άγαμο νέο, γιατί υποτίθεται πως οι άντρες, αν και παντρεύονται, είναι κατά του γάμου ή στην περίπτωση που ειπωθεί, λέγεται με ειρωνική διάθεση·
- τα ’κανε απάνω του απ’ τη χαρά του, χάρηκε πάρα πολύ, καταχάρηκε: «μόλις του ανήγγειλαν πως ο γιος του πέρασε πρώτος στο πανεπιστήμιο, τα ’κανε απάνω του απ’ τη χαρά του». Από το ότι έχει παρατηρηθεί, όταν ο άνθρωπος χαίρεται πάρα πολύ από κάποιο γεγονός να του φεύγουν τα κάτουρά του και πιο σπάνια τα κόπρανά του ·
- τα λέω μια χαρά, λέω τα πράγματα ακριβώς όπως είναι ή όπως έγιναν, μιλώ χωρίς υπεκφυγές, χωρίς υπονοούμενα: «δε σου επιτρέπω να αμφισβητείς τα λεγόμενά μου, γιατί πάντα τα λέω μια χαρά»·
- τη βγάζω μια χαρά, βλ. φρ. περνώ μια χαρά·
- της Κυριακής χαρά και της Δευτέρας λύπη, βλ. λ. Κυριακή·
- τι χαρά! επιφωνηματική έκφραση με την οποία εκφράζουμε την πολύ καλή ψυχική μας διάθεση: «τι χαρά, όταν όλη η οικογένεια είναι συγκεντρωμένη!»·
- τρελάθηκε απ’ τη χαρά του, ένιωσε τόσο μεγάλη χαρά, που την εκδήλωσε με έξαλλο τρόπο: «μόλις πληροφορήθηκε πως ήταν ο μόνος τυχερός του τζόκερ, τρελάθηκε απ’ τη χαρά του». (Λαϊκό τραγούδι: απόψε που ήρθες αγάπη μου, από χαρά θα τρελαθώ, στο λέω, δεν ντρέπομαι να σου το πω, δεν έπαψα να σ’ αγαπώ 
- τώρα στις Αποκριές έχουν τα μουνιά χαρές, βλ. λ. Αποκριά·
- χαζό παιδί, χαρά γεμάτο, βλ. λ. παιδί·
- χαρά μου! θαυμαστικό επιφώνημα σε αγαπημένο πρόσωπο. (Τραγούδι: χαρά μου, για σένα ζω χαρά μου, αύριο ποιος ξέρει αν θα ζω
- χαρά μου, ευχαρίστησή μου: «είναι χαρά μου, κάθε φορά που σε βλέπω || είναι χαρά μου που μπορώ και σ’ εξυπηρετώ»·
- χαρά σε κείνον που..., μακάριος, αξιοζήλευτος εκείνος που...: «χαρά σε κείνον που θυσιάστηκε για την πατρίδα || χαρά σε κείνον που έχει λεφτά και ζει τη ζωή του όπως θέλει»·
- χαρά σε μας (σε σας, σ’ αυτούς), α. μακάριοι, αξιοζήλευτοι: «χαρά σε μας γυναίκα, που βγάλαμε τόσο καλά παιδιά || χαρά σε σας, που έχετε τόσο καλά παιδιά». β. λέγεται και με αρνητική διάθεση·
- χαρά στα… (στη…, στην…, στο…, στον…, τα…, τη…, την…, το…, τον…), α. λέγεται στην περίπτωση που θεωρούμε πολύ ασήμαντο κάτι, που έχει κάποιος στην κατοχή του ή κάτι, που μας αναφέρουν ως σπουδαίο: «αυτός που βλέπεις έχει πολλά λεφτά. -Χαρά στα λεφτά || χαρά τ’ αυτοκίνητο || χαρά την όμορφη γυναίκα». β.  έκφραση με την οποία μακαρίζουμε κάποιον για κάτι που έχει στην κατοχή του: «μπράβο του. Χαρά στη γυναίκα που έχει!». (Λαϊκό τραγούδι: στάχτη γενήκαν τα θεριά. Πέσαν τα δόντια του Βοριά. Γέμισ’ η πλάση με παιδιά και νιόπαντρα ζευγάρια. Χαρά στα παλικάρια). γ. λέγεται και με ειρωνική διάθεση. (Λαϊκό τραγούδι: πάντα μιλάς μηχανικά· χαρά στην πονηριά σου! άλλα μου λέν’ τα χείλη σου -ρε, τι ν’ είν’ αυτά;- και άλλα η καρδιά σου 
- χαρά στα μούτρα! ή χαρά στο μούτρο! ή χαρά το μούτρο! βλ. λ. μούτρο·
- χαρά στην τύχη του! είναι πολύ τυχερός: «έχει έναν φίλο που του συμπαραστέκεται σε κάθε δύσκολη στιγμή. -Χαρά στην τύχη του!»· λέγεται και με μειωτική διάθεση·
- χαρά στην υπομονή του! έκφραση απορίας, έκπληξης ή θαυμασμού για τη μεγάλη υπομονή που δείχνει κάποιος: «χρόνια τώρα τον βρίζει απ’ το πρωί μέχρι το βράδυ ο διευθυντής του κι αυτός δε λέει κουβέντα. -Χαρά στην υπομονή του!»·
- χαρά στο κουράγιο του! έκφραση απορίας, έκπληξης ή θαυμασμού για τη δύναμη ή τη διάθεση που δείχνει κάποιος για κάτι, που εμείς το θεωρούμε πολύ δύσκολο ή απαράδεκτο: «μόλις χρεοκόπησε και ξεκινάει πάλι νέα επιχείρηση. -Χαρά στο κουράγιο του! || πριν ένα μήνα πέθανε ο πατέρας του κι αυτός το βράδυ διασκέδαζε στα μπουζούκια. -Χαρά στο κουράγιο του!». Πρβλ.: πάντα κοιτάς μηχανικά, χαρά στην πονηριά σου, άλλα μου λένε τα χείλη σου, ρε τ’ είν’ αυτά, και άλλα η καρδιά σου (Λαϊκό τραγούδι)·
- χαρά στο πράγμα! ή χαρά το πράγμα! λέγεται στην περίπτωση που θεωρούμε κάτι εντελώς ασήμαντο, ή που αμφισβητούμε τη σπουδαιότητα ή τη δυσκολία που αναφέρει κάποιος πως παρουσιάζει κάποια δουλειά ή υπόθεση: «αγόρασε κι αυτός αυτοκίνητο και χαρά το πράγμα! || ξέρεις τι σπουδαίο πράγμα που είναι να ελέγχεις ποιος μπαίνει και ποιος βγαίνει απ’ το εργοστάσιο; -Χαρά στο πράγμα! || ξέρεις τι δύσκολο πράγμα που ήταν να τους τα συμβιβάσω; -Χαρά το πράγμα!». Πολλές φορές, της φρ. προτάσσεται το ναι μωρέ ή το σιγά μωρέ και άλλες φορές η φρ. κλείνει με το μωρέ ή το ρε·
- χαρά στον... που, μακάριος, αξιοζήλευτος: «χαρά στο γονέα που έχει τέτοιο καλό παιδί || χαρά στους γονείς που μεγάλωσαν τέτοια καλά παιδιά || χαρά στον άνθρωπο που έχει καλό φίλο». (Λαϊκό τραγούδι: ένα ταξίδι είν’ η ζωή και σ’ όλους μας αρέσει, όμως χαρά στον άνθρωπο που έχει πρώτη θέση
- χαρά στον άντρα το ζεστό και τη γυναίκα κρύα, καλοτύχισμα που θέλει τον άντρα θερμό εραστή και τη γυναίκα χωρίς ιδιαίτερες σεξουαλικές ορμές, πράγμα που δίνει στον άντρα τη σιγουριά πως η γυναίκα του δε θα τον απατήσει· βλ. και φρ. άσχημη γυναίκα κι όμορφη γκόμενα·
- χαράς ευαγγέλια! χαρμόσυνες ή χαροποιές ειδήσεις: «αύριο χαράς ευαγγέλια για τα παιδιά, γιατί θα πάνε εκδρομή με το σχολείο τους».