Περισσότερες επιλογές αναζήτησης
Βρέθηκε 1 αποτέλεσμα
έρωτας

ΕΚΤΥΠΩΣΗ ΣΕ PDF

έρωτας, ο, ουσ. [<αρχ. ἔρως], ο έρωτας· η υπερβολική προσήλωση, αφοσίωση σε κάτι, η υπερβολική αγάπη για κάτι: «έχει έρωτα με το χορό || έχει έρωτα με τη λογοτεχνία || έχει έρωτα με την επιστήμη του || ο έρωτάς του για την επιστήμη του τον έκανε μεγάλο επιστήμονα». Ακολουθούν 20 φρ.)·
- αγοραίος έρωτας, η πορνεία: «η αστυνομία θέλει να πατάξει τον αγοραίο έρωτα»·
- άλλο Βόλος κι άλλο έρωτας κεραυνοβόλος, λέγεται ειρωνικά, όταν προσπαθεί κάποιος να συγκρίνει δυο εντελώς ανόμοια πράγματα ή λέγεται ειρωνικά, όταν θέλουμε να υπογραμμίσουμε μια μεγάλη αντίθεση ανάμεσα σε δυο πράγματα ή καταστάσεις: «δεν μπορεί ένα φτωχαδάκι να μπει στην παρέα των εφοπλιστών, γιατί άλλο Βόλος κι άλλο έρωτας κεραυνοβόλος». Για συνών. βλ. φρ. άλλο ναύτης κι άλλο καντηλανάφτης, λ. άλλος·
- δε γνώρισε τον έρωτα, (και για τα δυο φύλα) δεν ήρθε ακόμη σε σεξουαλική επαφή, δε συνουσιάστηκε: «έγινε είκοσι χρονών παλικάρι κι ακόμη δε γνώρισε τον έρωτα || δεκαοχτώ χρονών κοπέλα και δεν γνώρισε ακόμη τον έρωτα»·
- είναι ο έρωτάς μου (κάτι), νιώθω έντονη αγάπη για κάτι: «η λογοτεχνία είναι ο έρωτάς μου»·
- εις υγεία(ν) των ερώτων, στο ποτήρι μας το πρώτον, βλ. λ. υγεία·
- έχει έρωτα (με κάποιον, με κάποια), είναι ερωτευμένος, είναι ερωτευμένη: «έχει έρωτα με τη γειτονοπούλα του»·
- έχει έρωτα (με κάτι), το άτομο για το οποίο γίνεται λόγος, είναι υπερβολικά προσηλωμένο, αφοσιωμένο σε κάτι: «από μικρό παιδί έχει έρωτα με τη ζωγραφική || έχει έρωτα με την επιστήμη του»·
- έχουν πλατωνικό έρωτα, (για ζευγάρια) είναι υπερβολικά προσηλωμένοι, αφοσιωμένοι ο ένας στον άλλον, χωρίς όμως να έχουν σεξουαλικές σχέσεις: «μπορεί να είναι συνέχεια μαζί, αλλά από κοκό τίποτα, γιατί έχουν πλατωνικό έρωτα»·  
- κάνω έρωτα, (και για τα δυο φύλα) έρχομαι σε σεξουαλική επαφή, συνουσιάζομαι: «κάνω έρωτα με τη γυναίκα μου δυο φορές τη βδομάδα». (Λαϊκό τραγούδι: θα κάνουμε έναν έρωτα όλο τρέλα, σα να ’ναι η τελευταία μας φορά
- κεραυνοβόλος έρωτας, ο απρόσμενος, ο ξαφνικός και δυνατός έρωτας: «μόλις τα βλέμματά τους συναντήθηκαν, ένιωσαν κι οι δυο κεραυνοβόλο έρωτα». (Τραγούδι: μέσα στα μάτια σου ο κόσμος όλος, έρωτας έρωτας κεραυνοβόλος
- μας ζάλισες τον έρωτα ή με ζάλισες τον έρωτα, βλ. φρ. μη μας ζαλίζεις τον έρωτα·      
- με τον έρωτα περνά ο καιρός και με τον καιρό ο έρως, ο έρωτας μπορεί να είναι ευχάριστος, αλλά περνά, ξεθυμαίνει με την πάροδο του χρόνου: «όλοι κάποια στιγμή ερωτευόμαστε, αλλά μην ξεχνάς πως με τον έρωτα περνά ο καιρός και με τον καιρό ο έρωτας»·
- μη μας ζαλίζεις τον έρωτα ή μη μου ζαλίζεις τον έρωτα, παρακλητική ή απειλητική έκφραση σε κάποιον να πάψει να μας ενοχλεί με τη συνεχή φλυαρία του, ιδίως να πάψει να μας εκνευρίζει αναφερόμενος συνεχώς στο ίδιο θέμα: «αμάν, ρε παιδάκι μου, μη μου ζαλίζεις τον έρωτα, σου είπα θα το σκεφτώ και θα σου απαντήσω». Το υπονοούμενο στη φρ. είναι τα αρχίδια. Ο πλ. και όταν το άτομο μιλάει μόνο για τον εαυτό του. Συνών. μη μας πρήζεις τ’ αρχίδια ή μη μου πρήζεις τ’ αρχίδια / μη μας ζαλίζεις το μυαλό ή μη μου ζαλίζεις το μυαλό·
- μη μας σκοτίζεις τον έρωτα ή μη μου σκοτίζεις τον έρωτα, βλ. φρ. μη μας ζαλίζεις τον έρωτα·
- ο βήχας, τα λεφτά κι ο έρωτας δεν κρύβονται, γίνονται αισθητά φανερά, γιατί υπάρχουν έντονες εκδηλώσεις. Λέγεται συνήθως με διάθεση συμπάθειας, ιδίως σε ερωτευμένο άτομο·
- ο έρωτας είναι τυφλός, ο ερωτευμένος δε βλέπει, ιδίως τα ελαττώματα του ανθρώπου που αγαπά: «θα μου πεις, ο έρωτας είναι τυφλός, για να μην μπορεί να καταλάβει η ανόητη τι κουμάσι θέλει να παντρευτεί»·  
- ο έρωτας περνάει απ’ το στομάχι, δηλώνει πως μια από τις προϋποθέσεις για την ομαλή ή ευτυχισμένη συμβίωση ενός παντρεμένου ζευγαριού είναι και η ικανότητα της συζύγου να μαγειρεύει καλά·
- ο καρπός του έρωτά τους, βλ. λ. καρπός·
- ο καρπός του παράνομου έρωτά τους, βλ. λ. καρπός·
- όταν μπει η φτώχεια απ’ την πόρτα, βγαίνει ο έρωτας απ’ το παράθυρο, βλ. λ. φτώχεια·
- πέφτω στον έρωτα, ερωτεύομαι: «μικρός μικρός έπεσε στον έρωτα και μικροπαντρεύτηκε». (Λαϊκό τραγούδι: μα έφτασε κι ο τρυγητός κι η χήρα πάει στ’ αμπέλι και έπεσε στον έρωτα κι αυτή χωρίς να θέλει).

καρπός

καρπός, ο, ουσ. [<αρχ. καρπός], ο καρπός· οτιδήποτε είναι προϊόν ανθρώπινου μόχθου, ανθρώπινης δραστηριότητας, το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας, ενέργειας ή προσπάθειας: «το λεξικό που κρατάτε στα χέρια σας είναι καρπός μιας επίμονης κι επίπονης σαρανταπεντάχρονης ερευνητικής προσπάθειας»·
- απαγορευμένος καρπός, λέγεται για οτιδήποτε απαγορεύεται ή δεν μπορούμε να απολαύσουμε, όσο και αν το επιθυμούμε: «αυτά τα πλουσιοκόριτσα είναι απαγορευμένος καρπός για μας τα φτωχαδάκια || οι πλούσιοι μπορούν να απολαμβάνουν ό,τι επιθυμούν, αλλά για μας τα φτωχαδάκια ένα ταξιδάκι αναψυχής είναι απαγορευμένος καρπός». Αναφορά στον απαγορευμένο καρπό του Παραδείσου·
- αποδίδω καρπούς, βλ. φρ. αποφέρω καρπούς·
- αποφέρω καρπούς, αποφέρω θετικά αποτελέσματα, καρπίζω: «κοπίασε πολύ μέχρι να στήσει αυτή τη δουλειά, κι έπειτα από ένα διάστημα προσαρμογής στην αγορά, άρχισε, επιτέλους, να αποφέρει καρπούς || η δουλειά του δεν του απέφερε τους καρπούς που υπολόγιζε, γι’ αυτό και την έκλεισε»·
- έπεσε σαν ώριμος καρπός, βλ. συνηθέστ. έπεσε σαν ώριμο σύκο, λ. σύκο·
- ο καρπός της αμαρτίας, το παιδί που γεννήθηκε από παράνομο έρωτα: «αυτός ο πιτσιρικάς που βλέπεις, είναι ο καρπός της αμαρτίας του τάδε παντρεμένου και της  γκόμενάς του»·
- ο καρπός της κοιλίας της, το παιδί που γέννησε, το παιδί της: «για δες την πώς καμαρώνει τον καρπό της κοιλίας της!». Από τα λόγια του αγγέλου προς την Παρθένο Μαρία: εὐλογημένη σὺ ἐν γυναιξί καὶ εὐλογημένος ὁ καρπὸς τῆς κοιλίας σου· 
- ο καρπός του έρωτά τους, λέγεται για παιδί που γεννήθηκε ιδίως από νόμιμο ζευγάρι, από παντρεμένους: «παντρεύτηκαν, γιατί ήταν πολύ ερωτευμένοι, και το παιδί που βλέπεις είναι ο καρπός του έρωτά τους»·   
- ο καρπός του παράνομου έρωτά τους, λέγεται για παιδί που γεννήθηκε από γονείς που δεν ήταν νόμιμο ζευγάρι, που δεν ήταν παντρεμένοι: «αν και παντρεμένος τα ’χε χρόνια με μια Ουκρανή κι αυτός ο πιτσιρικάς που βλέπεις είναι ο καρπός του παράνομου έρωτά τους»·
- πετροβολούν το δέντρο που έχει καρπούς, βλ. λ. δέντρο·
- το δέντρο απ’ τον καρπό γνωρίζεται, βλ. λ. δέντρο.

υγεία

υγεία κ. υγειά, η, ουσ. [<αρχ. ὑγεία], η υγεία. 1. η καλή και φυσιολογική κατάσταση του ανθρώπινου και κάθε ζωντανού οργανισμού, η σωματική ευεξία: «η υγεία είναι ένα από τα πιο πολύτιμα αγαθά του ανθρώπου». (Λαϊκό τραγούδι: ας είχα την υγειά μουκι ας ήμουνα φτωχός, τα λεφτά δε με γιατρεύουν το βλέπω δυστυχώς). 2. ως επιφών. υγεία! δηλώνει τέλεια αδιαφορία για κάποια ατυχία ή αποτυχία μας, αρκεί να έχουμε την υγεία μας, που είναι το πιο βασικό αγαθό του ανθρώπου· βλ. και λ. γεια. (Ακολουθούν 23 φρ.)·
- από υγεία άλλο τίποτα, υπάρχει απόλυτη υγεία·
- από υγεία ούτε λόγος, βλ. φρ. από υγεία άλλο τίποτα·
- από υγεία πλήρης κι από τσέπη μπατίρης, βλ. λ. μπατίρης·
- βρήκα την υγειά μου, α. αποκαταστάθηκε η υγεία μου: «δοξάζω το Θεό που βρήκα την υγειά μου». (Λαϊκό τραγούδι: τώρα που όλα πέρασαν και βρήκα την υγειά μου, μανούλα μου, σ’ ευχαριστώ με όλη την καρδιά μου). β. ανακάλυψα ή απόκτησα κάτι που με εξυπηρετεί απόλυτα και με έχει απαλλάξει από διάφορα καθημερινά προβλήματα: «μου ’στειλε ένας φίλος μου μια υπηρετριούλα και βρήκα την υγειά μου, γιατί, και πολύ καλό κορίτσι είναι, και πολύ καθαρή, αλλά και πολύ καλή μαγείρισσα || αγόρασα φούρνο μικροκυμάτων και βρήκα την υγειά μου, γιατί μέσα σε ελάχιστα λεπτά έχω έτοιμο φαγητό || αγόρασα ένα μικρό αυτοκινητάκι για μέσα στην πόλη και βρήκα την υγειά μου, γιατί βρίσκω αμέσως χώρο να παρκάρω»·
- γεια σου και χαρά σου και υγεία στου σουγιά σου! βλ. λ. σουγιάς·
- είδα την υγειά μου, βλ. φρ. βρήκα την υγειά μου·
- εις υγεία! ή εις υγείαν! ή στην υγειά σου! ή στην υγειά σας! ή στην υγειά μας! ευχή για καλή υγεία που ανταλλάσσουν μεταξύ τους οι πότες την ώρα που σηκώνουν το ποτήρι τους για να πιουν. (Λαϊκό τραγούδι: κέρνα όλες τις παρέες από πάρτη μου, για να πούνε εις υγεία στην αγάπη μου // άιντε στην υγειά μας, άιντε στην υγειά μας, ρε παιδιά).Για να μην επαναλαμβάνεται κάθε φορά που σηκώνει κάποιος από την παρέα το ποτήρι του να πιει το τσούγκρισμα η ευχετική έκφραση, αρκεί ένα χτύπημα του ποτηριού του επάνω στο τραπέζι, πράγμα που επαναλαμβάνεται και από τους άλλους, ακόμα και από εκείνον που τη φορά εκείνη δε θέλησε να πιει. Μερικές φορές, μετά την ευχετική έκφραση ακολουθεί το και στου οχτρού μας τ’ αφτί με την έννοια, να μάθει αυτός που μας εχθρεύεται πως είμαστε καλά στην υγεία μας και περνάμε καλά·
- εις υγεία του κορόιδου! ή εις υγείαν του κορόιδου! ειρωνική αναφορά σε άτομο που πληρώνει συνεχώς τα έξοδα για το φαγοπότι που κάνουν οι άλλοι: «απ’ τη μέρα που του ’πεσε το λαχείο, μαζεύτηκαν γύρω του ένα σωρό τεμπελχανάδες που τρώνε και πίνουν εις υγεία του κορόιδου»·
- εις υγεία των ερώτων, στο ποτήρι μας το πρώτον ή εις υγείαν των ερώτων, στο ποτήρι μας το πρώτον, ευχή για καλή ερωτική ζωή γενικά, ή φιλοφρονητική αναφορά στους παλιούς τους έρωτες, που ανταλλάσσουν μεταξύ τους οι πότες, καθώς τσουγκρίζουν ή υψώνουν για πρώτη φορά τα ποτήρια τους να πιουν. Χαρακτηριστική είναι η επισήμανση στο ποτήρι μας το πρώτον, που δηλώνει πως οι πότες είναι νηφάλιοι, γιατί, πολλές φορές, καθώς η οινοποσία έχει χρονική διάρκεια, επέρχεται θολούρα στο μυαλό, οπότε αρχίζουν να βγαίνουν από αυτόν που μέθυσε διάφορες κακίες ή απωθημένα για κάποιο παλιό ή και καινούριο ερωτικό του ταίρι· 
- Θεού θέλοντος, καιρού επιτρέποντος και υγείας ούσης , βλ. λ. Θεός·
- και εις άλλα με υγεία! ή και σ’ άλλα με υγεία! α. ευχετική έκφραση από κάποιον, όταν μας συμβαίνει κάτι καλό, ώστε να μας συμβούν και άλλα ευχάριστα πράγματα και να είμαστε υγιείς για να τα χαρούμε. β. λέγεται και με ειρωνική διάθεση, όταν μας συμβαίνει κάτι κακό, ιδίως εξ υπαιτιότητάς μας. (Λαϊκό τραγούδι: Δευτέρα τα μιλήσαμε, Τρίτη τα κρυφοψήσαμε, Τετάρτη φιληθήκαμε, Πέμπτη στεφανωθήκαμε, Παρασκευή μ’ απάτησες, Σάββατο μ’ απαράτησες και την Κυριακή αργία και σ’ άλλα με υγεία
- και του χρόνου με υγεία! ευχή που δίνουμε σε κάποιον στην ονομαστική του γιορτή ή στα γενέθλιά του, να είναι γερός ώστε να τα γιορτάσει και τον επόμενο χρόνο· 
- με υγείες! βλ. συνηθέστ. με γεια! λ. γεια·
- με τις υγείες σου! ή με τις υγείες σας! α. ευχή σε κάποιον που έφαγε ή ήπιε, ιδίως αυτό που του προσφέραμε ως τρατάρισμα, ως κέρασμα. Είναι και φορές που η ευχή δίνεται την ώρα που γίνεται η προσφορά. β. ευχή σε κάποιον που φταρνίστηκε να μην έχει κακό επακόλουθο το φτάρνισμά του, γιατί αυτό, ως γνωστόν, είναι συνήθως προοίμιο κρυολογήματος. γ. ευχή που μας δίνει ο κουρέας μετά από το ξύρισμα ή το κούρεμα. δ. ειρωνική έκφραση σε κάποιον που απότυχε σε κάτι: «αφού δεν άκουγες τις συμβουλές μου κι απότυχες, με τις υγείες σου!». Ο πλ. και όταν απευθυνόμαστε σε ένα μόνο άτομο·
- να βρεις την υγειά σου, έκφραση με την οποία συστήνουμε ή συμβουλεύουμε κάποιον να χρησιμοποιήσει ή να εφαρμόσει αυτό που του προτείνουμε για να νιώσει πιο άνετα ή για να απαλλαχτεί από διάφορα καθημερινά προβλήματα: «ξέχνα τι σου λένε οι γιατροί, κι αν σου πονέσει το στομάχι πάρε αυτό το χαπάκι να βρεις την υγειά σου || αγόρασε αυτό τ’ αυτοκινητάκι να βρεις την υγειά σου, γιατί, έτσι μικρό που είναι, θα βρίσκεις αμέσως χώρο να παρκάρεις»·
- να δεις την υγειά σου, βλ. φρ. να βρεις την υγειά σου·
- πίνω στην υγεία σου ή πίνω στην υγειά σου, ευχετική πρόποση συμπότη μας για καλή υγεία. (Λαϊκό τραγούδι: γλέντι όμορφο και φίνο φούντωσε κι απόψε ο Σαλονικιός, άιντε στην υγειά του πίνω να ’ναι πάντα ωραίος ο Σαλονικιός
- σκάει από υγεία, είναι απόλυτα υγιής: «έλεγαν πως ο τάδε είναι άρρωστος, αλλά εγώ που τον είδα πριν από λίγο διαπίστωσα πως σκάει από υγεία ο άνθρωπος!»·
- στην υγειά σας! βλ. φρ. εις υγεία(!)·
- του σκάβω την υγεία, του την εξασθενίζω, του την υποσκάπτω: «οι απανωτές αρρώστιες του ’σκαψαν την υγεία || το τσιγάρο σκάβει την υγεία του ανθρώπου»·
- υγεία να ’χουμε! ή την υγειά μας να ’χουμε! δηλώνει αδιαφορία για κάποια ατυχία ή αποτυχία μας, αρκεί να έχουμε την υγεία μας, που είναι το πιο βασικό αγαθό του ανθρώπου·
- υγεία έχουν κι οι γύφτοι, όμως κοιμούνται νηστικοί, ειρωνική απάντηση ή απάντηση δυσφορίας σε κάποιον που προσπαθεί να μας εμψυχώσει για κάποια ατυχία ή αποτυχία μας με το υγεία(!)·
- υγεία και καλή καρδιά! έκφραση αισιοδοξίας παρόλο που κάτι δεν ήρθε όπως το επιθυμούσαμε, ή παρόλο που κάποιος μας αρνήθηκε τη βοήθειά του ενώ μπορούσε, με την έννοια πως η υγεία και η καλή διάθεσή μας είναι πιο βασικά αγαθά για μας. 

φτώχεια

φτώχεια, η, ουσ. [<φτωχαίνω (υποχωρητ.)], η φτώχεια· η κατάσταση του φτωχού, η φτωχική ζωή, η ένδεια: «είναι πολύ δύσκολο πράγμα να ζει κανείς μέσ’ στη φτώχεια». (Τραγούδι: φτώχεια που τις καρδιές πληγώνεις, βγάζεις τα πιο καλά παιδιά). (Ακολουθούν 18 φρ.)·
- δοκίμαζε τους φίλους σου, όταν σε βρίσκει η φτώχεια, βλ. λ. φίλος·
- έξω φτώχεια! ξόρκι της διασκέδασης των φτωχών που ακούγεται σε στιγμές κεφιού ή γλεντιού. (Λαϊκό τραγούδι: όταν ακούω μπαγλαμάδες, έξω φτώχεια και νταλκάδες // έξω φτώχεια,να γλεντήσουμε τον ψεύτικο ντουνιά, κουτσαβάκη θέλω μάγκα, έμορφο και μερακλή, να γλεντούμε πάντα οι δυο μαζί
- έξω φτώχεια και καημοί! έκφραση αισιοδοξίας, έξω φτώχεια! (Λαϊκό τραγούδι: έξω φτώχεια και καημοί,θέλω απόψε να γλεντήσω, τη φτωχή μου την καρδιά μέσα στο κρασί να πνίξω
- έξω φτώχεια και καλή καρδιά! έκφραση αισιοδοξίας με την έννοια πως ο φτωχός δεν πρέπει να απελπίζεται, δεν πρέπει να απογοητεύεται στη ζωή του και ακούγεται σε στιγμές κεφιού ή γλεντιού. (Λαϊκό τραγούδι: η ζωή μου όλη άδειο πορτοφόλι, έρωτες ξενύχτια και φιλιά, η ζωή μου όλη άδειο πορτοφόλι, έξω φτώχεια και καλή καρδιά
- έχω φτώχειες, περνώ περίοδο στέρησης, φτώχειας: «κι εγώ έχω φτώχειες, αλλά δεν κλαίγομαι σαν και σένα». Στον τύπο έχω κάτι φτώχειες! επιτείνει την έννοια και η φρ. κλείνει πολλές φορές με το μα τι φτώχειες(!)·
- η φτώχεια είναι κακός σύμβουλος, λέγεται με την έννοια ότι κάτω από την πίεση της φτώχειας, μπορεί να προβεί κανείς σε ακραίες ενέργειες: «έφτασε στο σημείο να επιχειρήσει να ληστέψει μια τράπεζα, γιατί η φτώχεια είναι κακός σύμβουλος || τον γλίτωσαν την τελευταία στιγμή, πριν πέσει απ’ το μπαλκόνι του, γιατί η φτώχεια είναι κακός σύμβουλος». Πολλές φορές, μετά το φτώχεια, ακολουθεί το βλέπεις· 
- η φτώχεια θέλει καλοπέραση, α. ο φτωχός δεν πρέπει να αφήνει τη φτώχεια να τον καταβάλλει ψυχικά, αλλά πρέπει να την αντιμετωπίζει με αισιοδοξία και διασκέδαση, για να γίνει πιο υποφερτή. Η έκφραση ακούγεται σε στιγμές γλεντιού ή σαν δικαιολογία από άτομο που γλεντάει, που διασκεδάζει, αν και δεν έχει άνεση χρημάτων. (Λαϊκό τραγούδι: η φτώχεια θέλει καλοπέραση, θέλει αγάπη και κρασί, η φτώχεια θέλει καλοπέραση, για να ’ναι η ζωή χρυσή). β. λέγεται και με ειρωνική διάθεση από πλούσιο σε ώρα γλεντιού·
- η φτώχεια φέρνει γκρίνια, βλ. φρ. όπου φτώχεια και γκρίνια·
- καταραμένη φτώχεια ή φτώχεια καταραμένη ή κατηραμένη φτώχεια ή φτώχεια κατηραμένη, έκφραση απελπισίας φτωχού ανθρώπου που βασανίζεται από τη φτώχεια: «α ρε, καταραμένη φτώχεια, δε σ’ αντέχω άλλο!». (Λαϊκό τραγούδι: άσ’ τα φίλε, μη μου θυμίζεις την καταραμένη φτώχεια, φεύγει το καλοκαιράκι, μπαίνουνε τα πρωτοβρόχια // δε με φοβήσαν κύματα, χιόνια και ανεμοβρόχια όσο με φόβισες εσύ κατηραμένη φτώχεια // απ’ τα φτωχά μου τα όνειρα ένα σωστό δε βγαίνει, όλα τα σκόρπισες εσύ, φτώχεια κατηραμένη
- μαύρη φτώχεια, πολύ μεγάλη και βασανιστική φτώχεια: «απόμεινε μοναχός και πέθανε μέσ’ στη μαύρη φτώχεια». (Λαϊκό τραγούδι: θέλω να πεθάνω, για να λυτρωθώ, μα η μαύρη φτώχεια μ’ έχει δικασμένο ούτε να πεθάνω ούτε και να ζω)· 
- με δέρνει η φτώχεια ή με δέρνουν οι φτώχειες, βασανίζομαι, υποφέρω από τη φτώχεια που περνώ: «τον τελευταίο καιρό με δέρνει η φτώχεια περισσότερο από κάθε άλλη φορά». Στον τύπο με δέρνει μια φτώχεια! ή με δέρνουν κάτι φτώχειες! επιτείνει την έννοια και η φρ. κλείνει πολλές φορές με το μα τι φτώχεια! ή μα τι φτώχειες(!)·
- όπου φτώχεια και γκρίνια, η ανέχεια και οι δυσκολίες που προκαλούνται  από τη φτώχεια οδηγούν ένα ζευγάρι ή μια οικογένεια στις προστριβές, στην γκρίνια: «καλά λένε πως, όπου φτώχεια και γκρίνια, γιατί, απ’ τη μέρα που τον απέλυσαν απ’ τη δουλειά, κάθε μέρα καβγαδίζουν στο σπίτι τους»·
- όταν μπει η φτώχεια απ’ την πόρτα, βγαίνει  ο έρωτας απ’ το παράθυρο, βλ. φρ. όπου φτώχεια και γκρίνια·  
- περνώ φτώχειες, περνώ περίοδο στέρησης, φτώχειας: «κάνω αιματηρές οικονομίες να παντρέψω την κόρη μου, και περνώ φτώχειες». Στον τύπο περνώ κάτι φτώχειες! επιτείνει την έννοια και η φρ. κλείνει πολλές φορές με το μα τι φτώχειες(!). (Λαϊκό τραγούδι: ο κυρ-Θάνος πέθανε παραπονεμένος χτες αργά στο καπηλειό του Χατζηθωμά, τελευταία πέρναγε φτώχειες ο καημένος κι είχε βάλει ενέχυρο και το μπαγλαμά
- στη φτώχεια, φτωχικά: «ζει στη φτώχεια»·
- τα πολλά (τα) λόγια είναι φτώχεια, βλ. λ. λόγος·
- τη βγάζω στη φτώχεια, περνώ, ζω φτωχικά: «απ’ τη μέρα που έπεσαν έξω οι δουλειές μου, τη βγάζω στη φτώχεια»·
- φτώχεια και των γονέων! πολύ μεγάλη φτώχεια: «πώς μπορούν και ζουν αυτοί οι άνθρωποι! Φτώχεια και των γονέων!».